3.1 Algemene beleidsdoelstelling: het voortgezet onderwijs zorgt dat leerlingen in deze fase van de doorlopende leerlijn hun talenten maximaal kunnen ontplooien en vervolgonderwijs kunnen volgen dat het best past bij hun talenten. Het bereidt hen voor op volwaardige deelname aan de samenleving en een bij hun talenten passende (toekomstige) positie op de arbeidsmarkt

• • Onderwijsarbeidsmarkt: Kengetallen over de onderwijsarbeidsmarkt in het voortgezet onderwijs zijn opgenomen in de overzichtsconstructie Arbeidsmarkt en Personeelsbeleid (artikel 9).

• • Demografische ontwikkelingen: Veranderingen in de samenstelling van de leerlingenpopulatie worden gemeten in de referentieraming. Ten opzichte van de vorige begroting steeg het aantal leerlingen in het schooljaar 2010/2011 voor het totale voortgezet onderwijs met ruim 0,5%.

3.2 Budgettaire gevolgen van beleid

Toelichting:

De totale onderwijsuitgaven op dit beleidsartikel zijn € 88,4 miljoen hoger uitgevallen dan geraamd in de oorspronkelijke begroting.

Voorts is er sprake van een overheveling van middelen ad. € 14,2 miljoen van de operationele doelstelling «Leerlingen volgen onderwijs op voldoende toegeruste scholen voor voortgezet onderwijs» en «Leerlingen ervaren een goede aansluiting tussen onderwijsfases in hun doorlopende leerlijn» in verband met het afzonderlijk zichtbaar maken van kosten van de experimenten vmbo-mbo2.

De ontvangsten zijn met € 0,3 miljoen gestegen.

3.3 Operationele beleidsdoelstelling

3.3.1 Leerlingen volgen onderwijs op voldoende toegeruste scholen voor voortgezet onderwijs

Energiebesparing

Het kabinet Balkenende IV heeft in het kader van het aanvullend coalitieakkoord impulsmiddelen scholenbouw opgenomen. Voor het voortgezet onderwijs is dit vertaald in een regeling aanvullende bekostiging energiezuinigheid/ binnenmilieu 2009/2010 met een beschikbaar budget van € 50,9 miljoen. Voor deze regeling is het volledige budget op aanvraag aan de scholen ter beschikking gesteld. De regeling voorziet in een verplichte cofinanciering door de scholen van 40% van de kosten van de gesubsidieerde projecten. Hierdoor kunnen niet alleen meer schoolgebouwen worden verbeterd, ook de financiële stimulans voor de bouwsector is vergroot.

Actieprogramma Onderwijs Bewijs

Doel van het programma Onderwijs Bewijs is experimenteel onderzoek mogelijk maken binnen het onderwijs. In 2009 heeft een jury 18 onderzoeksvoorstellen geselecteerd binnen de thema’s «taal- en rekenonderwijs», «lerarentekort», «relatie jeugdzorg en onderwijs» en «hoogbegaafdheid». Deze onderzoeken zijn in het schooljaar 2009/2010 van start gegaan en hebben een variërende looptijd tot maximaal 2015. In 2010 is een tweede ronde uitgeschreven. De jury heeft 19 voorstellen geselecteerd binnen de thema’s «vermindering van achterstanden», «excellentie», «pesten en gedragsproblemen» en «burgerschap». Met deze onderzoeken is een budget van circa € 10,7 miljoen gemoeid, waarmee het totale budget is uitgeput.

Onderwijsverzorgingsinstellingen en niet wettelijke projecten

De onderwijsverzorgingsinstellingen ontvangen middelen voor de instandhouding van de kwaliteit van het examensysteem, het onderhoud van het stelsel en bovenschools «Research & Development». Ook in 2010 hebben de onderwijsondersteunende instellingen gewerkt met een budget dat is afgebouwd ten gunste van de sectororganisaties. De sectororganisaties van het po, vo en bve krijgen, op grond van de «Vaststellingsovereenkomst afronding evaluatie subsidiëring landelijke onderwijsondersteunende activiteiten» (SLOA) (kamerstuk 30 800 VIII, nr. 64), een eigen budget om grotere vraagsturing en een onderzoekende houding in scholen te stimuleren.

Diverse incidentele projecten zijn in 2010 gesubsidieerd. Deze projecten ondersteunen de beleidsdoelstellingen van het voortgezet onderwijs, waaronder projecten ten behoeve van de Kwaliteitsagenda voortgezet onderwijs.

Belangenbehartiging en dienstverlening op het gebied van ict voor de sectoren po, vo en bve

3.3.2 Leerlingen volgen onderwijs van hoge kwaliteit

De Regeling Kwaliteit voortgezet onderwijs stimuleert de scholen om de prioriteiten uit te voeren. Via deze regeling ontvangen de scholen namelijk jaarlijks een extra bedrag per leerling voor een periode van vier jaar (2008–2011). Om scholen verder te ondersteunen bij het ter hand nemen van de beleidsprioriteiten is het project «Succes in Beeld» gestart. Ongeveer 100 scholen nemen deel aan het project. Dit heeft geresulteerd in een overzicht van praktijkvoorbeelden dat breed is verspreid onder scholen die hebben deelgenomen aan het project alsook onder niet deelnemende scholen.

