Goed functionerende markten zijn een motor voor economische ontwikkeling, innovatie en brede welvaart. Dit geldt voor zowel de Nederlandse markt als de Europese interne markt. De Europese interne markt levert door de schaalgrootte nieuwe afzetmogelijkheden, de mogelijkheid om meer te specialiseren en voor nieuwe uitdagers de ruimte om snel op te schalen. Het kabinet zet zich daarom nationaal, Europees en internationaal in voor regels en afspraken die ervoor zorgen dat: (1) consumenten keuzevrijheid hebben, (2) bedrijven op een gelijk speelveld opereren en (3) markten open en transparant zijn.

In Europees verband ondersteunt het kabinet de ambitie van de Europese Commissie bij het zetten van mondiale standaarden, bijvoorbeeld op het terrein van omgang met data. Begin 2022 is in dat verband de Europese standaardisatiestrategie gepubliceerd. De taskforce voor handhaving op de interne markt en het in 2022 door de Commissie gepresenteerde noodinstrument voor de interne markt moeten een concrete bijdrage gaan leveren aan het voorkomen en wegnemen van belemmeringen en versterken van de handhaving.

In internationaal verband is het van groot belang om oneerlijke concurrentie tegen te gaan. Dit vraagt om (het behoud van) robuuste mededingingsregels én het tegengaan van verstorende subsidies uit derde landen.

1. Het scheppen van voorwaarden voor goed functionerende markten

De Europese interne markt, met inbegrip van vrij verkeer van goederen, diensten, personen en kapitaal, vormt een kernonderdeel van de Europese Unie en is cruciaal voor het Nederlandse verdienvermogen. Goed functionerende markten die concurrentie stimuleren en waar de consument goed wordt beschermd, leveren een belangrijke bijdrage aan economische groei en innovatie.

Een goed functionerende interne markt is niet vanzelfsprekend, zoals in de corona pandemie o.a. bleek met grenssluitingen. EZK zet zich in EU-verband sterk in voor het competitief houden van markten, voor eerlijke onderlinge verhoudingen in markten, het bevorderen van vrije verkeer van diensten en goederen en bescherming van consumenten. Dit doet EZK door zich onder andere in te zetten voor de verbetering van de aanbestedingspraktijk, Europese afspraken t.a.v. consumentenbescherming en door de actieagenda interne markt.

2. Het scheppen van voorwaarden voor een goed functionerende digitale economie

De digitale economie levert ongekende kansen op voor economie en samenleving. Een strategisch doel van het kabinet is het faciliteren van de transitie naar een klimaatneutrale, digitale en inclusieve economie. Op die manier zorgen we voor duurzame economische groei en de aanpak van maatschappelijke uitdagingen rond onderwijs, zorg, klimaat en vergrijzing. In november 2022 is de strategie voor de digitale economie uitgebracht (Kamerstuk 26 643, nr. 941) met daarin de ambities, doelstellingen en acties van EZK op het gebied van de digitale economie richting 2030. Vertrouwen is bij de digitale transitie van essentieel belang. Daarom moeten belangrijke randvoorwaarden als innovatie, veiligheid, eerlijke concurrentie en grip op gegevens geborgd zijn.

3. Het voorzien in maatschappelijke behoeften aan statistieken.

EZK is voor het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) systeemverantwoordelijk voor het in stand houden van de onafhankelijke productie van goede en betrouwbare statistieken, en voor de rechtmatigheid en doelmatigheid van de besteding van publieke gelden die daarmee gemoeid zijn. Het CBS heeft als onafhankelijk kennisinstituut de taak om betrouwbare statistische informatie te leveren. Onafhankelijke en betrouwbare statistieken zijn van belang om meer inzicht te krijgen in de samenleving en maatschappelijke fenomenen. Deze informatie draagt bij aan het voeren van becijferde maatschappelijke debatten en inzichten voor beleid. De Minister van Economische Zaken en Klimaat financiert het CBS om het van overheidswege verrichten van statistisch onderzoek ten behoeve van praktijk, beleid en wetenschap en het openbaar maken van de op grond van zodanig onderzoek samengestelde statistieken mogelijk te maken.

