Goed functionerende markten zijn een motor voor economische ontwikkeling, innovatie en brede welvaart. Dit geldt voor zowel de Nederlandse markt als de Europese interne markt. De Europese interne markt levert door de schaalgrootte nieuwe afzetmogelijkheden, de mogelijkheid om meer te specialiseren en voor nieuwe uitdagers de ruimte om snel op te schalen. Het kabinet zet zich daarom nationaal, Europees en internationaal in voor regels en afspraken die ervoor zorgen dat: (1) consumenten keuzevrijheid hebben, (2) bedrijven op een gelijk speelveld opereren en (3) markten open en transparant zijn.

1. Het scheppen van voorwaarden voor goed functionerende markten

De Europese interne markt, met inbegrip van vrij verkeer van goederen, diensten, personen en kapitaal, vormt een kernonderdeel van de Europese Unie en is cruciaal voor het Nederlandse verdienvermogen. Goed functionerende markten die concurrentie stimuleren en waar de consument goed wordt beschermd, leveren een belangrijke bijdrage aan economische groei en innovatie. 

Een goed functionerende interne markt is niet vanzelfsprekend. De interne markt staat in toenemende mate onder druk van oneerlijke concurrentie van binnen en buiten de EU. Digitalisering en vergroening leiden eveneens tot nieuwe uitdagingen. Via een actieagenda voor de interne markt wordt ingezet op het wegnemen van belemmeringen, het verbeteren van de toepassing van interne-marktregels en het versterken van de weerbaarheid van de interne markt.

EZK zet zich in EU-verband sterk in voor het competitief houden van markten en voor eerlijke onderlinge verhoudingen in markten. Hierdoor wordt de concurrentie tussen bedrijven geborgd, het vrije verkeer van diensten en goederen bevorderd en consumenten beschermd. Modern en toekomstbestendig consumentenbeleid draagt bij aan een sterke positie van consumenten, gezonde concurrentie, keuzevrijheid en kwalitatief goede producten en diensten. Goedwerkend mededingingsbeleid is een belangrijke randvoorwaarde voor de economie als geheel en het generieke vestigingsklimaat in Nederland. Het hangt nauw samen met de rest van ons economische beleid en kan een belangrijke bijdrage leveren aan het mogelijk maken van de complexe transities waar bijvoorbeeld klimaat, energie en digitalisering om vragen. Ook werkt EZK aan goede kaders om aanbestedingen te gebruiken als strategisch beleidsinstrument om doelen als duurzaamheid en open strategische autonomie te bevorderen. Ook de waarborg-, normalisatie- en accreditatiestelsels dragen bij aan de hiervóór genoemde doelen.

2. Het scheppen van voorwaarden voor een goed functionerende digitale economie

De digitale economie levert ongekende kansen op voor economie en samenleving. Een strategisch doel van het kabinet is het faciliteren van de transitie naar een klimaat neutrale, digitale en inclusieve economie. Op die manier zorgen we voor duurzame economische groei en de aanpak van maatschappelijke uitdagingen rond onderwijs, zorg, klimaat en vergrijzing. De ambities, doelstellingen en acties van EZK op het gebied van de digitale economie richting 2030, staan beschreven in de Strategie Digitale Economie (Kamerbrief 26 643, nr. 941). Vertrouwen is bij de digitale transitie van essentieel belang. Daarom moeten belangrijke randvoorwaarden als innovatie, veiligheid, eerlijke concurrentie en grip op gegevens geborgd zijn.

In oktober 2023 is de eerste voortgangsrapportage over de Strategie Digitale Economie aan de Kamer aangeboden (Kamerstuk 26 643, nr. 1082).

3. Het voorzien in maatschappelijke behoeften aan statistieken.

EZK is voor het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) systeemverantwoordelijk voor het in stand houden van de onafhankelijke productie van goede en betrouwbare statistieken, en voor de rechtmatigheid en doelmatigheid van de besteding van publieke gelden die daarmee gemoeid zijn. Het CBS heeft als onafhankelijk kennisinstituut de taak om betrouwbare statistische informatie te leveren. Onafhankelijke en betrouwbare statistieken zijn van belang om meer inzicht te krijgen in de samenleving en maatschappelijke fenomenen. Deze informatie draagt bij aan het voeren van becijferde maatschappelijke debatten en inzichten voor beleid. De Minister van Economische Zaken en Klimaat financiert het CBS om het van overheidswege verrichten van statistisch onderzoek ten behoeve van praktijk, beleid en wetenschap en het openbaar maken van, uit onderzoek samengestelde, statistieken mogelijk te maken.

