Verminderen armoede, duurzame ontwikkeling en het nakomen van de klimaatafspraken door:
– Toegenomen landbouwproductie en voedselzekerheid;
– Verbeterd waterbeheer, toegang tot veilig drinkwater en sanitatie
– Ondersteunen klimaatacties ontwikkelingslanden: groene doorstart, energietransitie; verbeterde toegang tot energie en voorkomen ontbossing;
– Klimaatdiplomatie: verhogen mondiale ambities en versnellen acties;
– Verbeteren duurzaam gebruik natuurlijke hulpbronnen.
Om deze doelstelling te realiseren, werkt de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking nauw samen met de minister en de staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat, de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de minister en staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat en de Minister van Financiën.
De minister is verantwoordelijk voor:
Financieren
– De financiering van diverse programma’s en fondsen gericht op duurzame dus groene en inclusieve economische ontwikkeling, voedsel- en waterzekerheid, toegang tot hernieuwbare energie, voorkomen ontbossing, klimaatadaptatie en verduurzaming van grondstofwinning. In toenemende mate wordt ingezet op financiering van programma’s waarin oog is voor de dwarsverbanden die tussen deze mondiale uitdagingen bestaan. Groeiende druk op natuurlijke hulpbronnen dwingt tot verduurzaming en een integrale benadering die synergie tussen de verschillende thema’s bevordert. De programma’s worden uitgevoerd door multilaterale instellingen, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen, (lokale) overheden, centrale uitvoerders (zoals FMO en RVO), in consultatie en samenwerking met andere donoren (waaronder DfID, BMZ, USAID en SIDA) en via publiek-private partnerschappen.
– De financiering van verschillende multilaterale en internationale instellingen, die een sleutelrol spelen bij de verzameling van gegevens, analyse en (formulering van de) aanpak van vraagstukken op het gebied van deze thema’s.
Stimuleren
– Nadruk op de verduurzaming van de dienstverlening en een integrale benadering die synergie tussen de verschillende thema’s bevordert.
– Het stimuleren van een inclusieve benadering met extra aandacht voor vrouwen en jongeren.
– Het intensiveren van de samenwerking tussen overheden, kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties en de private sector gericht op bovengenoemde doelstellingen.
– Mobilisatie van private investeringen in klimaatadaptatie en klimaatmitigatie met gebruikmaking van begrotingsmiddelen.
– Verbeteren van de toegang tot het klimaatinstrumentarium voor het Nederlandse bedrijfsleven.
Regisseren
– Coördinatie, de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking is coördinerend minister voor internationaal milieu- en klimaatbeleid. Dit doet de minister in nauwe samenwerking met de minister van Economische Zaken en Klimaat en samen met de minister en staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat, de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en de minister van Financiën.
– Vanuit deze taak coördineert de minister de Interdepartementale Internationale Klimaat Strategie (IKS) en rapporteert jaarlijks over de voortgang van de IKS.
– Inzet van Nederlandse deskundigheid en technologie bij het realiseren van de ontwikkelingsdoelstellingen.
Klimaat en energie Nederland speelde een actieve rol bij de oprichting van een fonds gericht op schade en verlies op de COP28 in Dubai. Nederland heeft voor dit fonds een eenmalige, interdepartementale bijdrage van EUR 15 miljoen toegezegd om lage of lage midden- inkomenslanden te ondersteunen bij de negatieve gevolgen van klimaatverandering.
Om een milieuramp door de olieopslagtanker Safer en daaruit resulterende vaarbeperkingen op de belangrijke Rode Zee transportcorridor te voorkomen, ondersteunde Nederland de VN bij het opzetten van een reddingsoperatie. De berging is succesvol uitgevoerd door het Nederlandse bedrijf Smit Salvage.
VoedselzekerheidIn 2023 werden 2,8 miljoen mensen (vooral vrouwen en kinderen) bereikt met activiteiten ter verbetering van hun voedingssituatie. Dit ligt onder de jaarlijkse streefwaarde. De daling is toe te schrijven aan de op/doorstartfase van drie grote voedingsprogramma’s (UNICEF, GAIN, CARE). In het eerste uitvoerende jaar van deze programma’s is verkennend en voorbereidend werk en onderzoek verricht naar de juiste vorm van de uitvoering. De programma’s zijn tegen het eind van 2023 goed op gang gekomen. Wel werden volgens planning 12,5 miljoen kleinschalig producerende boer(inn)en ondersteund om hun productiesystemen te verbeteren, inclusief promotie van duurzaam landgebruik op 1,1 miljoen hectare landbouwgrond.
