Base description which applies to whole site

Artikel 2: Duurzame ontwikkeling, voedselzekerheid, water en klimaat

Verminderen armoede, duurzame ontwikkeling en het nakomen van de klimaatafspraken door:

  • Toegenomen landbouwproductie en voedselzekerheid;

  • Verbeterd waterbeheer, toegang tot veilig drinkwater en sanitatie

  • Ondersteunen klimaatacties ontwikkelingslanden: groene doorstart, energietransitie; verbeterde toegang tot energie en voorkomen ontbossing;

  • Klimaatdiplomatie: verhogen mondiale ambities en versnellen acties;

  • Verbeteren duurzaam gebruik natuurlijke hulpbronnen.

Om deze doelstelling te realiseren, werkt de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking nauw samen met de minister en de staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat, de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de minister en staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat en de Minister van Financiën.

De minister is verantwoordelijk voor:

Financieren

  • De financiering van diverse programma’s en fondsen gericht op duurzame dus groene en inclusieve economische ontwikkeling, voedsel- en waterzekerheid, toegang tot hernieuwbare energie, voorkomen ontbossing, klimaatadaptatie en verduurzaming van grondstofwinning. In toenemende mate wordt ingezet op financiering van programma’s waarin oog is voor de dwarsverbanden die tussen deze mondiale uitdagingen bestaan. Groeiende druk op natuurlijke hulpbronnen dwingt tot verduurzaming en een integrale benadering die synergie tussen de verschillende thema’s bevordert. De programma’s worden uitgevoerd door multilaterale instellingen, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen, (lokale) overheden, centrale uitvoerders (zoals FMO en RVO), in consultatie en samenwerking met andere donoren (waaronder DfID, BMZ, USAID en SIDA) en via publiek-private partnerschappen.

  • De financiering van verschillende multilaterale en internationale instellingen, die een sleutelrol spelen bij de verzameling van gegevens, analyse en (formulering van de) aanpak van vraagstukken op het gebied van deze thema’s.

Stimuleren

  • Nadruk op de verduurzaming van de dienstverlening en een integrale benadering die synergie tussen de verschillende thema’s bevordert.

  • Het stimuleren van een inclusieve benadering met extra aandacht voor vrouwen en jongeren.

  • Het intensiveren van de samenwerking tussen overheden, kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties en de private sector gericht op bovengenoemde doelstellingen.

  • Mobilisatie van private investeringen in klimaatadaptatie en klimaatmitigatie met gebruikmaking van begrotingsmiddelen.

  • Verbeteren van de toegang tot het klimaatinstrumentarium voor het Nederlandse bedrijfsleven.

Regisseren

  • Coördinatie, de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking is coördinerend minister voor internationaal milieu- en klimaatbeleid. Dit doet de minister in nauwe samenwerking met de minister van Economische Zaken en Klimaat en samen met de minister en staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat, de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en de minister van Financiën.

  • Vanuit deze taak coördineert de minister de Interdepartementale Internationale Klimaat Strategie (IKS) en rapporteert jaarlijks over de voortgang van de IKS.

  • Inzet van Nederlandse deskundigheid en technologie bij het realiseren van de ontwikkelingsdoelstellingen.

Klimaat en energie Nederland speelde een actieve rol bij de oprichting van een fonds gericht op schade en verlies op de COP28 in Dubai. Nederland heeft voor dit fonds een eenmalige, interdepartementale bijdrage van EUR 15 miljoen toegezegd om lage of lage midden- inkomenslanden te ondersteunen bij de negatieve gevolgen van klimaatverandering.

Om een milieuramp door de olieopslagtanker Safer en daaruit resulterende vaarbeperkingen op de belangrijke Rode Zee transportcorridor te voorkomen, ondersteunde Nederland de VN bij het opzetten van een reddingsoperatie. De berging is succesvol uitgevoerd door het Nederlandse bedrijf Smit Salvage.

