De Minister van LNV streeft naar een sterke en veerkrachtige natuur, een duurzame en economisch rendabele visserijsector en draagt via gebiedsgericht werken bij aan het versterken van de brede welvaart.

• • De Minister is verantwoordelijk voor het beschermen, herstellen en duurzaam benutten van de natuur en biodiversiteit, mede in relatie tot de klimaat-, en stikstofdoelstellingen, in nationaal, EU- en mondiaal verband. Voor de natuurkwaliteit van de Rijkswateren en voor de internationale samenwerking op natuurgebied treedt de Minister als eerstverantwoordelijke op.

• • De Minister is verantwoordelijk voor het versterken van de positie van de Nederlandse visserijketen en het bevorderen van duurzaamheid, transparantie en ketenverantwoordelijkheid in de Nederlandse visserijketen.

• • De Minister is medeverantwoordelijk voor gebiedsgericht werken, waarbij de LNV-opgaven in onderlinge samenhang met andere maatschappelijke en regionale opgaven optimaal worden opgepakt om te komen tot een optimale versterking van de brede welvaart.

• • De Minister is het aanspreekpunt voor wat betreft de betrokkenheid van het Rijk bij bodemdaling in het landelijke gebied in relatie tot landbouw, natuur en biodiversiteit en de vitaliteit van het platteland in bredere zin en voor landbouw als onderdeel van het Klimaatakkoord.

De Minister is (mede)verantwoordelijk voor:

Agenda Natuurinclusief

De Agenda Natuurinclusief is onderdeel van het Programma Natuur en beoogt de samenhang en integratie te vinden met andere inspanningen en maatschappelijke domeinen, wat moet leiden tot een meer natuurinclusieve samenleving. Alleen met integraal en natuurinclusief werken op alle terreinen kan de natuur weer worden hersteld en kan haar kracht weer benut worden. Dat vergt natuurbeleid dat zich uitstrekt buiten beschermde natuurgebieden, zoals de stad en agrarisch gebied, en dat zich ook richt op onze economie en op het beïnvloeden van ons gedrag, zodat aan de voorkant rekening wordt gehouden met de natuur. Deze agenda is van belang voor het bereiken van Europese en internationale Biodiversiteitsdoelen.

In 2023 werken we aan de uitvoering en de concretisering van de Agenda Natuurinclusief. De Agenda 1.0 is een startdocument voor een beweging naar natuurinclusiviteit en geeft de stand van zaken van dit moment. In het najaar van 2023 is de Agenda Natuurinclusief 2.0 gereed en zal voor alle domeinen duidelijk zijn welke uitvoeringsstappen zijn gemaakt en nog zullen maken, en wat daarvoor nodig is. Ook zal onderzocht zijn op welke domeinen de Agenda verbreed kan worden.

Versterking Noordzee ecosysteem (Windenergie op zee)

Het kabinet streeft er naar de klimaatdoelen te verbinden aan de doelen van het Noordzee milieu- en ecosysteem en daarmee de versterking van de draagkracht van het natuurlijke kapitaal van de Noordzee. Dit moet bijdragen aan het behalen van zowel de ecologische doelen (van afname naar versterking) als de ontwikkeling van duurzaam economisch profijt (productie duurzame energie stijgt, realisatie geïnstalleerd vermogen stijgt). Het beleid bouwt voort op het Noordzeeakkoord en is aanvullend gericht op de volgende Energie op Zee opgave (versnelling en schaalsprong). Concreet betekent dit het behalen en in stand houden van de Europese N2000- en KRM-doelen en het realiseren van de duurzame energiedoelen en duurzaam gebruik. De Europese Commissie stuurt nadrukkelijk op de dubbeldoelstellingen bescherming mariene milieu, het behalen van duurzame energiedoelen en duurzame blauwe economie. Als de natuur en de ecologische doelen verder onder druk komen te staan, zal dit mogelijk de opgave voor de duurzame energie en voedseltransitie ernstig kunnen vertragen.