De Minister van Economische Zaken en Klimaat ziet het als haar taak belemmeringen voor het goed functioneren van markten te verminderen of weg te nemen en innovatie te stimuleren. In dat verband is de Minister systeemverantwoordelijk voor de Mededingingswet, de Aanbestedingswet en voor het functioneren van de Autoriteit Consument en Markt. Ook is zij systeemverantwoordelijk voor de Dienstenwet, de wet EU-beroepskwalificaties, de Metrologiewet, de Waarborgwet en het stelsel van normalisatie en accreditatie. Zij is voorts op grond van de Telecommunicatiewet verantwoordelijk voor het stellen van regels voor vaste en mobiele communicatienetwerken. Samen met bewindspersonen van J&V en BZK geeft de Minister van EZK invulling aan de Nederlandse Digitaliseringstrategie. Dat is een kabinetsbrede agenda om de maatschappelijke en economische kansen van digitalisering te benutten en het fundament van de digitale transitie te versterken, waaronder digitale vaardigheden, cybersecurity, cyberweerbaarheid, veiligheid, privacy, concurrentie en innovatie. De Minister heeft een systeemverantwoordelijkheid voor de statistische informatievoorziening van rijkswege.

Hieruit vloeien de volgende verantwoordelijkheden voort:

Stimuleren

• – Het stimuleren van een goede balans tussen de belangen van bedrijven en consumenten met generiek consumentenbeleid.

• – Het stimuleren van innovatie in het bedrijfsleven.

• – Het stimuleren van een goede werking van privaat-publieke samenwerking binnen de metrologie, waarborg, normalisatie en accreditatie.

Financieren

• – Het bijdragen aan het goed functioneren van markten door het financieren van een deel van de exploitatie van de Autoriteit Consument en Markt (ACM), van TenderNed (het elektronisch aanbestedingssysteem) en diverse organisaties op het gebied van metrologie, normalisatie, accreditatie en markttoezicht.

• – Het financieren van een deel van de exploitatie van de Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (RDI) en het verrichten van uitgaven voor opdrachten inzake beleidsvoorbereiding en evaluaties voor frequentiebeleid en veiligheid.

• – Het financieren van het CBS om het van overheidswege verrichten van statistisch onderzoek ten behoeve van praktijk, beleid en wetenschap en het openbaar maken van, uit onderzoek samengestelde, statistieken mogelijk te maken.

• – Het bijdragen aan een vrij, veilig en open internet door het financieren van een aantal (internationale) organisaties op het terrein van Internet Governance, waaronder het Internet Governance Forum (IGF).

(Doen) uitvoeren

• – Het tegengaan van mededingingsbeperkende gedragingen met generiek mededingingsbeleid, zoals opgenomen in de Mededingingswet.

• – Het bijdragen aan de ontwikkeling van Europees en nationaal beleid ten aanzien van consumentenbescherming, aanbestedingsregelgeving, interne markt en mededinging.

• – Het opstellen van regels voor het gebruik van de ether, door afspraken te maken in internationaal verband voor harmonisatie en door – in geval van schaarste – te bepalen op welke wijze het spectrum wordt verdeeld.

• – Het realiseren van hoogwaardige en innovatieve breedbandige mobiele communicatie en omroeptoepassingen door verruiming van gebruiksmogelijkheden van het spectrum en door de uitgifte van frequentieruimte.

Regisseren

• – Het bevorderen van goed functionerende markten door het scheppen van randvoorwaarden via wet- en regelgeving.

• – Het scheppen van de juiste voorwaarden voor concurrentie met de Waarborgwet, de Winkeltijdenwet, de Aanbestedingswet 2012, de Wet aanwijzing nationale accreditatie-instantie en de Metrologiewet.

• – Het moderniseren van de telecommunicatieregelgeving om deze te kunnen laten meegroeien met de ontwikkelingen in de markt en de behoeftes in de samenleving.

Om - aanvullend op het jaarverslag - de Kamer te informeren over de voortgang en effecten van beleid treft u op de website https://www.cbs.nl/nl-nl/publicatieplanning de planning aan van de CBS-publicaties. Actuele en gedetailleerde informatie over de specifieke beleidsgebieden kunt u vinden op de websites van PIANOo, de ACM  (o.a. over de telecommunicatiemarkt), Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (Staat van de Ether, jaarberichten), TNO (Monitor Draadloze Technologie) het CBS (Cybersecuritymonitor en DAB+ ontvangers), NCSC (cybersecurity dreigingen, incidenten en maatregelen) en het Digital Trust Center (DTC).

