A Algemene doelstelling

Een vrij toegankelijke, vraaggerichte woningmarkt met steun voor degenen die dat nodig hebben.

B Rol en verantwoordelijkheid

De Minister voert de regie over een heldere verdeling van rollen en verantwoordelijkheden van de verschillende partijen op het terrein van wonen.

De Minister voert via regelgeving de regie ten aanzien van het bevorderen van een evenwichtige verdeling van de woningvoorraad op grond van de Huisvestingswet. De Minister voert de regie ten aanzien van het ontwikkelen van kaders om onrechtmatige bewoning tegen te gaan op grond van de Woningwet.

De Minister stimuleert in beleidsmatige zin de huisvesting van bijzondere aandachtsgroepen.

De Minister voert de regie ten aanzien van het scheppen van voorwaarden voor de betaalbaarheid van het wonen, onder meer via de Wet op de huurtoeslag, de huurprijsregulering en maatregelen ten aanzien van de koopwoningmarkt.

De Minister voert de regie over het beleid voor de koopwoningmarkt. Hieronder valt onder meer het beleid ten aanzien van de Nationale Hypotheekgarantie (NHG), de fiscale behandeling van de eigen woning, en de hypothecaire leennormen. Tevens draagt de Minister zorg voor het kapitaalmarktbeleid betreffende investeringen in de woningmarkt.

De Minister is verantwoordelijk voor het beleidsmatig vormgeven van het instrument huurtoeslag en het budgettair beheer hiervan op grond van de Wet op de Huurtoeslag. De uitvoering van de huurtoeslag is, op grond van de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen (AWIR), onder verantwoordelijkheid van de Minister van Financiën, belegd bij de Belastingdienst/Toeslagen. Deze dienst is ook verantwoordelijk voor de bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik van de toeslag.

De Minister is verantwoordelijk voor het beleid ten aanzien van de verhuurderheffing. De uitvoering van de verhuurderheffing is, onder verantwoordelijkheid van de Minister van Financiën, belegd bij de Belastingdienst.

De Minister is verantwoordelijk voor een adequate werking van de sociale huurwoningenmarkt. Het betreft het beleid en de regelgeving ten aanzien van het maatschappelijk presteren van woningcorporaties en het toezicht hierop. Voor de huisvesting van diegenen die moeilijkheden ondervinden bij het vinden van adequate huisvesting op de woningmarkt, spelen woningcorporaties een belangrijke rol, waarbij het huisvesten van huishoudens met een inkomen tot € 34.678 (inkomensgrens 2014) tot hun kerntaak behoort.

De Minister draagt zorg voor een adequate uitvoering van een laagdrempelige beslechting van huurgeschillen. In het Burgerlijk Wetboek (art. 7:249 t/m 7:261) is vastgelegd dat huurders en verhuurders een beroep kunnen doen op de Huurcommissie. De organisatie en werkwijze van de Huurcommissie, evenals de administratieve ondersteuning door de Dienst van de Huurcommissie (DHC), is vastgelegd in de Uitvoeringswet huurprijzen woonruimte (Uhw).

C Beleidsconclusies

Zoals in het beleidsverslag aangegeven is op 1 juli 2015 de Herziening van de Woningwet (Stb. 2015, 145) in werking getreden. Het betreft een versterking van het interne- en externe toezicht op woningcorporaties, een versterking van de rol van gemeenten en huurdersorganisaties als het gaat om de prestaties van woningcorporaties en een beperking van het werkdomein van woningcorporaties tot verhuur en bouw van sociale huurwoningen, maatschappelijk vastgoed en leefbaarheid (de zogenoemde opgedragen dienst van algemeen economisch belang (DAEB). Tevens is opnieuw een zogenaamde passendheidstoets ingevoerd.

In 2015 is in samenwerking met partijen (o.a. Aedes, Woonbond, Vereniging van Nederlandse Gemeenten, Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties) een implementatietraject gestart met het oog op de invoering van de wet. Daartoe heeft een landelijk congres en een viertal regionale bijeenkomsten plaatsgevonden en is de internetsite www.woningwet2015.nl gelanceerd met daarop praktische informatie over de wet. Het implementatietraject wordt in 2016 voortgezet.

Rotterdam Zuid heeft ondersteuning gekregen bij de aanpak van de fysieke problematiek. Krimp- en anticipeerregio’s zijn ook in 2015 met kennis en middelen gefaciliteerd bij de aanpak van bevolkingsdaling. Met regionale partners is samengewerkt aan de opstelling van een nieuw Actieplan Bevolkingsdaling voor de periode 2016–2020.

