Het doel van dit artikel is inzicht bieden in het investeren in en in stand houden van alle infrastructuur en vastgoed van Defensie. De verwerving wordt nader uitgesplitst in de voorbereidings-, onderzoeks- en realisatiefase. De instandhouding is gerelateerd aan de beleidsdoelen en -instrumenten, zoals beschreven in beleidsartikel 8 (Defensie Ondersteuningscommando) van de Begroting Hoofdstuk X.
2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Verplichtingen | 768.301 | 1.025.448 | 1.218.751 | 1.202.018 | 1.128.554 | 972.753 | 901.514 |
Uitgaven | 766.349 | 867.290 | 1.096.805 | 964.724 | 941.762 | 850.836 | 769.938 |
% juridisch verplicht | 8,0% | ||||||
% bestuurlijk gebonden | |||||||
% beleidsmatig gereserveerd | 92,0% | ||||||
% nog niet ingevuld/vrij te besteden | |||||||
Verwerving | |||||||
Opdrachten | 342.335 | 563.691 | 821.924 | 884.854 | 819.997 | 663.720 | 590.654 |
Verwerving: voorbereidingsfase | 0 | 56.731 | 328.926 | 347.954 | 360.154 | 301.338 | 261.372 |
Verwerving: onderzoeksfase | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Verwerving: realisatie | 342.335 | 506.960 | 492.998 | 536.900 | 459.843 | 362.382 | 329.282 |
Instandhouding | |||||||
Opdrachten | 424.014 | 467.270 | 466.296 | 360.953 | 351.429 | 349.022 | 349.927 |
Instandhouding infrastructuur | 424.014 | 467.270 | 466.296 | 360.953 | 351.429 | 349.022 | 349.927 |
Onzekerheidsreservering | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Over-/ onderprogrammering | 0 | ‒ 163.671 | ‒ 191.415 | ‒ 281.083 | ‒ 229.664 | ‒ 161.906 | ‒ 170.643 |
Ontvangsten | 20.142 | 25.940 | 28.240 | 28.240 | 28.240 | 28.240 | 28.240 |
Overige ontvangsten infrastructuur | 20.142 | 25.940 | 28.240 | 28.240 | 28.240 | 28.240 | 28.240 |
2028 | 2029 | 2030 | 2031 | 2032 | 2033 | 2034 | 2035 | 2036 | 2037 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Verplichtingen | 845.059 | 709.086 | 616.999 | 580.388 | 582.163 | 594.604 | 583.699 | 593.321 | 584.228 | 578.012 |
Uitgaven | 721.717 | 728.462 | 795.409 | 793.382 | 804.303 | 802.794 | 805.702 | 801.285 | 746.527 | 751.067 |
waarvan juridisch verplicht | ||||||||||
Verwerving | ||||||||||
Opdrachten | 524.389 | 381.717 | 300.338 | 269.521 | 267.262 | 267.323 | 267.324 | 239.811 | 230.743 | 224.718 |
Verwerving: voorbereidingsfase | 229.841 | 154.691 | 111.707 | 111.707 | 110.077 | 110.077 | 110.077 | 110.077 | 109.379 | 109.439 |
Verwerving: onderzoeksfase | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Verwerving: realisatie | 294.548 | 227.026 | 188.631 | 157.814 | 157.185 | 157.246 | 157.247 | 129.734 | 121.364 | 115.279 |
Instandhouding | ||||||||||
Opdrachten | 354.832 | 352.987 | 348.768 | 349.627 | 353.644 | 353.319 | 353.319 | 353.510 | 353.485 | 353.294 |
Instandhouding infrastructuur | 354.832 | 352.987 | 348.768 | 349.627 | 353.644 | 353.319 | 353.319 | 353.510 | 353.485 | 353.294 |
Onzekerheidsreservering | 10.132 | 6.550 | 13.130 | 2.033 | ||||||
Over-/ onderprogrammering | ‒ 157.504 | ‒ 16.374 | 139.753 | 174.234 | 183.397 | 169.022 | 183.026 | 207.964 | 162.299 | 173.055 |
Ontvangsten | 28.240 | 28.240 | 28.240 | 28.240 | 28.240 | 28.240 | 28.240 | 28.240 | 28.240 | 28.240 |
Overige ontvangsten infrastructuur | 28.240 | 28.240 | 28.240 | 28.240 | 28.240 | 28.240 | 28.240 | 28.240 | 28.240 | 28.240 |
Het aandeel juridisch verplicht heeft betrekking op uitgaven voor levering van goederen en/of diensten waarvoor Defensie een overeenkomst is aangegaan. Voor 2023 gaat het op 1 januari 2023 naar verwachting om 8,0% van het uitgavenbudget. Dit betreft de lopende contracten voor het instandhouden van vastgoed en de reeds aangegane verplichtingen voor nieuwbouw. Dit percentage is exclusief de jaarovereenkomst tussen het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) en Defensie en om die reden relatief laag, omdat de jaarovereenkomst tussen het RVB en Defensie begin januari 2023 tot stand komt en dan verplicht wordt. Naar verwachting wordt op basis van de jaarovereenkomst in januari 2023 het jaarbudget verplicht. Daarnaast is er ook een kasschuif verwerkt op dit artikel.