Voor de hierna benoemde beleidsconclusies zijn data en kengetallen te vinden op de website Bedrijvenbeleid in beeld.

Digitale infrastructuurIn bovenstaande tabel staan de kengetallen uit de meest recente gegevens van de Index Digitale Economie en Samenleving (DESI) van de Europese Commissie en de meeste recente CBS-statistiek. Omdat de DESI vanaf 2021 alleen nog de beschikbaarheid van mobiel breedband via 5G dekking opneemt en niet langer via 4G dekking, is er een extra indicator (3c) toegevoegd aan de tabel en is de oorspronkelijke indicator (3b) verduidelijkt. De kengetallen voor de beschikbaarheid van vast breedband (ten minste 100 Mbps, indicator 3a) vanaf 2019 zijn afkomstig van de inventarisatie van EZK naar breedbanddekking in Nederland. De cijfers tonen de beschikbaarheid voor het betreffende jaar. In de kolom ambitie 2023 staan de streefwaarden van EZK voor de genoemde activiteiten.

De DESI ranglijst rangschikt Europese landen als het gaat om de kwaliteit van de digitale infrastructuur, de mate en wijze waarop het bedrijfsleven digitaal onderneemt, gebruik van digitale toepassingen door en vaardigheden van de inwoners en de digitale dienstverlening door de overheid zelf. In 2023 is de Europese Commissie gestopt met het uitbrengen van een DESI rangschikking. De Europese Commissie presenteert geen landenranking meer, maar stelt de Europese collectieve inspanning voor de digitale doelstellingen voor 2030 centraal en niet de relatieve prestaties van landen. Op 27 september 2023 verscheen het eerste landenrapport voor Nederland van het Digitaal Decennium. Daarin constateert de Europese Commissie dat Nederland er wat betreft digitalisering (historisch) goed voor staat. De Europese Commissie wijst op de goede staat van connectiviteit in Nederland en het hoge niveau van digitale vaardigheden van de Nederlandse bevolking. Tegelijkertijd benoemt zij ook de kwetsbaarheden zoals de uitrol van 5G in de 3,5 GHz band en de geringe aantallen nieuw-opgeleide ICT-professionals die de arbeidsmarkt bereiken.

1. Het scheppen van voorwaarden voor goed functionerende markten

Goed functionerende markten zijn niet alleen de motor achter economische ontwikkeling, innovatie en brede welvaart in Nederland. Soepel werkende markten zijn ook nodig om complexe transities mogelijk te maken die bijvoorbeeld klimaat, energie en digitalisering vragen.

Interne-marktactieagenda

Op 26 oktober 2023 is de eerste jaarlijkse voortgangsrapportage over de kabinetsbrede interne-marktactieagenda uit 2022 aan de Kamer verstuurd (Kamerstuk 22 112 nr. 3817). De actieagenda beoogt onder andere de interne markt weerbaarder te maken voor toekomstige crises. In dat kader is er het afgelopen jaar onderhandeld over het Commissievoorstel voor een interne-marktnoodinstrument (SMEI) zoals gepubliceerd in 2022 (Kamerstuk 22 112, nr. 3541, BNC-fiche: interne-marktnoodinstrument). Vooralsnog is daar nog geen akkoord over bereikt en zijn de onderhandelingen voortgezet onder het Belgische EU-voorzitterschap. Ook is een onderzoek van Ecorys naar territoriale leveringsbeperkingen eind november 2023 aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstuk 27 838, nr. 29). Binnen de EU en de Benelux kaart Nederland dit probleem voor het vrij verkeer van goederen en mogelijke oplossingsrichtingen aan.

Herziening Europese mededingingskader ten behoeve van duurzame transitie

Voor samenwerking met het oog op duurzaamheid is het Europese mededingingskader in 2023 op belangrijke punten herzien (Kamerstuk 35 247, nr. 11). Dit heeft zijn concrete uitwerking gevonden in een aanpassing van de horizontale richtsnoeren in juli 2023 en het verduidelijken van een uitzondering voor duurzaamheidsafspraken in de landbouwsector. Deze nieuwe agro-richtsnoeren zijn in december 2023 gepubliceerd. Daarmee bestaat nu meer ruimte en duidelijkheid voor samenwerking tussen bedrijven met het oog op duurzaamheid. Dit is mede toe te schrijven aan inspanningen van het kabinet, de Autoriteit Consument en Markt (de ACM) en maatschappelijke organisaties over de jaren heen.