VoedselzekerheidIn 2023 werden 2,8 miljoen mensen (vooral vrouwen en kinderen) bereikt met activiteiten ter verbetering van hun voedingssituatie. Dit ligt onder de jaarlijkse streefwaarde. De daling is toe te schrijven aan de op/doorstartfase van drie grote voedingsprogramma’s (UNICEF, GAIN, CARE). In het eerste uitvoerende jaar van deze programma’s is verkennend en voorbereidend werk en onderzoek verricht naar de juiste vorm van de uitvoering. De programma’s zijn tegen het eind van 2023 goed op gang gekomen. Wel werden volgens planning 12,5 miljoen kleinschalig producerende boer(inn)en ondersteund om hun productiesystemen te verbeteren, inclusief promotie van duurzaam landgebruik op 1,1 miljoen hectare landbouwgrond.

WaterIn de verslagperiode kregen 2,5 miljoen mensen toegang tot een verbeterde waterbron en 4 miljoen mensen kregen toegang tot sanitaire voorzieningen. Daarmee zijn betere resultaten bereikt dan voorzien en ligt Nederland op schema om de meerjarige doelen voor drinkwater, sanitatie en hygiëne (WASH) te behalen. Het aantal mensen dat heeft geprofiteerd van geïntegreerd waterbeheer was met 1,7 miljoen mensen lager dan de streefwaarde van 3 miljoen. Het ministerie is daarover in gesprek gegaan met partners. Om klimaatweerbaarheid en duurzaamheid te bevorderen zijn in 2023 diverse nieuwe programma’s gestart met een focus op klimaatadaptatie en -bestendigheid, zowel in relatie tot WASH alsook verbeterd stroomgebied beheer en veiligere delta’s: onderwerpen waarop Nederland internationaal bekend staat om zijn kennis en kunde.

VN 2023 WaterconferentieIn 2023 heeft Nederland met het co-voorzitterschap van de VN 2023 Waterconferentie water en de Nederlandse kennis en expertise daarover hoog op de internationale agenda gezet (Kamerstuk 31 793 nr 243). Inzichten die voortkwamen uit de conferentie zijn opgevolgd, waaronder het aanstellen van een speciaal VN-gezant voor Water en het opstellen van een ‘UN system-wide strategy on WASH’, om de institutionele capaciteit binnen de VN voor het brede watervraagstuk te versterken. Voortbouwend op het gecreëerde politieke momentum van de conferentie nodigde het COP28-voorzitterschap Nederland samen met Tadzjikistan uit om op de COP28 te bepleiten dat ‘water centraal staat in klimaatactie’.

Tabel 10 Budgettaire gevolgen van beleidsartikel 2 (bedragen x € 1.000)
  

Realisatie 2019

Realisatie 2020

Realisatie 2021

Realisatie 2022

Realisatie 2023

Vastgestelde begroting 2023

Verschil 2023

 

Verplichtingen

833 191

901 818

749 142

916 727

1 375 688

919 382

456 306

         
 

Uitgaven:

       
         
 

Programma-uitgaven totaal

723 347

749 997

757 490

816 870

897 149

913 510

‒ 16 361

         

2.1

Voedselzekerheid

336 667

342 282

328 812

340 180

388 412

403 554

‒ 15 142

         
 

Subsidies (regelingen)

       
 

Realiseren ecologische houdbare voedselsystemen

6 400

10 748

14 695

10 793

15 388

20 000

‒ 4 612

 

Bevorderen inclusieve en duurzame groei in de agrarische sector

22 391

43 510

37 642

31 301

27 661

15 500

12 161

 

Kennis en capaciteitsopbouw ten behoeve van voedselzekerheid

32 485

1 101

2 138

1 862

4 964

3 000

1 964

 

Uitbannen huidige honger en voeding

18 600

16 058

24 007

31 515

18 913

26 000

‒ 7 087

 

Voedselzekerheid

  

5 261

42 938

78 941

47 572

31 369

 

Landenprogramma's voedselzekerheid

59 117

      
         
 

Opdrachten

       
 

Kennis en capaciteitsopbouw ten behoeve van voedselzekerheid

0

23 130

20 930

13 422

10 632

20 550

‒ 9 918

 

Realiseren ecologisch houdbare voedselsystemen

9 250

8 381

1 647

1 549

0

10 000

‒ 10 000

 

Voedselzekerheid

   

