Tijdens het debat over de Voorjaarsnota 202010 is toegezegd om met een overzicht van de corona-gerelateerde uitgaven te komen. Naast het overzicht van de uitgavenmaatregelen in de Miljoenennota, wordt in deze bijlage bij de Najaarsnota inzicht gegeven in de risicoregelingen die zijn gestart of uitgebreid tijdens de coronacrisis.

Onderstaande tabellen geven een overzicht van de corona-gerelateerde garanties, waaronder een toelichting per garantie is opgenomen. Vervolgens wordt in tabel 4.3 een overzicht van de corona-gerelateerde leningen gepresenteerd, met daaronder een toelichting per lening.

Garanties

Er zijn ter bestrijding van de coronacrisis 14 risicoregelingen gestart, naast 4 uitbreidingen van bestaande risicoregelingen. In tabel 4.1 worden het uitstaand risico in 2020 en de benutting op 1 oktober 2020 gepresenteerd, zowel de initiële raming als een bijstelling in deze Najaarsnota.

De corona-gerelateerde garanties kennen uitgaven en ontvangsten. In tabel 4.2 worden de initiële raming en een bijstelling in deze Najaarsnota gepresenteerd. De bijstelling is een gevolg van de grote onzekerheid waarvan tijdens de start van deze garanties sprake was. Door nieuwe informatie die nu beschikbaar is kunnen de ramingen worden bijgesteld.

Borgstelling Landbouw - coronaluik (BL-C)

Vanaf maart 2020 is de regeling tijdelijk verruimd om liquiditeitsproblemen als gevolg van de coronacrisis op te kunnen vangen (BL-C). De overheid staat borg voor 70 procent van een werkkapitaalkrediet van maximaal 1,2 miljoen euro per onderneming. Tevens is de eenmalige provisie die betaald moet worden voor dit werkkapitaalkrediet verlaagd van respectievelijk 3 procent naar 1,5 procent en van 1 procent naar 0,5 procent voor starters en overnemers. Voor de tijdelijke borgstelling met een looptijd langer dan twee jaar moet wel een hogere provisie van 2,25 procent respectievelijk 0,75 procent door starters-overnemers worden betaald. Tot 1 oktober is de benutting van deze regeling 54,7 miljoen euro. Daarnaast zijn de ontvangsten met 2,2 miljoen euro verhoogd, doordat er meer garanties verstrekt zijn, dit is inclusief de minderkosten die zijn ontstaan door de premieverlaging. De verruiming van de regeling met de BL-C geldt tot 1 april 2021. Deze tijdelijke kredietfaciliteit is ook opengesteld voor MKB-ondernemers in de visserij en aquacultuursector.

Borgstelling MKB (BMKB)

Met het borgstellingskrediet staat EZK voor een deel garant voor bedrijven die een lening willen afsluiten, maar de financier niet genoeg zekerheid kunnen bieden ('onderpand', zoals gebouwen of machines). Als coronamaatregel is het initiële uitstaande risico begin 2020 verhoogd met 735 miljoen euro. Door de verruiming van de BMKB kunnen financiers (met name banken) makkelijker en sneller krediet verruimen en hebben mkb-bedrijven de mogelijkheid om eerder en meer geld te lenen. Zzp’ers kunnen ook gebruik maken van de BMKB als zij een onderneming bezitten zoals eenmanszaken, V.O.F.’s en B.V.’s. Op dit moment is de benutting van deze garantie met 772 miljoen euro nog onder het plafondbedrag.

Eurofins

De Staat is op 31 augustus 2020 een principeovereenkomst aangegaan met Eurofins als leverancier van analyse capaciteit – polymerase chain reaction tests (hierna PCR). Het betreft een garantstelling van VWS zodat GGD’en de afgenomen testmonsters kunnen sturen naar het gecontracteerde lab en wanneer dit níet gebeurt, VWS garant staat om aan te vullen tot het afgesproken niveau. Deze overeenkomst is nodig om – tijdig – voldoende afname capaciteit voor laboratoria te garanderen om tests te kunnen verwerken. Dit als onderdeel van de beheers- en controleerstrategie van het kabinet. De Minister van VWS staat hiermee garant voor het risico dat gemaakte kosten niet kunnen worden terugverdiend als de afname tegenvalt waarbij een minimum afname van het aantal PCR tests wordt gegarandeerd. Eurofins garandeert beschikbaarheid van een afgesproken hoeveelheid tests per dag. De duur van de overeenkomst is 6 maanden met de optie om tweemaal te verlengen met telkens 6 maanden.

