Het kabinet stuurt op het uitgavenkader dat voor ieder jaar van de meerjarenperiode is vastgesteld in de Miljoenennota 2025. Het uitgavenkader geeft de maximale ruimte weer voor uitgaven en hoeft niet volledig benut te worden. Het kabinet toetst met behulp van de kadertoets voor 2024 of het verwachte uitgavenniveau binnen het vastgestelde uitgavenkader blijft. Tabel 2.1 bevat de opbouw van het uitgavenkader. De kadertoets in deze Najaarsnota toont de wijzigingen vanaf de Miljoenennota 2025.

Het kabinet heeft in de begroting van 2024 rekening gehouden met 8,5 miljard euro aan onderuitputting. Hiervan is 5 miljard euro in=uittaakstelling en 3,5 miljard euro aanvullende onderuitputting. De in=uittaakstelling en aanvullende onderuitputting moet gaandeweg het jaar worden ingevuld met onderuitputting of meevallers. Bij de Miljoenennota 2025 is 0,1 miljard euro hiervan ingevuld. Bij Najaarsnota kan 3,2 miljard euro worden ingevuld. Dit betekent dat nog 5,2 miljard euro bij het Financieel Jaarverslag van het Rijk (FJR) moet worden ingevuld. Indien dit niet wordt gedaan, dan leidt dit tot een verslechtering van het EMU-saldo. In paragraaf 1.2.2 wordt de werking van de in=uittaakstelling en aanvullende onderuitputting verder toegelicht.

De 3,2 miljard euro waarmee de in=uittaakstelling bij Najaarsnota wordt ingevuld, bestaat uit de onderuitputting op de departementale begrotingen (2,1 miljard euro) en het saldo van de generale mee- en tegenvallers (1,2 miljard euro). In paragraaf 1.2.3 wordt de onderuitputting op de departementale begrotingen verder toegelicht.

Er is geen sprake van een onder- of overschrijding van het uitgavenkader doordat de onderuitputting en het saldo van de mee- en tegenvallers wordt ingezet voor de invulling van de in=uittaakstelling. Het kader wordt gecorrigeerd voor uitgaven in de sociale zekerheid (0,04 miljard euro), waardoor het uitgavenkader uitkomt op 396,1 miljard euro. Buiten het uitgavenkader zijn de uitgaven aan Oekraïne neerwaarts bijgesteld, paragraaf 1.2.4 licht dit verder toe.

Uitgavenmutaties met aanpassing van het uitgavenkader

2. Werkloosheidswet en Ziektewet bij Sociale Zaken

Op basis van realisatiegegevens zijn op de SZW-begroting kadercorrecties die volgen uit een bijstelling van de uitgaven aan de werkloosheidsuitkeringen (WW). De hogere uitgaven aan de WW worden onder andere veroorzaakt door een hoger dan verwachte instroom.

Uitgavenmutaties met beslag op de budgettaire ruimte

6. EU-afdrachten en invoerrechten

Op basis van de vijfde aanvullende Europese begroting van 2024 (DAB5) wordt een stijging van boete-inkomsten op de EU-begroting verwacht. Deze hogere inkomsten op de EU begroting leiden tot een verwachte verlaging van de raming van de Nederlandse BNI-afdracht van circa 170 miljoen euro. Daarnaast stelt DAB5 het betalingenniveau van de EU-begroting bij. Dit nieuwe betalingenniveau is de meest realistische raming van de totale uitgaven van de EU in 2024. Diverse betalingen zullen niet meer in 2024 plaatsvinden, onder andere voor de Cohesiemiddelen. Een deel van de onbenutte middelen zullen naar verwachting worden doorgeschoven naar latere jaren in het Meerjarig Financieel Kader. In juli 2025 zal duidelijk zijn wat de gevolgen hiervan zijn op de Nederlandse afdrachten in 2025-2027. De bijstelling betekent een verlaging van de raming van de Nederlandse BNI-afdracht in 2024 met circa 438 miljoen euro. Daarnaast is de perceptiekostenvergoeding geactualiseerd met circa 67 miljoen euro door een verhoging van de raming van de invoerrechten. In totaal komt de neerwaartse bijstelling van de raming uit op circa 676 miljoen euro.

7. Asiel

De onderuitputting op asiel wordt voor het grootste deel veroorzaakt door een lagere instroom van asielzoekers dan verwacht bij de Voorjaarsnota 2024. Hierdoor ontstaat bij het COA een meevaller van circa 221 miljoen euro. Stichting NIDOS wordt gefinancierd voor het aantal gerealiseerde opvangplekken, dat lager is dan bij de Voorjaarsnota 2024 werd geraamd. De meevaller bij NIDOS is circa 51 miljoen euro. De afrekening van NIDOS over 2023 is een meevaller van circa 46 miljoen euro om dezelfde reden. Daarnaast is er een meevaller ontstaan van 15 miljoen euro omdat de verscherpte taaleis niet meer in 2024 ingevoerd kon worden.