Het toezicht op woningcorporaties is zoals vermeld in het beleidsverslag versterkt met de komst van de Autoriteit woningcorporaties (Aw) per 1 juli 2015. In 2016 zal de organisatie en de werkwijze van de nieuwe autoriteit verder gestalte krijgen.

In het beleidsverslag is opgenomen dat de relatie tussen het Rijk en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) in 2015 is verstevigd. Over de invulling van een algemene maatregel van bestuur hiervoor is op 30 oktober 2015 een brief naar de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 2015–2016, 29 453, nr. 401) gezonden, waarover in november 2015 een plenair debat heeft plaatsgevonden. De voorhang bij het parlement zal in de eerste helft van 2016 plaatsvinden.

In de herziene Woningwet is ondermeer geregeld dat de taak voor sanering- en projectsteun aan woningcorporaties onder direct gezag van de Minister voor Wonen en Rijksdienst komt te liggen. Tot 1 juli 2015 was deze taak toebedeeld aan het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV). Bij de overdracht van deze taak zijn tevens de fondsmiddelen voor sanering- en projectsteun overgekomen naar de begroting van Ministerie voor Wonen en Rijksdienst. De uitvoering van de saneringstaak is per 1 juli 2015 gemandateerd aan het Waarborgfonds Sociale Woningbouw.

Medio 2015 is de brief «Integrale visie op de woningmarkt» (Kamerstukken II, 2014–2015, 32 847, nr. 180) naar de Tweede Kamer gestuurd. Met deze brief zijn de prioriteiten (Woonagenda) vastgesteld, waarover gemeenten, corporaties en huurders de komende jaren afspraken zouden moeten maken. Het betreft betaalbaarheid en beschikbaarheid van sociale huurwoningen, de verduurzaming van de voorraad, het huisvesten van urgente doelgroepen waaronder vergunninghouders en ouderenhuisvesting dan wel wonen met zorg.

Na consultatie van de sector is in de herziene Woningwet uitwerking gegeven aan de wooncoöperatie.

De liberalisatiegrens is per 1 januari 2015 nog op reguliere wijze aangepast. De bevriezing voor drie jaar is per 1 januari 2016 ingegaan. De reden voor de verlate invoering is, dat de bevriezing wordt geregeld in het wetsvoorstel Herzieningswet toegelaten instellingen volkshuisvesting (Kamerstukken II, 2014–2015, 33 966). Deze stelselwijziging wordt naar verwachting met de jaarlijkse huurverhoging vanaf 1 juli 2016 van kracht.

Conform de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) is ook voor de woningcorporatiesector de norm verlaagd van 130% van de bezoldiging van een Minister naar 100%.

Gerealiseerde huurverhoging

Bron: Bewerking jaarlijkse rapportage «Feiten en achtergronden huurbeleid»en «»Analyse van het huurbeleid van verhuurders»

Eind december 2015 is zoals in het beleidsverslag vermeld het wetsvoorstel Doorstroming Huurmarkt 2015 bij de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 2015–2016, 34 373, nr. 1–3) ingediend en op 9 februari 2016 aangenomen.

Eveneens is zoals in het beleidsverslag opgenomen op 1 oktober 2015 het nieuwe woningwaarderingsstelsel (MG 2015–04) in werking getreden.

De verhuurderheffing is in 2015 gecontinueerd conform de afspraken in het Woonakkoord. De opbrengsten over 2015 bedragen € 1. 345 mln. In de verhuurderheffing bestaat de mogelijkheid tot heffingsvermindering voor investeringen in krimpgebieden, in Rotterdam-Zuid en bij transformatie van kantoren naar woningen. In totaal is hier in de periode 2014–2018 € 280 mln. voor beschikbaar. Tot en met 1 maart 2016 is voor een bedrag van € 112,4 mln. aan heffingsvermindering gereserveerd, in relatie tot voorgenomen investeringen. Hiervan betreft € 44,6 mln. al afgeronde investeringen, waarvoor een definitieve investeringsverklaring is afgegeven, die door verhuurders in mindering kan worden gebracht op de aangifte verhuurderheffing.

