Base description which applies to whole site

3.1 Artikel 1. Primair onderwijs

Het primair onderwijs (po) zorgt dat leerlingen in de eerste fase van de doorlopende leerlijn hun talenten maximaal kunnen ontplooien en vervolgonderwijs kunnen volgen dat het beste past bij hun talenten. Het legt bovendien de basis voor de huidige en toekomstige deelname van deze leerlingen aan de samenleving.

De Minister is verantwoordelijk voor een stelsel van primair onderwijs dat zodanig functioneert dat het onderwijs aansluit bij de talenten van individuele leerlingen en bij de behoeftes van de maatschappij.

Financieren

De Minister is verantwoordelijk voor de financiering van het primair onderwijs door lumpsumbekostiging van de onderwijsinstellingen. Hierdoor wordt de toegankelijkheid van het onderwijs gewaarborgd.

Stimuleren

De Minister stimuleert specifieke beleidsonderwerpen door het verstrekken van (aanvullende) bekostiging, subsidies en de inzet van andere instrumenten zoals overleg, voorlichting, (prestatie)afspraken en wet- en regelgeving.

Regisseren

De Minister vult zijn verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het onderwijs in via een regisserende rol. De normeisen van kwaliteit zijn vastgelegd in wet- en regelgeving; de Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op de naleving.

Kengetallen
Tabel 15 Leerlingen primair onderwijs (aantallen x 1.000)12
 

2022

2023

2024

2025

2026

2027

2028

Leerlingen basisonderwijs

1424,1

1.418,1

1.424,9

1.422,6

1.426,3

1.420,6

1.417,9

Leerlingen trekkende bevolking3

0,36

0,4

0,4

0,4

0,4

0,4

0,4

Leerlingen in het speciaal basisonderwijs

36,1

35,9

35,2

34,7

34,5

34,3

34,2

Leerlingen in het (voortgezet) speciaal onderwijs

73,5

74,0

75,3

76,3

77,0

77,3

77,3

Totaal po

1534,1

1.528,4

1.535,8

1.534,0

1.538,2

1.532,6

1.529,8

1

Tabel o.b.v. het aantal leerlingen op 1 februari 2023.

2

Bron: DUO 1 cijferbestand en de Referentieraming 2023.

3

Dit zijn leerlingen van de rijdende scholen en van de school voor varende kleuters.

Tabel 16 Uitgaven per leerling (bedragen x € 1.000)1
 

2022

2023

2024

2025

2026

2027

2028

Primair onderwijs2

10,7

10,4

10,0

10,0

10,0

10,0

10,0

Bekostiging3

9,7

9,5

9,1

9,1

9,1

9,1

9,1

Exclusief ondersteuningsmiddelen4

8

8,0

7,6

7,6

7,6

7,6

7,6

1

Tabel o.b.v. het aantal leerlingen op 1 februari 2023.

2

De totale uitgaven uit tabel 'Budgettaire gevolgen van beleid art 1', exclusief de bijdragen aan agentschappen en ZBO’s/RWT’s, gedeeld door het aantal leerlingen in hetzelfde jaar, zoals opgenomen in tabel 'Leerlingen primair onderwijs'.

3

De bekostiging uit tabel 'Budgettaire gevolgen van beleid art 1', gedeeld door het aantal leerlingen in hetzelfde jaar, zoals opgenomen in tabel 'Leerlingen primair onderwijs'.

4

De bekostiging uit tabel 'Budgettaire gevolgen van beleid art 1', minus de ondersteuningsmiddelen opgenomen in tabel 'Ondersteuningsmiddelen', gedeeld door het aantal leerlingen in hetzelfde jaar, zoals opgenomen in tabel 'Leerlingen primair onderwijs'.

De belangrijkste beleidswijzigingen op het terrein van primair onderwijs worden beschreven bij het onderdeel beleidsprioriteiten.

Tabel 17 Budgettaire gevolgen van beleid art. 1 (bedragen x € 1.000)
 

2022

2023

2024

2025

2026

2027

2028

Verplichtingen

22.261.087

15.494.847

15.363.520

15.243.180

15.369.617

15.338.076

15.296.513

        

Uitgaven

15.434.003

16.082.302

15.428.036

15.329.292

15.359.535

15.326.965

15.285.402

        

Bekostiging

14.464.959

14.730.346

14.033.924

13.993.762

13.974.590

13.916.228

13.873.027

Bekostiging po-instellingen

12.939.474

13.781.342

13.765.148

13.724.730

13.705.613

13.647.251

13.578.116

Bekostiging Caribisch Nederland

28.918

30.443

30.142

30.398

30.398

30.398

30.398

Aanvullende bekostiging

159.420

185.319

207.029

207.029

206.974

206.974

232.908

Aanpak lerarentekort G5

31.569

31.605

31.605

31.605

31.605

31.605

31.605

Aanvullende bekostiging NP Onderwijs

1.305.578

701.637

0

0

0

0

0

Subsidies (regelingen)