WaterIn de verslagperiode kregen 2,5 miljoen mensen toegang tot een verbeterde waterbron en 4 miljoen mensen kregen toegang tot sanitaire voorzieningen. Daarmee zijn betere resultaten bereikt dan voorzien en ligt Nederland op schema om de meerjarige doelen voor drinkwater, sanitatie en hygiëne (WASH) te behalen. Het aantal mensen dat heeft geprofiteerd van geïntegreerd waterbeheer was met 1,7 miljoen mensen lager dan de streefwaarde van 3 miljoen. Het ministerie is daarover in gesprek gegaan met partners. Om klimaatweerbaarheid en duurzaamheid te bevorderen zijn in 2023 diverse nieuwe programma’s gestart met een focus op klimaatadaptatie en -bestendigheid, zowel in relatie tot WASH alsook verbeterd stroomgebied beheer en veiligere delta’s: onderwerpen waarop Nederland internationaal bekend staat om zijn kennis en kunde.
VN 2023 WaterconferentieIn 2023 heeft Nederland met het co-voorzitterschap van de VN 2023 Waterconferentie water en de Nederlandse kennis en expertise daarover hoog op de internationale agenda gezet (Kamerstuk 31 793 nr 243). Inzichten die voortkwamen uit de conferentie zijn opgevolgd, waaronder het aanstellen van een speciaal VN-gezant voor Water en het opstellen van een ‘UN system-wide strategy on WASH’, om de institutionele capaciteit binnen de VN voor het brede watervraagstuk te versterken. Voortbouwend op het gecreëerde politieke momentum van de conferentie nodigde het COP28-voorzitterschap Nederland samen met Tadzjikistan uit om op de COP28 te bepleiten dat ‘water centraal staat in klimaatactie’.
Realisatie 2019 | Realisatie 2020 | Realisatie 2021 | Realisatie 2022 | Realisatie 2023 | Vastgestelde begroting 2023 | Verschil 2023 | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Verplichtingen | 833 191 | 901 818 | 749 142 | 916 727 | 1 375 688 | 919 382 | 456 306 | |
Uitgaven: | ||||||||
Programma-uitgaven totaal | 723 347 | 749 997 | 757 490 | 816 870 | 897 149 | 913 510 | ‒ 16 361 | |
2.1 | Voedselzekerheid | 336 667 | 342 282 | 328 812 | 340 180 | 388 412 | 403 554 | ‒ 15 142 |
Subsidies (regelingen) | ||||||||
Realiseren ecologische houdbare voedselsystemen | 6 400 | 10 748 | 14 695 | 10 793 | 15 388 | 20 000 | ‒ 4 612 | |
Bevorderen inclusieve en duurzame groei in de agrarische sector | 22 391 | 43 510 | 37 642 | 31 301 | 27 661 | 15 500 | 12 161 | |
Kennis en capaciteitsopbouw ten behoeve van voedselzekerheid | 32 485 | 1 101 | 2 138 | 1 862 | 4 964 | 3 000 | 1 964 | |
Uitbannen huidige honger en voeding | 18 600 | 16 058 | 24 007 | 31 515 | 18 913 | 26 000 | ‒ 7 087 | |
Voedselzekerheid | 5 261 | 42 938 | 78 941 | 47 572 | 31 369 | |||
Landenprogramma's voedselzekerheid | 59 117 | |||||||
Opdrachten | ||||||||
Kennis en capaciteitsopbouw ten behoeve van voedselzekerheid | 0 | 23 130 | 20 930 | 13 422 | 10 632 | 20 550 | ‒ 9 918 | |
Realiseren ecologisch houdbare voedselsystemen | 9 250 | 8 381 | 1 647 | 1 549 | 0 | 10 000 | ‒ 10 000 | |
Voedselzekerheid | 2 523 | 288 | 1 000 | ‒ 712 | ||||
Bijdrage aan agentschappen | ||||||||
Rijksdienst voor Ondernemend Nederland | 0 | 2 204 | 1 995 | 1 973 | 2 939 | 3 604 | ‒ 665 | |
Bevorderen inclusieve en duurzame groei in de agrarische sector | 1 514 | |||||||