Verwerving infrastructuur en vastgoed
De geraamde uitgaven betreffen de verwerving van infrastructuur en vastgoed, inclusief de bijbehorende apparaatskosten RVB en de inrichtingskosten.
Nieuw aan te kopen materieel (door middel van het verwervingsproject) leidt mogelijk tot hogere of lagere instandhoudingsuitgaven; hiermee wordt rekening gehouden in de raming van de investering. Op het moment dat het nieuw verworven aan het betreffende defensieonderdeel, worden ook de hogere of lagere instandhoudingsuitgaven verrekend.
Ondanks de extra inspanningen in de vorige kabinetsperiode werkt en slaapt het Defensiepersoneel nog vaak in gebouwen die in slechte staat zijn en die onvoldoende de operationele inzetbaarheid van de krijgsmacht ondersteunen. Om de vastgoedportefeuille in balans te krijgen zijn ingrijpende keuzes nodig. In kamerbrief Contouren Strategisch Vastgoedplan 2022 (Kamerstuk 34919, nr. 89) is de kamer geïnformeerd over de stand van zaken van de contouren en uitgangspunten. Nadat het kabinet heeft besloten over het nieuwe Strategisch Vastgoedplan 2022 worden ook de budgetten van dit artikel aangepast.
In onderstaande tabel wordt de planning weergegeven van de infrastructuur- en vastgoedprojecten die zich in de voorbereidingsfase bevinden. Voor deze projecten wordt de behoeftestelling uitgewerkt. Ook de planning van de A-brieven van DMP-plichtige projecten is - indien van toepassing - in de tabel opgenomen.
Projecten in voorbereiding | Projectbudget | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Revitalisering Johannes Postkazerne | 100-250 |
Projecten in voorbereiding | Toelichting |
---|---|
Revitalisering Johannes Postkazerne | Dit is de tweede kazerne die in het revitaliseringsplan is opgenomen, waarbij integraal het hele object doelmatig gereed gemaakt wordt voor de toekomst en weer op technische kwaliteit gebracht wordt. |
Er zijn dit jaar geen infrastructuur en vastgoed verwervingsprojecten boven de € 100 miljoen die zich in de onderzoeksfase bevinden.
Onderstaande tabel geeft een overzicht van de projecten voor infrastructuur en vastgoed die zich in de realisatiefase bevinden. Dit betekent dat de opdracht voor verwerving aan de uitvoeringsorganisaties is gegeven. In onderstaande tabel wordt ook weergegeven wat het projectbudget van deze projecten is en hoe dit projectbudget over de jaren verdeeld is (tenzij commercieel vertrouwelijk).
Projecten in realisatie | Projectbudget | t/m 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 e.v. |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
DBFMO Nationaal Militair Museum | 118,4 | 25,80 | 5,43 | 5,34 | 5,10 | 5,34 | 5,87 | 65,6 |
Verbeteren Legering Defensiebreed (fase 1) | 169,2 | 5,4 | 78,1 | 57,4 | 28,2 | ‒ | ‒ | ‒ |
Bouwtechnische verbeteringen brandveiligheid | 156,4 | 123,9 | 6,7 | 25,8 | ‒ | ‒ | ‒ | ‒ |
Nieuwbouw Technology Center Land (TCL) | 100-250 | Commercieel vertrouwelijk | ||||||
Aanpassing Vastgoed Defensie | 402,3 | 58,1 | 16,5 | 66,9 | 61,2 | 59,8 | 59.2 | 80,6 |
DBFMO Kromhoutkazerne | 661,6 | 169,6 | 33,5 | 34,9 | 30,9 | 31,8 | 34,9 | 326,0 |
Herinrichting Kamp Nieuw Milligen (KNM) | 250-1.000 | Commercieel vertrouwelijk | ||||||
Revitalisering Bernhardkazerne | 250-1.000 | Commercieel vertrouwelijk |
Ten opzichte van de begroting voor 2022 is het project DBFMO Kromhout niet meer opgenomen in de realisatiefase. Op 24 maart 2022 is de A-brief voor het project Verbetering Legering Defensiebreed fase 2 (Kamerstuk 34 919, nr. 86) toegevoegd aan het programma Verbeteren Legering Defensiebreed fase 1.