In 2015 heeft een beleidsdoorlichting artikel 1 Woningmarkt plaatsgevonden (zie Kamerstukken II, 2015–2016, 34 120, nr. 9). Gebleken is, dat de doelen van artikel 1 niet zodanig gekwantificeerd zijn, dat het mogelijk was eenduidige conclusies te trekken over de bijdrage aan de doeltreffendheid en doelmatigheid van het beleid. De beleidsdoorlichting concludeert, dat de huurtoeslag een sterk effect heeft op het verlagen van de huurlasten. Zonder overheidsingrijpen zou de hoogte van de huren voor een deel van de huishoudens de toegang tot de woningmarkt belemmeren. Daar staat tegenover, dat het overheidsingrijpen kan leiden tot onbedoelde neveneffecten, effecten van de huurtoeslag die losstaan van het beoogde doel. In de beleidsdoorlichting worden diverse beleidsopties aangedragen om deze neveneffecten te verminderen. De uitkomsten van de beleidsdoorlichting bieden een goede input voor het inmiddels gestarte Interdepartementale Beleidsonderzoek (IBO) sociale huur, dat uiterlijk in juni 2016 wordt afgerond. Aangezien dit IBO deels voortborduurt op de beleidsdoorlichting, volgt er na afronding van het IBO een integrale kabinetsreactie op de beleidsdoorlichting en het IBO sociale huur.

Om inzicht te geven in de uitwerking van de huurtoeslag op de huurlasten voor huurtoeslagontvangers laat de onderstaande tabel het aandeel zien van de bruto huur dat per saldo (na aftrek van de huurtoeslag) nog netto door huurtoeslagontvangers is verschuldigd. Dit cijfer is berekend voor voorbeeldhuishoudens met een huur rond de diverse huurtoeslaggrenzen en met een minimuminkomen.

Uit de tabel blijkt, dat het aandeel van de bruto huur dat door de huurtoeslagontvanger zelf netto nog betaald moet worden in 2015 is gedaald ten opzichte van 2014. Deze daling is echter geringer dan in de ontwerpbegroting verwacht. De reden hiervoor is, dat de bruto huur minder is gestegen, dan bij het opstellen van de begroting 2015 nog werd verwacht. Dit leidt er toe, dat, hoewel het door de huurder zelf te betalen bedrag aan eigen bijdrage slechts beperkt stijgt of zelfs daalt, het procentuele aandeel hiervan in de totale (lagere huur) toeneemt.

De resultaten van de doorlichting van het agentschap Dienst van de Huurcommissie (DHC) zijn in september 2015 aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II, 2014–2015, 34 120, nr. 5) gestuurd. De aanbeveling met betrekking tot de positionering van DHC als agentschap wordt bezien in het kader van de lopende verkenning.

Sinds zijn aantreden heeft het kabinet belangrijke hervormingen op de koopmarkt gerealiseerd. Met de hervormingen wordt perspectief geboden op een stabiele koopwoningmarkt met minder schulden. Als onderdeel van de hervormingen is zoals aangegeven in het beleidsverslag in 2015 de zogenaamde Verhuisregeling permanent verruimd. Voorts is het maximale leenbedrag ten opzichte van de waarde van de woning, de zgn. «Loan-to-Value-ratio» (LTV-ratio), verder beperkt. Daarnaast is per 1 juli 2015 de kostengrens van de Nationale Hypotheek Garantie teruggebracht van € 265.000 tot € 245.000. Zo is het maximale leenbedrag ten opzichte van de waarde van de woning, de zogeheten «Loan-to-Value-ratio» (LTV-ratio), per 1 januari 2015 beperkt van 104% tot 103%. De komende jaren wordt dit stapsgewijs verder verlaagd naar 100% in 2018.

Geconcludeerd kan worden, dat het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten het afgelopen jaar grotendeels conform de verwachtingen zoals vermeld in de begroting zijn uitgevoerd.

D. Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

E Toelichting op de financiële instrumenten

1.1. Betaalbaarheid

Subsidies

Beleidsprogramma Betaalbaarheid

Binnen het beleidsprogramma Betaalbaarheid zijn activiteiten ondernomen in het kader van de uitrol en verdere inregeling van de Herzieningswet (Woningwet). De aftrap is gegeven door middel van een groot startcongres. De implementatie is begeleid met regiobijeenkomsten en een kennisplatform implementatie Woningwet voor professionals (gemeenten, corporaties, huurdersbelangenverenigingen, branchepartijen) met Q&A’s, handreikingen, praktijkvoorbeelden en actualiteiten, en dialoog (interactief forum over beleidsonderwerp, zoals huurderparticipatie, scheiden/splitsen).

Voorts zijn onder andere de volgende activiteiten gefinancierd:

• • Onderzoek naar de institutionele vormgeving van het toezicht op woningcorporaties, de interface sector/ governance corporaties en ten behoeve van de evaluatie van de verkoopregels.

• • Een uitwerking van de huursombenadering en flexibilisering huurwoningmarkt.

• • Doorrekeningen voor de huurtoeslag(beleids)ontwikkeling en in het kader van de start evaluatie verhuurderheffing.