8. Bewaken en beveiligen

Op het budget voor Bewaken en Beveiligen is circa 51 miljoen euro aan onderuitputting. De inrichting van de teams Bewaken en Beveiligen bij de Koninklijke Marechaussee duurt langer dan verwacht, hierdoor komt 8 miljoen euro niet tot besteding. Daarnaast is vanwege de meerjarige aanloop van diverse transitieprojecten van het stelsel circa 43 miljoen euro minder nodig.

9. Boetes en transacties

De raming voor de ontvangsten uit boeten en transacties is met 102 miljoen euro naar boven bijgesteld. Er worden relatief meer boetes uitgedeeld waarvoor een hoger boetebedrag geldt. Een nadere analyse naar de oorzaken wordt nog uitgevoerd.

10. Corona

Op Corona-middelen is 123 miljoen euro aan onderuitputting. Na de vaststelling over 2022 en 2023 hebben de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) en Landelijke Coördinatie COVID-19 Bestrijding minder kosten gemaakt voor vaccinaties en kan een deel van de bevoorschotting terugvloeien. Hierdoor valt 65 miljoen euro vrij. Ook valt 10,5 miljoen euro vrij bij Dienst Testen, omdat er minder geld nodig is voor de afhandeling van juridische geschillen. Daarnaast is bij het ministerie van Economische Zaken 33 miljoen euro aan onderuitputting, bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 4 miljoen euro aan onderuitputting en bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid 4 miljoen euro aan onderuitputting.

11. Herstel- en Veerkrachtplan (HVP)

De raming van de ontvangsten uit het Herstel- en Veerkrachtplan in 2024 wordt met 118 miljoen euro naar beneden bijgesteld om de werkelijke omvang van het eerste betaalverzoek (1,332 miljard euro) correct weer te geven. In totaal kan Nederland aanspraak maken op 5,4 miljard euro. Bij de Voorjaarsnota 2025 zullen de resterende technische bijstellingen worden gemaakt voor de jaren na 2024. Meerjarig is het effect van deze technische bijstelling op de totale raming beperkt.

12. Uitvoeringsinformatie SZW

Op basis van realisatiegegevens zijn de uitkeringsregelingen op de SZW-begroting bijgesteld. Deze bijstelling leidt per saldo tot 118 miljoen euro hogere uitgaven binnen het uitgavenkader. De grootste tegenvallers komen voort uit de Ziektewet (ZW) en de Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsgeschikten (WGA), onderdeel van de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA). De hogere uitgaven aan de ZW worden met name veroorzaakt door een stijging in het ZW-volume. Voor de WGA geldt dat de hogere uitgaven worden veroorzaakt door een hoger dan verwachte instroom en een lager dan verwachte uitstroom.

13. Uitvoeringsinformatie VWS

Op basis van de derde kwartaalrapportage van het Zorginstituut worden de uitgaven in de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de Wet langdurige zorg (Wlz) buiten contracteerruimte per saldo met circa 99 miljoen euro naar beneden bijgesteld. In de Zvw gaat het om een per saldo meevaller van circa 83 miljoen euro. De meest omvangrijke meevallers deden zich voor op de apotheekzorg (110,4 miljoen euro), de wijkverpleging (43,7 miljoen euro) en de huisartsenzorg (32 miljoen euro). De voornaamste tegenvallers deden zich voor op de medisch-specialistische zorg (145 miljoen euro) en de GGZ (57,1 miljoen euro). In de Wlz is er een per saldo meevaller van circa 16 miljoen euro. Deze onderschrijding ontstaat door meevallers op hulpmiddelen (11,6 miljoen euro) en op de eigen bijdrage (6,5 miljoen euro), en een tegenvaller op tandheelkundige zorg van 2,3 miljoen euro.

14. Onderuitputting

De onderuitputting op de departementale begrotingen bedraagt 2,1 miljard euro. Dit wordt verder toegelicht in paragraaf 1.2.3.

15. Invulling in=uittaakstelling

De invulling van de in=uittaakstelling bedraagt 3,2 miljard euro. Dit wordt verder toegelicht in paragraaf 1.2.2.

16. Overig

De post overig bevat het saldo van de resterende uitgavenmutaties op de departementale begroting. Dit betreft voornamelijk een meevaller bij de dividendontvangsten als gevolg van de vastgestelde dividenduitkeringen (14 miljoen euro) en onderuitputting op de Wet tegemoetkoming waterschade (Wts) in Limburg bij het ministerie van Justitie en Veiligheid (5 miljoen euro). De onderuitputting op de Wts wordt veroorzaakt door enerzijds vertraging op de afhandeling van de laatste dossiers, en anderzijds door het niet doorgaan van de pilot voor de derde Wts regeling, aangekondigd bij Voorjaarsnota 2024, waardoor aanmelding voor de regeling later dan voorzien mogelijk is.