Projecten in realisatie | Toelichting |
---|---|
DBFMO Nationaal Militair Museum | De projecten DBFMO Kromhoutkazerne en DBFMO Nationaal Militair Museum zijn beide als project gerealiseerd als «Design, Build, Finance, Maintain and Operate» (DBFMO). Bij een DBFMO-contract worden zowel de investering als de exploitatie integraal aanbesteed. Om deze reden is dit geen project dat binnen afzienbare termijn wordt afgerond, zoals de andere investeringsprojecten. Er is sprake van een jaarlijkse beschikbaarheidsvergoeding aan het consortium dat deze infrastructuur heeft gebouwd en nu onderhoudt. Omdat Defensie op termijn eigenaar wordt van het gebouw, is het Design, Build en Finance deel van het project opgenomen als onderdeel van de investeringen |
Verbeteren Legering Defensiebreed (fase 1 en fase 2) | Het programma Legering Defensiebreed is gestart naar aanleiding van de bevindingen van de vastgoedinventarisatie in 2019. V.w.b. fase 1, het eerste deel van het programma, is de uitvoering gepland van 2020 tot en met 2022. Binnen fase 1 wordt voor 68 gebouwen groot onderhoud gepleegd en interieur vervangen. Op 24 maart 2022 is de A-brief Verbeteren Legering Defensiebreed fase 2 – 2022-2024 aan de Kamer aangeboden (Kamerstuk 34919 nr. 86). Fase 2 staat gepland voor de periode 2022-2024 waarin groot onderhoud voor 40 gebouwen is voorzien en het interieur wordt vervangen. Daarnaast wordt in fase 2 tijdelijke legering op Camp New Amsterdam in Huis ter Heide gerealiseerd. |
Bouwtechnische verbeteringen brandveiligheid | Dit project betreft het op veiligheidsniveau aanpassen van de legeringsgebouwen in Nederland, Duitsland en het Caribisch gebied en is in uitvoering. Waar nodig worden interim-maatregelen getroffen voor de legering. De Kamer is hierover op 25 april 2019 en 22 mei 2020 geïnformeerd met de brieven Stand van zaken vastgoed Defensie (Kamerstukken 2018-2019, 34919, nr. 35 en 2019-2020, 34919, nr. 55) en de afwijkingsrapportage Defensie Projectenoverzicht op 20 mei 2020 (Kamerstuk 2019-2020, 27830, nr. 306). In 2022 wordt het programma naar verwachting afgerond. |
Nieuwbouw Technology Center Land (TCL) | De huidige zeer gedateerde en niet meer passende huisvesting van MatlogCo, Afdeling Techniek wordt vervangen door nieuwe en toekomstbestendige huisvesting in het Nieuwbouw Technology Center Land (TCL). Het TCL wordt het Centrum voor technologische activiteiten in het grondgebonden domein. Defensie krijgt met de bouw) van het TCL een moderne faciliteit voor technisch hoogwaardige, betrouwbare en innovatieve instandhouding, modificaties en beproevingen van grondgebonden systemen en voor concept development & experimentation ICD&E). |
Aanpassing Vastgoed Defensie | Dit project betreft het aanpassen van bestaande infrastructuur aan nieuwe en aangescherpte wet- en regelgeving en bestaat uit zeven deelprojecten: o.a. vervanging HCFKs, op norm brengen van drinkwaterinstallaties, verwijderen van asbest, vervangen brandmeldinstallaties, inventarisatie onderhoudsstaat monumenten, middelgrote stookinstallaties en brandveilig maken van overige gebouwen niet zijnde legering. |
DBFMO Kromhoutkazerne | De projecten DBFMO Kromhoutkazerne en DBFMO Nationaal Militair Museum zijn beide als project gerealiseerd als «Design, Build, Finance, Maintain and Operate» (DBFMO). Bij een DBFMO-contract worden zowel de investering als de exploitatie integraal aanbesteed. Om deze reden is dit geen project dat binnen afzienbare termijn wordt afgerond, zoals de andere investeringsprojecten. Er is sprake van een jaarlijkse beschikbaarheidsvergoeding aan het consortium dat deze infrastructuur heeft gebouwd en nu onderhoudt. Omdat Defensie op termijn eigenaar wordt van deze gebouwen, is het Design, Build en Finance deel van het project opgenomen als onderdeel van de investeringen. |