De Minister van Economische Zaken en Klimaat ziet het als taak eventuele belemmeringen voor het goed functioneren van markten te verminderen of weg te nemen en innovatie te stimuleren. In dat verband is de minister systeemverantwoordelijk voor de Mededingingswet, de Aanbestedingswet en voor het functioneren van de Autoriteit Consument en Markt. Zij is voorts op grond van de Telecommunicatiewet verantwoordelijk voor het stellen van regels voor vaste en mobiele communicatienetwerken. Samen met bewindspersonen van J&V en BZK geeft de Minister van Economische Zaken en Klimaat invulling aan de Nederlandse Digitaliseringstrategie. Dat is een kabinetsbrede agenda om de maatschappelijke en economische kansen van digitalisering te benutten en het fundament van de digitale transitie te versterken, waaronder digitale vaardigheden, cybersecurity, cyberweerbaarheid, veiligheid, privacy, concurrentie en innovatie. De minister heeft een systeemverantwoordelijkheid voor de statistische informatievoorziening van rijkswege.

Hieruit vloeien de volgende verantwoordelijkheden voort:

Stimuleren

• – Het stimuleren van een goede balans tussen de belangen van bedrijven en consumenten met generiek consumentenbeleid, waarbij de Wet handhaving consumentenbescherming centraal staat.

• – Het stimuleren van innovatie in het bedrijfsleven.

Financieren

• – Het bijdragen aan het goed functioneren van markten door het financieren van een deel van de exploitatie van de Autoriteit Consument en Markt (ACM), van TenderNed (het elektronisch aanbestedingssysteem) en diverse organisaties op het gebied van metrologie, normalisatie, accreditatie en markttoezicht.

• – Het financieren van een deel van de exploitatie van de Rijksinspectie Digitale Infrastructuur en het verrichten van uitgaven voor opdrachten inzake beleidsvoorbereiding en evaluaties voor frequentiebeleid en veiligheid.

• – Het financieren van het CBS om het van overheidswege verrichten van statistisch onderzoek ten behoeve van praktijk, beleid en wetenschap en het openbaar maken van de op grond van zodanig onderzoek samengestelde statistieken mogelijk te maken.

• – Het bijdragen aan een vrij, veilig en open internet door het financieren van een aantal (internationale) organisaties op het terrein van Internet Governance, waaronder het Internet Governance Forum (IGF).

(Doen) uitvoeren

• – Het tegengaan van mededingingsbeperkende gedragingen met generiek mededingingsbeleid, zoals opgenomen in de Mededingingswet.

• – Het bijdragen aan de ontwikkeling van Europees en nationaal beleid ten aanzien van consumentenbescherming, aanbestedingsregelgeving, interne markt en mededinging.

• – Het opstellen van regels voor het gebruik van de ether, door afspraken te maken in internationaal verband voor harmonisatie en door – in geval van schaarste – te bepalen op welke wijze het spectrum wordt verdeeld.

• – Het realiseren van hoogwaardige en innovatieve breedbandige mobiele communicatie en omroeptoepassingen door verruiming van gebruiksmogelijkheden van het spectrum en door de uitgifte van frequentieruimte.

Regisseren

• – Het bevorderen van goed functionerende markten door het scheppen van randvoorwaarden via wet- en regelgeving.

• – Het scheppen van de juiste voorwaarden voor concurrentie met de Waarborgwet, de Winkeltijdenwet, de Aanbestedingswet 2012, de Wet aanwijzing nationale accreditatie-instantie en de Metrologiewet.

• – Het moderniseren van de telecommunicatieregelgeving om deze te kunnen laten meegroeien met de ontwikkelingen in de markt en de behoeftes in de samenleving.

Om - aanvullend op het jaarverslag – de Kamer te informeren over de voortgang en effecten van beleid treft u op de website https://www.cbs.nl/nl-nl/publicatieplanning de planning aan van de CBS-publicaties. Actuele en gedetailleerde informatie over de specifieke beleidsgebieden kunt u vinden op de websites van PIANOo, de ACM  (o.a. over de telecommunicatiemarkt), Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (Staat van de Ether, jaarberichten), TNO (Monitor Draadloze Technologie) het CBS (Cybersecuritymonitor en DAB+ ontvangers), NCSC (cybersecurity dreigingen, incidenten en maatregelen) en het Digital Trust Center (DTC).