Kennis en capaciteitsopbouw ten behoeve van voedselzekerheid | 1 645 | |||||||
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties | ||||||||
Voedselzekerheid | 169 573 | 126 653 | 127 195 | 105 040 | 109 828 | ‒ 4 788 | ||
Realiseren ecologisch houdbare voedselsystemen | 1 700 | 6 730 | 19 243 | 0 | 15 560 | 30 000 | ‒ 14 440 | |
Bevorderen inclusieve en duurzame groei in de agrarische sector | 27 673 | 20 152 | 17 563 | 41 974 | 42 369 | 42 500 | ‒ 131 | |
Kennis en capaciteitsopbouw ten behoeve van voedselzekerheid | 20 400 | 27 256 | 42 250 | 13 415 | 43 819 | 20 000 | 23 819 | |
Uitbannen huidige honger en voeding | 9 435 | 13 439 | 14 788 | 19 720 | 21 898 | 54 000 | ‒ 32 102 | |
Landenprogramma's voedselzekerheid | 126 057 | |||||||
2.2 | Water | 189 043 | 196 249 | 189 997 | 186 866 | 201 682 | 201 367 | 315 |
Subsidies (regelingen) | ||||||||
Waterbeheer | 18 361 | 12 908 | 16 923 | 27 530 | 32 646 | 28 310 | 4 336 | |
Drinkwater en sanitatie | 31 059 | 43 153 | 35 502 | 28 987 | 35 936 | 36 630 | ‒ 694 | |
(Landenprogramma's) integraal waterbeheer | 12 254 | |||||||
(Landenprogramma's) drinkwater en sanitatie | 7 033 | |||||||
Opdrachten | ||||||||
Waterbeheer | 3 114 | 1 792 | 5 927 | ‒ 4 135 | ||||
Integraal waterbeheer | 973 | |||||||
Drinkwater en sanitatie | 217 | |||||||
(Landenprogramma's) integraal waterbeheer | 16 738 | |||||||
(Landenprogramma's) drinkwater en sanitatie | 1 204 | |||||||
Bijdrage aan agentschappen | ||||||||
Rijksdienst voor ondernemend Nederland | 2 676 | 6 085 | 4 113 | 3 155 | 2 000 | 1 155 | ||
Integraal waterbeheer | 1507 | |||||||
(Landenprogramma's) integraal waterbeheer | 376 | |||||||
(Landenprogramma's) drinkwater en sanitatie | 321 | |||||||
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties | ||||||||
Waterbeheer | 21 441 | 79 329 | 63 240 | 81 914 | 69 770 | 78 200 | ‒ 8 430 | |
Drinkwater en sanitatie | 25 148 | 58 183 | 68 247 | 41 208 | 58 383 | 50 300 | 8 083 | |
(Landenprogramma's) integraal waterbeheer | 23 857 | |||||||
(Landenprogramma's) drinkwater en sanitatie | 28 554 | |||||||
2.3 | Klimaat | 197 637 | 211 466 | 238 681 | 289 824 | 307 055 | 308 589 | ‒ 1 534 |
Subsidies (regelingen) | ||||||||
Klimaat algemeen | 35 903 | 32 557 | 29 099 | 66 856 | 33 500 | 33 356 | ||
Hernieuwbare energie | 17 685 | 27 549 | 28 593 | 16 599 | 39 779 | 26 000 | 13 779 | |
Dutch Fund for Climate and Development | 7 000 | 35 000 | 53 000 | 25 114 | 40 000 | ‒ 14 886 | ||
Duurzaam gebruik natuurlijke hulpbronnen en klimaat algemeen | 19 646 | |||||||
Nationaal Klimaatfonds | 40 000 | |||||||
Landenprogramma's klimaatbeleid | 1 105 | |||||||
Centrale klimaat programma's (non-ODA) | 463 | |||||||
Opdrachten | ||||||||
Klimaat algemeen | 298 | 614 | 845 | 1 072 | 0 | 1 072 | ||
Duurzaam gebruik natuurlijke hulpbronnen en klimaat algemeen | 1 232 | |||||||
Centrale klimaat programma's (non-ODA) | 584 | |||||||
Landenprogramma's klimaatbeleid | 157 | |||||||
Hernieuwbare energie | 273 | |||||||
Bijdrage aan agentschappen | ||||||||
Rijksdienst voor ondernemend Nederland | 3 472 | 3 077 | 4 858 | 4 696 | 3 400 | 1 296 | ||
Duurzaam gebruik natuurlijke hulpbronnen en klimaat algemeen | 185 | |||||||
Hernieuwbare energie | 2 723 | |||||||