• • Een analyse naar aard en omvang van de heffingsverminderingsregeling

• • De monitor betaalbaarheid is uitgebracht.

• • Follow up van de wooncoöperatie is ondersteund.

• • Subsidie aan het Nibud ten behoeve van de doorontwikkeling van hypotheeknormen.

• • De ontwikkeling van risico- en beheersingsmodellen voor de kapitaalmarktinstituties op woningmarktterrein.

Bevorderen Eigen Woningbezit

De uitgaven aan de Wet bevordering eigen woningbezit (BEW) en de eigenwoningenregelingen zijn in 2015 lager uitgevallen door de hoger dan verwachte uitval bij de vijfjaarlijkse inkomenstoetsen en vanwege verhuizingen. Hiervoor is bij de eerste en tweede suppletoire begroting het budget naar beneden bijgesteld.

In 2013 is conform het woonakkoord een aanvullende subsidie van € 30 mln. als bijdrage voor de Startersleningen aan het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten (SVn) ter beschikking gesteld. Hiermee komt de subsidie aan de SVn in totaal uit op € 50 mln. De SVn geeft aan dat het budget per 1 mei 2015 is uitgeput. Op dat moment was het budget volledig ingezet voor verstrekte leningen of gereserveerd voor aanvragen en offertes.

Om de financiering van het eigen woningbezit te bevorderen staat de Minister voor Wonen en Rijksdienst garant voor het Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW) die de uitvoering verzorgt van de Nationale Hypotheek Garantie (NHG).

Saneringsbijdrage woningcorporatie WSG

Aan de Woningstichting Geertruidenberg (WSG) is eind 2015 een saneringsbijdrage van € 8,4 mln. verleend. Deze bijdrage wordt onttrokken aan de begrotingsreserve voor sanering- en projectsteun aan woningcorporaties. Zie voor een verdere toelichting het instrument «Begrotingsreserve sanering- en projectsteun woningcorporaties».

Woonconsumentenorganisaties

De Woonbond en de Stichting VACpunt Wonen hebben in 2015 financiële bijdragen ontvangen voor de uitvoering van een met BZK overeengekomen programma van activiteiten op het gebied van kennisoverdracht, voorlichting en scholing.

Opdrachten

Begrotingsreserve sanering en projectsteun woningcorporaties

In de herziene Woningwet is ondermeer geregeld dat de taak voor sanering- en projectsteun aan woningcorporaties onder direct gezag van de Minister voor Wonen en Rijksdienst komt te liggen. Tot 1 juli 2015 was deze taak toebedeeld aan het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV). Bij de overdracht van deze taak zijn tevens de fondsmiddelen voor sanering- en projectsteun overgekomen naar de begroting van Wonen en Rijksdienst. Deze middelen worden aangehouden in een begrotingsreserve voor saneringen projectsteun aan woningcorporaties. De overschrijding ten opzichte van de stand oorspronkelijke begroting 2015 betreft de initiële storting in deze begrotingsreserve.

Beleidsprogramma betaalbaarheid

Zie de toelichting onder het kopje Subsidies.

Inkomensoverdracht

Huurtoeslag

De realisatie huurtoeslag van 2015 laat bij de uitgaven een overschrijding zien van € 333 mln. Bij de ontvangsten is € 6 miljoen meer binnengekomen waardoor een netto overschrijding resulteert van € 327 mln. ten opzichte van de ontwerpbegroting.

Bij voorjaarsnota 2015 was al een overschrijding voorzien van € 194 mln. bestaande uit € 139 mln. hogere uitgaven door hogere aantallen aanvragers en € 55 mln. lagere ontvangsten als gevolg van lagere aantallen terugvorderingen uit definitief toekennen.

Bij najaarsnota werd een verdere overschrijding van de raming verwacht van per saldo € 110 mln. (€ 154 mln. hogere uitgaven en € 44 mln. hogere ontvangsten). De uitgaven lagen hoger door hogere aantallen aanvragers en de ontvangsten door versnelling van het definitief toekennen waardoor meer terugvorderingen werden ingesteld in 2015. Uiteindelijk bleek de overschrijding bij slotwet nog eens € 22,5 mln. hoger uit te vallen (€ 40 mln. hogere uitgaven en € 17,5 mln. hogere ontvangsten).

Bijdragen aan baten-lastenagentschappen

Zoals reeds verantwoord met de eerste suppletoire begroting 2015 is het budget voor de uitvoering van de regeling BEW en de Eigen Woningregeling door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO, voormalig Agentschap NL) overgeheveld naar het centrale instrument «bijdrage baten-lastendiensten» op artikelonderdeel 2.2 van de begroting.

