A. Algemene doelstelling

Een gereglementeerde en beheerste toelating tot, verblijf in en vertrek uit Nederland of terugkeer van vreemdelingen, die in nationaal en internationaal opzicht maatschappelijk verantwoord is.

B. Rol en verantwoordelijkheid

De Minister voor Immigratie, Integratie en Asiel is, naast zijn verantwoordelijkheden in het kader van het integratiebeleid, systeemverantwoordelijk voor het vreemdelingenbeleid, de coördinatie en afstemming binnen de vreemdelingenketen en voor de uitvoering van het beleid. Goede ketensamenwerking is daarbij van groot belang.

De minister is verantwoordelijk voor de uitvoeringsorganisaties Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V). Deze uitvoeringsdiensten vallen rechtstreeks onder het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Daarnaast is de minister verantwoordelijk voor het zelfstandig bestuursorgaan Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). De minister onderhoudt bovendien een gezagsrelatie met de Koninklijke Marechaussee, de Vreemdelingenpolitie en de Zeehavenpolitie. Voor de vreemdelingenbewaring en uitzetcentra van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) is de minister beleidsverantwoordelijk.

Toelichting

Op basis van actuele realisatiecijfers lijkt de dalende tendens in de asielinstroom zich in 2012 voort te zetten. Om die reden wordt de geraamde asielinstroom voor 2013 neerwaarts bijgesteld naar 14 000. Als gevolg van de pardonregeling uit 2007 zal opnieuw in 2013 een stijging plaatsvinden van het aantal naturalisatieverzoeken.

C. Beleidswijzigingen

De belangrijkste inzet op het vreemdelingendossier voor het komende jaar is de verdere realisatie van snelle, zorgvuldige en duidelijke procedures voor alle vreemdelingen die verblijf vragen in Nederland. Het gaat zowel om snelheid voor hen die onze bescherming nodig hebben of die toelating vragen voor reguliere doelen (arbeid, gezinsmigratie, studie), als voor diegenen die terug zullen moeten keren. Procedures worden korter en doorprocederen (het stapelen van procedures) wordt zoveel mogelijk ontmoedigd, het categoriaal beschermingsbeleid wordt beëindigd, het terugkeerbeleid wordt effectiever, de rechtsbijstand wordt bij ongegronde vervolgaanvragen beperkt en de opvang in de regio wordt bevorderd. Bij onterecht beroep op bescherming of wanneer niet langer wordt voldaan aan de voorwaarden voor verblijf moet de vreemdeling Nederland verlaten. Hierbij geldt dat vrijwillige terugkeer maximaal wordt gestimuleerd en als uitgangspunt wordt gehanteerd. Waar nodig kan gedwongen uitzetting plaatsvinden. Indien de asielzoeker in Nederland mag blijven, volgt zo snel mogelijk huisvesting in een gemeente, zodat de relatief hoge kosten van de opvang kunnen worden beperkt en de nieuwkomer kan participeren in de samenleving.

Handhaving is een noodzakelijke voorwaarde om een streng en rechtvaardig immigratie- en asielbeleid te kunnen voeren. Dat begint al bij de toegang tot ons land, de voorwaarden gedurende het verblijf en het vrijwillige of gedwongen vertrek aan het einde van de procedure. De informatie-uitwisseling tussen betrokken diensten wordt verbeterd, waarbij gebruik wordt gemaakt van een gemeenschappelijk informatiseringssysteem.

Handhaving Vreemdelingenwet

Illegaliteit in de zin van onrechtmatig verblijf van vreemdelingen kan gepaard gaan met diverse vormen van overlast en criminaliteit, waaronder mensensmokkel, en met een verblijf in mensonterende omstandigheden. Door in te zetten op versterking van het vreemdelingentoezicht en -handhaving wordt gewerkt aan een geloofwaardig vreemdelingenbeleid en vergroting van de veiligheid in de samenleving. De aanpak van criminele en overlastgevende vreemdelingen heeft hierbij de hoogste prioriteit.

