Het borgen van publieke belangen via het aandeelhouderschap op een zo efficiënt mogelijke wijze.
De minister van Financiën is verantwoordelijk voor:
– een optimaal financieel resultaat bij het beheren, aangaan en afstoten van staatsdeelnemingen met inachtneming van de betrokken publieke belangen;
– het beheren en afwikkelen van de tijdelijke overheidsinvesteringen in de gesteunde financiële instellingen. In dit kader is de minister van Financiën verantwoordelijk voor zwaarwegende en/of principiële beslissingen (onder andere de exitstrategie en het beloningsbeleid van de financiële instellingen) van NL Financial Investments (NLFI). Voorts houdt de minister van Financiën toezicht op NLFI;
– de inbreng van bedrijfseconomische expertise op specifieke onderdelen zoals bij investeringen in de energietransitie, en financiële zekerheidstelling. In het kader van deze onderdelen is de minister verantwoordelijk voor het toetsen van door vergunninghouders gestelde financiële zekerheid ter dekking van de kosten die voortvloeien uit het buiten gebruik stellen en de ontmanteling van instellingen vallend onder de Kernenergiewet.
De minister van Financiën heeft een aantal instrumenten tot haar beschikking, die ingezet kunnen worden voor de invulling van haar verantwoordelijkheid:
– bevoegdheden die de minister van Financiën heeft op basis van de Comptabiliteitswet;
– bevoegdheden die de minister van Financiën heeft als aandeelhouder op basis van Boek 2 Burgerlijk Wetboek en de statuten van de ondernemingen;
– de Wet stichting administratiekantoor beheer financiële instellingen;
– de gedragsregels uit de Corporate Governance Code voor zijn rol als aandeelhouder in staatsdeelnemingen;
– structureel en incidenteel overleg met bestuurders en commissarissen van de staatsdeelnemingen;
– bevoegdheden die de minister van Financiën heeft op basis van de Kernenergiewet;
Bovenstaande instrumenten zijn verschillend van aard. De bevoegdheden die voortvloeien uit het Burgerlijk Wetboek, Comptabiliteitswet, Wet stichting administratiekantoorbeheer financiële instellingen en de Kernenergiewet vormen de basis van de (formele) zeggenschap. De overige instrumenten hebben een meer informeel karakter, zijn richtinggevend (zoals de Corporate Governance Code) of dienen als randvoorwaarde om invulling te kunnen geven aan de beleidsdoelstelling (zoals de beschikbaarheid over en/of toegang tot de benodigde kennis).
Beleidsinformatie
In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de staatsdeelnemingen waarvan het beheer van het aandeelhouderschap ligt bij het ministerie van Financiën. Hierbij staat aangegeven hoeveel procent van de aandelen in handen is van de Staat, op welke wijze deze aandelen worden gehouden en in welke sector ze actief zijn.
Staatsdeelneming | Percentage aandelen (per 12 juni 2024) | Wijze van aandeelhouderschap | Sector |
ABN AMRO | 41,77% | Indirect (via NLFI) | Financiële Dienstverlening |
Air France-KLM | 9,10% | Direct | Transport |
BNG Bank | 50,00% | Direct | Financiële Dienstverlening |
COVRA | 100,00% | Direct | Radioactief-afvalmanagement |
FMO | 51,00% | Direct | Financiële Dienstverlening |
Gasunie | 100,00% | Direct | Energie |
Havenbedrijf Rotterdam | 29,17% | Direct | Infrastructuur |
Holland Casino | 100,00% | Direct | Kansspelen |
Invest-NL | 100,00% | Direct | Financiële Dienstverlening |
Invest International | 51,00% | Direct | Financiële Dienstverlening |
KLM | 5,92% | Direct | Transport |
Nederlandse Loterij | 99,00% | Direct | Kansspelen |
Nederlandse Spoorwegen | 100,00% | Direct | Transport |
NIO | 100,00% | Direct | Financiële Dienstverlening |
NWB Bank | 17,20% | Direct | Financiële Dienstverlening |
Schiphol | 69,80% | Direct | Infrastructuur |
SRH | 100,00% | Direct | Financiële Dienstverlening |
Stedin | 11,80% | Direct | Energie |
TenneT | 100,00% | Direct | Energie |
Thales Nederland | 1,00% | Direct | Defensie |
UCN | 100,00% | Direct | Energie |
De Volksbank | 100,00% | Indirect (via NLFI) | Financiële Dienstverlening |
Kengetallen
Onderstaande kengetallen zien op de implementatie en uitvoering van het deelnemingenbeleid. Hierbij wordt alleen gekeken naar deelnemingen met volwaardige bedrijfsactiviteiten en waar de Staat de aandelen met direct aandeelhouderschap beheert, in totaal zijn dit 18 deelnemingen. Dit aantal deelnemingen is gecorrigeerd voor SRH en NIO vanwege niet volwaardige bedrijfsactiviteiten en ABN AMRO en Volksbank vanwege het indirecte aandeelhouderschap via NLFI.