Herinrichting Kamp Nieuw Milligen (KNM) | Op 14 februari 2020 heeft het Kabinet het voorgenomen besluit genomen om de marinierskazerne op Kamp Nieuw Milligen (KNM) in Apeldoorn te realiseren (Kamerbrief 33 358, nr. 15). Dit is op 14 juli 2020 omgezet in een definitief besluit waarover de Kamer is geïnformeerd met de Kamerbrief «definitiefbesluit verhuizing Korps Mariniers». Op 21 januari 2021 is de A-brief van dit project aan de Kamer aangeboden (Kamerstuk 27 830, nr. 328 en op 9 juli 2021 is de Kamer geïnformeerd over de uitkomst van de publiek-private comparator (Kamerstuk 27 830, nr. 342). |
Revitalisering Bernhardkazerne | Dit is het eerste project in het revitaliseringsplan voor het Defensievastgoed. De Bernhardkazerne vormt een pilot waarbij wordt gekozen voor een integrale aanpak vanuit een objectbenadering in plaats van de huidige gebouwbenadering, om zo een object in samenhang weer op technische kwaliteit te brengen. |
De geraamde uitgaven dienen voor de instandhouding van het vastgoed en de infrastructuur van Defensie. De omvang van de vastgoedportefeuille van Defensie is bijna 6 miljoen m2 bebouwd vloeroppervlak verdeeld over totaal 464 locaties in binnen- en buitenland. De portefeuille omvat circa 11.000 gebouwen. Daarnaast bezit Defensie circa 350 miljoen m2 terrein, waarvan circa 260 miljoen m2 aan oefen- en schietterreinen. Defensie gebruikt bovendien ook indirect ruimte: geluidsruimte om te kunnen vliegen en veiligheidszones rondom bijvoorbeeld munitieopslag. In bijlage 1 wordt de instandhouding nader toegelicht.
In de eerste jaren is het investeringsprogramma groter dan het daadwerkelijke budget; er is sprake van overprogrammering. Vanaf 2027 telt het totaal van het investeringsprogramma op tot een lager bedrag dan het daadwerkelijke budget; er is sprake van onderprogrammering. Omdat de ervaring van eerdere jaren leert dat het risico op vertragingen groot is, onder andere als gevolg van onvoorziene externe factoren, worden in de eerste jaren meer projecten gepland dan totaal aan budget beschikbaar is in een jaar.
Door met deze overprogrammering te werken wordt zoveel als mogelijk getracht te voorkomen dat vertragingen bij individuele projecten leiden tot onderrealisatie van het beschikbare budget. Op dit moment wordt een overprogrammering van maximaal 30 procent gehanteerd. Over de gehele looptijd sluit het fonds op nul, doordat de overprogrammering in eerdere jaren wordt gecompenseerd door onderprogrammering in latere jaren.
De over-/onderprogrammering wordt in de budgettaire tabel apart inzichtelijk gemaakt. Omdat niet meer uitgegeven mag worden dan aan budget (de uitgaven in de budgettaire tabel) is geautoriseerd, vindt op de over-/onderprogrammering geen realisatie plaats.
Figuur 9 Infrastuctuur en vastgoed (in miljoenen euro)
De verkoopopbrengsten infrastructuur en vastgoed hebben betrekking op de opbrengsten van de af te stoten objecten. Het overtollig vastgoed wordt in vrijwel alle gevallen eerst op basis van het Kader Overname Rijksvastgoed (KORV) door het RVB ingekocht. Incidenteel vinden nog verkopen onder de oude werkwijze plaats.
Defensie hanteert voor verwervingsprojecten naast een risicoreservering per project ook een systematiek van onzekerheidsreserveringen. Met de onzekerheidsreservering worden risico’s afgedekt die buiten de invloedssfeer van een project liggen, zoals risico’s bij internationale samenwerking. Deze risico’s kunnen leiden tot een hogere raming dan oorspronkelijk voorzien. De hoogte van de onzekerheidsreservering wordt per project bepaald, maar is geen onderdeel van het projectbudget. Omdat niet alle risico’s zich tegelijkertijd voor zullen doen, is gekozen voor een systematiek waarbij de som van de onzekerheidsreserveringen per project groter is dan de reservering die in totaliteit op de begroting wordt aangehouden voor de geïdentificeerde risico’s. Voor vastgoedprojecten met een financiële omvang in het Defensie Lifecycle Plan (DLP) van meer dan € 50 miljoen en waarvoor door het RVB nog geen financiële verplichting is aangegaan met een marktpartij wordt één keer per jaar beoordeeld of de gehanteerde kostenkengetallen nog actueel zijn.