Voor de hierna benoemde beleidsconclusies zijn data en kengetallen te vinden op de website Bedrijvenbeleid in beeld.

In bovenstaande tabel staan de kengetallen uit de meest recente Index Digitale Economie en Samenleving van de Europese Commissie (DESI, juli 2022) en de meest recente CBS-statistiek (september 2022). De DESI cijfers hebben steeds betrekking op het voorgaande jaar. Omdat de DESI vanaf 2021 alleen nog de beschikbaarheid van mobiel breedband via 5G dekking opneemt en niet langer via 4G dekking, is er een extra indicator (3c) toegevoegd aan tabel 13 en is oorspronkelijke indicator (3b) verduidelijkt. De kengetallen voor de beschikbaarheid van vast breedband (ten minste 100 Mbps) vanaf 2019 zijn afkomstig van de inventarisatie van EZK naar breedbanddekking in Nederland.30 De cijfers tonen de beschikbaarheid voor het betreffende jaar. In de kolom ambitie 2022 staan de streefwaarden van EZK aan voor genoemde activiteiten, in lijn met de ambitie uit het Regeerakkoord (2017) dat Nederland op sociaal, economisch en digitaal vlak Europees koploper is. In het Actieplan Digitale Connectiviteit (2018) heeft het kabinet concreet de volgende connectiviteitsdoelstelling vastgelegd: de overheid streeft naar kwalitatief hoogwaardige connectiviteit die een grote diversiteit aan vraag kan bedienen en altijd en overal beschikbaar is tegen concurrerende tarieven. Met mobiele netwerken moeten daarnaast in elk geval basisdiensten altijd en overal kunnen worden geraadpleegd.

Aansluitend de ranglijst digitale economie en maatschappij, waarin Nederland in 2022 na 3 jaar teruggekeerd is in de top 3 van de jaarlijkse, toonaangevende Digital Economy and Society Index (DESI) van de Europese Unie. De DESI rangschikt Europese landen als het gaat om de kwaliteit van de digitale infrastructuur, de mate en wijze waarop het bedrijfsleven digitaal onderneemt, gebruik van digitale toepassingen door en vaardigheden van de inwoners en de digitale dienstverlening door de overheid zelf.

Figuur 3 Index Digitale Economie en Samenleving

1. Het scheppen van voorwaarden voor goed functionerende markten

Goed functionerende markten zijn niet alleen de motor achter economische ontwikkeling, innovatie en brede welvaart in Nederland. Soepel werkende markten zijn ook nodig om complexe transities mogelijk te maken die bijvoorbeeld klimaat, energie en digitalisering vragen.

Interne markt

In 2022 is de Kamerbrief met een kabinetsbrede interne-marktactieagenda (Kamerstuk 22 112, nr. 3437) uitgegaan. Deze agenda bevat een set acties op Europees, Benelux- en nationaal niveau om belemmeringen op de interne markt weg te nemen en de toepassing en naleving van interne-marktregels te verbeteren. Ook de verschillende projecten waar de Europese Taskforce interne-markthandhaving (SMET) aan werkt dragen hieraan bij.

Wetsvoorstel uitvoering markttoezichtverordening

In 2022 is het wetsvoorstel ter uitvoering van de Verordening (EU) 2019/1020 (markttoezichtverordening) aangenomen: Hamerstuk: Wet uitvoering markttoezichtverordening (36093) | Tweede Kamer der Staten-Generaal. Deze wet voorziet in een wijziging van verschillende wetten ter uitvoering van de Europese markttoezichtverordening. Deze verordening regelt het markttoezicht op producten. Zij heeft als doel te waarborgen dat producten voldoen aan de harmonisatiewetgeving van de Unie.

