A: Algemene doelstelling
Het bevorderen van een goed functionerende internationale rechtsorde inclusief gastlandbeleid, met een blijvende inzet op mensenrechten, als integraal onderdeel van het buitenlandbeleid.
Een sterke rechtsorde en eerbiediging van mensenrechten maken de wereld stabieler, veiliger, vrijer en welvarender. Dit vereist goed functionerende internationale instellingen en organisaties met een breed draagvlak en voortdurende inzet tegen straffeloosheid. De positie van Nederland als gastland voor Internationale Organisaties (IO’s) en diplomatieke missies, in het bijzonder organisaties met een mandaat op het gebied van vrede en recht, biedt een goed uitgangspunt voor de bevordering van de ontwikkeling van internationale rechtsorde. Deze rechtsorde is onlosmakelijk verbonden met universele mensenrechten. De bevordering van mensenrechten is een kernelement van het Nederlands buitenlandbeleid.
B: Rol en verantwoordelijkheid
De regering zet zich concreet in voor de volgende prioritaire thema’s: vrijheid van meningsuiting (off- en online), de vrijheid van religie en levensovertuiging, gelijke rechten voor vrouwen en meisjes, mensenrechtenverdedigers, gelijke rechten voor lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen, transgender en intersekse personen, en de internationale rechtsorde/strijd tegen straffeloosheid. Daarnaast heeft Nederland de verantwoordelijkheid de in Nederland gevestigde instellingen te ondersteunen opdat deze onafhankelijke, veilig en efficiënt kunnen functioneren.
De Minister van Buitenlandse Zaken is verantwoordelijk voor:
Stimuleren
-
• Van een effectief stelsel van internationale organisaties, inclusief financiële bijdrage, om een stabiele internationale omgeving te scheppen en de internationale rechtsorde te versterken.
-
• Van een betere mensenrechtensituatie mede door het financieren en uitvoeren van projecten via bilaterale en multilaterale kanalen ter bevordering van prioritaire mensenrechtenthema’s.
-
• Van de internationaal toonaangevende positie van Nederland als gastland voor IO’s door het bijdragen aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor IO’s alsmede voor het gastlandbeleid ten aanzien van in Nederland gevestigde diplomatieke missies.
Regisseren
-
• Interdepartementale coördinatie ten behoeve van een coherente en consistente Nederlandse inzet in internationale organisaties ter bevordering van de internationale rechtsorde en mensenrechten.
-
• Waarborgen van nauwe rijksbrede samenwerking bij de uitvoering van gastlandbeleid, inclusief de uitvoering van zetelverdragen; waarborgen van eenduidige en heldere communicatie vanuit de rijksoverheid met IO’s en diplomatieke missies.
Financieren
-
• Bijdragen ten behoeve van goed functionerende internationale instellingen.
-
• Bijdragen ter bescherming en bevordering van mensenrechten.
-
• Bijdragen ten behoeve van goed functioneren van in Nederland gevestigde IO’s en diplomatieke missies en aan de internationale zichtbaarheid van Nederland als gastland van IO’s
C: Beleidsconclusies
Mensenrechtenbeleid
Op het gebied van mensenrechten is het gevoerde beleid conform de verwachtingen zoals vastgelegd in de begroting uitgevoerd. De aangekondigde intensivering van het mensenrechtenbeleid is uitgevoerd.
Nederland en het VN-mensenrechtensysteem
Behoud en versterking van het VN-mensenrechtensysteem was voor Nederland onverminderd prioriteit. Een goed functionerend VN-mensenrechtensysteem biedt voor Nederland aanvullende mogelijkheden om de mensenrechtenprioriteiten te bevorderen. Nederland was in 2019 de vijfde grootste donor van het het kantoor van de Hoge Commissaris voor de Rechten van de Mens, inclusief een specifiek bijdrage voor het VN-mensenrechtenverdragssysteem en -mandaathouders.
Nederland verzet zich tegen pogingen het VN-systeem te ondermijnen, onder meer door op te komen voor NGO’s en individuele mensenrechtenverdedigers die nadelige gevolgen ondervinden van de samenwerking met VN-rapporteurs.