In 2023 wordt gewerkt aan de ontwikkeling van maatregelen voor natuurversterking en soortenbescherming binnen en buiten windenergieparken, inclusief experimenten natuurinclusief bouwen; investeren in aanvullende natuurherstelmaatregelen binnen en buiten windenergieparken en gerichte compensatie voor de natuur. Ook wordt ingezet op de digitalisering Ecologische Monitoring Noordzee, wat de monitoring van het toenemend menselijk gebruik van de Noordzee efficiënter en makkelijker uitvoerbaar maakt. Het doel is om een aanzet te leveren voor verschillende monitoringsprogramma's op de Noordzee zodat er efficiënter kan worden gewerkt en er een meerwaarde ontstaat van het simultaan verzamelen van gegevens.

Verduurzamen en aanpassen van de visserijsector (Windenergie op zee)

Onder meer de toename van windenergieparken op zee en de daarmee afnemende ruimte voor overige activiteiten zorgt ervoor dat de visserijsector in aard en omvang moet aanpassen. Zeker nu de sector steeds kleiner wordt, zijn er verdere optimalisaties nodig om de bedrijven en ook de infrastructuur (scholing, visafslagen, gemeenschappen) toekomstperspectief te bieden.

Het kabinet heeft besloten om bij het aanwijzen van nieuwe gebieden voor windenergie in het Programma Noordzee 2022-2027 extra middelen uit het Klimaatfonds vrij te maken voor deze maatregelen voor onder andere aanpassingen van de visserij en voedselvoorziening en de keten en gemeenschappen. In de periode tot en met 2030 komt hiervoor € 199 mln. extra beschikbaar. Deze middelen bieden de kans om steviger in te zetten op de ontwikkeling van nieuwe technieken, waar nodig en mogelijk vlootvernieuwing te stimuleren en nieuwe vormen van voedselwinning onder andere in windparken te ondersteunen.

In 2023 zal onderzoek gedaan worden naar verdere verduurzamingsopties, innovatie en de ontwikkeling van medegebruik door (alternatieve vormen van) visserij en voedselproductie in windparken. Daarbij wordt ook gekeken naar de visserijinfrastructuur, door ondersteuning te bieden bij ketenoptimalisatie en regionale ontwikkeling. Er wordt gewerkt aan het opstellen van concrete doelen voor voedselwinning uit zee en er wordt ingezet om te komen tot meer duidelijkheid over de beschikbare ruimte voor voedselwinning uit zee. Voor het vraagstuk van de ruimte voor visserij/voedselwinning wordt aangesloten bij de ruimtelijke processen die rond de inpassing van windenergie op zee worden doorlopen in het kader van de partiële herziening van het Programma Noordzee 2022-2027, maar ook bij gebiedsverkenningen en gebiedspaspoorten die richting geven aan de concrete invulling en mogelijkheden voor medegebruik van windparken. Onderzoeken die hier een bijdrage aan leveren en waar in 2023 aan gewerkt zal worden bestaan onder andere uit een sociaaleconomische impact analyse , displacementonderzoek en onderzoek naar de wenselijkheid en mogelijkheid van (passieve) visserij en voedselproductie in windenergiegebieden.

PAS-melders

Op het budget Specifieke uitkering is voor 2023 € 250 mln. beschikbaar om de legalisatieopgave van de PAS-melders. Dit budget wordt verdeeld over de twaalf provincies en ingezet om de legalisatieopgave versneld te laten verlopen (Kamerstuk 2022Z14127). Hiermee geeft het Kabinet uitvoering aan het wettelijke legalisatieprogramma (volgend uit art. 1.13a Wnb) en de motie Bisschop die om het versneld uitvoeren van het programma vraagt (Kamerstuk 33 376, nr. 276). Deze aanpak is aanvullend op de maatregelen die het Rijk treft in het kader van het legalisatieprogramma.

Met deze middelen worden de provincies in staat gesteld om de benodigde maatregelen te treffen om de problematiek van de PAS-melders versneld op te lossen. De middelen kunnen door provincies worden ingezet voor maatregelen om een reductie van stikstofdepositie te bewerkstelligen waarmee stikstofruimte wordt gegenereerd om PAS-melders te legaliseren door het verlenen van toereikende natuurvergunningen en additionele maatregelen. Met deze middelen is het zodoende voor de provincies mogelijk om het noodzakelijke maatwerk te bieden. Deze maatregel bewerkstelligt een versnelling van een jaar ten opzichte van de huidige planning van andere regelingen.

