Het bewerkstelligen van een merkbare, positieve verandering in het leven van de burgers in de Caribische delen van het Koninkrijk door te ondersteunen bij het creëren van een betrouwbare en goed functionerende overheid, het verbeteren van de arbeidsmarkt, het versterken van de bestaanszekerheid, de zorg en de rechtsstaat. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) draagt daaraan bij middels het versterken van de uitvoeringskracht, het inzetten van kennis en expertise en het coördineren van de inzet van het Rijk.

De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor:

Stimuleren

• – De minister ondersteunt waar gewenst en mogelijk de Caribische delen van het Koninkrijk bij de uitvoering van taken door middel van technische assistentie en het delen van kennis.

• – De minister ondersteunt waar gewenst en mogelijk de Caribische delen van het Koninkrijk bij de uitvoering van taken door middel van praktische samenwerking en het opzetten van samenwerkingsovereenkomsten.

• – De minister ondersteunt via de Tijdelijke Werkorganisatie (TWO) de Landen bij het ontwikkelen en implementeren van maatregelen op diverse gebieden met betrekking tot de sociaal economische structuur, zoals de arbeidsmarkt, zorg, onderwijs, en veiligheid.

Regisseren

• – De minister coördineert de rijksbrede inzet in Caribisch Nederland en bevordert de integrale samenwerking.

• – De minister is verantwoordelijk voor het bevorderen van goed bestuur in Caribisch Nederland.

• – De minister geeft invulling aan haar taken zoals omschreven in de Rijkswet financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten (Rft), Landsverordening Aruba financieel toezicht (LAft), het protocol Afspraken tussen de regeringen van Aruba en Nederland over de openbare financiën van Aruba en het protocol Aruba-Nederland 2019-2021.

• – De minister houdt financieel toezicht op de openbare lichamen op basis van de Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (FinBES).

• – De minister monitort samen met de Uitvoeringsorganisaties van de Landen de uitvoering van de hervormingen en ontwikkelingen uit de landspakketten via de uitvoeringsagenda's en voortgangsrapportages die periodiek door de Tijdelijke Werkorganisatie (TWO) en de landen worden opgesteld.

Op 4 april 2023 is de Onderlinge Regeling ‘Samenwerken bij hervormingen’ ondertekend door de staatsecretaris van Koninkrijksrelaties en de minister-presidenten van de Aruba, Curaçao en Sint Maarten. De Onderlinge Regeling geldt in principe voor vier jaar. Na die datum is er de mogelijkheid van verlenging met telkens maximaal twee jaar. De in deze regeling afgesproken werkwijze komt overeen met de manier waarop sinds 2021 is samengewerkt aan de hervormingen. In de preambule van de regeling zijn drie leidende beginselen voor de samenwerking bij de uitvoering van de Landspakketten vastgelegd, namelijk eigenaarschap, gelijkwaardigheid en gemeenschappelijkheid. De Tijdelijke Werkorganisatie (TWO) ondersteunt de Landen bij de uitvoering van de hervormingen. Dit doet zij gezamenlijk met de Uitvoeringsorganisaties, die in ieder van de Landen zijn ingesteld onder de minister-presidenten.

Geschatte budgetflexibiliteit

Juridisch verplicht

Van het totale uitgavenbudget op artikel 4 is 9,3 % juridisch verplicht en dit betreft de instrument Subsidies en Inkomensoverdrachten.

Subsidies

De subsidies zijn voor 2,1 % juridisch verplicht. Dit betreffen de subsidies Caribisch Nederland aan o.a. de voedselbank Bonaire en een subsidie aan de Samenwerkende Fondsen Cariben.

Inkomensoverdrachten

De inkomstenoverdrachten zijn voor 100% juridisch verplicht. De uitgaven voor inkomstenoverdrachten liggen vast in de Vaste verrekenkoersregeling pensioenen (1990). Daarnaast is Nederland volgens artikel 4 lid 3 van de Onderlinge regeling rechtsopvolging en boedelscheiding Algemeen Pensioenfonds Nederlandse alsmede de rechtsopvolging van een aantal niet kapitaal gefinancierde pensioen(vervangende) verplichtingen van het Land de Nederlandse Antillen verplicht de pensioenen en uitkeringen van gewezen politieke ambtsdragers van de eilandgebieden Bonaire, Sint Eustatius en Saba te betalen (Stcrt. 2010, 14723).