Garantie Ondernemersfinanciering regulier

Met de Garantie Ondernemersfinanciering (GO) helpt EZK zowel het MKB als (middel)grote bedrijven door middel van een garantie op bankleningen en bankgaranties. Aan de regulier GO is 1,1 miljard euro toegevoegd als coronamaatregel. Mede door het instellen van een separaat coronaluik voor de GO is de benutting van 72 miljoen ruim onder het plafondbedrag.

Garantie Ondernemersfinanciering regulier en coronaluik (GO-C)

In de huidige extreme omstandigheden is de reguliere GO, met een garantiepercentage van 50 procent en een garantieplafond van 1,5 miljard euro, niet toereikend om de kredietverlening van de banken aan (middel) grote bedrijven op gang te houden. Daarom heeft het kabinet besloten tijdelijk een corona-module voor garantie op bankleningen aan de GO-regeling (GO-C) toe te voegen, met een totale omvang van 8,5 miljard euro. Op dit moment is de benutting van deze garantie met 589 miljoen euro ruim onder het plafondbedrag.

Groeifaciliteit

Vanwege de coronaproblematiek is de geplande uitfasering van de Groeifaciliteit met één jaar opgeschort tot 1 juli 2021. Met de Groeifaciliteit krijgt de financier van een onderneming 50 procent overheidsgarantie op achtergestelde leningen en op aandelen van participatiemaatschappijen. Opschorting is nodig om de doelgroep tijdens de coronacrisis te blijven helpen met het aantrekken van financiering. Het gebruik van de regeling is tot noch toe nihil.

Herverzekering leverancierskredieten

De herverzekering leverancierskredieten betreft een coronamaatregel waarbij de Staat voorkomt dat de kortlopende kredietverlening in de private verzekeringssector stilvalt. Tot op heden hebben de geraamde schades zich nog niet geconcretiseerd. De raming wordt derhalve naar beneden bijgesteld met 1,25 miljard euro. Een deel van de schades wordt verwacht in het eerste kwartaal van 2021.

Kleine Kredieten Corona (KKC)

Deze regeling is specifiek bedoeld voor kleine ondernemers met kredietaanvragen van 10.000 tot 50.000 euro. Dit type bedrijven kan als gevolg van de coronacrisis liquiditeit nodig hebben, maar hiervoor niet bij een financier terecht kunnen. De KKC bevat een overheidsgarantie van 95 procent op leningen van financiers aan bedrijven. Op dit moment is de benutting van deze garantie met 42 miljoen euro nog onder het plafondbedrag van 713 miljoen euro.

KLM (garantie)

Een groep van internationale banken verstrekt liquiditeit aan KLM tot 2,4 miljard euro in de vorm van een revolving credit facility (RCF) waarbij KLM de liquiditeit kan aantrekken wanneer nodig en dient terug te storten wanneer deze overvloedig is. De Nederlandse Staat garandeert maximaal 90 procent van de totale omvang van deze faciliteit (2,16 miljard euro). Tot op heden zijn hier geen uitgaven voor gedaan en is er 6 miljoen euro ontvangen aan premie op de garantie.

Landelijk Coördinatiecentrum Hulpmiddelen (LCH)

Als onderdeel van de noodmaatregelen voor de beheersing van COVID-19 zijn op 23 maart en 7 april 2020 garanties afgegeven om de inkoop van noodzakelijke genees- en hulpmiddelen te borgen. Deze garantie kent geen plafondbedrag en is inmiddels aangepast van 1.250 miljoen euro naar 1.650 miljoen euro om de noodzakelijke inkoop te kunnen blijven borgen. Het uitstaande risico wordt begrensd door het mandaat dat VWS afgeeft aan Mediq.

NVZA Geneesmiddelen

De corona-uitbraak heeft geleid tot een sterke stijging van het aantal beademde ic-patiënten. De vraag naar geneesmiddelen voor zorg aan COVID-19 patiënten is op dit moment hoog. Daarnaast stokt de toevoer van geneesmiddelen door onder meer de wereldwijde stijging in gebruik, de handelsbelemmeringen als gevolg van de crisis en de vermindering van de productie van zowel de grondstoffen als de eindproducten. Het risico bestaat dat de beschikbaarheid van specifiek voor de behandeling van COVID-19 patiënten benodigde geneesmiddelen in het gedrang kan komen. Het is daarom op dit moment noodzakelijk de aankoop van geneesmiddelen snel centraal te kunnen coördineren. De minister van VWS heeft de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (NVZA) verzocht de coördinatie van de beschikbaarheid van deze geneesmiddelen landelijk te organiseren. Voor de uitoefening van deze functie is het voor de NVZA noodzakelijk een aantal financiële risico’s van marktpartijen af te kunnen dekken. Op dit moment is de benutting van deze garantie met 4,7 miljoen euro nog onder het plafondbedrag van 20,4 miljoen euro.