Realisatie 2023 | Streefwaarde 2024 | Streefwaarde 2025 | |
Percentage deelnemingen met >33% vrouwen in de raad van bestuur1 | 69% (9 van 13) | 100% (13 van 13) | 100% (13 van 13) |
Percentage doelstellingen via SBTi gesteld2 | 50% (7 van 14) | 100% (14 van 14) | 100% (14 van 14) |
Percentage deelnemingen met financiële doelstellingen bepaald3 | 27% (4 van 15) | 67% (10 van 15) | 93% (14 van 15) |
Deze indicator geeft weer bij welk percentage van de deelnemingen de raad van bestuur uit meer dan 1/3 vrouwen bestaat. Het totaal aantal deelnemingen is gecorrigeerd voor (i) de deelnemingen COVRA en UCN, die maar één bestuurder hebben en (ii) voor de deelnemingen Air France-KLM, KLM en Thales waarbij de Staat een klein minderheidsbelang heeft in de onderneming en daardoor beperkte invloed kan uitoefenen op het beleid.
Deze indicator geeft aan of de deelneming doelstellingen heeft gesteld samen via het Science Based Targets initiative (SBTi). Op de website van SBTi is te zien welke doelen deelnemingen hebben gesteld. Het totaal aantal deelnemingen is gecorrigeerd voor de deelnemingen COVRA, FMO, Gasunie en Invest International, vanwege de aard van deze ondernemingen.
In de Nota 2022 is een bredere set aan financiële indicatoren en bijbehorende doelstellingen geïntroduceerd. De Staat hanteert een bredere set die aansluit bij de aard van de deelneming en de sector waarin de deelneming actief is. Deze bredere set aan indicatoren vervangt het voormalige normrendement als maatstaf. De onderdelen van deze bredere set aan indicatoren zijn rendementsdoelstellingen, doelstellingen op onderliggende operationele prestaties en doelstellingen op de balanspositie. Het totaal aantal deelnemingen is gecorrigeerd voor de deelnemingen Air France-KLM, KLM en Thales waarbij de Staat een klein minderheidsbelang heeft in de onderneming en daardoor beperkte invloed kan uitoefenen op het beleid.
Meer kengetallen over het deelnemingenbeleid (zoals de omvang van het balanstotaal van alle deelnemingen, de vermogenspositie van deelnemingen en het door deelnemingen gerealiseerde rendement) zijn te vinden in het meest recente Jaarverslag Beheer Staatsdeelnemingen.
In 2022 heeft het kabinet de Nota Deelnemingenbeleid Rijksoverheid 2022 (Nota 2022) vastgesteld. Het deelnemingenbeleid wordt uitgewerkt in handboeken die periodiek worden herzien aan de hand van actuele ontwikkelingen en ervaringen uit de praktijk. De handboeken Evalueren, Strategie, Investeringen, Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), Benoemingen en Financiële positie zijn gepubliceerd. De implementatie van de Nota 2022 wordt inzichtelijk gemaakt via een dashboard. Het doel van het dashboard is om de Kamer en de samenleving te informeren over de voortgang van de implementatie van de Nota 2022 en de resultaten daarvan. Het dashboard is inmiddels digitaal beschikbaar. De komende periode wordt het dashboard stap voor stap doorontwikkeld en worden er per thema indicatoren toegevoegd. Daarnaast wordt er door gegaan met de uitrol van de Nota 2022 om dit beleid bij alle deelnemingen te implementeren.