Provinciale Uitvraag

De stikstofaanpak heeft voor het landelijk gebied en de maatschappij grote gevolgen. Op verzoek van de minister van Natuur en Stikstof hebben de provincies in het voorjaar van 2022 voorstellen ingediend om de integrale gebiedsgerichte aanpak versneld van start te laten gaan. De versnellingsvoorstellen moeten vooruitlopend op de gebiedsprogramma’s in de jaren 2022 en 2023 bijdragen aan de doelen in de integrale gebiedsgerichte aanpak: natuur (inclusief stikstof), water en klimaat. Bij de beoordeling van de versnellingsvoorstellen van de provincies door het Rijk zijn daarom vier criteria gehanteerd. De maatregelen zijn no-regret; dragen bij aan doelmatig, duurzaam en één of meer van de doelen van de aanpak; leiden tot zo min mogelijk lock-in effecten; en zorgen voor draagvlak in de regio. De versnellingsvoorstellen moeten vooruitlopend op de gebiedsprogramma’s in de jaren 2022 en 2023 bijdragen aan de doelen in de integrale gebiedsgerichte aanpak: natuur (inclusief stikstof), water en klimaat. De voorstellen voorzien in de aankoop van onder andere bedrijven, de afwaardering van gronden, innovatie, kennisontwikkeling, het vergroten van maatschappelijke betrokkenheid en het uitvoeren van KRW-, natuur- en stikstofmaatregelen. De totale uitgaven bedragen € 504 mln., waarvan € 229 mln. in 2022 en € 275 ml. in 2023. Deze middelen zullen via een specifieke uitkering aan de provincies verstrekt worden.

Budgetflexibiliteit

Het budget voor 2023 is voor circa € 865 mln. (71%) juridisch verplicht en voor ca. € 343 mln. (28%) bestuurlijk gebonden. Dit komt door de verplichtingen die rusten op de onderdelen van dit artikel. Zo is er onder Bijdrage aan (mede)overheden een groot deel van het budget juridisch verplicht vanwege specifieke uitkeringen. Daarnaast zijn ook de Rijksbijdrage aan Staatsbosbeheer, de Rijksrederij, het budget voor Leningen rente en aflossing en een groot deel van het opdrachten- en subsidiebudget verplicht.

Leningen

Leningen rente en aflossing

In 2023 is er € 22,7 mln. beschikbaar voor de betaling van de rente op en aflossing van leningen die LNV heeft uitstaan. Deze leningen zijn in het verleden met tussenkomst van het Nationaal Groenfonds verstrekt voor de realisatie (verwerving en doorlevering van gronden) van het Natuurnetwerk Nederland (voorheen: Ecologische Hoofdstructuur). Door de decentralisatie van het natuurbeleid naar de provincies worden hiervoor geen nieuwe leningen meer aangegaan.

Garanties

Klimaatfonds

In 2023 is er € 0,3 mln. geraamd voor een reservering in de risicovoorziening voor het Klimaatfonds van het Nationaal Groenfonds dat in 2021 is gestart. Het Groenfonds trekt € 70 mln. extra geld aan voor de financiering van projecten die een bijdrage leveren aan de klimaatdoelstellingen van de sector Landbouw en Landgebruik. Met de beschikbare middelen in het Klimaatfonds pakt het Groenfonds economisch levensvatbare projecten op die banken laten liggen en verstrekt aan deze projecten onder marktconforme voorwaarden risicodragende financieringen(achtergestelde leningen). Het Ministerie van LNV staat voor 80% van de € 70 mln. uit het Klimaatfonds garant. De reservering in de risicovoorziening van € 0,3 mln. bestaat uit twee onderdelen: ten eerste uit een marktconforme premie die Het Groenfonds aan LNV betaalt voor deze garantstelling, gelijk aan 0,73% over het totale bedrag aan gegarandeerde, uitstaande leningen. Ten tweede bestaat het uit een bedrag van € 1 mln., gespreid over 2021, 2022 en 2023, in overeenkomst met Financiën. Meer informatie over risicoregelingen en garanties is te vinden in de begrotingsparagraaf 2.6 Overzicht risicoregelingen.

