Operationele doelstelling 1.1

Goed functionerende internationale rechtsorde

Tijdens de Herzieningsconferentie voor het Internationaal Strafhof, in juni 2010 in Kampala, is overeenstemming bereikt over het misdrijf agressie. Hierover is jarenlang overleg gevoerd, waaraan Nederland inhoudelijk en financieel heeft bijgedragen. Nederland zette in 2010 zich ook actief in voor universele ratificatie en implementatie van het Statuut van Rome, waardoor eind 2010 114 staten partij zijn bij het Statuut.

In de beheersraden van de voor Nederland prioritaire multilaterale organisaties is door Nederland gestuurd op results based management, transparantie van kostenstructuren en opvolging van accountants en evaluatierapporten. Er werd ingezet op betere samenwerking, minder versnippering en scherpere werkverdeling tussen de multilaterale organisaties op basis van afweging «wie doet wat het beste». Een succesvol voorbeeld van een system wide approach was de oprichting van de nieuwe VN-genderorganisatie UN Women waarmee vier bestaande VN-genderorganisaties werden samengevoegd. Hervorming van het multilaterale stelsel is een proces van lange adem: ook de komende jaren zal Nederland op basis van deze inzet trachten het systeem te hervormen.

Nederland heeft via VN, IMF en Wereldbank financieel bijgedragen aan de bestrijding van de gevolgen van de financiële crisis in ontwikkelingslanden met speciale aandacht voor MDG's, sociaal economische rechten en de ILO Decent Work Agenda. Nederland heeft zich zowel in EU- en VN-verband als in G20-verband op deelonderwerpen ingezet voor verdere hervormingen van de mondiale financiële architectuur, gericht op voorkoming van een herhaling van de financiële crisis.

VN Veiligheidsraadhervorming kende weinig vooruitgang. Nederland heeft zich gericht op een intensivering van het onderhandelingsproces, en organiseerde hiertoe enkele bijeenkomsten.

Nederland heeft in EU-verband met succes gepleit voor versterking van het Joint Office van de speciale adviseurs van de SGVN voor respectievelijk de preventie van genocide en Responsibility to Protect.

Operationele doelstelling 1.2

Bescherming van de rechten van de mens

Nederland zette in 2010 zijn geïntensiveerde mensenrechtenbeleid voort. De ontwikkelingen in 2010 toonden aan dat inzet op mensenrechten hard nodig blijft. Zo kwamen op verschillende plaatsen in de wereld de rechten van religieuze minderheden sterk onder druk te staan, werd de vrijheid van meningsuiting op het internet ernstig beknot en was in algemene zin in verschillende landen een zorgwekkende verslechtering van de mensenrechtensituatie zichtbaar. Daartegenover stond dat ook verschillende successen werden geboekt, bijvoorbeeld in de strijd tegen kinderarbeid en het tegengaan van de doodstraf.

Op basis van de beleidsvoornemens uit de Memorie van Toelichting 2010 volgt hieronder een selectie van de in 2010 geboekte resultaten. Een gedetailleerd verslag van het mensenrechtenbeleid in 2010 is opgenomen in de Mensenrechtenrapportage 2010, die separaat aan het parlement gezonden wordt.

In 2010 is veel aandacht uitgegaan naar het versterken van het mensenrechtenwerk van ambassades. Zo hebben ambassades een handboek gekregen dat hen helpt bij het bijdragen aan de opbouw van mensenrechten-protectiesystemen, hebben zij extra middelen uit het Mensenrechtenfonds ontvangen, en zijn met verschillende ambassades pilot-projecten uitgevoerd op gebied van vrijheid van godsdienst en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het achterliggende idee is dat ambassades het dichtst op de situatie in het veld zitten, en effectief kunnen bijdragen aan de bevordering van mensenrechten.

Ook multilateraal optreden blijft belangrijk. Een goed resultaat betrof bijvoorbeeld de raadsconclusies kinderarbeid die de Raad Buitenlandse Zaken in juni 2010 op Nederlands initiatief heeft aangenomen. Met de conclusies werd een pakket maatregelen ter bestrijding van kinderarbeid ingevoerd: zowel politieke instrumenten als OS- en handelsinstrumenten. Met dit pakket zal de EU een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de uitbanning van de ergste vormen van kinderarbeid voor 2016.