2 523

288

1 000

‒ 712

         
 

Bijdrage aan agentschappen

       
 

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland

0

2 204

1 995

1 973

2 939

3 604

‒ 665

 

Bevorderen inclusieve en duurzame groei in de agrarische sector

1 514

      
 

Kennis en capaciteitsopbouw ten behoeve van voedselzekerheid

1 645

      
         
 

Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties

       
 

Voedselzekerheid

 

169 573

126 653

127 195

105 040

109 828

‒ 4 788

 

Realiseren ecologisch houdbare voedselsystemen

1 700

6 730

19 243

0

15 560

30 000

‒ 14 440

 

Bevorderen inclusieve en duurzame groei in de agrarische sector

27 673

20 152

17 563

41 974

42 369

42 500

‒ 131

 

Kennis en capaciteitsopbouw ten behoeve van voedselzekerheid

20 400

27 256

42 250

13 415

43 819

20 000

23 819

 

Uitbannen huidige honger en voeding

9 435

13 439

14 788

19 720

21 898

54 000

‒ 32 102

 

Landenprogramma's voedselzekerheid

126 057

      
         

2.2

Water

189 043

196 249

189 997

186 866

201 682

201 367

315

         
 

Subsidies (regelingen)

       
 

Waterbeheer

18 361

12 908

16 923

27 530

32 646

28 310

4 336

 

Drinkwater en sanitatie

31 059

43 153

35 502

28 987

35 936

36 630

‒ 694

 

(Landenprogramma's) integraal waterbeheer

12 254

      
 

(Landenprogramma's) drinkwater en sanitatie

7 033

      
         
 

Opdrachten

       
 

Waterbeheer

   

3 114

1 792

5 927

‒ 4 135

 

Integraal waterbeheer

973

      
 

Drinkwater en sanitatie

217

      
 

(Landenprogramma's) integraal waterbeheer

16 738

      
 

(Landenprogramma's) drinkwater en sanitatie

1 204

      
         
 

Bijdrage aan agentschappen

       
 

Rijksdienst voor ondernemend Nederland

 

2 676

6 085

4 113

3 155

2 000

1 155

 

Integraal waterbeheer

1507

      
 

(Landenprogramma's) integraal waterbeheer

376

      
 

(Landenprogramma's) drinkwater en sanitatie

321

      
         
 

Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties

       
 

Waterbeheer

21 441

79 329

63 240

81 914

69 770

78 200

‒ 8 430

 

Drinkwater en sanitatie

25 148

58 183

68 247

41 208

58 383

50 300

8 083

 

(Landenprogramma's) integraal waterbeheer

23 857

      
 

(Landenprogramma's) drinkwater en sanitatie

28 554

      
         

2.3

Klimaat

197 637

211 466

238 681

289 824

307 055

308 589

‒ 1 534

         
 

Subsidies (regelingen)

       
 

Klimaat algemeen

 

35 903

32 557

29 099

66 856

33 500

33 356

 

Hernieuwbare energie

17 685

27 549

28 593

16 599

39 779

26 000

13 779

 

Dutch Fund for Climate and Development

 

7 000

35 000

53 000

25 114

40 000

‒ 14 886

 

Duurzaam gebruik natuurlijke hulpbronnen en klimaat algemeen

19 646

      
 

Nationaal Klimaatfonds

40 000

      
 

Landenprogramma's klimaatbeleid

1 105

      
 

Centrale klimaat programma's (non-ODA)

463

      
         
 

Opdrachten

       
 

Klimaat algemeen

 

298

614

845

1 072

0

1 072

 

Duurzaam gebruik natuurlijke hulpbronnen en klimaat algemeen

1 232

      
 

Centrale klimaat programma's (non-ODA)

584

      
 

Landenprogramma's klimaatbeleid

157

      
 

Hernieuwbare energie

273

      
         
 

Bijdrage aan agentschappen

       
 

Rijksdienst voor ondernemend Nederland

 

3 472

3 077

4 858

4 696

3 400

1 296

 

Duurzaam gebruik natuurlijke hulpbronnen en klimaat algemeen

185

      
 

Hernieuwbare energie

2 723

      
         
 

Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties

       
 

Contributie IZA/IZT

316

305

276

334

351

357

‒ 6

 

Klimaatprogramma's (non-ODA)

693

1 108

1 279

1 138

1 410

1 595

‒ 185

 

Klimaat algemeen

 

110 904

113 578

157 085

123 876

160 595

‒ 36 719

 

Hernieuwbare energie

22 245

17 785

16 565

19 724

35 259

36 000

‒ 741

 

UNEP

12 142

7 142

7 142

7 142

8 642

7 142

1 500

 

Duurzaam gebruik natuurlijke hulpbronnen en klimaat algemeen

20 489

      
 

Klimaat: algemene vrijwillige en verplichte bijdragen

35 184

      
 

GEF

20 900

      
 

Landenprogramma's klimaatbeleid

273

      
         
 

Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken

       
 

Duurzaam gebruik natuurlijke hulpbronnen en klimaat algemeen

1 342

      

Verplichtingen

Bij de Eerste suppletoire begroting 2023 (Kamerstuk 36 350 XVII, nr. 2) is het verplichtingenbudget verhoogd met ruim EUR 200 miljoen om nieuwe verplichtingen aan te kunnen gaan voor het Mozambique Social Protection Programme en voor de nieuwe programma’s HortiLife, Bridge and Soil Health in Ethiopië. Bij de Suppletoire begroting Prinsjesdag (Kamerstuk 36 435 XVII, nr. 2) zijn de verplichtingen verhoogd met EUR 119 miljoen in verband met het terugboeken van de technische verdeling van de ombuiging als gevolg van de asieltegenvaller. Bij de Tweede suppletoire begroting 2023 (Kamerstuk 36 470 XVII, nr. 2) zijn de verplichtingen beperkt verhoogd in verband met de verdeling van de middelen voortkomend uit het amendement Grinwis c.s. (Kamerstuk 36435-XVII, nr. 15). In de realisatiecijfers zijn de verplichtingen nogmaals verhoogd. Deze verhoging is toegelicht in de Decemberbrief BHOS (Kamerstuk 36 410 XVII, nr. 9) en betreffen extra verplichtingen op artikelonderdeel 2.3 Klimaat die zijn aangegaan in de aanloop naar de COP28 in Dubai zoals het International Institute for Environment and Development (IIED) in het kader van Locally Led Climate Adaption en voor een optopping van het Dutch Fund for Climate and Development (Origination Facility). Deze waren eerder voor 2024 voorzien. Daarnaast heeft de hogere realisatie te maken met hogere verplichtingen op artikelonderdeel 2.1 Voedselzekerheid in het kader van een meerjarige subsidie aan het IFDC op basis van de bodemvruchtbaarheidstender.

Uitgaven

Artikelonderdeel 2.1

De uitgavenrealisatie op artikelonderdeel 2.1 (Voedselzekerheid) valt ten opzichte van de Begroting 2023 EUR 15,1 miljoen lager uit. Bij de Eerste suppletoire begroting 2023 (Kamerstuk 36 350 XVII, nr. 2) is het budget met EUR 14 miljoen verhoogd. Dit komt door een overheveling voor programma’s op het gebied van sociale bescherming in Mozambique (Social Protection Programme) en Ethiopië (Productive Safety Net Programme) vanaf artikelonderdeel 5.2 Overig armoedebeleid, conform de intensivering zoals aangekondigd in de BHOS-nota. Bij de Suppletoire begroting Prinsjesdag (Kamerstuk 36 435 XVII, nr. 2) is er EUR 28 miljoen omgebogen op voedselzekerheid als gevolg van de hoger dan verwachte asieltoerekening. De uitgaven vallen beperkt lager uit dan gepland ter compensatie van een beperkt hogere uitgave op water.