Verordening verstorende buitenlandse subsidies (RFS)

In de zomer van 2022 is een Europees akkoord bereikt over de Verordening verstorende buitenlandse subsidies (RFS) (Kamerstuk 21 501-30, nr. 557). De RFS is vanaf 12 januari 2023 van kracht. De meldingsverplichtingen voor concentraties en aanbestedingsprocedures gelden vanaf 12 oktober 2023. Het doel van de RFS is om concurrentieverstoringen op de interne markt als gevolg van buitenlandse subsidies beter aan te kunnen pakken. EZK heeft zich sinds 2019 actief ingezet voor een dergelijk instrument (o.a. met het Nederlandse voorstel voor een gelijk speelveld instrument, Kamerstuk Kamerstuk 21 501-30, nr. 470). Momenteel wordt aan de benodigde implementatiewetgeving gewerkt.

Verordening Instrument voor Internationale Overheidsopdrachten

In de 2022 is een akkoord bereikt over de Verordening Instrument voor Internationale Overheidsopdrachten (IIO). Het IIO treedt 29 augustus 2022 in werking. Het IIO heeft als doel om wederkerigheid op de markt voor overheidsopdrachten af te dwingen, zodat EU-bedrijven betere toegang krijgen tot aanbestedingen in derde landen.

Rechtsbescherming bij aanbesteden

In februari 2021 is een uitwerking van maatregelen voor verbeterde rechtsbescherming bij aanbesteden naar de Tweede Kamer verzonden (Kamerstuk 34 252, nr. 21) . Een aantal van deze maatregelen zijn in 2022 gerealiseerd. Per 1 januari 2022 is de gewijzigde Gids proportionaliteit van toepassing. Het betreft hier aanpassingen op het gebied van rechtsverwerkingsclausules. Daarnaast is in het eerste kwartaal van 2022 de ‘handreiking klachtafhandeling bij aanbesteden’ gepubliceerd met handvatten voor aanbestedende diensten om voorsorterend op wetswijziging een professionaliseringsslag te maken in het afhandelen van klachten. Tenslotte is in 2022 gewerkt aan de uitwerking van de maatregelen die vragen om aanpassing van de Aanbestedingswet 2012. Dit vormt de basis voor de internetconsultatie die gepland staat voor 2023.

Programma Vervolg Beter Aanbesteden

In 2021 is het vervolgprogramma Beter Aanbesteden gestart (Kamerstuk 34 252, nr. 22). Dit programma is een samenwerking tussen VNG, VNO-NCW/MKB NL, EZK en PIANOo en loopt van 2021 tot en met 2024. Het programma richt zich op het verbeteren van de aanbestedingspraktijk door de dialoog tussen overheid en het bedrijfsleven te bevorderen. In 2022 zijn meerdere bijeenkomsten, zoals kennissessies en regionale marktdagen georganiseerd om de toepassing van kennis in de praktijk te bevorderen. Bij deze bijeenkomsten worden overheden en ondernemers samengebracht en wordt gewerkt aan het ondersteunen van regionale initiatieven. Een slimme wijze van aanbesteden draagt bij aan het bereiken van maatschappelijke doelen, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid.

Postmarkt

Sinds de indiening van het wetsvoorstel in 2020 (Kamerstuk 35 423, nr. 7) is de situatie op de postmarkt veranderd; er resteert als gevolg van de concentratie tussen PostNL en Sandd nog één landelijk dekkend 24-uurs postnetwerk. Naar aanleiding hiervan heeft de minister van EZK in 2022 gesprekken met stakeholders gevoerd en besloten om te bezien of het wetsvoorstel op enkele punten aanscherping nodig heeft. Het CBb heeft de vergunning waarmee EZK de concentratie tussen PostNL en Sandd had goedgekeurd vernietigd; het bezwaar van PostNL tegen het weigeringsbesluit van ACM is eind 2022 hervat en loopt nog.

Wettelijke evaluatie universele postdienst

In 2022 heeft de evaluatie van de universele postdienst in de periode 2017-2021 plaatsgevonden. Hieruit blijkt dat de uitvoering van de hoofdelementen van de UPD op orde is (Kamerstuk 29 502, nr. 184).