Subsidies

Vermaatschappelijk natuur en biodiversiteit

Natuur en biodiversiteit op land

Voor het subsidiebudget voor ‘Natuur en biodiversiteit op land’ is in 2023 € 61,9 mln. geraamd. Hiervan is € 24,3 mln. geraamd voor de uitfinanciering van de Regeling versneld natuurherstel. Met deze regeling wordt ingezet op natuurherstelprojecten bij terreinbeherende organisaties (TBO’s). Maatregelen hebben binnen deze regeling tot doel natuurherstel en natuurverbetering ten behoeve van het bereiken van de instandhoudingsdoelen van stikstofgevoelige habitats in Natura 2000-gebieden. De maatregelen zijn onderdeel van de structurele stikstofaanpak (Kamerstukken 35 334, nr. 82). De eerste tranche heeft in 2021 open gestaan. Hieruit zijn verschillende maatregelen gefinancierd waarvan het grootste gedeelte bestaat uit het verwijderen van opslag, toevoegen van steenmeel, hydrologische maatregelen, begrazing en plaggen en chopperen. De tweede tranche van de regeling is in het voorjaar van 2022 opengesteld. Ook worden er middelen ingezet voor de uitvoering van de Natuurcompensatiebank (€ 23,5 mln.). Door middel van een subsidieregeling, die door RVO wordt uitgevoerd, worden de middelen via diverse modules beschikbaar gesteld voor het treffen van natuurmaatregelen. De getroffen natuurmaatregelen komen in komende jaren, zodra deze zich voldoende hebben ontwikkeld en zich kwalificeren, via een register beschikbaar voor gebruik als compensatienatuur in de vergunningverlening van adc-projecten van Rijk en Waterschappen. Ter uitwerking van de natuurcompensatiebank is een wetsvoorstel op 13 april 2022 ingediend. Daarnaast wordt er € 8,7 mln. geraamd voor het Programma Veenweide. Deze middelen worden onder meer ingezet voor uitvoering van het Nationaal Onderzoeksprogramma Broeikasgassen Veenweiden (NOBV), de uitvoering van GLB-pilots en onderzoek via het Nationaal Veenweide Innovatieprogramma (VIP-NL). Op basis hiervan vindt op diverse locaties, verspreid over de veenweidegebieden, onderzoek plaats en worden pilots uitgevoerd. De onderzoeken worden uitgevoerd door onderzoeksconsortia waarin alle relevante onderzoeksinstituten zijn betrokken. Het programma staat onder regie van de regiegroep veenweide met vertegenwoordigers van de klimaattafel Landbouw & Landgebruik van het Klimaatakkoord. Verder wordt er een budget van € 4,9 mln. geraamd voor financiële ondersteuning van onderzoeken in het kader van het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb). Hiervan wordt € 2,9 mln. ingezet voor de ondersteuning van het Aanvalsplan Grutto. Deze bijdrage wordt ingezet als extra nationale bijdrage aan het ANLb budget dat provincies inzetten voor weidevogelbeheer, gelabeld aan het Aanvalsplan Grutto. Hiermee is in het beheerjaar 2022 in 13 kansgebieden extra zwaar beheer in het leefgebied open grasland gerealiseerd. Deze extra beheerkosten Aanvalsplan Grutto worden in de betaalsystematiek van het ANLb in het daaropvolgende jaar uitbetaald. Tot slot wordt er € 0,4 mln. geraamd voor de uitfinanciering van de Tijdelijke regeling particulier natuurbeheer (Staatscourant 1998, nr. 163, 15298).

Beheer Kroondomeinen

Het Loo is een landgoed van circa 10.400 hectare bestaat uit twee deelgebieden: de Staatsdomeinen bij Het Loo en het eigenlijke Kroondomein. Bij de Staatsdomeinen bij Het Loo zijn de baten en lasten voor rekening van de Staat. De Kroondrager is economisch eigenaar van het eigenlijke Kroondomein (6.700 hectare) en heeft hierop het vruchtgebruik en gebruikersrechten alsmede de lasten. Het juridisch eigendom berust bij de Staat. In juni 2022 heeft het Rijk een subsidiebeschikking verstrekt voor de periode 2022-2027 (Kamerstukken 35925-I, nr. 14). De Kroondrager ontvangt deze subsidie, als privaatrechtelijk vruchtgebruiker van het eigenlijke Kroondomein, voor beheers- en inrichtingsmaatregelen van het Kroondomein. Voor de subsidie is in 2023 € 0,8 mln. geraamd.

