De Koninklijke Luchtmacht is een modern en technologisch krijgsmachtdeel dat wereldwijd actief is. De luchtmacht ondersteunt bestrijding van internationale onrust en biedt hulp bij rampen. In Nederland zorgt ze voor veiligheid vanuit de lucht door onder andere bewaking en verdediging van het luchtruim. Hiervoor beschikt het krijgsmachtdeel over hooggekwalificeerd personeel, vliegtuigen, helikopters en andere wapensystemen.

De Minister is verantwoordelijk voor de vaststelling van de omvang en de samenstelling van de luchtstrijdkrachten en van de mate van gereedheid van de luchtstrijdkrachten. Het Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK) is verantwoordelijk voor het operationeel gereedstellen en instandhouden van lucht- en grondgebonden capaciteit van de krijgsmacht en is inzetbaar voor de verdediging van het bondgenootschappelijk grondgebied, expeditionaire taken en nationale taken.

In 2022 zijn eenheden van de luchtmacht vanaf het begin van het conflict betrokken geweest bij het snelle en adequate antwoord van de NAVO op de oorlog in Oekraïne en de spanningen aan de Europese oostgrens; binnen enkele uren na het binnenvallen van Rusland in Oekraïne waren Nederlandse jachtvliegtuigen in positie aan de oostgrens van het NAVO grondgebied. Vrijwel al onze capaciteiten zijn in deze situatie ingezet in een breed scala aan missies. De F-16 en de F-35 zijn succesvol ingezet voor enhanced Vigilance Activities en enhanced Air Policing Activities en inmiddels is de volgende Air Policing missie in Polen gestart. Om dit alles en de Taskforce Oekraïne te ondersteunen heeft de C-130 meerdere vluchten uitgevoerd om materieel naar Oekraïne te transporteren en stond de AH-64 gereed om onmiddellijk ingezet te worden in Roemenië. De Cougar stond stand-by voor inzet voor de Initial Follow-on Forces Group van de NATO Response Force. De MRTT is weliswaar niet organiek van de luchtmacht en nog niet Initial Operational Capable, maar is wel al ingezet tijdens de air-to-air refueling-missies aan de NAVO-Oostgrens. Ook is de de NH-90 ingezet aan boord van de Standing NATO Maritime Group 1. Naast de inzet in relatie tot de Oekraïne heeft de luchtmacht afwisselend met de Belgische luchtmacht, met F-16 jachtvliegtuigen de Benelux-landen beschermd tegen civiele en militaire vliegtuigen waarvan een dreiging uitgaat. Onderwijl onderhouden de F-16’s tot 2025 de nucleaire taak die daarna door de F-35 wordt overgenomen.

Om de geoefendheid te verbeteren heeft de luchtmacht afgelopen jaar deelgenomen aan verschillende (inter)nationale oefeningen. Tijdens de oefening Frisian Flag werden met de F-16 en de F-35 grootschalige formaties getraind. Daarnaast zijn tijdens de oefening Falcon Autumn eenheden van het Defensie Helikopter Commando en Air Mobility Command weer gecertificeerd voor grootschalig luchtmobiel optreden. Tijdens de Fleet Officer Sea Training zijn nieuwe NH90-bemanningen succesvol getraind in onderzeebootbestrijding en vlootintegratie. De stationering van de MQ-9 op Curaçao is verlengd tot medio 2023 waarbij ook operationele inzet is beoogd naast alle testactiviteiten.

De luchtmacht heeft parallel aan inzet en gereedstellen verdere stappen gezet in de transitie naar een 5e generatie luchtmacht. In de transitie naar de Chinook model F (MYII) wordt toegewerkt naar de fase Initial Operational Capable en de Apache doorloopt het remanufacture-programma. De vernieuwde organisatie met een Staf en 4 Commands, inclusief bedrijfsvoering conform Besturen Bij Defensie, krijgt steeds meer vorm. De transitie krijgt daarnaast een flinke impuls door de Defensienota 2022, met name waar de maatregelen aansluiten bij bestaande transitieprojecten, zoals de uitbreiding van de MQ-9 capaciteit, de vervanging van de C-130 en het inrichten van het derde squadron F-35. Naast de interne transitie van de luchtmacht is ook een overeenkomst met Noorwegen afgesloten over samenwerking in het ruimtedomein.

De posten met een verschil groter dan €5 miljoen of noemenswaardige verschillen worden hieronder nader toegelicht.

Verplichtingen

De gerealiseerde verplichtingen zijn €20,3 miljoen hoger dan initieel begroot. Dit is met name het gevolg van de nieuwe arbeidsvoorwaarden waardoor de verplichtingen binnen formatie aanzienlijk hoger zijn (€45,7 miljoen) dan eerder in de begroting is vastgesteld. Op de post Overige Personele Exploitatie is de realisatie van het verplichtingenbudget met €26,5 miljoen achtergebleven als gevolg van reeds in eerdere jaren aangegane verplichtingen met een langjarig karakter.

Uitgaven

Personele uitgaven De realisatie van het budget voor personele uitgaven is €75,6 miljoen hoger dan begroot. De uitgaven voor het eigen personeel zijn €45,7 miljoen hoger dan de vastgestelde begroting. Het arbeidsvoorwaardenakkoord zorgt voor deze hogere uitgaven.

Binnen het budget voor overige personele exploitatie heeft een overrealisatie plaatsgevonden van €26,5 miljoen. Deze overrealisatie wordt met name veroorzaakt door meeruitgaven voor opleidingen (€22,4 miljoen). Voor vliegeropleidingen die onder Foreign Military Sales worden afgenomen, zijn voorschotten betaald voor de opleidingen die zijn afgenomen in 2022. Dit heeft geleid tot verhoogde uitgaven in de vorm van FMS voorschotbetalingen voor initiële vliegeropleidingen (€7 miljoen) en voor F-35 vliegeropleidingen (€13 miljoen). Deze voorschotbetalingen zijn onderdeel van de Special Billing Arrangement die voor alle Nederlandse FMS-contracten gelden.

Ontvangsten

In 2022 zijn de ontvangsten hoger uitgevallen dan geraamd. Dit komt door uitgestelde ontvangsten die in 2022 zijn ontvangen en onverwachte ontvangsten zoals een afgesloten FMS-case waarbij ruim €4 miljoen is ontvangen die de overrealisatie verklaren.