4.1 Curaçao, Sint Maarten en Aruba

Subsidies (regelingen)

Tijdelijke Werkorganisatie (TWO)_De Tijdelijke Werkorganisatie (TWO) van het ministerie van BZK ondersteunt de ontwikkeling en uitvoering van de maatregelen, onder meer in de vorm van technische assistentie. Periodiek wordt een gezamenlijke uitvoeringsagenda opgesteld door de TWO en de Landen om de afspraken in de landspakketten nader te concretiseren. De TWO monitort samen met de Uitvoeringsorganisaties van Aruba, Curaçao, en Sint Maarten vervolgens de voortgang in de uitvoering van de maatregelen en stelt tenminste ieder half jaar een uitvoeringsrapportage op. In 2023 is voor programmakosten van de TWO gezamenlijk € 17,2 mln. gereserveerd. Voor de jaren 2024 is voor de programma en apparaatskosten € 39,- mln. beschikbaar. Voor 2025 en 2026 is dit € 36,9 mln. en in 2027 € 36,6 mln. De gereserveerde middelen in de jaren 2023-2027 zullen telkens bij eerste suppletoire begroting van het betreffende uitvoeringsjaar over de verschillende financiële instrumenten (bijdragen, subsidies, opdrachten, apparaatskosten).

Onderwijshuisvesting CuraçaoBij het instemmen met het landspakket Curaçao heeft Nederland aan Curaçao een bijdrage toegezegd van totaal € 30 mln. ten behoeve van verbetering van de onderwijshuisvesting. In 2023 staat € 5,2 mln. geraamd voor het onderhoud aan de scholen in Curaçao, in 2024 € 14,3 mln. De overige middelen, die bij instemming met het Landspakket zijn toegezegd, zijn reeds in 2021 en 2022 betaald.

Opdrachten

Opdrachten Landen

Afhankelijk van de vraag en behoefte van het lokaal bestuur worden vanuit de begroting van Koninkrijksrelaties gerichte opdrachten aan organisaties betaald die als doel hebben goed bestuur en gezonde overheidsfinanciën te bevorderen. Hiermee wordt de uitvoeringskracht van de overheden in de Landen bevorderd, rekening houdend met lokale omstandigheden en de specifieke bestuurlijke context per land.

Inkomensoverdrachten

Toeslagen op pensioenen NA

Conform de regeling vaste verrekenkoers pensioeninkomen voormalig Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse pensioengerechtigden worden nadelige koersverschillen als gevolg van wisselkoersfluctuatie tussen de Antilliaanse gulden (ANG) en Arubaanse florin (AWG) enerzijds en de Euro (€) anderzijds gecompenseerd uit de begroting van Koninkrijksrelaties.

Bijdrage medeoverheden

Onderwijshuisvesting Curacao

Dit betreft een toevoeging van budget aan artikel 4 vanwege de nadelige wisselkoers. Bij 1^e suppletoire begroting 2024 zal dit bedrag gerealloceerd worden naar het instrument Subsidies, zodat de volledige uitgaven op het juiste instrument kunnen worden verantwoord.

Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties

Diverse bijdragen

Dit betreft het Kleine Projecten Fonds waarmee de vertegenwoordiging van Nederland op Aruba, Curaçao en Sint Maarten kleine projecten financiert.

4.2 Caribisch Nederland

Subsidies

Subsidies Caribisch Nederland

Er worden in 2024 net als in 2023 middelen vrij gemaakt voor de Voedselbank Bonaire. De Voedselbank Bonaire ziet een stijging in het aantal cliënten dat zich aanmeldt voor een voedselpakket. Vanwege de stijgende prijzen van levensmiddelen is de verwachting dat het aantal cliënten verder zal toenemen. Ook de prijs van voedselpakketten is door inflatie toegenomen. Om de stijging van de kosten te kunnen dekken zijn daarom extra middelen vrijgemaakt. Daarnaast wordt de samenwerking met de VNG voor het uitwisselingsnetwerk Cariben in 2023 versterkt met een verhoging van circa € 2 mln incidenteel.