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties | ||||||||
Contributie IZA/IZT | 316 | 305 | 276 | 334 | 351 | 357 | ‒ 6 | |
Klimaatprogramma's (non-ODA) | 693 | 1 108 | 1 279 | 1 138 | 1 410 | 1 595 | ‒ 185 | |
Klimaat algemeen | 110 904 | 113 578 | 157 085 | 123 876 | 160 595 | ‒ 36 719 | ||
Hernieuwbare energie | 22 245 | 17 785 | 16 565 | 19 724 | 35 259 | 36 000 | ‒ 741 | |
UNEP | 12 142 | 7 142 | 7 142 | 7 142 | 8 642 | 7 142 | 1 500 | |
Duurzaam gebruik natuurlijke hulpbronnen en klimaat algemeen | 20 489 | |||||||
Klimaat: algemene vrijwillige en verplichte bijdragen | 35 184 | |||||||
GEF | 20 900 | |||||||
Landenprogramma's klimaatbeleid | 273 | |||||||
Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken | ||||||||
Duurzaam gebruik natuurlijke hulpbronnen en klimaat algemeen | 1 342 |
Verplichtingen
Bij de Eerste suppletoire begroting 2023 (Kamerstuk 36 350 XVII, nr. 2) is het verplichtingenbudget verhoogd met ruim EUR 200 miljoen om nieuwe verplichtingen aan te kunnen gaan voor het Mozambique Social Protection Programme en voor de nieuwe programma’s HortiLife, Bridge and Soil Health in Ethiopië. Bij de Suppletoire begroting Prinsjesdag (Kamerstuk 36 435 XVII, nr. 2) zijn de verplichtingen verhoogd met EUR 119 miljoen in verband met het terugboeken van de technische verdeling van de ombuiging als gevolg van de asieltegenvaller. Bij de Tweede suppletoire begroting 2023 (Kamerstuk 36 470 XVII, nr. 2) zijn de verplichtingen beperkt verhoogd in verband met de verdeling van de middelen voortkomend uit het amendement Grinwis c.s. (Kamerstuk 36435-XVII, nr. 15). In de realisatiecijfers zijn de verplichtingen nogmaals verhoogd. Deze verhoging is toegelicht in de Decemberbrief BHOS (Kamerstuk 36 410 XVII, nr. 9) en betreffen extra verplichtingen op artikelonderdeel 2.3 Klimaat die zijn aangegaan in de aanloop naar de COP28 in Dubai zoals het International Institute for Environment and Development (IIED) in het kader van Locally Led Climate Adaption en voor een optopping van het Dutch Fund for Climate and Development (Origination Facility). Deze waren eerder voor 2024 voorzien. Daarnaast heeft de hogere realisatie te maken met hogere verplichtingen op artikelonderdeel 2.1 Voedselzekerheid in het kader van een meerjarige subsidie aan het IFDC op basis van de bodemvruchtbaarheidstender.
Uitgaven
Artikelonderdeel 2.1
De uitgavenrealisatie op artikelonderdeel 2.1 (Voedselzekerheid) valt ten opzichte van de Begroting 2023 EUR 15,1 miljoen lager uit. Bij de Eerste suppletoire begroting 2023 (Kamerstuk 36 350 XVII, nr. 2) is het budget met EUR 14 miljoen verhoogd. Dit komt door een overheveling voor programma’s op het gebied van sociale bescherming in Mozambique (Social Protection Programme) en Ethiopië (Productive Safety Net Programme) vanaf artikelonderdeel 5.2 Overig armoedebeleid, conform de intensivering zoals aangekondigd in de BHOS-nota. Bij de Suppletoire begroting Prinsjesdag (Kamerstuk 36 435 XVII, nr. 2) is er EUR 28 miljoen omgebogen op voedselzekerheid als gevolg van de hoger dan verwachte asieltoerekening. De uitgaven vallen beperkt lager uit dan gepland ter compensatie van een beperkt hogere uitgave op water.