Verordening verstorende buitenlandse subsidies

De Verordening verstorende buitenlandse subsidies (RFS) is vanaf 12 januari 2023 van kracht (Kamerstuk 21 501-30, nr. 557). De meldingsverplichtingen voor concentraties en aanbestedingsprocedures gelden vanaf 12 oktober 2023. Het doel van de RFS is om concurrentieverstoringen op de interne markt als gevolg van buitenlandse subsidies beter aan te kunnen pakken. Het Ministerie van EZK heeft zich sinds 2019 actief ingezet voor een dergelijk instrument. Momenteel wordt aan de benodigde implementatiewetgeving gewerkt.

Postmarkt

Sinds de indiening van het wetsvoorstel in 2020 (Kamerstuk 35 423, nr. 7) is de situatie op de postmarkt veranderd; er resteert als gevolg van de concentratie tussen PostNL en Sandd nog één landelijk dekkend 24-uurs postnetwerk. Er wordt gewerkt aan een nota van wijziging bij het wetsvoorstel tot wijziging van de Postwet (Kamerstuk 35 423, nr. 8). De behandeling in de Tweede Kamer kan pas plaatsvinden nadat dit dossier niet meer controversieel is verklaard. Het College van Beroep voor het bedrijfsleven (Cbb) heeft in 2022 de vergunning waarmee EZK de concentratie tussen PostNL en Sandd had goedgekeurd vernietigd. De Rechtbank Rotterdam heeft in 2023 geoordeeld dat ACM terecht de vergunning voor de concentratie tussen PostNL en Sandd had geweigerd.

Rechtsbescherming bij aanbesteden

In februari 2021 is een uitwerking van maatregelen voor verbeterde rechtsbescherming bij aanbesteden naar de Tweede Kamer verzonden (Kamerstuk 34 252, nr. 21). Een deel van deze maatregelen vraagt om aanpassing van de Aanbestedingswet 2012. De wetteksten zijn in het afgelopen jaar in samenspraak met betrokken partijen uitgewerkt. De internetconsultatie van het wetsvoorstel is afgerond in september 2023. De resultaten van de internetconsultatie worden verwerkt en in 2024 zal toegewerkt worden naar het inbrengen van het wetsvoorstel voor advies bij de Raad van State.

Programma Beter Aanbesteden 2021-2024

In 2021 is het vervolgprogramma Beter Aanbesteden gestart (Kamerstuk 34 252, nr. 22). Dit programma is een samenwerking tussen VNG, VNO-NCW/MKB NL, EZK en PIANOo en loopt van 2021 tot en met 2024. Het programma richt zich op het verbeteren van de aanbestedingspraktijk door de dialoog tussen overheid en het bedrijfsleven te bevorderen. In 2023 zijn er meerdere bijeenkomsten, zoals kennissessies en regionale marktdagen georganiseerd om de betere toepassing van kennis in de praktijk te bevorderen. Bij deze bijeenkomsten worden overheden en ondernemers samengebracht en wordt er gewerkt aan het ondersteunen van regionale initiatieven. Een slimme wijze van aanbesteden draagt bij aan het bereiken van maatschappelijke doelen, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid. Het programma loopt in 2024 af. In 2023 is ook gestart met de verkenning hoe het programma na 2024 goed geborgd kan worden.

Consumentenbescherming

In 2023 is een nieuwe Nederlandse consumentenagenda (Kamerstuk 27 879, nr. 90) uitgebracht. Daarin is onder meer aangegeven dat de positie van de consument verder verbeterd kan worden bij telefonische verkoop (telemarketing) en bij verkoop aan de deur (colportage). Daarnaast gelden per 1 januari 2023 in het kader van consumentenbeleid nieuwe regels voor de aanduiding van prijsverminderingen (kortingsacties). De regelgeving komt voort uit de implementatie van artikel 2 van Richtlijn (EU) 2019/2161 (de richtlijn modernisering consumentenbescherming). Deze regels bieden consumenten meer zekerheid dat zij daadwerkelijk korting ontvangen.