Gastlandbeleid
De aanwezigheid van de bijna 40 internationale organisaties en ongeveer 110 diplomatieke missies in Nederland (en daarnaast nog 74 elders gevestigde diplomatieke missies waarvan de ambassadeur in Nederland is geaccrediteerd) draagt bij aan het internationale politieke gewicht van Nederland, aan de versterking van onze bilaterale betrekkingen en de internationale rechtsorde en levert een niet onaanzienlijke bijdrage aan de Nederlandse economie, zoals ook gemeld.
Op het gastlandbeleid is door IOB een beleidsdoorlichting uitgevoerd en meegenomen in de door IOB uitgevoerde beleidsdoorlichting van art. 4 van de BZ-begroting (consulaire dienstverlening en uitdragen Nederlandse waarden). Uit deze beleidsdoorlichting kwam naar voren dat de in 2018 gedane aanbevelingen van de beleidsevaluatie van het gastlandbeleid grotendeels zijn overgenomen en de doorlichting niet heeft geleid tot een aanpassing van het beleid.
D: Budgettaire gevolgen van beleid
Realisatie 2015 | Realisatie 2016 | Realisatie 2017 | Realisatie 2018 | Realisatie 2019 | Vastgestelde begroting 2019 | Verschil 2019 | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Verplichtingen | 96.917 | 141.418 | 102.203 | 125.729 | 143.657 | 105.487 | 38.170 | ||
Uitgaven: | |||||||||
Programma-uitgaven totaal | 127.971 | 133.398 | 118.261 | 124.557 | 129.197 | 123.487 | 5.710 | ||
1.1 | Goed functionerende internationale instellingen met een breed draagvlak | 55.937 | 54.569 | 57.086 | 58.720 | 52.516 | 56.035 | – 3.519 | |
Subsidies | |||||||||
Internationaal recht | 9.678 | 5.932 | 9.578 | 6.193 | 1.696 | 12.035 | – 10.339 | ||
VNVR projectkosten | 635 | 0 | 0 | 0 | |||||
Bijdragen (inter)nationale organisaties | |||||||||
Internationaal recht | 1.316 | 1.669 | 4.242 | 6.811 | 0 | 6.811 | |||
Verenigde Naties | 35.492 | 34.696 | 35.056 | 32.867 | 33.142 | 34.525 | – 1.383 | ||
OESO | 6.814 | 6.821 | 6.685 | 6.629 | 7.221 | 6.175 | 1.046 | ||
Campagne VN veiligheidsraad | 679 | 2.363 | 288 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
Lidmaatschap VNVR | 435 | 4.523 | 58 | 0 | 58 | ||||
Internationaal Strafhof | 3.274 | 3.441 | 3.375 | 3.631 | 3.588 | 3.300 | 288 | ||
1.2 | Bescherming en bevordering van mensenrechten | 61.411 | 56.243 | 57.733 | 61.450 | 66.151 | 63.402 | 2.749 | |
Subsidies | |||||||||
Centrale mensenrechtenprogramma's | 270 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||||
Bevordering van het vrije woord | 15.000 | 10.700 | 2.800 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
Landenprogramma's mensenrechten | 9.372 | 16.863 | 25.321 | 24.425 | 28.535 | 34.252 | – 5.717 | ||
Opdrachten | |||||||||
Landenprogramma's mensenrechten | 1.512 | 1.446 | 295 | 1.500 | – 1.205 | ||||
Bijdragen (inter)nationale organisaties | |||||||||
Landenprogramma's mensenrechten | 29.292 | 20.903 | 20.330 | 26.344 | 26.640 | 20.000 | 6.640 | ||
Centrale mensenrechtenprogramma's | 7.747 | 7.776 | 7.500 | 9.235 | 10.650 | 7.650 | 3.000 | ||
Press Freedom Day 2020 | 31 | 0 | 31 | ||||||
1.3 | Gastlandbeleid internationale organisaties | 10.623 | 22.586 | 3.442 | 4.387 | 10.530 | 4.050 | 6.480 | |
Bijdrage aan agentschappen | |||||||||
Vredespaleis | 720 | 0 | 720 | ||||||
Nederland Gastland | 1.680 | 0 | 1.680 | ||||||
Bijdragen (inter)nationale organisaties | |||||||||
Speciaal Tribunaal Libanon | 1.847 | 1.918 | 1.893 | 1.919 | 1.958 | 1.900 | 58 | ||