Duurzame Visserij

Het merendeel van het subsidiebudget voor Duurzame visserij van € 162,8 mln. is bestemd voor de saneringsregeling in het kader van de Brexit Adjustment Reserve (BAR). Voor deze saneringsregeling, die in 2023 tot uitbetaling zal komen, is € 155 mln. gereserveerd. Deze aanpak is beschreven in de Kottervisie (Kamerstuk 29 675, nr. 194) en is er op gericht om ondernemers die geen toekomst meer zien, en getroffen zijn door de Brexit, te helpen om op een zorgvuldige manier te stoppen met hun bedrijf. Daarnaast is € 6,2 mln. bestemd voor cofinanciering van het Europees Maritiem Visserij en Aquacultuur Fonds (EMFAF). Het EMFAF programma is verbonden met de bredere beleidsagenda voor visserij, aquacultuur en maritieme zaken. De grote uitdagingen voor de toekomst zijn de klimaatopgave en het beschermen van kwetsbare biodiversiteit op zee en andere wateren. De EMFAF-middelen dragen bij aan deze uitdagingen middels een breed spectrum van activiteiten en maatregelen, waaronder het geven van steun aan innovaties, investeringen en onderzoek. Tot slot is in 2023 € 1,6 mln. gereserveerd voor de nationale innovatiemiddelen visserij welke volgen uit afspraken uit het Regeerakkoord van Rutte-III. Het programma richt zich op de delen van het innovatieproces die onder het EFMZV en de opvolger EMFAF minder aan bod komen. In 2023 wordt een vervolg gegeven aan de brede innovatieregeling.

Overige stelsel activiteiten

Het budget voor Overige stelsel activiteiten in 2023 bedraagt € 6,4 mln. en wordt met name ingezet voor (internationaal) verplichte monitoring van natuurinformatie. Het verzamelen van gegevens over planten, dieren en habitats (monitoring) is nodig om de voortgang bij het realiseren van (inter)nationale natuurdoelen te kunnen volgen en indien nodig bij te sturen en voor het opstellen van de internationale rapportages op het gebied van natuur en biodiversiteit (waaronder de EU-richtlijnen, CBD, Verdrag van Bern, Verdrag van Bonn en het Waddenverdrag). De gegevens worden vooral via het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM) verzameld. Ook worden middelen uit dit budget ingezet voor de 8e Nederlandse Bosinventarisatie, die gegevens levert voor internationale bos en klimaatrapportages (waaronder UNFCCC (onderdeel LULUCF), GFRA, ITTO/ITTA en Forest Europe). Verder verstrekt LNV een bijdrage aan BIJ12 voor het beheer van de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) en aan het CBS voor de statistische bewerking van natuurgegevens en publicaties daarover in het Compendium voor de Leefomgeving. 

Leningen

Leningen rente en aflossing

In 2023 is er € 22,7 mln. beschikbaar voor de betaling van de rente op en aflossing van leningen die LNV heeft uitstaan. Deze leningen zijn in het verleden met tussenkomst van het Nationaal Groenfonds verstrekt voor de realisatie (verwerving en doorlevering van gronden) van het Natuurnetwerk Nederland (voorheen: Ecologische Hoofdstructuur). Door de decentralisatie van het natuurbeleid naar de provincies worden hiervoor geen nieuwe leningen meer aangegaan.

Garanties

Klimaatfonds

In 2023 is er € 0,3 mln. geraamd voor een reservering in de risicovoorziening voor het Klimaatfonds van het Nationaal Groenfonds dat in 2021 is gestart. Het Groenfonds trekt € 70 mln. extra geld aan voor de financiering van projecten die een bijdrage leveren aan de klimaatdoelstellingen van de sector Landbouw en Landgebruik. Met de beschikbare middelen in het Klimaatfonds pakt het Groenfonds economisch levensvatbare projecten op die banken laten liggen en verstrekt aan deze projecten onder marktconforme voorwaarden risicodragende financieringen(achtergestelde leningen). Het Ministerie van LNV staat voor 80% van de € 70 mln. uit het Klimaatfonds garant. De reservering in de risicovoorziening van € 0,3 mln. bestaat uit twee onderdelen: ten eerste uit een marktconforme premie die Het Groenfonds aan LNV betaalt voor deze garantstelling, gelijk aan 0,73% over het totale bedrag aan gegarandeerde, uitstaande leningen. Ten tweede bestaat het uit een bedrag van € 1 mln., gespreid over 2021, 2022 en 2023, in overeenkomst met Financiën. Meer informatie over risicoregelingen en garanties is te vinden in de begrotingsparagraaf 2.6 Overzicht risicoregelingen.