2. Het scheppen van voorwaarden voor een goed functionerende digitale economie

Het faciliteren van de transitie naar een digitale economie is een van de strategische doelen van EZK. In de Strategie Digitale Economie staan de ambities, doelstelling en acties van EZK op het gebied van de digitale economie richting 2030 verder uitgewerkt (Kamerstuk 26 643, nr. 941). In oktober 2023 is de eerste voortgangsrapportage hierover aan de Kamer aangeboden (Kamerstuk 26 643, nr. 1082).

Stimuleren digitale innovatie en vaardigheden

Kennis- en Innovatieagenda (KIA) Digitalisering

Op 2 november 2023 is de Kennis- en innovatie Agenda Digitalisering (KIA) gepresenteerd, als onderdeel van het Kennis- en Innovatieconvenant (KIC) voor de periode 2024-2027. In dit convenant bekrachtigen bedrijven, kennispartijen en overheden hun inzet op belangrijke innovatiethema’s voor de komende jaren binnen het zogeheten Missiegedreven Topsectoren- en Innovatiebeleid van het Ministerie van EZK. Het is voor het eerst dat er een aparte KIA is voor digitalisering en informatietechnologieën (DIT’s).

Kunstmatige intelligentie (AI): stimuleren innovatieVoor het versterken van de AI kennis- en innovatiebasis en het verzilveren van AI-kansen door publiek-private samenwerking, zijn in 2023 initiatieven gestart met middelen van het AiNed investeringsprogramma van het Nationaal Groeifonds. De start van 16 R&D-samenwerkingsprojecten voor het MKB (AI-luik in de MIT-regeling), 9 beurzen voor AI-onderzoekers en de voorbereiding van het eerste AI-systeemdoorbraakproject, Health AI zijn hiermee gerealiseerd.

Een florerende data-economieIn 2023 heeft EZK de maatschappelijke en economische kansen van data(delen) tussen bedrijven gestimuleerd. Zo is in maart 2023 het Centre of Excellence voor Data & Cloud (CoE-DSC) bij TNO gelanceerd. Dit centrum is voortgebouwd op de samenwerkingsverbanden Data Sharing Coalition (DSC), de werkgroep datadelen van de Nederlandse AI-coalitie en de GAIA-X hub NL. Samen vormen zij een ecosysteem van inmiddels meer dan 500 bedrijven en organisaties uit verschillende sectoren, die door EZK ondersteund worden in de ontwikkeling van (cross-sectorale) datadeel initiatieven en open-source kennis om economische en maatschappelijke waarde te creëren uit data.

Versterken digitale vaardighedenIn 2023 is het Actieplan (Human Capital Agenda ICT, HCA ICT) groene en digitale banen gelanceerd (Kamerstuk 29 544, nr. 1173). In dit plan heeft het kabinet, onder regie van de Minister van EZK, pijlers en acties beschreven om onder andere te komen tot 1 miljoen digitaal geschoolden in 2030. Om dit te bereiken is in 2023 onder andere de aansluiting tussen onderwijs en de arbeidsmarkt ICT-sector bevorderd en zijn om- en bijscholingsinitiatieven ondersteund door een nieuwe leerlijn voor digitale technologieën op het voortgezet onderwijs te lanceren.

Creëren van de juiste randvoorwaarden voor goedwerkende digitale markten en diensten

In 2023 zijn belangrijke Europese regels in werking getreden of zijn onder invloed van EZK mijlpalen bereikt bij aankomende regelgeving om digitale markten beter te laten werken. Dit zijn de volgende wetgevingsonderdelen:

Digital Services Act (DSA)De digitale dienstenverordening (Digital Services Act, hierna: «DSA») harmoniseert de regels die van toepassing zijn op zogenaamde aanbieders van tussenhandeldiensten, waaronder online platforms, online marktplaatsen, sociale mediadiensten en internetaanbieders. De DSA heeft als doel te zorgen voor een veilige, voorspelbare en betrouwbare online omgeving, waarin de verspreiding van illegale online-inhoud en de maatschappelijke risico’s die de verspreiding van desinformatie of andere inhoud met zich kunnen brengen, worden aangepakt en waarin de grondrechten doeltreffend worden beschermd en innovatie wordt vergemakkelijkt. Op de 19 aanbieders van zeer grote online platforms en zoekmachines, die in april 2023 als zodanig door de Europese Commissie zijn aangewezen, is de verordening al vanaf 25 augustus 2023 van toepassing. Deze platforms vallen primair onder toezicht van de Europese Commissie. In de maanden juli en augustus 2023 is het voorstel voor de Uitvoeringswet digitaledienstenverordening geconsulteerd via internetconsultatie. Het wetsvoorstel voorziet in bepalingen ter uitvoering van de DSA.