Bij het tegengaan van illegaliteit geniet vrijwillig vertrek de voorkeur. Dit wordt zo veel mogelijk gestimuleerd en begeleid. Als niet-rechtmatig verblijvende vreemdelingen niet zelfstandig vertrekken, wordt overgegaan tot gedwongen vertrek. Zowel voor zelfstandige als gedwongen terugkeer wordt nadrukkelijk de samenwerking met andere overheden en maatschappelijke organisaties gezocht en versterkt. Voor gedwongen terugkeer is tevens de medewerking van de landen van herkomst vereist.

D1 Budgettaire gevolgen van het beleid

D2 Budgetflexibiliteit

Het grootste gedeelte van de uitgaven is verplicht, onder meer de bijdragen aan de uitvoeringsorganisaties COA, IND en DT&V. Van de programma-uitgaven is het merendeel bestuurlijk gebonden of is de aanbesteding in voorbereiding.

E. Toelichting op de instrumenten

10.1 Toegang, toelating en opvang vreemdelingen

Subsidies

Vereniging Vluchtelingenwerk Nederland

Vereniging Vluchtelingenwerk Nederland (VWN) zet zich op basis van Universele verklaring voor de Rechten van de Mens in voor de bescherming en het behartigen van de belangen van vluchtelingen en asielzoekers. Daarnaast ondersteunt VWN direct of indirect vluchtelingen en asielzoekers bij het opbouwen van een nieuw bestaan in Nederland. Tot slot onderneemt de vereniging activiteiten gericht op de bescherming en belangenbehartiging van vluchtelingen en asielzoekers buiten Nederland met name in Europa.

Opdrachten

Programma Biometrie in de Vreemdelingenketen

Het programma Biometrie in de Vreemdelingenketen (BVK) draagt zorg voor harmonisatie en bevordering van efficiënt gebruik van biometrie in de vreemdelingenketen. In 2013 zullen meerdere toepassingen worden opgeleverd op basis waarvan efficiënt gebruik wordt gemaakt van de implementatie van biometrie op het Vreemdelingendocument en het Europees Visumsysteem.

Programma Vernieuwing Grensmanagement

Het programma Vernieuwing Grensmanagement (VGM) heeft als doel een efficiënt en effectief grenscontroleproces met een goede balans tussen mobiliteit van passagiers en de noodzakelijke grenscontroles. Het programma legt in 2013 de focus op het tot stand brengen van een gezamenlijk informatiesysteem en een nationaal informatie- en analysecentrum ten behoeve van de grenscontroles. Verder is voorzien in verdere uitbreiding van de automatische grenspassagepoorten voor EU-onderdanen en de uitbreiding van programma’s voor geregistreerde reizigers.

Programma Keteninformatisering

Het programma Keteninformatisering maakt de gezamenlijke uitvoering van het vreemdelingenbeleid efficiënter, effectiever en flexibeler. In 2013 worden concrete verbeteringen in de keteninformatisering ingevoerd door de papieren informatie-uitwisseling in meer gevallen te vervangen door digitale uitwisseling. Daarnaast wordt een nieuw systeem voor ketenmanagementinformatie in gebruik genomen waardoor bestaande rapportages sneller kunnen worden gemaakt en de kwaliteit van de rapportages toeneemt. Het streven is om de informatievoorziening aan de Tweede Kamer meer op hoofdlijnen, gericht op maatschappelijk effect, en minder in detail te doen plaatsvinden.

Versterking vreemdelingenketen

In 2013 worden vanuit dit budget diverse kleinere opdrachten gefinancierd met als doel verbeteringen in de vreemdelingenketen te bewerkstellingen.

Bijdragen aan baten-lastendiensten

Immigratie- en Naturalisatiedienst

De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) is verantwoordelijk voor de uitvoering van het vreemdelingenbeleid in Nederland. Dat houdt in dat de IND alle aanvragen beoordeelt van vreemdelingen die in Nederland willen verblijven of Nederlander willen worden. Het kan gaan om vluchtelingen die niet veilig zijn in eigen land. Maar bijvoorbeeld ook om mensen die in Nederland willen werken en wonen. Of om mensen die al zo lang in Nederland wonen dat zij zich Nederlander voelen en daarom willen naturaliseren.