Pan-European Guarantee Fund (EIB)

De Europese Investeringsbank (EIB) heeft een pan-Europees garantiefonds (EGF) opgericht om de negatieve economische gevolgen van de coronacrisis op te vangen. Het fonds is een onderdeel van het pakket aan maatregelen dat op 9 april 2020 door de Eurogroep (in inclusieve samenstelling) werd afgesproken. Voor 2020 zijn er niet langer verwachte verliezen voorzien voor het EGF en daarmee voor Nederland. Het totale Nederlandse aandeel in de verwachte verliezen (ca. 260 miljoen euro) worden met de 1e suppletoire begroting 2021 voor dat jaar in de begroting opgenomen.

Poverty Reduction and Growth Trust (IMF)

Als gevolg van de COVID-19 crisis is er acute behoefte aan financieringsmogelijkheden voor opkomende economieën en lage-inkomenslanden. Het IMF voorziet in deze financieringsbehoefte door concessionele leningen te verstrekken aan lage inkomenslanden via het Poverty Reduction and Growth Trust (PRGT). De Nederlandse bijdrage is noodzakelijk voor investeringen in de gezondheidszorg en om de economische crisis te bestrijden en bedraagt 500 miljoen SDR (Special Drawing Rights, munteenheid IMF), gelijk aan 629 miljoen euro. Hier zijn tot op heden nog geen uitgaven voor geweest.

SURE

In de Eurogroep van 9 april 2020 is overeengekomen SURE op te richten, om lidstaten financiële assistentie te bieden met betrekking tot uitgaven als gevolg van de COVID-19 crisis die direct gerelateerd zijn aan de arbeidsmarktmaatregelen en relevante gezondheidszorg. De totale garantstelling van de lidstaten aan de Europese Commissie (EC) bedraagt 100 miljard euro. Op basis van de garantstelling van de lidstaten is de EC in staat om op de kapitaalmarkt obligaties uit te geven waardoor leningen kunnen worden uitgegeven aan steun behoevende lidstaten. Sinds de initiële raming van 5,7 miljard euro is deze risicoregeling met 0,3 miljard euro opwaarts bijgesteld vanwege het opnemen van een garantie voor de renteverplichtingen voor deze risicoregeling.

Synlab

De Staat is op 11 september 2020 een principeovereenkomst aangegaan met Synlab Belgium SC/SPRL als leverancier van afname capaciteit – polymerase chain reaction- tests (hierna PCR). Het betreft een garantstelling van VWS zodat GGD’en de afgenomen testmonsters kunnen sturen naar het gecontracteerde lab en wanneer dit níet gebeurt, VWS garant staat om aan te vullen tot het afgesproken niveau. Deze overeenkomst is nodig om – tijdig – voldoende afname capaciteit voor laboratoria te garanderen om tests te kunnen verwerken. Dit als onderdeel van de beheers- en controleerstrategie van het kabinet. De Minister van VWS staat hiermee garant voor de gemaakte kosten die voortkomen uit de overeengekomen bedragen gekoppeld aan de afgesproken minimum afname van het aantal PCR tests. Synlab Belgium SC/SPRL garandeert beschikbaarheid van een afgesproken hoeveelheid tests per dag. De duur van de overeenkomst is vastgelegd tot 30 april 2021 en kan bij wederzijdse goedkeuring worden verlengd.

Testmaterialen

Sinds de corona-uitbraak worden wereldwijd grote aantallen COVID-19 testen uitgevoerd. De vraag naar testmaterialen is op dit moment hoog. Er is sprake van dat de leveranciers zonder garantieovereenkomst onvoldoende testmaterialen voor de Nederlandse markt kunnen garanderen. Dit zijn uitzonderlijke marktomstandigheden. Op grond van de behoefte van de capaciteit, ruimte en wensen van laboratoria worden garantieovereenkomsten afgesloten met aanbieders van testmaterialen om in de vraag van Nederlandse laboratoria te voorzien ten hoogste tot het plafondbedrag wordt bereikt. De benutting is tot op heden 108,1 miljoen euro.