Digital Markets Act (DMA)In mei 2023 is de DMA van toepassing geworden. De DMA bevat regels voor de allergrootste platforms waar consumenten en ondernemers nauwelijks omheen kunnen (poortwachters). Het doel van de DMA is om consumenten en ondernemers te beschermen en te zorgen voor meer concurrentie op digitale markten. In september 2023 zijn de eerste poortwachters aangewezen. Zij moeten vanaf maart 2024 aan de verboden en verplichtingen uit de DMA voldoen. Dit zorgt ervoor dat ondernemers en consumenten minder afhankelijk zijn van poortwachters en toetreders makkelijker toegang krijgen tot de markt. Om te zorgen voor een goede werking van de DMA is in 2023 een wetsvoorstel ter uitvoering van de DMA voorbereid. Naar verwachting wordt het wetsvoorstel begin 2024 naar de Tweede Kamer verstuurd.

Artificial intelligence Act (AI Act)De Europese AI-verordening (AI Act) heeft als doel ervoor te zorgen dat er veilige AI-systemen op de interne markt komen met waarborgen voor de bescherming van fundamentele rechten. Daarmee krijgt mensgerichte AI voor ontwikkelaars, ondernemers en consumenten in de EU en Nederland een impuls. Het gaat onder andere om afspraken over de ontwikkeling en het gebruik van deze AI-systemen zodat risico’s worden voorkomen. In december 2023 is een politiek akkoord bereikt tussen de Raad, het Europees Parlement en de Europese Commissie in de triloog. De Kamer is over de inzet voor de triloog geïnformeerd (Kamerstuk 21 501-33 nr. 1047). Dit akkoord wordt uitgewerkt, waarbij publicatie en inwerkintreding in 2024 verwacht worden.

Data Act De Data Act (DA) beoogt het gebruik van data te bevorderen en te zorgen dat de waarde van deze data eerlijker wordt verdeeld. Hiertoe bevat het maatregelen om te zorgen dat consumenten en bedrijven meer grip op data uit Internet-of-Things-producten krijgen en gebruikers gemakkelijker kunnen overstappen tussen clouddiensten, waardoor problemen zoals ‘vendor lock-in’ worden voorkomen. In juni 2023 is een akkoord bereikt op de Data Act (Kamerstuk 21 501-33, nr. 1024 en Kamerstuk 26 643, nr. 1082). Op 22 december 2023 is de verordening gepubliceerd. In september 2025 zal de verordening van toepassing worden.

Verordening elektronische IDentificatie en VertrouwensDiensten (eIDAS)Deze verordening heeft als doel om het vertrouwen in digitale transactie te vergroten door een kader voor digitale identiteiten en vertrouwensdiensten (bv. elektronische handtekeningen) te stellen. Op 8 november 2023 is de vierde en laatste triloog inzake de revisie van de eIDAS verordening gehouden en is er een politiek akkoord bereikt. Op 21 november 2023 hebben de Minister van EZK en de staatssecretaris van BZK dit aan de Tweede Kamer gemeld (Kamerstuk 21 501-33, nr. 1047). Deze revisie betekent de invoering van een Europese Identiteitswallet waarmee burgers en bedrijven niet alleen kunnen inloggen bij publieke én aangewezen private sectoren, maar ook hun attributen kunnen delen. Op 26 oktober 2023 heeft de staatssecretaris van BZK de Tweede kamer geïnformeerd over de voortgang van de Europese digitale identiteit (Kamerstuk 26 643 21 501-33, nr. 1084).

Behouden en versterken van een veilige, betrouwbare en hoogwaardige digitale infrastructuur

Frequentie-uitgifte: ruimte voor mobiele communicatieIn 2023 heeft de rechtbank Rotterdam uitspraak gedaan ten aanzien van de beroepen die waren ingesteld tegen het besluit tot wijziging van het Nationaal Frequentieplan 2014 van 23 februari 2023 (NFP-wijziging 2023), waarin de bestemming van de 3,5 GHz-band wordt gewijzigd om mobiele communicatie mogelijk te maken. De rechtbank heeft alle beroepen tegen de NFP-wijziging 2023 ongegrond verklaard. Met de uitspraak van de rechtbank zijn de verdere voorbereidingen voor uitvoering van de veiling van de 3,5 GHz-band getroffen. De Tweede Kamer is hierover per brief van 21 december 2023 geïnformeerd (Kamerstuk 12 345, nr. 6).