Artikelonderdeel 2.2
Op artikelonderdeel 2.2 (Water) is EUR 6 miljoen omgebogen als gevolg van de hoger dan verwachte asieltoerekening. Dit wordt gedeeltelijk gecompenseerd door de toevoeging van EUR 3,9 miljoen uit algemene middelen ter ondersteuning van waterbedrijven in Oekraïne, door middel van financiële ondersteuning van Nederlandse publieke drinkwaterbedrijven. Beide zijn toegelicht in de Suppletoire begroting Prinsjesdag (Kamerstuk 36 435 XVII, nr. 2). De uiteindelijke realisatie laat een beperkte overschrijding zien vanwege een project van de International Organization for Migration in Zuid-Soedan ten behoeve van overstromingsbeheer. Dit is toegelicht in de Decemberbrief BHOS (Kamerstuk 36 410 XVII, nr. 9).
Artikelonderdeel 2.3
De uitgavenrealisatie op artikelonderdeel 2.3 (Klimaat) valt ten opzichte van de Begroting 2023 EUR 1,5 miljoen lager uit. Bij de Eerste suppletoire begroting 2023 (Kamerstuk 36 350 XVII, nr. 2) is EUR 1,5 miljoen overgeheveld vanuit artikel 5.1 Multilaterale samenwerking voor een ongeoormerkte bijdrage aan het United Nations Environment Programme (UNEP) om voorspelbare en flexibele financiering voor ontwikkelingsactiviteiten van de Verenigde Naties te waarborgen onder het Funding Compact. Bij de Suppletoire begroting Prinsjesdag 2023 (Kamerstuk 36 435 XVII, nr. 2) is er EUR 31 miljoen omgebogen op artikel 2.3 Klimaat als gevolg van de hoger dan verwachte asieltoerekening. Bij de Tweede suppletoire begroting 2023 (Kamerstuk 36 470 XVII, nr. 2) is er EUR 5,0 miljoen toegevoegd aan dit subartikelonderdeel voor een structurele oplossing voor de Al Safer-tanker voor de kust van Jemen (via het United Nations Development Programme). Daarnaast is als gevolg van het amendement Grinwis c.s. (Kamerstuk 36435-XVII, nr. 15) EUR 20 miljoen naar dit artikelonderdeel overgeheveld. Hiervan is EUR 10 miljoen ingezet als bijdrage aan het Access to Energy Fund van het FMO en EUR 10 miljoen als vervroegde bijdrage aan het Africa Adaptation Acceleration Program. De uitgaven zijn ook iets naar boven bijgesteld omdat de bijdrage aan RVO inzake uitvoering van klimaatprojecten hoger was dan geraamd. Dit is toegelicht in de Decemberbrief BHOS (Kamerstuk 36 410 XVII, nr. 9).
Landenprogramma's
Voedselzekerheid
Ethiopië
Door intensivering op programma’s op het gebied van sociale bescherming in Ethiopië is de realisatie op voedselzekerheid in dit land met EUR 34,6 miljoen hoger dan geraamd in de begroting 2023. Daarnaast is er een extra bijdrage gedaan aan het Productive Safety Net Program (PSNP) van de Wereldbank.
Grote Meren regio
De realisatie op voedselzekerheid in de Grote Meren regio is EUR 7,0 miljoen lager dan geraamd in de begroting 2023 in verband met de ombuigingen als gevolg van de asieltegenvaller.
Mozambique
De realisatie op voedselzekerheid in Mozambique is EUR 8,5 miljoen hoger dan geraamd in de begroting 2023 door een intensivering op programma’s op het gebied van sociale bescherming door middel van cash transfers.
Niger
De realisatie op voedselzekerheid in Niger is EUR 8,4 miljoen lager dan geraamd in de begroting 2023 in verband met uitstel van nieuwe programma’s.
Soedan
De realisatie op voedselzekerheid in Soedan is EUR 6,1 miljoen lager dan geraamd in de begroting 2023 door een wijziging in het kasritme van geplande betalingen.
Water
Ethiopië
De realisatie op het thema water in Ethiopië valt lager uit dan verwacht omdat de lopende programma’s niet meer in 2023 tot uitbetaling konden komen.
Jemen
De realisatie voor het thema water in Jemen valt hoger uit dan verwacht door intensiveringen op het gebied van waterbeheer en op gebied van drinkwater en sanitatie.
Mali
De realisatie is lager dan verwacht omdat het Programme de Dévéloppement Integré et Durable du Sourou (PDIDS) pas in 2024 wordt gestart.