Bijdragen aan ZBO’s /RWT’s

Huurcommissie

Het werkterrein van de Huurcommissie wordt gevormd door het gereguleerde deel van de markt voor huurwoonruimte. Als huurders en verhuurders in conflict raken over de hoogte van huurprijzen of servicekosten en er onderling niet uitkomen, doet de Huurcommissie op verzoek uitspraken in deze geschillen. Sinds 2012 beslecht de Huurcommissie ook geschillen in het kader van de Wet op het overleg huurders verhuurder (Wohv) en met ingang van 2013 de inkomensafhankelijke huurverhogingsgeschillen.

In 2015 zijn de onderstaande aantallen en maximale behandeltermijnen gerealiseerd.

Ook het aantal verzoeken die door de Belastingdienst worden ingediend om de redelijkheid van de huurprijzen te beoordelen in verband met aangevraagde huurtoeslag, is minder gedaald dan verwacht.

De vergeleken met de stand oorspronkelijk vastgestelde begroting 2015 gerealiseerde overschrijding betreft de vergoeding door de opdrachtgevende beleidsdirectie Woningmarkt (Wm) voor het aantal gerealiseerde zaken. Deze wordt in principe bepaald door de gerealiseerde aantallen geschilzaken respectievelijk redelijkheiduitspraken te vermenigvuldigen met het tarief per soort zaak. Met betrekking tot huurverhogingsgeschillen op grond van inkomen is in 2015 (net als in 2013 en 2014) in overeenstemming met de opdrachtgever afgeweken van deze systematiek in verband met het ontbreken van meerjarige ervaringscijfers over de uitvoeringskosten. Met de opdrachtgever is afgesproken dat deze geschillen op basis van daadwerkelijk gemaakte kosten worden vergoed.

Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken

Overige uitvoeringsinstanties

De bijdragen dienen ter bekostiging van uitvoeringsorganisaties waaronder de belastingdienst voor verstrekking van inkomensgegevens, noodzakelijk voor de uitvoering van de inkomensafhankelijke huurstijging. Bij de tweede suppletoire begroting is voor de uitvoeringskosten van de Inkomensafhankelijke Huurverhoging € 0,9 miljoen overgeboekt naar de Belastingdienst.

1.2 Onderzoek en kennisoverdracht

Binnen dit artikelonderdeel heeft gedurende het jaar een technische herschikking van budgetten van «Opdrachten» naar «Subsidies» plaatsgevonden. Door middel van deze herschikking vindt de verantwoording van de uitgaven binnen dit artikelonderdeel plaats op het juiste instrument.

Subsidies

Samenwerkende Kennisinstellingen e.a.

Een groot deel van de subsidiemiddelen is verstrekt aan Platform31, een kennis- en netwerkorganisatie voor stad en regio. De subsidie is ingezet op activiteiten op het terrein van Ruimte en Economie, Wonen, Sociaal en Agenda Stad. De activiteiten van Platform31 over het jaar 2015 worden medio 2016 geëvalueerd, als onderdeel van het verzoek tot subsidievaststelling (juli 2016).

Daarnaast zijn in 2015 ondermeer subsidies verstrekt voor:

• • de voorbereidingen en organisatie van het City Makers Summit tijdens Nederlands EU-voorzitterschap. Dit betreft een aantal bijeenkomsten gerelateerd aan de Europese Agenda Stad met sociale «innovatoren uit Europese steden» in aanloop naar en tijdens het EU-voorzitterschap;

• • de voorbereidingen en organisatie van een Europese Hoofdstedelijke Burgemeestersbijeenkomst over de Europese Agenda Stad tijdens het Nederlands EU-voorzitterschap.

Opdrachten

Basisonderzoek en verkenningen

Het budget is in 2015 besteed aan opdrachten voor onderzoeken naar woningbehoefte, woonwensen en marktontwikkelingen, waaronder de voorbereiding van het WoonOnderzoek Nederland, monitoring van beleid en ramingmodellen.

In 2015 zijn voor Agenda Stad / Urban Agenda opdrachten verstrekt voor:

• • de voorbereiding, organisatie en begeleiding van de 10 finalisten van de Challenge «Stad van de Toekomst».

• • een analyse van de politieke verklaringen en beleidsontwikkelingen op het gebied van Europese stedelijke ontwikkeling;

het uitvoeren van een inventarisatie naar knelpunten op het gebied van Europese wet-en regelgeving die het bereiken van beleidsdoelen van steden en medeoverheden op een aantal thema’s van de (Europese) Agenda Stad bemoeilijken.

Ontvangsten

Zie de toelichting bij de uitgaven huurtoeslag.