Het bevorderen van een goed functionerende internationale rechtsorde inclusief gastlandbeleid, met een blijvende inzet op mensenrechten, als integraal onderdeel van het buitenlandbeleid.

Een sterke rechtsorde en eerbiediging van mensenrechten maken de wereld stabieler, veiliger, vrijer en welvarender. Dit vereist goed functionerende internationale instellingen en organisaties met een breed draagvlak en voortdurende inzet tegen straffeloosheid. De positie van Nederland als gastland voor IO’s en diplomatieke missies, in het bijzonder organisaties met een mandaat op het gebied van vrede en recht, biedt een goed uitgangspunt voor de bevordering van de ontwikkeling van internationale rechtsorde. Deze rechtsorde is onlosmakelijk verbonden met universele mensenrechten. De bevordering van mensenrechten is een kernelement van het Nederlands buitenlandbeleid.

De regering zet zich concreet in voor de volgende prioritaire thema’s: vrijheid van meningsuiting (off- en online), de vrijheid van religie en levensovertuiging, gelijke rechten voor vrouwen en meisjes, mensenrechtenverdedigers, gelijke rechten voor lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen, transgender en intersekse personen, en de internationale rechtsorde/strijd tegen straffeloosheid. Daarnaast heeft Nederland de verantwoordelijkheid de in Nederland gevestigde instellingen te ondersteunen opdat deze onafhankelijk, veilig en efficiënt kunnen functioneren.

De Minister van Buitenlandse Zaken is verantwoordelijk voor:

Mensenrechtenbeleid en het VN-mensenrechtensysteemNederland heeft met de organisatie van de ministeriële Ukraine Accountability Conference op 14 juli in Den Haag een leidende rol gepakt op de bevordering van accountability voor oorlogsmisdrijven als gevolg van de Russische agressieoorlog tegen Oekraïne. In deze context besloot het kabinet daarnaast EUR 2 miljoen bij te dragen aan de inzet van het Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR) in Oekraïne, gericht op bewijsvergaring van mensenrechtenschendingen. Ook droeg Nederland extra middelen bij aan de capaciteit van NGO’s om bewijs te verzamelen, zodat deze geschikt is voor judiciële procedures. De Koninklijke Marechaussee leverde, onder vlag van het internationale strafhof, (forensische) expertise ter ondersteuning van onderzoek naar oorlogsmisdrijven door de Oekraïense Procureur-Generaal.

De extra inzet naar aanleiding van de Russische inval in Oekraïne sluit aan bij de Nederlandse inspanningen ten behoeve van de uitvoering van de derde pijler van de VN gericht op mensenrechten. Nederland was in 2022 vijfde grootste donor van OHCHR, in lijn met de begroting, ingezet als core-financiering (vrijwillige bijdrage) en specifiek op thema’s als accountability, vrijheid van meningsuiting, gelijke rechten voor LHBTIQ+, vrijheid van religie en levensovertuiging en Special Procedures. Genoemde mensenrechtenprioriteiten werden voorts volgens plan bilateraal ondersteund vanuit het Mensenrechtenfonds. Zo zijn in 2022 vier allianties geselecteerd voor de uitvoering van het programma Safety for Voices. Dit programma is gericht op de verhoogde online en offline veiligheid van mensenrechtenverdedigers en van journalisten wereldwijd. 

GastlandbeleidHet ontwikkelde en uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten in 2022 waren conform de verwachtingen, zoals opgenomen in de BZ-begroting.

Verplichtingen

De verplichtingenrealisatie op artikel 1 Versterkte internationale rechtsorde valt ten opzichte van de vastgestelde begroting 2022 EUR 147,5 miljoen hoger uit, waarvan EUR 80,8 miljoen reeds is gemeld in de eerste suppletoire begroting en de tweede suppletoire begroting. Deze stijgingen hielden verband met het aangaan van nieuwe meerjarige verplichtingen binnen het Mensenrechtenfonds, vertraging in de uithuizing van de huurders van het Vredespaleis, verlenging van het VN-mandaat voor het Speciaal Tribunaal Libanon en de organisatie van de Ukraine Accountability Conference in juli 2022. Een verdere stijging van het verplichtingenbudget is toegelicht in de Decemberbrief Buitenlandse Zaken 2022 en hield verband met het aangaan van een vijfjarige subsidieovereenkomst met de Carnegie Stichting, het meerjarig vastleggen van de algemene vrijwillige bijdrage aan de OHCHR en van een committering aan de OHCHR voor het veldkantoor in Oekraïne. Tenslotte werden weer meerjarige verplichtingen aangegaan binnen het Mensenrechtenfonds.

Uitgaven

Artikelonderdeel 1.1De uitgavenrealisatie op artikelonderdeel 1.1 Goed functionerende internationale instellingen met een breed draagvlak valt ten opzichte van de vastgestelde begroting 2022 EUR 6,0 miljoen hoger uit. Deze verhoging betreft een som van mutaties. De afname op het budget Internationaal recht (subsidies/regelingen) en de toename op het budget Internationaal recht (bijdrage internationale organisaties) worden met name veroorzaakt door administratieve interne overhevelingen (zie eerste suppletoire begroting). Het uitgavenbudget op Internationaal recht (opdrachten) is met EUR 3,1 miljoen gestegen als gevolg van de organisatie van de Ukraine Accountability Conference in juli 2022 en de High Level Round Table Anti-corruptie in november 2022. Daarnaast is vanwege een hogere liquiditeitsbehoefte de verplichte bijdrage aan het ICC 2023 reeds in 2022 betaald.

Artikelonderdeel 1.2De uitgavenrealisatie op artikelonderdeel 1.2 Bescherming en bevordering van mensenrechten valt ten opzichte van de vastgestelde begroting 2022 EUR 4,9 miljoen hoger uit. In de eerste suppletoire begroting is een stijging gemeld die verband houdt met de toekenning van structurele additionele middelen vanuit het coalitieakkoord voor het thema mensenrechten en een generale compensatie van Oekraïnegerelateerde uitgaven. De mutaties binnen artikelonderdeel 1.2 zijn het gevolg van verschuivingen door verdere decentralisatie van het Mensenrechtenfonds, waarbij meer uitgaven als bijdrage werden verstrekt. Daarnaast is sterker ingezet op multilaterale organisaties.

Artikelonderdeel 1.3De uitgavenrealisatie op artikelonderdeel 1.3 Gastlandbeleid internationale organisatie valt ten opzichte van de vastgestelde begroting 2022 EUR 5,0 miljoen hoger uit. Deze stijging betreft met name het Vredespaleis (bijdrage aan agentschappen) en de Carnegie Stichting (subsidies/regelingen). De stijging van het uitgavenbudget voor het Vredespaleis is toegelicht in de eerste suppletoire begroting. In de tweede suppletoire begroting en in de Decemberbrief Buitenlandse Zaken 2022 is het budget voor subsidies/regelingen Carnegie Stichting naar boven bijgesteld.