Base description which applies to whole site

4.8 Artikel 20 Lucht en Geluid

Het bevorderen van een solide en gezonde leefomgeving door de luchtkwaliteit te verbeteren en door geluidhinder te voorkomen of te beperken.

Tabel 54 Samenvatting budgettaire gevolgen van beleid art.20
     

Realisatie

Vastgestelde begroting

Verschil

 

2018

2019

2020

2021

2022

2022

2022

Verplichtingen

17.407

32.038

31.647

34.247

51.204

25.492

25.712

        

Uitgaven

23.627

36.862

34.056

30.712

55.722

28.188

27.534

        

1 Gezonde lucht en tegengaan geluidhinder

23.627

36.862

34.056

30.712

55.723

28.188

27.535

        

Ontvangsten

342

2.136

1.891

2.038

368

0

368

Regisseren

Om een solide en gezonde leefomgeving te realiseren op het gebied van luchtkwaliteit en geluid, regisseert de Minister van IenW de inhoudelijke lijn voor de nationale inbreng in de ontwikkeling van het Europese luchtkwaliteits- en geluidbeleid. Meer specifiek is de Minister van IenW verantwoordelijk voor:

  • de coördinatie van de Nederlandse inzet in internationaal kader bij de vaststelling van grenswaarden en plafonds voor emissies van luchtverontreinigende stoffen, de vertaling daarvan naar Nederlandse wet- en regelgeving en (zo nodig) de verdeling van doelstellingen over sectoren en milieuthema’s. De doelen, grenswaarden en plafonds hebben betrekking op verbetering van de luchtkwaliteit en op bronbeleid voor geluid- en industriële emissies.

  • de ondersteuning van gemeenten en provincies bij het toezicht op de naleving van algemene regels en bij de vergunningverlening ter vermindering van luchtemissies bij de industrie en bij een juiste toepassing van de geluidregelgeving.

  • de implementatie van de geluidregelgeving (wet SWUNG20) waarmee een optimale gezondheidsbescherming van burgers en flexibiliteit voor de beheerders van rijkswegen en hoofdspoorwegen wordt beoogd. SWUNG-2, fase 2 van de herziening van de geluidwetgeving, zal de aanpak van geluidhinder op gemeentelijk en provinciaal niveau versterken. Deze nieuwe geluidregels zijn ondergebracht in de Omgevingswet die in 2022 in werking treedt. Lagere overheden worden ondersteund bij de uitvoering van de geluidregels.

Stimuleren

Om de milieudoelen op het gebied van luchtkwaliteit en geluid te behalen, is het belangrijk deze op een proactieve wijze met maatschappelijke partners te delen. Daarom stimuleert de Minister van IenW:

  • het aangaan en organiseren van allianties met en tussen bedrijven, branches, overheden en kennisorganisaties om het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL), het Schone Lucht Akkoord (SLA) en SWUNG (geluid) tot een succesvolle uitvoering te brengen;

  • een permanente verbetering van de luchtkwaliteit om zo te komen tot een vermindering van gezondheidsrisico’s door luchtverontreiniging, via het Schone Lucht Akkoord. Hiermee werkt het kabinet – conform het advies van de Gezondheidsraad – toe naar de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie in 2030.

  • medeoverheden tot uitvoering van maatregelpakketten in het NSL en het Schone Lucht Akkoord om daarmee de Europese normen voor luchtkwaliteit te halen en toe te werken naar de bovengenoemde advieswaarden.

Ten slotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de ILT op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en Toezicht).

Jaarlijks ontvangt de Tweede Kamer een monitoringsrapportage over de voortgang van het bovengenoemde Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). De monitoring dient om de voortgang van de uitvoering van het NSL te volgen en biedt een basis om het programma waar nodig bij te sturen. De monitoring betreft de ontwikkeling van de luchtkwaliteit en de uitvoering van projecten en maatregelen. De dertiende rapportage is aan de Kamer verzonden (Bijlage bij Kamerstukken II 2022-2023, 30175, nr. 429). Daarnaast ontvangt de Tweede Kamer jaarlijks een update over de uitvoering van de Richtlijn Nationale Emissiereductieverplichtingen (NEC-richtlijn, 2016/2284/EU).