Voor het opvangen van hoeveelheidsfluctuaties in de vreemdelingenketen houdt het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een begrotingsreserve aan bij het ministerie van Financiën. De omvang van de reserve bedraagt momenteel € 9,9 mln.

Bijdragen aan ZBO’s / RWT’s

Centraal Orgaan opvang asielzoekers

Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) draagt zorg voor de opvang van vreemdelingen in Nederland. In opdracht van de Minister voor Immigratie, Integratie en Asiel biedt het COA de vreemdelingen huisvesting, verstrekt het middelen van bestaan en geeft het begeleiding. Het opvangbeleid is gericht op de opvang van asielzoekers gedurende de asielprocedure. Na een afwijzing van een asielverzoek wordt de vreemdeling in de gelegenheid gesteld, al dan niet met ondersteuning van Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) en/of de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) zelfstandig terug te keren. Na afloop van de vertrektermijn wordt de opvang in beginsel beëindigd, waarna mogelijk nog plaatsing in een locatie voor vrijheidsbeperking of in een gezinslocatie aan de orde kan zijn om verder aan het vertrek te werken. In het geval van vergunningverlening is snelle doorstroming naar gemeentelijke huisvesting van belang om op die wijze integratie en participatie te bevorderen. De gemiddelde uitgaven per opvanggerechtigde worden voor 2013 geraamd op € 22 446.

Toelichting

In de loop van 2012 is besloten tot invoering van een nieuwe systematiek voor de uitplaatsing van statushouders. De gemiddelde opvangduur na statusverlening zal daardoor vanaf 2013 afnemen tot circa 3,5 maanden.

Ten aanzien van de gemiddelde opvangduur op basis van de uitstroom is relevant dat prioriteit wordt gelegd bij de afhandeling van procedures van personen die lang in de opvang verblijven zodat zij de opvang zo snel mogelijk kunnen verlaten. Dit leidt er toe dat de gemiddelde opvangduur van diegenen die uit de opvang vertrekken (tijdelijk) stijgt. De gemiddelde opvangduur van alle personen in de opvang zal hierdoor in 2013 echter afnemen. Deze daling wordt versterkt door de positieve effecten die uitgaan van de verbeterde asielprocedure.

10.2 Terugkeer en bewaring Vreemdelingen

Subsidie

REAN-regeling

De Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) en de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) werken met elkaar samen op het gebied van zelfstandige terugkeer. In het kader van de REAN-regeling (Return and Emigration of Aliens from the Netherlands) onderhoudt de DT&V de subsidierelatie met IOM. Op basis van deze regeling kan IOM vreemdelingen die zelfstandig willen vertrekken uit Nederland financieel ondersteunen. Daarnaast levert IOM een bijdrage aan het faciliteren van zelfstandige terugkeer naar het land van herkomst door onder meer het geven van voorlichting en advies over zelfstandige terugkeer en extra ondersteuning aan kwetsbare groepen. Ook het procesmatig voorbereiden en begeleiden van de terugkeer (bijvoorbeeld door ondersteuning bij het verkrijgen van reisdocumenten) behoren tot de activiteiten van IOM.

Opdrachten

Vreemdelingenbewaring

De Tweede Kamer heeft een motie aangenomen om onderzoek te verrichten naar de mogelijkheden om meer gebruik te maken van minder restrictieve en goedkopere alternatieven voor vreemdelingenbewaring. Er zijn kleinschalige pilots ingericht om de effectiviteit van een aantal alternatieven voor bewaring te onderzoeken. De pilots worden in 2013 geëvalueerd.

Bijdragen aan baten-lastendiensten

Terugkeer vreemdelingen

De Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) heeft als doel het realiseren van het daadwerkelijke vertrek van vreemdelingen die niet (langer) in Nederland mogen blijven. Het terugkeerbeleid is bedoeld om gericht illegaal verblijf van vreemdelingen in Nederland te voorkomen en tegen te gaan. Het uitgangspunt is dat vreemdelingen die niet meer rechtmatig in Nederland verblijven, zelfstandig kunnen terugkeren naar het land van herkomst of vertrekken naar een land waar toegang is gewaarborgd. Als hieraan geen gehoor wordt gegeven, kan de terugkeer gedwongen plaatsvinden.