In 2024 starten de evaluaties van het aandeelhouderschap in Air France- KLM, KLM, FMO en Schiphol. Deze evaluaties worden in 2025 afgerond. In 2025 werken we verder aan de toekomst van de Volksbank langs de kaders van het richtinggevende besluit.
Omschrijving | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Verplichtingen | 14.830.413 | 25.918.200 | 19.975.561 | 309.574 | 310.174 | 310.174 | 310.174 |
Uitgaven | 2.741.547 | 13.760.268 | 14.783.893 | 17.640.174 | 387.174 | 310.174 | 310.174 |
Garanties | 7 | 20 | 20 | 20 | 20 | 20 | 20 |
Regeling Bijzondere Financieringen | 7 | 20 | 20 | 20 | 20 | 20 | 20 |
Leningen | 0 | 13.100.000 | 14.200.000 | 17.100.000 | 0 | 0 | 0 |
Lening TenneT | 0 | 13.100.000 | 14.200.000 | 17.100.000 | 0 | 0 | 0 |
Opdrachten | 7.202 | 5.242 | 4.704 | 4.985 | 4.985 | 4.985 | 4.985 |
Uitvoeringskosten staatsdeelnemingen | 7.190 | 5.242 | 4.704 | 4.985 | 4.985 | 4.985 | 4.985 |
Opstart Invest International | 13 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Vermogensverschaffing/-onttrekking | 2.730.170 | 649.837 | 574.000 | 530.000 | 377.000 | 300.000 | 300.000 |
Kapitaalinjectie TenneT | 1.602.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Aan-/verkoop vermogenstitels | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Afdrachten Staatsloterij | 118.170 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 |
Kapitaalinjectie Invest-NL | 250.000 | 330.000 | 330.000 | 330.000 | 277.000 | 200.000 | 200.000 |
Kapitaalinjectie Invest International | 260.000 | 219.837 | 144.000 | 100.000 | 0 | 0 | 0 |
Kapitaalinjectie regionale netbeheerders | 500.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Bijdrage aan ZBO's/RWT's | 4.167 | 5.169 | 5.169 | 5.169 | 5.169 | 5.169 | 5.169 |
NLFI | 4.167 | 5.169 | 5.169 | 5.169 | 5.169 | 5.169 | 5.169 |
Ontvangsten | 2.780.360 | 2.652.676 | 1.812.752 | 2.482.868 | 2.736.992 | 2.781.992 | 2.786.992 |
Garanties | 12.308 | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 1.000 |
Premieontvangsten garantie KLM | 11.808 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Premieontvangsten Gasunie | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Premieontvangsten garantie FMO | 500 | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 1.000 |
Leningen | 0 | 276.423 | 743.252 | 1.378.368 | 1.632.492 | 1.632.492 | 1.632.492 |
Renteontvangsten lening KLM | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Aflossing lening KLM | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Renteontvangsten lening Tennet | 0 | 276.423 | 743.252 | 1.378.368 | 1.632.492 | 1.632.492 | 1.632.492 |
Vermogensverschaffing/-onttrekking | 2.765.230 | 2.370.753 | 1.064.000 | 1.099.000 | 1.099.000 | 1.144.000 | 1.149.000 |
Aan-/verkoop vermogenstitels | 1.206.926 | 903.753 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Afdrachten Staatsloterij | 118.170 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 |
Dividenden staatsdeelnemingen | 1.440.135 | 1.367.000 | 964.000 | 999.000 | 999.000 | 1.044.000 | 1.049.000 |
Winstafdracht DNB | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
waarvan: Griekse inkomsten SMP | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
waarvan: rente-inkomsten ESM | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Bijdrage aan ZBO's/RWT's | 2.822 | 4.500 | 4.500 | 4.500 | 4.500 | 4.500 | 4.500 |
NLFI | 2.822 | 4.500 | 4.500 | 4.500 | 4.500 | 4.500 | 4500 |
2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Verplichtingen | 14.830.413 | 25.918.200 | 19.975.561 | 309.574 | 310.174 | 310.174 | 310.174 |