Consumentenregelgeving

In het kader van consumentenbescherming zijn in 2022 diverse resultaten geboekt. Zo bereikte de Raad en het Europees Parlement in november 2022 een voorlopig akkoord over de General Product Safety Regulation (verordening algemene productveiligheid). Deze verordening moet ervoor zorgen dat consumenten beter beschermd worden tegen de verkoop van onveilige producten. Daarnaast zijn de Implementatiewet richtlijn verkoop goederen en levering digitale inhoud in april 2022 in werking getreden (Stb 2022, 164). De richtlijnen leggen gemeenschappelijke regels vast over met name conformiteit van goederen, digitale inhoud of diensten, garanties en de wijze waarop de consument zijn recht kan halen. Een belangrijke wijziging voor de praktijk is de verplichting voor handelaren om updates te verstrekken voor goederen met digitale elementen, digitale inhoud en digitale diensten. Het gaat om updates die borgen dat het product minimaal blijft functioneren op hetzelfde niveau als ten tijde van de aankoop. Tevens is de Implementatiewet richtlijn modernisering consumentenbescherming in mei 2022 inwerking getreden (Stb 2022, 157). Deze richtlijn zorgt voor een betere handhaving van Europese consumentenregels. Met deze richtlijn worden vooral de regels die gelden voor online handelaren en aanbieders van onlinemarktplaatsen uitgebreid en verduidelijkt. Consumenten zoeken, vergelijken en kopen steeds vaker producten en diensten online. Het plaatsen of laten plaatsen van neprecensies op het internet wordt met deze richtlijn bijvoorbeeld verboden.

Wijziging van het Besluit prijsaanduiding producten (AMvB)

EZK heeft zich in 2022 ingezet voor meer transparantie bij prijsverlagingen. Met de wijziging van het besluit prijsaanduiding producten moeten verkopers per 1 januari 2023 transparanter zijn over prijsverlagingen. De nieuwe regels bepalen dat de oorspronkelijke prijs (de ‘van-prijs’) de laagste prijs moet zijn die de verkoper 30 dagen voorafgaand aan de kortingsactie heeft gevoerd. Dit moet voorkomen dat consumenten misleid worden door aantrekkelijke aanbiedingen die niet echt zijn. Uitgezonderd van deze maatregel zijn producten die snel bederven of beperkt houdbaar zijn, producten die minder dan dertig dagen op de markt zijn en onafgebroken progressieve prijsverlagingen (bijv. eerst 20%, dan 50% en dan 80%) gedurende een maximale periode van drie kalendermaanden.

2. Het scheppen van voorwaarden voor een goed functionerende digitale economie

Het faciliteren van de transitie naar een digitale economie is een van de strategische doelen van EZK. In november 2022 is de strategie voor de digitale economie uitgebracht (Kamerstuk 26 643, nr. 941) met daarin de ambities, doelstellingen en acties van EZK op het gebied van de digitale economie richting 2030.

Creëren van de juiste randvoorwaarden voor goedwerkende digitale markten en diensten

Europese wet- en regelgeving

In 2022 zijn belangrijke Europese regels in werking getreden of zijn onder invloed van EZK mijlpalen bereikt bij aankomende regelgeving om digitale markten beter te laten werken. Zo trad in november 2022 de Digital Service Act (DSA) in werking. De DSA gaat ervoor zorgen dat tussenpersonen, zoals platformbedrijven verantwoord omgaan met content van hun eindgebruikers. Tevens is er in de zomer van 2022 een akkoord bereikt over de Digital Markets Act (DMA). De DMA bevat regels voor de allergrootste platforms waar consumenten en ondernemers nauwelijks omheen kunnen (poortwachters). Het doel van de DMA is om consumenten en ondernemers te beschermen en te zorgen voor meer concurrentie op digitale markten. Dit zorgt ervoor dat ondernemers en consumenten minder afhankelijk zijn van poortwachters en toetreders makkelijker toegang krijgen tot de markt (Kamerstuk 26 643, nr. 959). Tevens is een akkoord bereikt over de Data Governance Act (DGA). De DGA zorgt voor een helder kader voor het vertrouwd delen van data. De DGA maakt het voor consumenten en bedrijven gemakkelijker om hun data vertrouwd te delen en te gebruiken, waarbij wordt voorkomen dat ongewenste dataconcentraties ontstaan en data op oneigenlijke manier wordt gebruikt. Hiermee zorgt het voor een eerlijker speelveld voor verantwoorde datadeling.