In VN-verband is bijgedragen aan alle 48 Universal Periodic Review (UPR)-examens die in 2010 plaatsvonden. Bovendien heeft Nederland zelf een tussentijdse rapportage ingediend over de uitvoering van de aanbevelingen die aan Nederland zijn gedaan in het UPR-examen. In Nederland is het optioneel protocol bij het VN-anti-martelingverdrag geratificeerd.

Een aantal voornemens voor 2010 kon niet worden gerealiseerd. Zo heeft er geen regionale mensenrechtenconferentie voor Nederlandse ambassades plaatsgevonden, zijn nog geen tool kits voor ambassades op gebied van vrouwen- en kinderrechten opgesteld, en is er geen activiteit met kinderen over godsdienstvrijheid geweest. Dit had hoofdzakelijk te maken met het feit dat de regering demissionair werd en aan na het aantreden van het nieuwe kabinet is begonnen met een herijking van het mensenrechtenbeleid.

Operationele doelstelling 1.3

Goed functionerende internationale instellingen in Den Haag (juridische hoofdstad)

In 2010 werd een brede visie opgesteld over het gastheerschap voor internationale organisaties, inbegrepen de positie van Den Haag als juridische hoofdstad van de wereld. Deze notitie zal in 2011 in de hoogambtelijke interdepartementale stuurgroep Nederland Gastland worden behandeld.

Daarnaast heeft Nederland bijgedragen aan de afwikkeling van de werkzaamheden van het Speciaal Hof voor Sierra Leone, onder meer door het huisvesten van het archief van dit Hof en actieve bijdrage om het archief en resterend bewijsmateriaal in de Charles Taylor-zaak naar Nederland te verplaatsen. Hierdoor kunnen de werkzaamheden van het Hof worden beëindigd in Freetown. Nederland heeft met een vrijwillige bijdrage dit Hof ondersteund.

De Veiligheidsraad besloot tot instelling van het Restmechanisme voor het Joegoslavië- en het Rwandatribunaal (ICTY en ICTR). Het Restmechanisme zal de resttaken van beide tribunalen overnemen na afloop van hun respectievelijke mandaten. Het Restmechanisme van het Joegoslavië-tribunaal zal in Nederland worden gevestigd. Nederland droeg in 2010 bij aan de huisvesting van het Speciaal Tribunaal voor Libanon, dat in Nederland is gevestigd. Tevens heeft Nederland de Speciaal Expert van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties voor het Cambodja tribunaal ondersteund.

Beleidsconclusies

Om recht te doen aan de verschillende operationele doelstellingen onder dit artikel worden er per doelstelling beleidsconclusies getrokken:

1.1 Positief waren de resultaten van de herzieningsconferentie van het Internationaal Strafhof. Een succesvol voorbeeld van system wide approach was de oprichting van de nieuwe VN-genderorganisatie UN Women waarmee vier bestaande VN-genderorganisaties werden samengevoegd. Op basis van de resultaten van 2010 zal het kabinet in de komende periode zich blijven inzetten voor grotere effectiviteit en representativiteit van de VN.

1.2 De Mensenrechtenstrategie «Naar een menswaardig bestaan» dateert van 2007. Veel van de 102 doelstellingen daarin zijn inmiddels gerealiseerd of duurzaam benaderd. Daarbij komt dat het regeerakkoord duidelijke nieuwe accenten zet voor het bredere buitenlands beleid. Samen met bevindingen in rapporten als «Aan het buitenland gehecht» van de WRR vraagt dit om een herbezinning van het Nederlandse mensenrechtenbeleid. De regering stuurt eind maart/begin april 2011 een actualisering van de mensenrechten-strategie aan de Kamer.

1.3 Positief was het resultaat van de Nederlandse lobby voor vestiging van het Restmechanisme voor het Joegoslavië-tribunaal. Dit geldt ook voor de goede afwikkeling van het Sierra Leone tribunaal. Op basis van de resultaten van 2010 zal het kabinet in de komende periode de verschillende tribunalen blijven ondersteunen.