De eerste Voorjaarsnota van dit kabinet verschijnt in een tijd waarin het internationaal onrustig is. De voortdurende oorlog in Oekraïne, verschuivende geopolitieke verhoudingen en de invoering van handelstarieven raken de Nederlandse veiligheidsbelangen en economie. Deze ontwikkelingen leiden tot onvoorspelbaarheid en risico’s voor de Nederlandse economie en overheidsfinanciën. Tegelijkertijd zien we al langer dat de Nederlandse economie met hardnekkig hoge inflatie te maken heeft. Hoewel de koopkracht in de meest recente ramingen op peil blijft, ligt de inflatie al langere tijd hoger dan het gemiddelde in de eurozone.
In die context van internationale onzekerheid en hoge inflatie, kiest het kabinet ervoor om vast te houden aan het trendmatig begrotingsbeleid als anker voor de overheidsfinanciën. Sturen op kaders is hiervan een fundamenteel onderdeel. Het beheersen van de overheidsfinanciën zorgt ervoor dat rekeningen niet doorgeschoven worden en voorkomt dat daardoor belastingen in de toekomst stijgen. Door deze traditie van trendmatig begroten was Nederland in staat om bij eerdere schokken, zoals corona en de energiecrisis, de gevolgen voor burgers en bedrijven te helpen opvangen.
De hoge inflatie is een extra reden hier aan vast te houden. Voor inflatie zijn het monetair beleid van de centrale bank, het begrotingsbeleid van de overheid en de economische structuur in een land belangrijk. De Europese Centrale Bank richt zich echter op de eurozone als geheel, terwijl de Nederlandse inflatie hoger is dan in de rest van de eurozone. Dat maakt het monetaire beleid op dit moment mogelijk minder passend voor Nederland. In deze tijd van hoge inflatie, kiest het kabinet ervoor om de btw-verhoging op cultuur, media en sport geheel te schrappen en de belasting op de energierekening te verlagen.
De Expertgroep realistisch ramen wijst er terecht op dat de laatste jaren veel geplande uitgaven niet werden gerealiseerd door bijvoorbeeld arbeidsmarktkrapte. Het kabinet heeft door onder andere kasschuiven, het inboeken van aanvullende onderuitputting en het afschaffen van uitzonderingen op de eindejaarsmarge eerder ingezet op het realistischer maken van begrotingen. In deze Voorjaarsnota zijn opnieuw stappen gezet om uitgaven op de departementale begrotingen in een realistischer ritme te plaatsen.
In deze Voorjaarsnota dekt het kabinet tegenvallers en zitten investeringen en ombuigingen. Zo zijn tegenvallers op onder meer asiel, de EU-afdrachten en de arbeidsongeschiktheid (WIA) verwerkt. Het kabinet investeert in defensie (1,2 miljard euro structureel) en weerbaarheid en schrapt de bezuiniging in 2026 op kinderopvang voor werkenden. Daarnaast wordt de huurtoeslag verhoogd en krijgen gemeenten de komende jaren extra geld. De Nedersaksenlijn en een aantal andere prioritaire infrastructuurprojecten in Noord-Nederland worden gerealiseerd, gedekt uit de reservering voor de Lelylijn. Om tekorten niet verder op te laten lopen, moeten ook keuzes worden gemaakt. Het kabinet kiest voor ingrepen in de sociale zekerheid via de WW en het kindgebonden budget, in de kosten voor geneesmiddelen en het beheersbaar maken van jeugdzorg. Daar bovenop wordt rijksbreed een rem gezet op de groei van de overheidsuitgaven door het deels inhouden van de prijsbijstelling. Per departementale begroting zijn deze mutaties nader gespecificeerd in de verticale toelichting (bijlage 2).
Door de genomen maatregelen ligt er hiermee een pakket waarbij het begrotingstekort en de staatsschuld dalen ten opzichte van de Miljoenennota en waarbij het inkomsten- en uitgavenkader sluiten. Dit is een belangrijke stap in het herstellen van de begrotingsdiscipline na een aantal uitzonderlijke jaren met corona en de energiecrisis.
De minister van Financiën,
Eelco Heinen