Stimuleren digitale innovatie en vaardigheden

Artificial intelligence (AI): stimuleren innovatie

In het Witboek AI (februari 2020) én in de herziening van het Gecoördineerd plan inzake AI (april 2021) van de Europese Commissie, staat het bouwen aan een sterk en hoogwaardig Europees ecosysteem voor een human-centric approach van AI centraal. Mede op initiatief van EZK is die publiek-private samenwerking belegd bij de Nederlandse AI Coalitie, waar inmiddels rond 500 organisaties aan deelnemen. De internationale samenwerking zal de komende jaren verder worden versterkt met middelen van EZK voor de zogenaamde European Digital Innovation Hubs (onderdeel van het Digital Europe Programme) en met middelen die in de eerste suppletoire begroting 2021 uit het Nationaal Groeifonds zijn toegekend aan het meerjarige AiNed investeringsprogramma (Kamerstuk 35 850 XIX, nr. 1 en Kamerstuk 35 850 XIX, nr. 2). De genoemde inzet en resultaten in 2022 zijn conform de verwachtingen verlopen.

Florerende data-economie en innovatieve clouddiensten

Digitale innovatie en vaardigheden en de toepassing van nieuwe digitale technologieën zijn essentieel voor de digitale transitie en het verdienvermogen van Nederland. EZK ondersteunt diverse initiatieven om de waarde van data op een verantwoorde wijze te benutten, zoals de Data Sharing Coalition voor vrijwillige datadeling tussen bedrijven, het verkennen van kansen en bedreigen voor datadeling in diverse sectoren via onderzoek. Daarnaast zorgt EZK ervoor dat het Nederlandse bedrijfsleven kan aansluiten op het GAIA-X, een internationaal publiek-privaat initiatief, dat Europese cloud- en datadiensten wil verbinden en beter toegankelijk wil maken. De inzet en uitvoering van deze initiatieven zijn in 2022 conform verwachting verlopen.

Versterken digitale vaardigheden

Het tekort aan personeel en gebrek aan digitale vaardigheden op de werkvloer vormt een groot obstakel voor een succesvolle digitale transitie. Op Europees en nationaal niveau hebben de huidige en de verwachte grote tekorten geleid tot stevige ambities. In 2030 willen we in Europa beschikken over 20 miljoen digitaal geschoolden, waarvan de helft vrouw en moet 80 procent van de Europese bevolking beschikken over digitale basisvaardigheden. Als antwoord op deze ambities en het tekort op de arbeidsmarkt van ICT’ers heeft het kabinet onder leiding van EZK deel 1 van het Actieplan groene en digitale banen in juli 2022 aangeboden. In dit deel beschrijft het kabinet welke onderzoeksrichtingen en benodigde aanvullingen mogelijk zijn. In het tweede helft van 2022 is gewerkt aan deel 2 van dit actieplan, waarin beschreven zal worden met welke extra inzet het kabinet het vraagstuk van arbeidskrapte voor klimaat en digitale transitie wil aanpakken. Begin 2023 zal deel 2 worden aangeboden aan de Tweede Kamer. Om ervoor te zorgen dat bedrijven voldoende goed gekwalificeerd personeel kunnen vinden, heeft EZK de Human Capital Agenda ICT in 2022 doorontwikkeld met nieuwe prioriteiten. Binnen deze agenda is een sterk landelijk dekkend netwerk gerealiseerd, waaronder inmiddels meer dan 80 publiek private samenwerkingen op het domein van digitale vaardigheden beschikbaar zijn. Hier werken meer dan 8000 bedrijven aan mee.