VO-raad: Innovatieproject durven delen doen

Onder regie van de VO-raad is het meerjarige innovatieproject «Durven, Delen, Doen» uitgevoerd. In 2010 hebben de deelnemende scholen nieuwe onderwijspraktijken beproefd met als doel de onderwijskwaliteit te vergroten. De scholen zijn daarbij in de praktijk ondersteund door de projectmedewerkers. Daarnaast zijn de innovaties wetenschappelijk onderzocht. Eind 2010 is de wetenschappelijke kennisbasis van succesvolle op kwaliteitsverbetering gerichte innovatie gepubliceerd. De evaluatie en opbrengsten zijn gepubliceerd in de zogenaamde «Innovatiebox».

Rekenen en taal: Basiskwaliteit op orde: aantoonbare verbetering van de taal- en rekenprestaties.

Examens: Goede en betrouwbare examens

Verbetercultuur: zeer zwakke scholen

In 2010 is uitvoering gegeven aan het Actieplan «zeer zwakke basisscholen» (kamerstuk 31 293, nr. 28) en het Actieplan «zeer zwakke scholen in het voortgezet onderwijs» (kamerstuk 31 289, nr. 55). De oprichting van een steunpunt «Zeer Zwakke Scholen» en een taskforce heeft goede resultaten opgeleverd. Het steunpunt brengt zeer zwakke scholen bij elkaar en wijst hen de weg naar verbetering met behulp van onder andere voorlichting en netwerkbijeenkomsten. De taskforce staat de zeer zwakke scholen op vrijwillige basis gericht bij. Zeer zwakke scholen kunnen onder meer verzoeken om een audit, een financiële bijdrage voor interim-management of een procesbegeleider.

Onderwijstijd

In het schooljaar 2009–2010 heeft 80% van de scholen de norm voor onderwijstijd gerealiseerd. De horizontale dialoog over de invulling van de onderwijstijd moet nog flink verbeteren. Aangezien nog niet voldaan is aan de randvoorwaarden voor invoering van de wetswijziging (overgrote deel van de scholen voldoet aan de norm en de horizontale dialoog is geborgd), zal deze niet eerder dan 1 augustus 2012 van kracht worden.

Toelichting:

Onderwijstijd: Bij de horizontale dialoog gaat het om vertrouwen tussen de school, ouders, leerlingen en docenten. Het op een goede manier inbedden van die dialoog in wet- en regelgeving en het daadwerkelijk voeren van die dialoog heeft tot uitstel met een jaar van het wetsvoorstel geleid. De Tweede Kamer is hierover bij brief van 9 september 2010 (kamerstuk 31 289, nr. 92) geïnformeerd.

Toelichting:

• 1 en 2: De in begroting 2010 opgenomen indicatoren voor taal- en rekenvaardigheid in leerjaar 3 van het voortgezet onderwijs zijn gebaseerd op het NWO Cohortonderzoek. In dit jaarverslag is ervoor gekozen om, net als in de begroting 2011, de indicatoren uit de begroting 2010 te vervangen door «nieuwe» indicatoren. Deze gegevens zijn gebaseerd op het onderzoek dat het CITO periodiek uitvoert.

• 3. In het voortgezet onderwijs is in 2009/2010 een steekproef van havo/vwo scholen bezocht, in tegenstelling tot eerdere jaren, toen alle schoolsoorten werden bezocht. Daardoor is het voor schooljaar 2009/2010 niet mogelijk voor de hele sector een uitspraak te doen over het percentage scholen dat voldoende scoort op het kwaliteitskenmerk «kwaliteitszorg».

• 5. De percentages van schooljaren 2006/2007 en 2007/2008 zijn gebaseerd op de oude definitie onderwijstijd van 1 040 uur, met uitzondering van het examenjaar. Vanaf het schooljaar 2008/2009 is het percentage vo-scholen dat aan de normen voor onderwijstijd voldoet, gebaseerd op de nieuwe norm van 1 000 uur per schooljaar (met uitzondering van het examenjaar). De Inspectie van het Onderwijs doet sinds het schooljaar 2008/2009 ook onderzoek naar de manier waarop het horizontale overleg over de invulling van de uren tussen de school en de ouders/leerlingen heeft plaatsgevonden.

3.3.3 Leerlingen ervaren een goede aansluiting tussen onderwijsfases in hun doorlopende leerlijn

3.3.4 Leerlingen krijgen een beter leeraanbod gericht op sociale en maatschappelijk vaardigheden

Toelichting:

Om scholen zo goed mogelijk voor te bereiden op de wettelijke verplichting van de maatschappelijke stage vanaf schooljaar 2011/2012 is gekozen voor een fasegewijze invoering. Hierbij is een groeimodel gehanteerd waarbij in de eerste jaren de focus lag op het aantal scholen (2007–2009) en in de daarop volgende jaren (2009–2011) op het aantal leerlingen en uren. Vanaf schooljaar 2011/2012 lopen alle leerlingen die dan instromen in het voortgezet onderwijs (circa 195 000) gedurende hun schoolperiode een maatschappelijke stage van minimaal 30 uur. Al in 2010 was het absolute aantal leerlingen dat een maatschappelijke stage liep met 260 619 hoger dan de omvang een jaarcohort, namelijk circa 200 000 leerlingen. Dat komt omdat scholen in aanloop naar de verplichting in verschillende leerjaren tegelijk door leerlingen een maatschappelijke stage laten uitvoeren. Een betere indicator in deze is daarom het absolute aantal leerlingen dat per jaar een maatschappelijke stage loopt.

3.4 Overzicht afgeronde onderzoeken