Tabel 55 Kengetal: Overzicht Sanering Verkeerslawaai

Sanering Wet Geluidhinder

aantal woningen

  

Lokale infrastructuur

A-lijst

Overig

Totaal

Totaal

77.355

335.800

413.155

Gereed 1980–1990 (schatting)

40.000

40.000

Gereed 1990–2021

63.947

98.998

162.945

verwacht 2022

200

2.500

2.700

Gereed 2022

4.231

6.425

10.656

Restant per einde 2022

9.177

190.377

199.554

verwacht 2023

200

2.500

2.700

Verwacht restant per einde 2023

8.977

187.877

196.854

    

Sanering Wet Geluidhinder

aantal woningen

  

Rijksinfrastructuur

Rijkswegen

Spoorwegen

Totaal

Opgave cf Bijlage 5 Bgm

775

5.255

6.030

Gereed t/m 2021

680

3.970

4.650

Verwacht 2022

250

250

Gereed 2022

355

355

Restant einde 2022

95

930

1.025

verwacht 2023

125

125

Verwacht restant per einde 2023

95

805

900

Bron: Bureau Sanering Verkeerslawaai (BSV)1

1

Toelichting

De eerste tabel betreft de sanering vanwege gemeentelijke en provinciale wegen, zoals die door gemeenten wordt uitgevoerd onder regime van de Wet geluidhinder.

In 2022 konden meer woningen als gereed worden aangemerkt dan was verwacht. De reden daarvoor is voor een belangrijk deel administratief. Op de eerste plaats heeft de gemeente Amsterdam laten weten dat de woningen op haar A-lijst grotendeels als gesaneerd kunnen worden aangemerkt. Op de tweede plaats blijkt uit de voorbereiding van saneringsprojecten dat veel woningen niet voor maatregelen in aanmerking komen omdat de maximale waarde van de geluidsbelasting binnen de woning niet wordt overschreden.

De tweede tabel heeft betrekking op de sanering rijksinfrastructuur zoals die op grond van overgangsrecht (Bijlage 5 bij het Besluit geluidhinder milieubeheer) nog onder regime van de Wet geluidhinder wordt afgerond. Deze sanering kent een ander normenkader dan de sanering vanwege rijksinfrastructuur die momenteel door RWS en ProRail wordt uitgevoerd onder de Wet milieubeheer. Deze sanering is opgenomen onder beleidsartikel 14. Het aantal gesaneerde woningen wijkt af van de prognose als gevolg van een gewijzigde uitvoeringsplanning van een aantal projecten.

In de tabel is het totaal aantal te saneren woningen vanwege spoorweglawaai gewijzigd van 5.330 naar 5.255 als gevolg van het vervallen van de sanering in Haarlemmerliede. Deze sanering wordt nu uitgevoerd door het MJPG onder regime van de Wet milieubeheer.

Elk jaar wordt een nieuwe analyse van de emissies luchtverontreinigende stoffen uitgevoerd en door nieuwe kennis kan dat betekenen dat ook eerdere cijfers soms nog enigszins worden aangepast. Zie ook de toelichting onder de tabel. De gerealiseerde emissies tot en met 2018 zijn vastgesteld in februari 2020:

Tabel 56 Kengetal: Emissieluchtverontreinigende stoffen (kton/jr.)
 

1990

2000

2005

2010

2015

2020

2021 [1]

2020 ‒ 2029

2030

Vanaf 2030

        

Doel NEC-Richtlijn

Raming

Doel NEC-Richtlijn

SO2

198

79

68

36

31

20

21

49

15-22

32

NOx

629

454

405

327

248

182

178

223

138-140

154

NH3

345

173

154

134

129

123

122

134

108-122

121

VOS[2]

510

268

208

198

163

183

190

191

141-159

176

PM2,5 [3]

57

35

29

23

18

15

14

18

dec-14

15

Bron: www.emissieregistratie.nl

Toelichting

  • In december 2016 zijn de nieuwe doelstellingen voor luchtverontreinigende stoffen vastgesteld. Het betreft een aanpassing van de National Emission Ceilings (NEC) (richtlijn (EU) 2016/2284). In bovenstaande tabel zijn de reductiepercentages uit de richtlijn omgerekend naar vrachten, met 2005 als basisjaar. Elk jaar wordt een nieuwe analyse uitgevoerd en door nieuwe kennis kan dat betekenen dat ook eerdere cijfers soms nog enigszins worden aangepast doordat deze nieuwe inzichten met terugwerkende kracht ook worden meegenomen in de emissiecijfers van voorgaande jaren.

  • VOC staat voor Volatile Organic Compounds; dat zijn vluchtige koolwaterstoffen met uitzondering van methaan. Methaan valt niet onder de werking van deze richtlijn.

Eind 2022 hebben meer dan 100 overheden zich aangesloten bij het Schone Lucht Akkoord. Dit akkoord is gericht op een permanente verbetering van de luchtkwaliteit om gezondheidswinst voor iedereen in Nederland te realiseren. Hiermee werkt het kabinet – conform het advies van de Gezondheidsraad (Bijlage bij Kamerstukken II 2017-2018 30 175, nr. 292) – toe naar de in 2005 vastgestelde advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie in 2030. In 2021 is de uitvoeringsagenda van het Schone Lucht Akkoord gepresenteerd (Tweede Kamer 30175 nr 373) en in 2022 vond verdere uitvoering van dit akkoord plaats alsmede monitoring met de gezondheidsindicator.