Onderwijscurriculum up-to-date

Om te bewerkstelligen dat jongeren beschikken over goede ICT-basisvaardigheden en informatievaardigheden is in 2022 door EZK samen met het ministerie van OCW het Co-teach informatica initiatief ondersteund. Co-teach informatica is een pilotproject waarin scholen het eindexamen informatica kunnen aanbieden voor een combinatie van projectonderwijs door IT professionals en een online leerlijn – ook wanneer een school nog geen informaticaleraar in dienst heeft. Tevens is in 2022 het Nationaal onderwijslab AI gelanceerd. Het Nationaal onderwijslab AI zal de komende 10 jaar samen met het onderwijs, de wetenschap en het bedrijfsleven intelligente digitale onderwijsinnovaties ontwikkelen gericht op de verbetering van de kwaliteit van het primair en voortgezet onderwijs.

Behouden en versterken van een veilige, betrouwbare en hoogwaardige digitale infrastructuur

Implementatie Europees telecomkader

De wijziging van de Telecommunicatiewet ter implementatie van de Telecomcode (richtlijn EU/2018/1972) is als hamerstuk aangenomen door zowel de Tweede als Eerste Kamer en is op 2 maart 2022 in werking getreden (Stb. 2022, 83 en 95). De implementatie van de herziening van het Europese telecomkader zou uiterlijk eind 2020 moeten zijn geïmplementeerd. Net als de meeste lidstaten heeft Nederland dit helaas niet gehaald, onder meer vanwege het grote aantal reacties van burgers en gemeenten op de internetconsultatie. Een deel van de richtlijn was al geïmplementeerd met de wetswijziging die op 21 december 2020 in werking is getreden (Stb. 2020, 199).

Digitale infrastructuur van wereldklasse (connectiviteit): frequentieveiling en snelle uitrol van glasvezel

Met betrekking tot de voor (volwaardig) 5G relevante 3,5 GHz-band zijn in 2022 belangrijke stappen gezet op weg naar beschikbaarstelling van deze frequentieband. Zo is een advies gereed gekomen met betrekking tot een oplossing voor het nood-, spoed- en veiligheidsverkeer dat nu nog in de band zit en is een keuze gemaakt ten aanzien van de beoogde bandindeling voor lokaal en landelijk mobiel gebruik.

Om de soepele uitrol van verbeterde (vaste en mobiele) digitale infrastructuren te realiseren, is ondersteuning van gemeenten door EZK (en het Antennebureau) verder verstevigd en is in 2022 gewerkt aan transparantie en harmonisatie van lokaal beleid met onder meer onderzoek naar de leges voor de aanleg van telecomkabels. Inmiddels is de grote meerderheid van de adressen in de buitengebieden voorzien van snel internet. De Tweede Kamer is met de brief van 28 juni 2022 (Kamerstuk 29 517/24 095, nr. 222) geïnformeerd over de uitvoering van de moties Inge van Dijk c.s. over snel internet in de buitengebieden en Inge van Dijk-Rajkowski over de mobiele bereikbaarheid van het alarmnummer 112 (Kamerstuk 24 095, nr. 535 en Kamerstuk 24 095, nr. 536). Ook is werk gemaakt van het verbeteren van de bereikbaarheid van 112 via ‘VoLTE’ met het oog op de verwachte afschakeling van 2G en 3G (Kamerstuk 29 517, nr. 226). Om de positie van Nederland als digitaal knooppunt in Europa te behouden en te versterken, is EZK in 2022 gestart met het ontwikkelen van een integrale visie op de digitale infrastructuur, die in 2023 naar de Tweede Kamer zal worden gestuurd.

Versterken cybersecurity

Versterken van de digitale weerbaarheid van kennisintensieve economische sectoren

Kennisintensieve economische sectoren zoals de topsectoren en topinstituten vormen een belangrijk deel van ons economisch verdienpotentieel. Om de digitale weerbaarheid van deze kennisintensieve topsectoren en topinstituten te vergroten, wordt een netwerk gevormd van publiek-private Sharing and Analysis Centers (ISACs), ondersteund door het Digital Trust Center (DTC). Het DTC heeft in 2022 opdracht aan TNO gegeven om bouwblokken te ontwikkelen en incentives te achterhalen om de vorming en bestendiging van ISACs te versterken. De resultaten van dit onderzoek zullen ook voor andere sectoren worden gebruikt. Daarnaast is door het DTC in 2022 een X-ISAC (lees: cross-ISAC) overleg gestart met de diverse ISACs om elkaar te ondersteunen en verder te helpen in de ontwikkeling.