waarvan garantieverplichtingen | 12.932.566 | 14.803.849 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Garanties en vrijwaringen staatsdeelnemingen | ‒ 1.561.500 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Garantie FMO | 14.494.066 | 14.803.849 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
waarvan overige verplichtingen | 1.897.847 | 11.114.351 | 19.975.561 | 309.574 | 310.174 | 310.174 | 310.174 |
Lening KLM | ‒ 722.917 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Lening SRH | ‒ 11.259 | ‒ 11.202 | ‒ 8.332 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Lening TenneT | 0 | 25.000.000 | 19.400.000 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Kapitaalinjectie TenneT | 1.602.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Verwerving vermogenstitels | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Afdrachten Staatsloterij | 118.170 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 |
Kapitaalinjectie Invest-NL | 142.600 | 330.000 | 330.000 | 99.400 | 200.000 | 200.000 | 200.000 |
Kapitaalinjectie Invest International | 260.000 | 219.837 | 144.000 | 100.000 | 0 | 0 | 0 |
Kapitaalinjectie regionale netbeheerders | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Overige betalingsverplichtingen | 509.253 | ‒ 14.524.284 | 9.893 | 10.174 | 10.174 | 10.174 | 10.174 |
2025 | |
|---|---|
juridisch verplicht | 98,6% |
bestuurlijk gebonden | 1,3% |
beleidsmatig gereserveerd | 0,0% |
nog niet ingevuld/vrij te besteden | 0,0% |
Budgetflexibiliteit
De uitgaven op artikel 3 zijn in 2025 voor 98,6% juridisch verplicht en voor 1,3% bestuurlijk gebonden. De juridisch verplichte uitgaven bestaan voornamelijk uit de lening aan TenneT, (een deel van) de kapitaalinjectie aan Invest-NL en de afdrachten Staatsloterij. De bestuurlijk gebonden uitgaven bestaan vooral uit de kapitaalinjectie aan Invest International.
Kapitaalinjectie Invest International en Invest-NL
De kapitaalinjecties voor Invest International zijn bestuurlijk gebonden. Na goedkeuring van de concrete aanvragen voor de kapitaalinjecties door Invest International wordt de verplichting juridisch vastgelegd. De kapitaalinjecties voor Invest-NL zijn grotendeels juridisch verplicht. Voor beide instellingen geldt dat de kapitaalinjecties naar verwachting nodig zijn om hun activiteiten uit te voeren.
Afdrachten Staatsloterij
De afdrachten Staatsloterij (uitgaven en ontvangsten) zijn 100% juridisch verplicht op basis van de Wet op de Kansspelen (WOK).
Verplichtingen
Overige verplichtingen
Lening SRH
SRH (SNS REAAL N.V.) heeft een vordering op de Nederlandse Staat. Op deze vordering is in de periode oktober 2020 tot en met 30 september 2025 een negatieve rente van toepassing. Conform de afspraken in de leningdocumentatie wordt de rente niet door SRH betaald maar afgeboekt op de vordering. Voor de periode na 30 september 2025 zal een nieuwe, marktconforme, rente worden vastgesteld. Indien er vanaf dat moment sprake is van een positieve rente zal deze jaarlijks worden bijgeboekt bij de vordering.
Lening TenneT
De Nederlandse overheid heeft met een incidentele suppletoire begroting aan het begin van dit jaar een aandeelhouderslening van € 25 mld. aan TenneT verstrekt voor 2024 en 2025. Door het uitblijven van de volledige verkoop van TenneT Duitsland heeft TenneT een additionele leningsfaciliteit nodig om haar credit rating te behouden en te voldoen aan marktvereisten. De leningsfaciliteit is opgehoogd met € 2,3 mld. voor 2025 en uitgebreid met € 17,1 mld. voor 2026. Zie ook paragraaf 2.5 Overzicht risicoregelingen.
Afdrachten Staatsloterij
Om te voldoen aan de wettelijke bepalingen in de WOK dat alle afdrachten van de Staatsloterij aan de Staat toekomen, is structureel zowel bij uitgaven als ontvangsten een reeks opgenomen voor afdrachten Staatsloterij.