Gigabit Infrastructure Act In februari 2023 is het voorstel voor een Verordening inzake gigabit infrastructuur uitgebracht (Kamerstuk 22 112 nr. 3639). Deze verordening heeft als doel de uitrol van gigabit infrastructuur te bevorderen. Nederland heeft in 2023 tijdens de onderhandelingen in de Raad met succes ingezet op een proportioneel wetgevend instrument waarbij de lasten in verhouding staan tot het doel. In de Telecomraad van 5 december 2023 is het voorlopig standpunt van de Raad (algemene oriëntatie) aangenomen, waarin de voor Nederland belangrijke aspecten van het voorstel zijn gerealiseerd. Inmiddels zijn de onderhandelingen met het Europees Parlement en de Europese Commissie in de triloog gestart. In deze fase zal Nederland zich blijven inzetten voor proportionaliteit en beperking van administratieve lasten van het voorstel, conform het BNC-fiche.

Toekomstige elektronische connectiviteit en digitale infrastructuur Nederland heeft in mei 2023 gereageerd op de verkennende consultatie van de Europese Commissie over toekomstige elektronische connectiviteit en digitale infrastructuur (Kamerstuk 21 501-33 nr. 1029). Over dit onderwerp zijn beleidsdebatten gevoerd in de Telecomraden van 2 juni, 23-24 oktober en 5 december 2023. Een brede groep lidstaten waaronder Nederland heeft zorgen over beleidsrichtingen zoals het mogelijk toestaan van een internettolheffing door telecombedrijven en het creëren van grote Europese telecomkampioenen. Nederland heeft samen met andere lidstaten gepleit voor een goede probleemanalyse en een op feiten gebaseerde aanpak bij het ontwikkelen van nieuw EU-beleid op dit vlak. Daarbij dienen de belangen van Europese eindgebruikers (consumenten en bedrijven) centraal te staan.

Versterken cybersecurity

Cybersecurity

Cybersecurity is een essentiële randvoorwaarde voor een goed functionerende Nederlandse digitale economie en samenleving. Onder regie van de Minister van Justitie en Veiligheid heeft in 2023 de implementatie van de Nederlandse Cybersecurity Strategie (NLCS) vorm gekregen (Kamerstuk 26 643, nr. 1072). EZK richt zich op de thema’s consumentenbescherming en de versterking van de digitale weerbaarheid van het bedrijfsleven. Dit betekent dat het aanbod van ICT-producten en diensten veiliger moet worden en dat consumenten en bedrijven zich bewuster moeten worden van digitale dreigingen en risico’s en daar meer weerbaar tegen moeten worden.

Versterken digitale weerbaarheid bedrijven (Digital Trust Center)

Het Digital Trust Center (DTC) helpt bedrijven en organisaties met advies en tools om veilig digitaal te ondernemen. Dit doet ze onder meer met een website met ruim 300.000 bezoekers in 2023. Met 20.000 ingevulde zelfscans en quizzen verdubbelde het bedrijfsleven het gebruik van DTC’s interactieve tools en zelfscans. De in april gelanceerde CyberVeilig Check voor zzp en mkb had met 33% het grootste aandeel in het gebruik van de 11 interactieve tools. De DTC Community heeft een groei doorgemaakt en had eind 2023 bijna 3000 IT-professionals, CISO’s en ondernemers aangesloten op het cyberplatform waar actuele cybersecurityinformatie, tips en best practices worden uitgewisseld. De DTC Notificatiedienst heeft in 2023 ruim 135.000 waarschuwingen afgegeven aan individuele bedrijven, organisaties of netwerkeigenaren.

Het aantal kwetsbaarheden waarvoor gewaarschuwd (ofwel genotificeerd) wordt, is fors uitgebreid doordat het CSIRT-DSP (Computer Security Incident Response Team voor digitale diensten), het Nationaal Cyber Security Center (NCSC) en het DTC in de zomer van 2023 intensief zijn gaan samenwerken op het gebied van slachtoffer- en doelwitnotificatie. Op 26 juni 2023 is de Kamer geïnformeerd over de voortgang van de integratie tussen deze drie organisaties (Kamerstuk 26 643, nr. 1058). Ook is in 2023 een transitiemanager aangesteld om deze transitie te coördineren. In de dagelijkse praktijk werken de verschillende organisaties steeds nauwer samen.