Kennis en innovatie cybersecurity

Cybersecurity is een essentiële randvoorwaarde voor de Nederlandse digitale economie en de samenleving. In 2022 is onder andere het Nationaal Coördinatiecentrum bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) opgericht. Dit is een schakelpunt om het nationale netwerk voor cybersecurity kennis en innovatie via het publiek-private samenwerkingsplatform dcypher en het Europees Cybersecurity Competence Center en bijbehorend netwerk beter aan te laten sluiten op Europese financiering en instrumenten.

Versnellen digitalisering mkb

Deze pijler uit de Strategie Digitale Economie wordt uitgevoerd en verantwoord via de middelen op artikel 2.

3. Het voorzien in maatschappelijke behoeften aan statistieken

Evaluatie CBS

In juni 2022 is de evaluatie naar het CBS afgerond. De conclusie van de evaluatie is dat het CBS in de periode 2016-2020 doeltreffend, doelmatig en onafhankelijk is geweest (Kamerstuk 25 268, nr. 209).

Uitgaven

Subsidies

EU-cofinanciering Digital Europe

Door vertraging van goedkeuring door de Europese Commissie heeft voor zowel de verplichtingen als kas een verschuiving van een deel van de middelen naar 2023 plaatsgevonden. Daarnaast hebben overboekingen naar RVO plaatsgevonden voor de onderdelen National Contact Point (NCP), Digital Europe Programma en National Coordination Centre (NCC) voor digitale veiligheid.

NGF-project AiNed

Voor het NGF-project AiNed stond het gehele verplichtingenbudget in 2022 beschikbaar, terwijl de verplichtingen over verschillende jaren worden aangegaan. Bij Voorjaarsnota 2023 wordt het verplichtingenbudget dat niet in 2022 is gebruikt, verdeeld over de jaren 2023 en verder. Een deel van het uitgavenbudget voor AiNed is in 2022 niet gebruikt vanwege actualisering van kasramingen voor toegekende AI-projecten in het Key Digital Technologies programma van de EU en voor Fellowship Grants (beurzen voor AI-onderzoekers). Ook kostte de voorbereiding van een nieuwe uitvraagronde voor ELSA labs meer tijd. Bij Voorjaarsnota 2023 wordt het uitgavenbudget dat niet in 2022 is gebruikt meegenomen naar 2023.

In 2022 is het NGF-project AiNed verplaatst van artikel 2 naar artikel 1. Gegeven de inhoud van het project en de aansturing ervan is artikel 1 meer geschikt.

NGF-project Nationaal Onderwijslab

In 2022 is het NGF-project Nationaal Onderwijslab verplaatst van artikel 2 naar artikel 1. Gegeven de inhoud van het project en de aansturing ervan is artikel 1 meer geschikt.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

CBS

Zowel het verplichtingen- als kasbudget van het CBS zijn in de loop van 2022 opgehoogd in verband met IT-ontwikkeling en -onderhoud en EU-statistiekverplichtingen. Daarnaast is een loon- en prijsbijstelling gedaan en zijn middelen ten behoeve van het overheidsbrede programma Werk aan Uitvoering (WaU) beschikbaar gesteld.

Ontvangsten

High Trust

Dit betreft de ontvangsten uit boetes van toezichthouders van EZK, die in praktijk voornamelijk bestaan uit boetes opgelegd door de ACM. De ACM is onafhankelijk in de keuze al dan niet een boete op te leggen. Het bedrag aan boetes dat feitelijk wordt ontvangen kan daarom fors fluctueren en is moeilijk te ramen. Omdat het aanspannen van een gerechtelijke procedure de betalingsverplichting niet opschort, is het - afhankelijk van de gerechtelijke uitspraak bij (hoger) beroep - mogelijk dat de ACM een deel van de in 2022 ontvangen bedragen in een komend jaar moet terugbetalen.

De ACM kan in verband met vertrouwelijkheid geen uitspraken doen over een betaling door een partij in individuele zaken. De opgelegde boetes worden ook niet altijd openbaar gemaakt, bijvoorbeeld als een uitspraak van de rechter dit verhindert.