Het borgen van publieke belangen via het aandeelhouderschap op een zo efficiënt mogelijke wijze.
De minister van Financiën is verantwoordelijk voor:
– een optimaal financieel resultaat bij het beheren, aangaan en afstoten van staatsdeelnemingen met inachtneming van de betrokken publieke belangen;
– het beheren en afwikkelen van de tijdelijke overheidsinvesteringen in de gesteunde financiële instellingen. In dit kader is de minister van Financiën verantwoordelijk voor zwaarwegende en/of principiële beslissingen (onder andere de exitstrategie en het beloningsbeleid van de financiële instellingen) van NL Financial Investments (NLFI). Voorts houdt de minister van Financiën toezicht op NLFI;
– de inbreng van bedrijfseconomische expertise op specifieke onderdelen zoals bij investeringen in de energietransitie, en financiële zekerheidstelling. In het kader van deze onderdelen is de minister verantwoordelijk voor het toetsen van door vergunninghouders gestelde financiële zekerheid ter dekking van de kosten die voortvloeien uit het buiten gebruik stellen en de ontmanteling van instellingen vallend onder de Kernenergiewet.
De minister van Financiën heeft een aantal instrumenten tot haar beschikking, die ingezet kunnen worden voor de invulling van haar verantwoordelijkheid:
– bevoegdheden die de minister van Financiën heeft op basis van de Comptabiliteitswet;
– bevoegdheden die de minister van Financiën heeft als aandeelhouder op basis van Boek 2 Burgerlijk Wetboek en de statuten van de ondernemingen;
– de Wet stichting administratiekantoor beheer financiële instellingen;
– de gedragsregels uit de Corporate Governance Code voor zijn rol als aandeelhouder in staatsdeelnemingen;
– structureel en incidenteel overleg met bestuurders en commissarissen van de staatsdeelnemingen;
– bevoegdheden die de minister van Financiën heeft op basis van de Kernenergiewet;
Bovenstaande instrumenten zijn verschillend van aard. De bevoegdheden die voortvloeien uit het Burgerlijk Wetboek, Comptabiliteitswet, Wet stichting administratiekantoorbeheer financiële instellingen en de Kernenergiewet vormen de basis van de (formele) zeggenschap. De overige instrumenten hebben een meer informeel karakter, zijn richtinggevend (zoals de Corporate Governance Code) of dienen als randvoorwaarde om invulling te kunnen geven aan de beleidsdoelstelling (zoals de beschikbaarheid over en/of toegang tot de benodigde kennis).
Beleidsinformatie
In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de staatsdeelnemingen waarvan het beheer van het aandeelhouderschap ligt bij het ministerie van Financiën. Hierbij staat aangegeven hoeveel procent van de aandelen in handen is van de Staat, op welke wijze deze aandelen worden gehouden en in welke sector ze actief zijn.
Staatsdeelneming | Percentage aandelen (per 22/5/2023) | Wijze van aandeelhouderschap | Sector |
ABN AMRO | 51,9%1 | Indirect (via NLFI) | Financiële Dienstverlening |
Air France-KLM | 9,3% | Direct | Transport |
BNG Bank | 50% | Direct | Financiële Dienstverlening |
COVRA | 100% | Direct | Radioactief-afvalmanagement |
FMO | 51% | Direct | Financiële Dienstverlening |
Gasunie | 100% | Direct | Energie |
Havenbedrijf Rotterdam | 29,2% | Direct | Infrastructuur |
Holland Casino | 100% | Direct | Kansspelen |
Invest-NL | 100% | Direct | Financiële Dienstverlening |
Invest International | 51% | Direct | Financiële Dienstverlening |
KLM | 5,9% | Direct | Transport |
Nederlandse Loterij | 99% | Direct | Kansspelen |
Nederlandse Spoorwegen | 100% | Direct | Transport |
NIO | 100% | Direct | Financiële Dienstverlening |
NWB Bank | 17,2% | Direct | Financiële Dienstverlening |
Schiphol | 69,8% | Direct | Infrastructuur |
SRH | 100% | Direct | Financiële Dienstverlening |
TenneT | 100% | Direct | Energie |
Thales Nederland | 1% | Direct | Energie |
UCN | 100% | Direct | Defensie |
De Volksbank | 100% | Indirect (via NLFI) | Financiële Dienstverlening |
Kengetallen
Onderstaande kengetallen zien op de implementatie en uitvoering van het deelnemingenbeleid. Hierbij wordt alleen gekeken naar deelnemingen met volwaardige bedrijfsactiviteiten en waar de Staat de aandelen met direct aandeelhouderschap beheert, in totaal zijn dit 17 deelnemingen. De onderste twee kengetallen zijn hier voor het eerst opgenomen als gevolg van de publicatie van de Nota Deelnemingenbeleid Rijksoverheid 2022 (Nota 2022).