Cyber Resilience ActEind 2023 is een voorlopig akkoord bereikt op de Cyber Resilience Act (CRA). De CRA vereist dat digitale producten (alle hardware, software en losse componenten) aan essentiële cybersecurityeisen voldoen voordat zij in de EU in de handel mogen worden gebracht. Nederland heeft zich onder andere ingezet voor een ondersteuningstermijn die uitgaat van de redelijk te verwachten levensduur van producten, een helder toepassingsbereik op open sourcesoftware, de mogelijkheid van conformiteitstoetsing door derde partijen, voldoende implementatietijd en voldoende ondersteuning van het midden- en kleinbedrijf bij de implementatie van de CRA. De Kamer is op 14 juli 2023 geïnformeerd over de algemene oriëntatie van de Raad en de Nederlandse inzet (Kamerstuk 22 112, nr. 3734).

Versnellen digitalisering mkb

Deze pijler uit de Strategie Digitale Economie wordt uitgevoerd en verantwoord via de middelen op artikel 2.

Uitgaven

Subsidies

Cyber Security

Het bedrag van € 5,9 mln betreft het beschikbaar stellen van middelen ter financiering van de jaarbundel 2024 voor de Electronic Commerce Platform (ECP) en de subsidies van het Digital Trust Center (DTC) die door RVO worden uitgevoerd. Hiervoor hebben verschillende overboekingen moeten plaatsvinden om de middelen op de juiste instrumenten te krijgen.

EU-cofinanciering Digital Europe

Het verschil van € 22,6 mln betreft een schuif van verplichtingen- en kasbudget naar de jaren 2025 tot en met 2028 op basis van de verwachte projecten uit de werkprogramma's van de Europese Commissie, zoals toegelicht in de suppletoire begroting Prinsjesdag. Daarnaast is het verschil te verklaren door overboekingen naar de bijdrage aan RVO.

NGF-project AiNed

Het verplichtingenbudget van AiNed stond volledig op 2022 terwijl de verplichtingen over verschillende jaren wordt aangegaan. Bij voorjaarsnota 2023 is het verplichtingenbudget dat niet is gebruikt in 2022 verdeeld over de jaren 2023 en verder. In 2023 is er een geactualiseerde raming gemaakt waaruit blijkt dat het kasbudget anders moet worden verdeeld. Voor 2023 stond er € 19,3 mln teveel begroot.

Opdrachten

Terugbetaling boetes ACM

De ACM is volledig onafhankelijk in het opleggen van boetes. Na het aanspannen van een gerechtelijke procedure tegen sancties van de ACM wordt de betalingsverplichting van boetes niet opgeschort. Hierdoor kan het voorkomen dat, afhankelijk van de gerechtelijke uitspraak bij (hoger) beroep, de ACM een deel van de ontvangen boetebedragen in een komend jaar moet terugbetalen. Dit jaar betreft het in totaal € 11,3 mln aan terug te betalen boeteontvangsten.

Bijdragen aan agentschappen

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland

Voor de opdracht aan RVO voor het jaar 2023 heeft er een overheveling van middelen plaatsgevonden ter hoogte van € 10,3 mln voor onder meer de uitvoering van de subsidie regeling van het Nationaal Groeifonds, het EU-programma Digital Europe en de subsidieregeling Beter aanbesteden.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

Metrologie

Het bedrag van € 5,7 mln betreft grotendeels de overboeking van middelen binnen artikel 1 voor de EZK-bijdrage aan de koop van VSL door TNO en de uitkering van de loon- en prijsbijstelling.

CBS

Het verschil ter hoogte van € 12,4 mln wordt veroorzaakt door de uitkering van de loon- en prijsbijstelling, zoals toegelicht in de suppletoire begroting Prinsjesdag.

Ontvangsten

Diverse ontvangsten

Dit betreft voornamelijk de ontvangsten van de landelijke veiling FM-frequenties die in de zomer van 2023 heeft plaatsgevonden. Hiermee is in totaal € 152,8 mln opgehaald. Hiervan is € 120,2 mln in 2023 uitbetaald aan EZK. Daarnaast heeft EZK € 15,8 mln ontvangen voor de verlening van vergunningen voor de FM-frequenties over de periode 2022-2023.