U-Diagnostics

De Staat is op 30 augustus 2020 een principeovereenkomst aangegaan met U-Diagnostics als leverancier van analysecapaciteit polymerase chain reaction- tests (hierna PCR). Het betreft een garantstelling van VWS zodat GGD’en de afgenomen testmonsters kunnen sturen naar het gecontrac-teerde lab en wanneer dit níet gebeurt, VWS garant staat om aan te vullen tot het afgesproken niveau. Deze overeenkomst is nodig om – tijdig – voldoende afname capaciteit voor laboratoria te garanderen om tests te kunnen verwerken. Dit als onderdeel van de beheers- en controleerstra-tegie van het kabinet. De Minister van VWS staat hiermee garant voor de gemaakte kosten die voortkomen uit de overeengekomen bedragen gekoppeld aan de afgesproken minimum afname van het aantal PCR tests. U-Diagnostics garandeert beschikbaarheid van een afgesproken hoeveelheid tests per dag. De duur van de overeenkomst is 6 maanden met de optie om te verlengen met telkens 3 maanden.

Leningen

Gedurende de coronacrisis zijn er 13 leningen verstrekt, waaronder 8 tranches aan de eilanden binnen het koninkrijk. In tabel 4.3 wordt het uitstaand risico in 2020 en de benutting (het uitgeleende bedrag) op 1 oktober 2020 gepresenteerd.

Corona-OverbruggingsLening (COL)

Om te waarborgen dat innovatieve bedrijven deze crisis doorkomen of kunnen investeren in het aanpassen van hun bedrijfsmodel, is de Corona overbruggingslening beschikbaar gesteld. De overbruggingslening draagt bij aan de liquiditeitspositie van deze bedrijven.

KLM (lening)

De Nederlandse Staat heeft een directe lening aan KLM verstrekt met een omvang van 1 miljard euro. Momenteel is 277 miljoen euro uitgekeerd aan KLM en is er 16 miljoen euro aan premie ontvangen.

Liquiditeitssteun Aruba, Curaçao en Sint Maarten (1e en 2e tranches)

Aruba, Curaçao en Sint Maarten ontvangen individueel een eerste en een tweede tranche liquiditeitssteun in de vorm van een lening voor de periode april t/m juni 2020, voor een pakket aan noodmaatregelen om de effecten van COVID-19 te mitigeren. De leningen hebben een looptijd van ongeveer twee jaar en een rentepercentage van 0 procent. Conform het advies van het College Aruba financieel toezigt (CAft) en het College financieel toezicht (Cft) bestaat de mogelijkheid om over twee jaar de lening te herfinancieren.

Liquiditeitssteun Aruba en Curaçao (3e tranche)

In de Rijksminsterraad van 30 oktober 2020 en 13 november 2020 is besloten om, na ondertekening van de overeenkomst Landspakket met Aruba en met Curaçao, een derde tranche liquiditeitssteun voor de periode juli t/m december onder voorwaarden te verstrekken om de gevolgen van de coronacrisis te beperken. De lening loopt af op hetzelfde moment als de overige liquiditeitsleningen. De lening heeft een rentepercentage van 0 procent. Conform het advies van het Collega Aruba financieel toezicht (CAft) en het College financieel toezicht (Cft) bestaat de mogelijkheid om in april 2022 de lening te herfinancieren.

Stichting Garantiefonds Reisgelden (SGR)

Vanwege de coronacrisis hebben reisorganisaties vanaf half maart 2020 op grote schaal pakketreizen geannuleerd. Consumenten hebben voor geannuleerde reizen in veel gevallen reisvouchers gekregen. SGR ondersteunt de uitgifte van de vouchers door deze onder te brengen in een garantieregeling. Om te borgen dat vouchers gedekt blijven heeft het kabinet SGR een lening verstrekt van 150 miljoen euro. Door deze lening kan SGR consumenten schadeloos blijven stellen bij faillissement van aangesloten reisorganisaties.

Waddenveren

Diverse maatregelen tegen het coronavirus dit voorjaar hebben dit voorjaar geleid tot een acute en forse afname van het aantal reizigers naar de Friese Waddeneilanden en een grote onverwachte omzetderving voor de rederijen die de verbindingen met de Friese Waddeneilanden onderhouden. Dit leidde bij de rederijen tot urgente en voor hen grote liquiditeitsproblemen. Tegelijkertijd bestond de noodzaak om de dienstregeling (in aangepaste vorm) voort te zetten om de vitale en enige verbindingen tussen het vaste land en de Friese Waddeneilanden in stand te houden. Hierdoor was het Kabinet genoodzaakt direct de rederijen financieel te ondersteunen middels het verstrekken van tijdelijke leningen. Dit besluit is op 23 april jl. met de Tweede Kamer gecommuniceerd11 en de budgettaire besluitvorming is geland in de eerste suppletoire begroting van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.