In 2022 is de voortgangsmeting van het Schone Lucht Akkoord uitgebracht. Eruit blijkt dat het kabinet op koers is om de doelen van het Schone Lucht Akkoord te halen, mits de maatregelen in het Akkoord volledig worden uitgevoerd. Hiervoor is in 2022 via de specifieke uitkering Schone Lucht Akkoord €10 miljoen beschikbaar gesteld voor een Rijksbijdrage aan projecten van bij het Schone Lucht Akkoord aangesloten provincies en gemeenten.

Verder zijn de uitgangspunten voor geluidberekeningen zoals vastgelegd in regelgeving die onder de Omgevingswet zal gaan gelden in 2022 geactualiseerd, onder meer waar het gaat om emissiefactoren. Verder is een vernieuwde geluidsaneringsregeling voor de Omgevingswet uitgewerkt waarvan de publicatie in 2023 zal plaatsvinden. Voorziene inwerkingtreding hiervan is 1 januari 2024. Daarnaast is in 2022 een beleidsdoorlichting van begrotingsartikel 20 voor het onderwerp geluid uitgevoerd. Deze is begin 2023 naar de Kamer gestuurd.

Tabel 57 Budgettaire gevolgen van beleid art. 20 Lucht en Geluid (bedragen x € 1.000)
     

Realisatie

Vastgestelde begroting

Verschil

 
 

2018

2019

2020

2021

2022

2022

2022

 

Verplichtingen

17407

32.038

31.647

34.247

51.204

25.492

25.712

1

         

Uitgaven

23.627

36.862

34.056

30.712

55.722

28.188

27.534

 
         

1 Gezonde lucht en tegengaan geluidhinder

23.627

36.862

34.056

30.712

55.723

28.188

27.535

 

Opdrachten

6.080

4.940

4.799

4.602

11.866

3.324

8.542

2

Verkeersemissies

2.001

4

0

0

0

0

0

 

Uitvoering geluid- en luchtsanering

3.938

4.765

4.514

4.241

3.135

3.158

‒ 23

 

Overige opdrachten

141

171

285

361

8.731

166

8.565

 

Subsidies

0

0

0

0

0

0

0

 

Bijdragen aan agentschappen

921

1.462

2.111

2.575

14.994

1.646

13.348

3

Waarvan bijdrage aan agentschap KNMI

0

90

0

10

10

10

0

 

Waarvan bijdrage aan agentschap RWS

921

1.372

2.111

2.565

2.681

1.636

1.045

 

Waarvan aan RIVM

0

0

0

0

11.994

0

11.994

 

Overige bijdragen

0

0

0

0

309

0

309

 

Bijdragen aan medeoverheden

16.124

30.105

26.794

23.180

28.550

22.757

5.793

4

Programma NSL en SLA

5

9.639

0

6.928

6.793

0

6.793

 

Uitvoering geluidsanering

16.119

20.466

26.794

16.252

21.757

22.757

‒ 1.000

 

Bekostiging

502

355

352

355

312

461

‒ 149

 
         

Ontvangsten

342

2136

1.891

2.038

368

0

368

 

Onderstaand wordt op het niveau van financieel instrument en de verplichtingen een toelichting gegeven op de verschillen (de mutaties) tussen de begroting en de realisatie. Zie voor de gehanteerde norm de toelichting ‘normering jaarverslag’ zoals opgenomen in de leeswijzer.

  • 1. De hogere verplichtingen realisatie van € 25,7 miljoen is het gevolg van twee overboekingen vanuit het het Mobiliteits fonds naar dit artikel. Het betreft een overboeking van € 17,0 miljoen vanuit artikel 20 voor de uitvoering van het Schone Lucht Akkoord (SLA) en een overboeking van € 1,0 miljoen van artikel 12 ten behoeve van de Specifieke Uitkering Oplossen fijn stof knelpunten rondom vee houderijen in het kader van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). Daarnaast is € 9,4 miljoen overgeheveld van artikel 19 naar artikel 20 in het kader van de wijziging in de financiële vastlegging van de opdrachten aan RVO en RIVM en is € 0,9 miljoen overgeboekt vanuit de artikelen 19 en 21 voor de financiering van de hogere kosten van RIVM in het kader van de Basisfinanciering Essentiële Infrastructuur (BEI) ten behoeve van het Landelijk Meetpunt Luchtkwaliteit (LML). Hiernaast is €1,3 miljoen overgeboekt naar het BTW Compensatie fonds in het kader van de Specifieke Uitkering Schone Lucht Akkoord waardoor het budget is verlaagd. Tot slot verklaren andere mutaties het resterende saldo (€-1,4 miljoen).