Opdrachten

Vermaatschappelijking natuur en biodiversiteit

Natuur en biodiversiteit op land

Een deel van de te nemen maatregelen binnen het Programma Natuur wordt op het opdrachtenbudget geraamd. Dit budget van € 27,2 mln. wordt onder andere ingezet voor een opdracht aan Rijkswaterstaat voor de kwaliteitsverhoging van riviernatuur (€ 20,0 mln.), voor monitoring, de Agenda Natuurinclusief, basiskwaliteit en andere opdrachten. Het overige opdrachtenbudget voor Natuur en biodiversiteit op land (€ 5,0 mln.) wordt ingezet voor verschillende activiteiten waarvoor LNV als systeemverantwoordelijke verantwoordelijk is gebleven na de decentralisatie van natuurtaken naar provincies. Zo worden middelen ingezet met betrekking tot natuurwetgeving, natuurvergunningenverlening, Natura2000-gebieden en nationaal soortenbeleid.

Natuur en biodiversiteit Grote Wateren

Duurzame visserij

Voor opdrachten op het terrein van duurzame visserij is in 2023 € 32,6 mln. gereserveerd. Het grootste deel hiervan, € 25,0 mln., wordt ingezet voor het verduurzamen en aanpassen van de visserijsector op de Noordzee. Door de toenemende druk op de ruimte van de Noordzee, mede als gevolg van de bouw van windenergieparken op zee, zijn deze maatregelen noodzakelijk. In 2023 wordt onderzoek gedaan naar verdere verduurzamingsopties, innovatie en de ontwikkeling van medegebruik door (alternatieve vormen van) visserij en voedselproductie in windparken. Daarnaast is € 2,3 mln. gereserveerd voor uitgaven in het kader van het Noordzeeakkoord. Hiervan is € 1,2 mln. gereserveerd voor innovatie en € 0,8 mln. voor handhaving. Verder is in 2023 € 2,1 mln. beschikbaar voor de verduurzaming van de IJsselmeervisserij, conform de inzet uit het Actieplan ‘Toekomstig visserijbeheer IJsselmeergebied’ (Kamerstuk 29 664, nr. 71). In 2022 is de laatste hand gelegd aan de voorbereidende werkzaamheden die nodig zijn voor de herstructurering van de sector middels een saneringsregeling voor het IJsselmeergebied. De beoogde saneringsregeling is ter toetsing en accordering aan de Europese Commissie voorgelegd. Ook is in 2023 € 0,8 mln. beschikbaar voor de uitvoering van de nadeelcompensatieregeling en de handhaving van de in te stellen visserijvrije zones op vismigratiepunten. Om vismigratie te stimuleren is afgelopen jaren veel geïnvesteerd in vismigratievoorzieningen bij stuwen, sluizen en gemalen. Om vismigratie verder te bevorderen zal op deze locaties een visserijvrije zone worden ingesteld (Kamerbrief 29 664, nr. 204). Verder vinden er nog meerdere kleine projecten plaats, zoals ondersteuning van beleid in diverse gebieden, onderzoek, overleg met stakeholders en de inhuur van expertise. Hier is in 2023 € 2,3 mln. voor gereserveerd.