Realisatie 2022 | Streefwaarde 2023 | Streefwaarde 2024 | |
Percentage deelnemingen met >33% vrouwen in de raad van bestuur1 | 64% (7 van 11) | 100% (11 van 11) | 100% (11 van 11) |
Percentage deelnemingen met doelstellingen via SBTi gesteld2 | n.v.t.3 | 54% (7 van 13) | 100% (13 van 13) |
Percentage deelnemingen met financiële doelstellingen bepaald4 | n.v.t.5 | 36% (5 van 14) | 71% (10 van 14) |
Deze indicator geeft weer bij welk percentage van de deelnemingen de raad van bestuur uit meer dan 1/3 vrouwen bestaat. Het totaal aantal deelnemingen is gecorrigeerd voor (i) de deelnemingen COVRA, Invest-NL en UCN, die maar één bestuurder hebben en (ii) voor de deelnemingen Air France-KLM, KLM en Thales waarbij de Staat een klein minderheidsbelang heeft in de onderneming en daardoor beperkte invloed kan uitoefenen op het beleid.
Deze indicator geeft aan of de deelneming doelstellingen heeft gesteld samen via het Science Based Targets initiative (SBTi). Op de website van SBTi is te zien welke doelen deelnemingen hebben gesteld. Het totaal aantal deelnemingen is gecorrigeerd voor de deelnemingen COVRA, FMO, Gasunie en Invest International, vanwege de aard van deze ondernemingen.
Indicator en doelstelling van de indicator zijn pas eind 2022 geïntroduceerd na verschijnen van de nieuwe Nota.
In de Nota 2022 wordt een bredere set aan financiële indicatoren en bijbehorende doelstellingen geïntroduceerd. De Staat wil een bredere set hanteren die aansluiten bij de aard van de deelneming en de sector waarin de deelneming actief is. Deze bredere set aan indicatoren vervangt het voormalige normrendement als maatstaf. De onderdelen van deze bredere set aan indicatoren zijn rendementsdoelstellingen, doelstellingen op onderliggende operationele prestaties en doelstellingen op de balanspositie. Het totaal aantal deelnemingen is gecorrigeerd voor de deelnemingen Air France-KLM, KLM en Thales waarbij de Staat een klein minderheidsbelang heeft in de onderneming en daardoor beperkte invloed kan uitoefenen op het beleid.
Meer kengetallen over het deelnemingenbeleid (zoals de omvang van het balanstotaal van alle deelnemingen, de vermogenspositie van deelnemingen en het door deelnemingen gerealiseerde rendement) zijn te vinden in het meest recente Jaarverslag Beheer Staatsdeelnemingen.
In 2022 heeft het kabinet de Nota Deelnemingenbeleid Rijksoverheid 2022 (Nota 2022) vastgesteld. Het deelnemingenbeleid wordt uitgewerkt in handboeken die periodiek worden herzien aan de hand van actuele ontwikkelingen en ervaringen uit de praktijk. De handboeken Evalueren, Strategie, Investeringen, Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), Benoemingen en Financiële positie zijn gepubliceerd. De implementatie van de Nota 2022 wordt inzichtelijk gemaakt via een dashboard. Het doel van het dashboard is om de Kamer en de samenleving te informeren over de voortgang van de implementatie van de Nota 2022 en de resultaten daarvan. Het dashboard is inmiddels digitaal beschikbaar. De komende periode wordt het dashboard stap voor stap doorontwikkeld en worden er per thema indicatoren toegevoegd. Naar verwachting is het dashboard begin 2024 volledig gereed.
De Kamer is eerder geïnformeerd over de inzet op de volledige verkoop van TenneT Duitsland. Het ministerie van Financiën zal de komende periode veel aandacht besteden aan de eventuele verkoop van TenneT Duitsland.
Naar aanleiding van de uitkomsten van de evaluaties van het staatsaandeelhouderschap in Nederlandse Loterij en Holland Casino, is samen met het ministerie van Justitie en Veiligheid een nadere verkenning gestart naar toekomstopties van Nederlandse Loterij die eind 2023 met de Kamer zal worden gedeeld.
In 2023 starten de evaluaties van aandeelhouderschap in Thales, NS en COVRA. Deze evaluaties worden in 2024 afgerond. In 2024 werken we verder aan de toekomst van de Volksbank langs de kaders van het richtinggevende besluit.