Kapitaalinjectie Invest-NL
In 2019 is Invest-NL opgericht. Verspreid over enkele jaren ontvangt Invest-NL een kapitaalinjectie van € 1,7 mld. van de Staat. Hiervan valt naar verwachting € 330 mln. in 2025. Hiervan is € 277,6 mln. verplicht.
Daarnaast krijgt Invest-NL in totaal € 900 mln. tot en met 2029 aan additionele middelen waarmee haar slagkracht wordt vergroot. € 600 mln. wordt vanaf de begroting van Financiën gebruikt voor versterking van het kernkapitaal, wat onder meer bijdraagt aan de doorgroei van startups naar scaleups. Met cumulatief € 250 mln. krijgt Invest-NL de mogelijkheid Blended Finance uit te breiden om hiermee knelpunten in de bedrijfsfinanciering te kunnen adresseren. Daarmee wordt het innovatief mkb aanvullend geholpen om door te groeien en neemt de maatschappelijke impact van Invest-NL nog meer toe. Tevens wordt cumulatief € 50 mln. toegevoegd in het Beschermingsvoorziening Economische Veiligheid (BEV), waarmee als laatste redmiddel een belang kan worden genomen in bedrijven wanneer voorziene investeringen van statelijke actoren onze nationale veiligheid bedreigen. De bijdragen voor Blended Finance en het BEV worden verantwoord op de begroting van Economische Zaken.
Kapitaalinjectie Invest International
In 2021 is Invest International opgericht. Invest Internationaal ontvangt cumulatief een kapitaalinjectie van € 833 mln. verspreid over enkele jaren. Hiervan resteert nog € 144 mln. Dit zal naar verwachting in 2025 worden overgemaakt.
Daarnaast wordt vanuit het hoofdlijnenakkoord uit de gereserveerde middelen voor Invest NL een bedrag van € 100 mln. in 2026 vrijgemaakt ter ondersteuning van de financiering van het internationale Nederlandse bedrijfsleven door Invest International. Het kabinet onderzoekt tegelijkertijd hoe de continuïteit van Invest International voor de toekomst kan worden geborgd, onder andere door te bezien of en zo ja onder welke voorwaarden een integratie van beide organisaties mogelijk is, op zodanige wijze dat de beleidsdoelen van beide organisaties worden versterkt (binnen de geldende budgettaire afspraken).
Uitgaven
Leningen
Zie: Verplichtingen - Lening TenneT
Opdrachten
Het budget voor uitvoeringskosten staatsdeelnemingen is voornamelijk bestemd voor de inhuur van adviseurs ter ondersteuning in de diverse expertises die benodigd zijn voor het beheer van de staatsdeelnemingen.
Vermogensverschaffing- en onttrekking
Zie: Verplichtingen – Verwerving vermogenstitels, Afdrachten Staatsloterij, Kapitaalinjectie Invest-NL en Kapitaalinjectie Invest International.
Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s
NLFI is een rechtspersoon met een wettelijke taak. NLFI voert het staatsaandeelhouderschap uit voor de financiële instellingen die tijdelijk in beheer zijn. De kosten van NLFI worden grotendeels doorbelast aan de in beheer zijnde financiële instellingen. De netto-uitgaven aan NLFI om uitvoering te geven aan haar wettelijke taak zijn naar verwachting € 0,6 mln. over 2025 (€ 5,1 mln. uitgaven minus € 4,5 mln. ontvangsten).
Ontvangsten
Garanties
De Staat ontvangt een premie voor de verstrekte garantie aan FMO. Deze bedraagt € 1 mln. per jaar.
Leningen
De Staat ontvangt een marktconforme rente met additionele vergoedingen over de verstrekte lening aan TenneT.
Vermogensverschaffing/-onttrekking
Afdrachten Staatsloterij
Zie: Verplichtingen – Afdrachten Staatsloterij.
Dividenden Staatsdeelnemingen
Deze post bestaat uit alle dividenden, winstafdrachten en verkoopopbrengsten die zien op zowel de reguliere deelnemingen als de tijdelijke financiële deelnemingen (ABN AMRO, de Volksbank).
Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s
Zie: Uitgaven – Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s.