International samenwerking

In 2023 is € 3,9 mln. beschikbaar voor opdrachten op het gebied van internationale samenwerking. Van dit budget wordt € 1,6 mln. onder meer ingezet voor de uitvoering van acties die zijn overeengekomen in internationale verdragen en afspraken over biodiversiteit. In 2023 wordt de uitwerking verwacht van nieuwe, wereldwijde afspraken gemaakt over het verbeteren van biodiversiteit, in het kader van het VN-Biodiversiteitsverdrag (CBD). Een van de bouwstenen daarvoor is het rapport van het Intergouvernementele Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten (IPBES) dat in 2019 verscheen. Daarnaast wordt in 2023 verder gewerkt aan de implementatie van de EU-Biodiversiteitstrategie. Verder wordt € 1,3 mln. gereserveerd voor de implementatie van de aan biodiversiteit gerelateerde onderdelen van de VN 2030 Agenda voor duurzame ontwikkeling en de daaraan gekoppelde doelstellingen (Sustainable Development Goals). Zo wordt er internationaal aandacht besteed aan de synergie tussen natuur, voedselproductie en integraal landgebruik. Ook wordt gewerkt aan het beperken van de ecologische voetafdruk van Nederland door het tegengaan van ontbossing, het bevorderen van duurzaam bosbeheer en het verduurzamen van de productie van en de handel in de belangrijkste handelsketens die in relatie tot ontbossing en duurzaam bosbeheer van grote invloed zijn. Het verduurzamen van deze handelsketens wordt samen met het Ministerie van BZ/BHOS, het bedrijfsleven en het maatschappelijk middenveld opgepakt. Tot slot wordt onder deze post ook de uitgaven (€ 1,1 mln.) geraamd voor de regeling In Beslag genomen Goederen (IBG) in het kader van de opslag en opvang van in beslag genomen goederen bij overtreding van de regels voor handel in bedreigde dier- en plantensoorten.

Klimaatimpuls natuur en biodiversiteit

Het budget van € 6,4 mln. in 2023 wordt onder andere ingezet voor klimaatinclusief natuurbeleid en -beheer (€ 5,8 mln.). Hiermee wordt met partijen gewerkt aan het realiseren van een bijdrage aan de CO2-reductie voor Landbouw en Landgebruik. Partijen in dit domein zetten zich gezamenlijk in voor maatregelen die in 2030 tot een klimaatwinst van ten minste 0,4 Mton CO2 ten opzichte van 1990 moeten leiden en streven naar 0,8 Mton CO2 ten opzichte van 1990 in 2030 door het voorkomen van ontbossing, het vergroten van de vastlegging van koolstof en de uitbreiding van bos en landschap. Het Rijk financiert het opzetten van compensatiepools bij ontbossing, klimaatgerichte inrichting van rijksgronden (waaronder infranetwerken), herstel van landschapselementen, boslandbouw en bosaanleg door boeren en voortzetting van het in 2018 gestarte programma voor praktijkgericht onderzoek voor klimaatslim beheer van bos, bomen en natuur. Het Rijk en de provincies hebben gezamenlijk de Bossenstrategie vastgesteld (Kamerstuk 33 576, nr. 186), onder andere om een zorgvuldige afweging te maken tussen de verschillende doelen op het gebied van klimaat, natuur, recreatie en duurzaam gebruik van grondstoffen. Deze strategie komt in 2023 verder in uitvoering. Het overige budget (€ 0,6 mln.) wordt ingezet voor diverse onderzoeksopdrachten op het gebied van de klimaatopgave.

Bijdrage Baten-Lastendiensten

Rijksrederij

In 2023 is er € 12,6 mln. beschikbaar voor de bijdrage aan de Rijksrederij. Deze middelen zijn bestemd voor het uitvoeren van taken op het gebied van visserijonderzoek en het beheer en de inspectie voor natuur en visserij. Met name de start van een vlootvervanging bij de Rijksrederij leidt tot een stijging van de kosten ten opzichte van eerdere jaren.

Bijdrage ZBO/RWT

Staatsbosbeheer

Ten behoeve van personeelskosten, huisvestingskosten en andere organisatiekosten van Staatsbosbeheer die niet kunnen worden verhaald op andere opdrachtgevers en voor aanvullende rijksopdrachten ontvangt Staatsbosbeheer een bijdrage van het Rijk. Hiervoor is in 2023 € 29,5 mln. gereserveerd. Hiermee financiert Staatsbosbeheer kosten die samenhangen met bijvoorbeeld de Boomfeestdag en het beheer van rijksmonumenten. Voor het reguliere terreinbeheer ontvangt Staatsbosbeheer, net als andere natuurbeheerders, een subsidie van de provincies (Subsidieregeling Natuur en Landschap, SNL).