Omschrijving | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Verplichtingen | 1.428.240 | 15.843.976 | 647.944 | 575.088 | 209.501 | 110.101 | 110.101 |
Uitgaven | 1.883.795 | 2.720.286 | 659.146 | 583.420 | 440.101 | 187.101 | 110.101 |
Garanties | 0 | 20 | 20 | 20 | 20 | 20 | 20 |
Regeling Bijzondere Financieringen | 0 | 20 | 20 | 20 | 20 | 20 | 20 |
Opdrachten | 7.465 | 3.670 | 4.193 | 4.304 | 4.985 | 4.985 | 4.985 |
Uitvoeringskosten staatsdeelnemingen | 4.795 | 3.670 | 4.193 | 4.304 | 4.985 | 4.985 | 4.985 |
Opstart Invest International | 2.670 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Vermogensverschaffing/-onttrekking | 1.872.208 | 2.712.000 | 649.837 | 574.000 | 430.000 | 177.000 | 100.000 |
Kapitaalinjectie TenneT | 1.230.000 | 1.602.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Aan-/verkoop vermogenstitels | 210.600 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Afdrachten Staatsloterij | 116.608 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 |
Kapitaalinjectie Invest-NL | 175.000 | 250.000 | 330.000 | 330.000 | 330.000 | 77.000 | 0 |
Kapitaalinjectie Invest International | 140.000 | 260.000 | 219.837 | 144.000 | 0 | 0 | 0 |
Kapitaalinjectie regionale netbeheerders | 0 | 500.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Bijdrage aan ZBO's/RWT's | 4.122 | 4.596 | 5.096 | 5.096 | 5.096 | 5.096 | 5.096 |
NLFI | 4.122 | 4.596 | 5.096 | 5.096 | 5.096 | 5.096 | 5.096 |
Ontvangsten | 2.070.687 | 2.019.509 | 2.765.500 | 1.130.500 | 1.090.500 | 1.121.500 | 1.126.500 |
Garanties | 25.245 | 11.808 | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 1.000 |
Premieontvangsten garantie KLM | 23.217 | 11.808 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Premieontvangsten Gasunie | 2.028 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Premieontvangsten garantie FMO | 0 | 0 | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 1.000 |
Leningen | 292.866 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Renteontvangsten lening KLM | 15.782 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Aflossing lening KLM | 277.083 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Vermogensverschaffing/-onttrekking | 1.748.497 | 2.003.201 | 2.760.000 | 1.125.000 | 1.085.000 | 1.116.000 | 1.121.000 |
Aan-/verkoop vermogenstitels | 281.220 | 666.201 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Afdrachten Staatsloterij | 116.608 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 |
Dividenden staatsdeelnemingen | 1.335.442 | 1.237.000 | 2.660.000 | 1.025.000 | 985.000 | 1.016.000 | 1.021.000 |
Winstafdracht DNB | 15.227 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
waarvan: Griekse inkomsten SMP | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
waarvan: rente-inkomsten ESM | 15.227 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Bijdrage aan ZBO's/RWT's | 4.080 | 4.500 | 4.500 | 4.500 | 4.500 | 4.500 | 4.500 |
NLFI | 4.080 | 4.500 | 4.500 | 4.500 | 4.500 | 4.500 | 4500 |
2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Verplichtingen | 1.428.240 | 15.843.976 | 647.944 | 575.088 | 209.501 | 110.101 | 110.101 |
waarvan garantieverplichtingen | ‒ 600.453 | 13.242.349 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Garanties en vrijwaringen staatsdeelnemingen | ‒ 600.453 | ‒ 1.561.500 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Garantie FMO | 0 | 14.803.849 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
waarvan overige verplichtingen | 2.028.693 | 2.601.627 | 647.944 | 575.088 | 209.501 | 110.101 | 110.101 |
Lening SRH | ‒ 11.341 | ‒ 11.259 | ‒ 11.202 | ‒ 8.332 | 0 | 0 | 0 |
Kapitaalinjectie TenneT | 1.230.000 | 1.602.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Aan-/verkoop vermogenstitels | 210.600 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Afdrachten Staatsloterij | 116.608 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 |
Kapitaalinjectie Invest-NL | 330.000 | 142.600 | 330.000 | 330.000 | 99.400 | 0 | 0 |
Kapitaalinjectie Invest International | 140.000 | 260.000 | 219.837 | 144.000 | 0 | 0 | 0 |
Kapitaalinjectie regionale netbeheerders | 0 | 500.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Overige betalingsverplichtingen | 12.826 | 8.286 | 9.309 | 9.420 | 10.101 | 10.101 | 10.101 |
2024 | |
|---|---|
juridisch verplicht | 62,6% |
bestuurlijk gebonden | 36,8% |
beleidsmatig gereserveerd | 0,6% |
nog niet ingevuld/vrij te besteden | 0,0% |
Budgetflexibiliteit
De uitgaven op artikel 3 zijn in 2024 voor 62,6% juridisch verplicht, voor 36,8% bestuurlijk gebonden en voor 0,6% beleidsmatig gereserveerd.