Om de koopkracht op Caribisch Nederland te verbeteren en de armoede te verminderen, neemt het kabinet in afwachting van het binnenkort te verschijnen rapport van de commissie Sociaal Minimum Caribisch Nederland een breder pakket aan maatregelen. Concreet worden de uitkeringen (onderstand, AOV en AWW) naar het Europees Nederlandse bijstandsniveau getrokken en de kinderbijslag met USD 90 per kind per maand verhoogd. Verder worden er in 2024 verschillende incidentele maatregelen genomen om de kosten van levensonderhoud te verminderen, zoals het verlagen van de kosten van nutsvoorzieningen. Voor deze maatregelen is in 2024 is er € 30 mln. beschikbaar en vanaf 2025 betreft dit € 32 mln. aan structurele middelen. Deze middelen worden op de desbetreffende departementale begrotingen geboekt. Voor de begroting van Koninkrijksrelaties (IV) betreft dit allereerst structurele middelen (€ 0,7 mln.) vanaf 2024 voor de openbare lichamen ten behoeve van openbaar vervoer, zodat de vervoerskosten voor inwoners op de eilanden kunnen worden verlaagd. Daarnaast betreft dit middelen vanaf 2024 voor de voedselbanken (€ 0,3 mln.). Ten slotte wordt er structureel circa € 15 mln. gereserveerd op de Aanvullende Post voor aanvullende koopkracht-/armoedemaatregelen, voor de opvolging van het eerder genoemde nog te verschijnen rapport van de commissie sociaal minimum CN.

Opdrachten

Versterken bestuurs- en uitvoeringskracht

BZK richt zich op het verhogen van de kwaliteit en slagkracht van het openbaar bestuur op Caribisch Nederland en zet zich in om samen met de openbare lichamen de bestuurlijke kaders te versterken. Daarnaast wordt gericht de uitvoeringskracht van de ambtelijke apparaten van de openbare lichamen versterkt, rekening houdend met lokale omstandigheden en de specifieke bestuurlijke context per eiland. Er wordt door het ministerie geïnvesteerd in menselijk kapitaal, onder andere door middel van het trainen van de ambtelijke lokale apparaten, en het gericht ondersteunen met kennis en expertise.

Inkomensoverdrachten

Pensioenen en uitkeringen politieke ambtsdragers

Uit deze middelen worden de rechtspositionele regelingen van (voormalige) politieke ambtsdragers gefinancierd. Het betreft de pensioenen van gewezen politieke gezagdragers van het voormalige land Nederlandse Antillen (bewindspersonen, statenleden en gezaghebbers) afkomstig van Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Met het opheffen van het land Nederlandse Antillen in 2010 is bepaald dat deze pensioenen ten laste van Nederland komen (Stcrt. 2010, 14723).

Bijdrage aan medeoverheden

Versterken bestuurs- en uitvoeringskracht

Dit betreft de middelen voor bestuurlijke ontwikkeling (€ 1,5 mln.), incidentele middelen voor eilandelijke achterstanden (€ 2,7 mln.) en de middelen voor de versteviging van de klif op St. Eustatius (€ 12,6 mln.)die in 2024 via dit begrotingsartikel worden verstrekt.

Om de koopkracht op Caribisch Nederland te verbeteren en de armoede te verminderen, neemt het kabinet in afwachting van het binnenkort te verschijnen rapport van de commissie Sociaal Minimum Caribisch Nederland een breder pakket aan maatregelen. Concreet worden de uitkeringen (onderstand, AOV en AWW) naar het Europees Nederlandse bijstandsniveau getrokken en de kinderbijslag met USD 90 per kind per maand verhoogd. Verder worden er in 2024 verschillende incidentele maatregelen genomen om de kosten van levensonderhoud te verminderen, zoals het verlagen van de kosten van nutsvoorzieningen. Voor deze maatregelen is in 2024 is er € 30 mln. beschikbaar en vanaf 2025 betreft dit € 32 mln. aan structurele middelen. Deze middelen worden op de desbetreffende departementale begrotingen geboekt. Voor de begroting van Koninkrijksrelaties (IV) betreft dit allereerst structurele middelen (€ 0,7 mln.) vanaf 2024 voor de openbare lichamen ten behoeve van openbaar vervoer, zodat de vervoerskosten voor inwoners op de eilanden kunnen worden verlaagd. Daarnaast betreft dit middelen vanaf 2024 voor de voedselbanken (€ 0,3 mln.). Ten slotte wordt er structureel circa € 15 mln. gereserveerd op de Aanvullende Post voor aanvullende koopkracht-/armoedemaatregelen, voor de opvolging van het eerder genoemde nog te verschijnen rapport van de commissie sociaal minimum CN.

Overzicht bijzondere uitkeringen

Conform artikel 94 Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba wordt jaarlijks uiterlijk op de derde woensdag van mei een overzicht van alle bijzondere uitkeringen gepubliceerd, met de daarvoor in de lopende begroting beschikbare bedragen.