  • 2. De hogere realisatie van € 8,5 miljoen wordt veroorzaakt door uitgaven in het kader van het Schone Lucht Akkoord. Het betreft met name opdrachten aan RIVM en RVO ter verbetering van de luchtkwaliteit en de leefomgeving.

  • 3. De hogere kasrealisatie van € 13,3 miljoen wordt veroorzaakt door de opdrachten voor capaciteitsinzet van RIVM, RVO en RWS inzake de uitvoering van het Schone Lucht Akkoord en overige activiteiten ter bevordering van een duurzame en gezonde leefomgeving. Ter dekking van deze uitgaven zijn middelen overgeheveld vanuit artikel 19 en het Mobiliteitsfonds (zie ook toelichting 1).

  • 4. De kasrealisatie van € 5,8 miljoen wordt enerzijds veroorzaakt door hogere uitgaven (€ 6,8 miljoen) ten behoeve van de specifieke uitkeringen in het kader van het Schone Lucht Akkoord. Bij Voorjaarsnota 2022 zijn de hiervoor benodigde middelen vanuit het Mobiliteitsfonds overgeheveld naar dit beleidsartikel. Anderzijds zijn de uitgaven in het kader van de subsidieregeling Sanering Verkeerslawaai € 1,0 miljoen lager uitgevallen als gevolg van de vertraging van de Omgevingswet.

1 Gezonde lucht en tegengaan geluidhinder

Opdrachten

In 2022 zijn opdrachten verstrekt en betalingen gedaan in het kader van zowel beleidsonderbouwend onderzoek als uitvoeringswerkzaamheden op onderstaande beleidsterreinen.

  • Uitvoering Geluid. Hierbij betreft het onder andere de opdracht aan het Bureau Sanering Verkeerslawaai voor de uitvoering van het subsidie programma Sanering Wegverkeerslawaai. Hiernaast zijn er uitgaven gerealiseerd in het kader van een programmatische aanpak van geluidhinder in de luchtvaart, de verbetering van de geluid regelgeving onder de Omgevingswet en een beleidsdoorlichting van het programma geluid.

  • Uitvoering Lucht. In het kader van het Schone Lucht Akkoord (SLA) en de uitvoeringsagenda zijn o.a. opdrachten verstrekt voor de organisatie van congressen / bijeenkomsten om de draagvlak, betrokkenheid, samenwerking en kennis deling van deelnemende partijen te versterken. Tevens zijn er uitgaven gedaan voor het opzetten en ondersteunen van scholieren -en jongeren participatie projecten om de bewustzijn van het belang van schone lucht en hun eigen invloed daarop bij jongeren en de omgeving te vergroten.

Bijdragen aan agentschappen

RIVM

IenW heeft in 2022 een deel van de beleidsuitvoering uitbesteed aan het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). De middelen zijn ingezet voor beleidsonderbouwend onderzoek ter bevordering van een duurzame en gezonde leefomgeving. Daarnaast is o.a. geïnvesteerd in de aanschaf van een nieuw landelijk meetpunt luchtkwaliteit.

RVO

IenW heeft in 2022 een deel van de beleidsuitvoering uitbesteed aan de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Het gaat hierbij om de uitvoering van de Specifieke Uitkering Schone Lucht Akkoord (SPUK-SLA).

RWS

Deze middelen zijn ingezet voor de capaciteitsinzet van RWS voor de ondersteuning van stakeholders bij de uitvoering van het SLA, de helpdesk lucht, helpdesk Infomil en het beheer en onderhoud van de websites over lucht- en geluid regelgeving. Hiernaast heeft RWS diverse werkzaamheden uitgevoerd waaronder het geven van inhoudelijk advies, het uitvoeren van (literatuur-)onderzoek, het verzorgen dan wel ondersteunen van (EU) rapportages en het verzorgen van de secretariaatsfunctie voor diverse overleggen met externe partijen.

Bijdragen aan medeoverheden

In het kader van de bestrijding van geluidhinder zijn in 2022 bijdragen verstrekt aan provincies en gemeenten voor de kosten van geluidwerende maatregelen tegen wegverkeerslawaai aan woningen. Het gaat hierbij om de uitvoering van de subsidieregeling Sanering Verkeerslawaai.

Hiernaast zijn ook bijdragen verstrekt aan provincies en gemeenten in het kader van de specifieke uitkering Schone Lucht Akkoord (Spuk SLA) voor het treffen van maatregelen ter verbetering van de luchtkwaliteit.

Bekostiging

In 2022 is een bijdrage verstrekt aan TNO in het kader van het Milieu onderzoeksprogramma voor het onderdeel luchtkwaliteit.

Ontvangsten

In 2022 is een bedrag van € 0,4 miljoen ontvangen van het Bureau Sanering Verkeerslawaai naar aanleiding van de afwikkeling van subsidie toekenningen in het kader van de subsidieregeling Sanering Verkeerslawaai.

Licence