Kapitaalinjectie Invest-NL en Invest International
De kapitaalinjecties voor Invest International zijn nog niet juridisch verplicht. Pas na goedkeuring van concrete aanvragen voor de kapitaalinjecties door Invest International wordt de verplichting juridisch vastgelegd. De kapitaalinjecties voor Invest-NL zijn deels juridisch verplicht en deels nog niet juridisch verplicht. Voor beiden geldt dat het wel de ambitie is de begrootte kapitaalinjecties beschikbaar te stellen.
Afdrachten Staatsloterij
De reeks aan de uitgaven- en ontvangstenzijde van de begroting van artikel 3 is 100% juridisch verplicht op basis van de Wet op de Kansspelen (WOK).
NLFI
De bijdrage aan NLFI is voor 100% juridisch verplicht op basis van de door de minister van Financiën goedgekeurde begroting van NLFI en artikel 7 Wet stichting administratiekantoor beheer financiële instellingen. De begroting van NLFI van het aankomende jaar wordt telkens voor het einde van het lopende jaar vastgesteld en ter goedkeuring aan de minister voorgelegd. De verplichting loopt zolang NLFI kosten maakt bij de uitvoering van haar wettelijke taak.
Uitvoeringskosten staatsdeelnemingen
Dit budget is bestemd voor de inhuur van adviseurs omtrent het beheer van de staatsdeelnemingen en is beleidsmatig gereserveerd. Deze advieskosten worden ieder jaar geraamd op basis van de verwachte inhuur.
Verplichtingen en uitgaven
Opdrachten
Het budget voor uitvoeringskosten staatsdeelnemingen is voornamelijk bestemd voor de inhuur van adviseurs ter ondersteuning in de diverse expertises die benodigd zijn voor het professioneel beheer van de staatsdeelnemingen.
Vermogensverschaffing/-onttrekking
Afdrachten Staatsloterij
Om te voldoen aan de wettelijke bepalingen in de WOK dat alle afdrachten van de Staatsloterij aan de Staat toekomen, is structureel zowel bij uitgaven als ontvangsten een reeks opgenomen voor afdrachten Staatsloterij.
Kapitaalinjectie Invest-NL
In 2019 is Invest-NL N.V. opgericht. Verspreid over enkele jaren ontvangt Invest-NL N.V. een kapitaalinjectie van € 1,7 mld. van de Staat. Hiervan valt naar verwachting € 330 mln. in 2024.
Kapitaalinjectie Invest International
In 2021 is Invest International opgericht. Invest Internationaal ontvangt cumulatief een kapitaalinjectie van € 833 mln. verspreid over enkele jaren. Hiervan valt naar verwachting € 219,8 mln. in 2024.
Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s
NLFI is een rechtspersoon met een wettelijke taak. NLFI voert het staatsaandeelhouderschap uit voor de financiële instellingen die tijdelijk in beheer zijn. De kosten van NLFI worden grotendeels doorbelast aan de in beheer zijnde financiële instellingen. De netto-uitgaven aan NLFI om uitvoering te geven aan haar wettelijke taak zijn naar verwachting € 0,6 mln. over 2024 (€ 5,1 mln. uitgaven minus € 4,5 mln. ontvangsten).
Ontvangsten
Garanties
Premieontvangsten garantie Financierings-Maatschappij voor Ontwikkelingslanden (FMO)
De vorige overeenkomst stamt uit 1998 en is namens de Staat door de minister van Financiën en minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking ondertekend. Met de voorgestelde herziene overeenkomst wordt de staatsgarantie aan FMO in belangrijke mate in overeenstemming gebracht met het beleidskader risicoregelingen. Voor de huidige garantie was geen plafond vastgesteld. Met de herziene overeenkomst geldt er een plafond voor deze garantie en is het risico voor de Staat zodoende gemaximeerd. Ook zijn er premieontvangsten van € 1 mln. per jaar afgesproken.
Vermogensverschaffing/-onttrekking
Afdrachten Staatsloterij
Zie: Uitgaven – Vermogensverschaffing/-onttrekking.
Dividenden Staatsdeelnemingen
Deze post bestaat uit alle dividenden, winstafdrachten en verkoopopbrengsten die zien op zowel de reguliere deelnemingen zoals bijvoorbeeld de Nederlandse Spoorwegen, Schiphol, Gasunie en De Nederlandsche Bank als de tijdelijke financiële deelnemingen (ABN AMRO, de Volksbank).
Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s
Zie: Uitgaven – Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s.