Bijdrage aan medeoverheden

Caribisch Nederland

In 2023 is € 14,3 mln. beschikbaar op het budget Caribisch Nederland. Dit budget wordt hoofdzakelijk ingezet voor de uitvoering van het Natuur- en Milieubeleidsplan Caribisch Nederland 2020-2030 (NMBP). Voor de financiering van de eerste fase van het NMBP is in totaal € 35,0 mln. beschikbaar gekomen voor de periode 2022-2024. In samenwerking met de ministeries van BZK en IenW zijn plannen opgesteld om deze middelen doelmatig en doeltreffend in te zetten via de openbare lichamen van de eilanden. Het gaat om maatregelen die gericht zijn op onder andere erosiebestrijding, het herstel en behoud van habitats en soorten, waterkwaliteitsverbetering, sargassum bestrijding, landbouwontwikkeling en onderzoek en monitoring. Daarnaast wordt in 2023 vanuit de reguliere middelen van het budget Caribisch Nederland ingezet op de ondersteuning voor het beheer van het Nationaal park Sababank, monitoring en capaciteit vanuit LNV voor de uitvoering van het NMBP.

Specifieke uitkering

De middelen van Programma Natuur die onder bijdrage aan medeoverheden worden geraamd, worden via een specifieke uitkering uitgekeerd aan de provincies ten behoeve van bovenstaande maatregelen.

Bijdrage aan (internationale) organisaties

Internationale samenwerking

In totaal is er in 2023 € 1,8 mln. beschikbaar voor internationale contributieverplichtingen en bijdragen. Nederland is partij bij een aantal internationale verdragen die als doel hebben dat de mondiale biodiversiteit en de relatie die dit met de Nederlandse biodiversiteit heeft, behouden blijft. Ondertekening en toetreding bij een verdrag leidt tot contributieverplichting. Uit het beschikbare budget worden onder meer de contributies betaald aan United Nations Environment Programme (UNEP) voor bijvoorbeeld the Convention on Biological diversity (CBD) en Convention on Migratory Species (CMS), International Union for Conservation of Nature (IUCN) en Commission for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources (CCAMLR).

Ontvangsten

Landinrichtingsrente

De geraamde ontvangsten van € 24,4 mln. in 2023 zijn gebaseerd op geprognosticeerde inkomsten per landinrichtingsproject. Tot aan de start van het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) in 2007 werd wettelijke landinrichting uitgevoerd op basis van de Landinrichtingswet. Op grond van deze wet schiet het Rijk de kosten van een landinrichting voor en worden de kosten daarna door de gezamenlijke eigenaren terugbetaald. Dit gebeurt door middel van de zogenaamde landinrichtingsrente waarbij wordt voorzien dat het Rijk in een aflopende reeks nog circa 25 jaar landinrichtingsrente zal ontvangen.

Overige ontvangsten natuur

Dit betreft diverse geraamde inkomsten van € 4,0 mln., onder andere de inkomsten als gevolg van het afsluiten van diverse projecten die via het Groenfonds zijn uitgevoerd, een onttrekking aan het voormalige Natuuroffensief ten behoeve voor de Regeling tijdelijke ondersteuning Nationale Parken, leges voor vergunningaanvragen op basis van de Wet natuurbescherming en terug ontvangsten bij diverse subsidiebijdragen.

Duurzame visserij

De ontvangsten voor 2023 zijn geraamd op € 5,0 mln. Deze hebben met name betrekking op de geïnde leges van afgegeven visserijvergunningen en huurinkomsten (uit onder andere mosselpercelen).

Toelichting op de begrotingsreserves

De begrotingsreserve Visserij is bestemd voor uitgaven op de regelingen van het Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij (EFMZV 2014–2020) en het Europees Maritiem, Visserij en Aquacultuur Fonds (EMFAF 2021-2027). Hiermee wordt zeker gesteld dat de nationale cofinanciering, die is vastgesteld in het Operationeel Programma, beschikbaar blijft bij vertragingen in de uitgaven. Het budget in deze reserve is voor ca. 13% juridisch verplicht, het overige deel is veelal reeds gecommitteerd.

Extracomptabele fiscale regelingen

Voor een beschrijving van de regelingen, de doelstelling, de ramingsgrond, een verwijzing naar de laatst uitgevoerde evaluatie en het beoogde jaar van afronding van de volgende evaluatie wordt verwezen naar de bijlage bij de Miljoenennota ‘Toelichting op de fiscale regelingen’.