Internationaal Strafhof | 7.906 | 19.833 | 1.006 | 1.213 | 1.123 | 1.150 | – 27 | ||
Nederland Gastland | 870 | 835 | 528 | 1.255 | 450 | 900 | – 450 | ||
Carnegiestichting | 4.599 | 0 | 4.599 | ||||||
Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken | |||||||||
Nederland Gastland | 15 | 0 | 100 | – 100 |
E: Toelichting op de financiële instrumenten
Verplichtingen
Het verplichtingenbudget nam in 2019 toe. Zoals gemeld in de eerste suppletoire begroting en de tweede suppletoire begroting en de decemberbrief zijn de verplichtingen toegenomen. De toename is grotendeels te verklaren door een verhoging van het verplichtingenbudget van het mensenrechtenfonds ter ophoging van het subsidieplafond, in lijn met het kabinetsbeleid. Daarnaast hield de toename verband met een eenmalige Nederlandse bijdrage aan de totstandkoming van een nieuw OPCW-laboratorium, extra bijdragen aan het VN-secretariaat, en het aangaan van verplichtingen die verband houden met het organiseren van de World Press Freedom Conference 2020 in Nederland. Ten opzichte van de tweede suppletoire begroting is er een majeure verplichtingenmutatie die in de decemberbrief is toegelicht. Het gaat hier om het ophogen van het subsidieplafond en nieuwe meerjarige verplichtingen binnen het mensenrechtenfonds. De verhoging van het verplichtingenbudget leidt niet tot extra uitgaven. Daarnaast is er een verhoging van het verplichtingenbudget opgenomen voor de verwachte verlenging van het mandaat van het Speciaal Tribunaal Libanon voor de periode 2021–2024.
Uitgaven
Artikel 1.1
Binnen dit artikelonderdeel is een aantal mutaties aan de orde. Zo is in de tweede suppletoire begroting reeds gemeld dat het budget voor het Vredespaleis en de jaarlijkse bijdrage aan de Carnegiestichting zijn overgeheveld naar artikel 1.3. Per saldo is op dit artikel meer uitgegeven dan voorzien bij de tweede suppletoire begroting. Deze extra uitgaven zijn het gevolg van hoger dan voorziene bijdragen aan gespecialiseerde niet-gouvernementele organisaties (NGO) in het kader van het bevorderen van de internationale rechtsorde.
Artikel 1.2
De verhoging van de uitgaven op dit artikel is reeds toegelicht in de tweede suppletoire begroting. Het budget is verhoogd naar aanleiding van twee bijdragen aan het kantoor van de VN Hoge Commissaris voor de Mensenrechten (OHCHR). Een van deze bijdragen betreft een aanvulling op een reeds bestaande overeenkomst inzake onderzoek naar mensenrechtenschendingen via accountability-mechanismes, terwijl de andere een intensivering in het kader van het LHBTI-beleid betreft.
Artikel 1.3
Het budget voor gastlandbeleid is toegenomen door een mutatie van het budget voor de renovatie van het Vredespaleis en de jaarlijkse bijdrage aan de Carnegiestichting vanuit beleidsartikel 1.1. Dit is eerder toegelicht in de tweede suppletoire begroting. Hier staat tegenover dat het grootste gedeelte van het budget voor het grootschalig onderhoud aan het Vredespaleis wordt doorgeschoven naar volgende jaren via de eindejaarsmarge. Het betreft hier een reservering van middelen voor alternatieve huisvesting van het in het Vredespaleis gehuisveste Internationaal Gerechtshof en het Permanent Hof van Arbitrage. Samen met het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) en de Carnegiestichting wordt gewerkt aan verbetering van de huisvesting van de in het Vredespaleis gevestigde Hoven en worden de mogelijkheden voor renovatie van het Vredespaleis onderzocht.