Artikelonderdeel 2.2

Op artikelonderdeel 2.2 (Water) is EUR 6 miljoen omgebogen als gevolg van de hoger dan verwachte asieltoerekening. Dit wordt gedeeltelijk gecompenseerd door de toevoeging van EUR 3,9 miljoen uit algemene middelen ter ondersteuning van waterbedrijven in Oekraïne, door middel van financiële ondersteuning van Nederlandse publieke drinkwaterbedrijven. Beide zijn toegelicht in de Suppletoire begroting Prinsjesdag (Kamerstuk 36 435 XVII, nr. 2). De uiteindelijke realisatie laat een beperkte overschrijding zien vanwege een project van de International Organization for Migration in Zuid-Soedan ten behoeve van overstromingsbeheer. Dit is toegelicht in de Decemberbrief BHOS (Kamerstuk 36 410 XVII, nr. 9).

Artikelonderdeel 2.3

De uitgavenrealisatie op artikelonderdeel 2.3 (Klimaat) valt ten opzichte van de Begroting 2023 EUR 1,5 miljoen lager uit. Bij de Eerste suppletoire begroting 2023 (Kamerstuk 36 350 XVII, nr. 2) is EUR 1,5 miljoen overgeheveld vanuit artikel 5.1 Multilaterale samenwerking voor een ongeoormerkte bijdrage aan het United Nations Environment Programme (UNEP) om voorspelbare en flexibele financiering voor ontwikkelingsactiviteiten van de Verenigde Naties te waarborgen onder het Funding Compact. Bij de Suppletoire begroting Prinsjesdag 2023 (Kamerstuk 36 435 XVII, nr. 2) is er EUR 31 miljoen omgebogen op artikel 2.3 Klimaat als gevolg van de hoger dan verwachte asieltoerekening. Bij de Tweede suppletoire begroting 2023 (Kamerstuk 36 470 XVII, nr. 2) is er EUR 5,0 miljoen toegevoegd aan dit subartikelonderdeel voor een structurele oplossing voor de Al Safer-tanker voor de kust van Jemen (via het United Nations Development Programme). Daarnaast is als gevolg van het amendement Grinwis c.s. (Kamerstuk 36435-XVII, nr. 15) EUR 20 miljoen naar dit artikelonderdeel overgeheveld. Hiervan is EUR 10 miljoen ingezet als bijdrage aan het Access to Energy Fund van het FMO en EUR 10 miljoen als vervroegde bijdrage aan het Africa Adaptation Acceleration Program. De uitgaven zijn ook iets naar boven bijgesteld omdat de bijdrage aan RVO inzake uitvoering van klimaatprojecten hoger was dan geraamd. Dit is toegelicht in de Decemberbrief BHOS (Kamerstuk 36 410 XVII, nr. 9).

Landenprogramma's

Voedselzekerheid

Ethiopië

Door intensivering op programma’s op het gebied van sociale bescherming in Ethiopië is de realisatie op voedselzekerheid in dit land met EUR 34,6 miljoen hoger dan geraamd in de begroting 2023. Daarnaast is er een extra bijdrage gedaan aan het Productive Safety Net Program (PSNP) van de Wereldbank.

Grote Meren regio

De realisatie op voedselzekerheid in de Grote Meren regio is EUR 7,0 miljoen lager dan geraamd in de begroting 2023 in verband met de ombuigingen als gevolg van de asieltegenvaller.

Mozambique

De realisatie op voedselzekerheid in Mozambique is EUR 8,5 miljoen hoger dan geraamd in de begroting 2023 door een intensivering op programma’s op het gebied van sociale bescherming door middel van cash transfers.

Niger

De realisatie op voedselzekerheid in Niger is EUR 8,4 miljoen lager dan geraamd in de begroting 2023 in verband met uitstel van nieuwe programma’s.

Soedan

De realisatie op voedselzekerheid in Soedan is EUR 6,1 miljoen lager dan geraamd in de begroting 2023 door een wijziging in het kasritme van geplande betalingen.

Water

Ethiopië

De realisatie op het thema water in Ethiopië valt lager uit dan verwacht omdat de lopende programma’s niet meer in 2023 tot uitbetaling konden komen.

Jemen

De realisatie voor het thema water in Jemen valt hoger uit dan verwacht door intensiveringen op het gebied van waterbeheer en op gebied van drinkwater en sanitatie.

Mali

De realisatie is lager dan verwacht omdat het Programme de Dévéloppement Integré et Durable du Sourou (PDIDS) pas in 2024 wordt gestart.

Licence