233.526

433.834

703.480

646.906

662.247

687.676

689.105

Onderwijsvoorziening jonggehandicapten

24.400

27.878

27.878

27.878

27.878

27.878

27.878

Nederlands onderwijs buitenland

12.064

12.930

14.528

14.528

14.528

14.528

14.528

Humanistisch vormend en godsdienstonderwijs

14.764

17.473

18.051

18.051

18.051

18.051

18.051

Inhaal- en ondersteuningsprogramma's

54

0

0

0

0

0

0

School en omgeving

20.733

77.740

174.404

221.983

245.373

264.134

264.132

Basisvaardigheden

108.661

156.294

224.765

221.053

214.169

215.181

215.727

NGF Open Leermateriaal

0

443

3.790

0

0

0

0

NGF Digitaal Onderwijs

0

3.450

5.300

5.200

2.750

2.750

2.750

Schoolmaaltijden

0

60.827

101.260

0

0

0

0

Brugfunctionaris

0

0

40.285

40.285

40.285

40.285

40.285

Overige subsidies

52.850

76.799

93.219

97.928

99.213

104.869

105.754

Opdrachten

15.667

51.489

42.683

43.622

40.379

39.795

40.095

Opdrachten

11.372

45.897

42.683

43.622

40.379

39.795

40.095

Zelftesten

4.295

5.592

0

0

0

0

0

Bijdrage aan agentschappen

40.642

45.040

39.813

39.770

42.049

42.012

42.170

Dienst Uitvoering Onderwijs

40.642

45.040

39.813

39.770

42.049

42.012

42.170

Bijdrage aan ZBO's/RWT's

13.379

14.013

11.189

8.262

8.262

8.262

8.013

Stichting Vervangingsfonds en Particpatiefonds

10.800

11.217

8.393

5.466

5.466

5.466

5.217

UWV

2.579

2.796

2.796

2.796

2.796

2.796

2.796

Bijdrage aan medeoverheden

665.830

807.386

596.753

596.776

631.814

619.281

619.281

Gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid

536.651

571.367

572.386

572.386

609.248

609.248

609.248

Caribisch Nederland

9.297

24.814

19.878

19.901

18.077

5.544

5.544

Scholenprogramma Groningen

3.000

3.089

3.089

3.089

3.089

3.089

3.089

Nationaal Programma Onderwijs

93.907

54.773

0

0

0

0

0

Ventilatie in scholen

8.775

129.015

0

0

0

0

0

Spuk vve Oekraïne

0

9.675

0

0

0

0

0

Spuk huisvesting noodlocaties po

14.200

14.653

0

0

0

0

0

Overig

0

0

1.400

1.400

1.400

1.400

1.400

Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken

0

194

194

194

194

13.711

13.711

Brede scholen

0

194

194

194

194

13.711

13.711

Ontvangsten

26.363

9.208

9.208

9.208

9.208

9.208

9.208

Uitsplitsing verplichtingen
 

2022

2023

2024

2025

2026

2027

2028

Verplichtingen

22.261.087

15.494.847

15.363.520

15.243.180

15.369.617

15.338.076

15.296.513

waarvan garantieverplichtingen

24.498

‒ 2.472

0

0

0

0

0

waarvan overige verplichtingen

22.236.589

15.497.319

15.363.520

15.243.180

15.369.617

15.338.076

15.296.513

De garantieverplichtingen hebben betrekking op leningen/rekening-courantkredieten aan onderwijsinstellingen. Deze leningen worden door middel van schatkistbankieren verstrekt. Het Ministerie van OCW staat voor deze leningen garant. Deze verplichtingen worden niet geraamd.

Budgetflexibiliteit
Tabel 18 Geschatte budgetflexibiliteit
 

2024

juridisch verplicht

99,1%

bestuurlijk gebonden

0%

beleidsmatig gereserveerd

0,8%

nog niet ingevuld/vrij te besteden

0,1%

Van het totale budget voor artikel 1 is voor 2024 99,1 procent juridisch verplicht.

Bekostiging

Het beschikbare budget in 2024 is voor 100 procent juridisch verplicht. De verplichtingen hebben onder meer betrekking op de lumpsumbekostiging aan de schoolbesturen en de samenwerkingsverbanden. Hieraan ten grondslag liggen de Wet op het primair onderwijs, de Wet op expertisecentra, onderliggende besluiten en uitvoeringsregelingen. Het moment waarop de juridische verplichting wordt aangegaan vindt plaats voorafgaand aan het kalenderjaar waarop de bekostiging betrekking heeft.

Subsidies

Het beschikbare budget in 2024 is voor 79,8 procent juridisch verplicht. Dit verplichte deel betreft de subsidies die voorafgaand aan het jaar van verstrekking worden vastgelegd. Voor nadere toelichting wordt verwezen naar de subsidiebijlage.

Opdrachten

Het beschikbare budget in 2024 is voor 48,6 procent juridisch verplicht. Het gaat hierbij om diverse beleidsgerichte activiteiten en onderzoeken, onder andere voor passend onderwijs, voor- en vroegschoolse educatie (vve) en de uitvoeringskosten voor subsidieregelingen. Ervaringsgegevens laten zien dat in de loop van het jaar het resterende deel van het budget ook juridisch wordt verplicht.

Bijdrage aan agentschappen

Het budget in 2024 is voor 100 procent juridisch verplicht. Op basis van de managementafspraken tussen het bestuursdepartement en de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) zijn afspraken vastgelegd voor het komende jaar.

Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s

Het budget in 2024 is voor 100 procent juridisch verplicht. Het gaat hier om bijdragen aan het Vervangings- en Participatiefonds en het Uitkeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV). Op basis van een beheersovereenkomst worden de middelen voorafgaand aan het jaar waarop de bijdragen betrekking hebben verplicht.

Bijdrage aan medeoverheden

Van het beschikbare budget voor 2024 is 99,7 procent juridisch verplicht. Het overgrote deel van de middelen wordt beschikbaar gesteld via een specifieke uitkering naar gemeenten in het kader van het gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid (GOAB).

Bekostiging

Bekostiging po-instellingen

Per 1 januari 2023 is de vereenvoudigde bekostiging in het primair onderwijs van kracht. De systematiek is onder andere vereenvoudigd door het reduceren van het aantal indicatoren en volledige kalenderjaarbekostiging.

Het Rijk verstrekt schoolbesturen lumpsumbekostiging voor personeel en materiële instandhouding. Deze bekostiging is grotendeels gebaseerd op het aantal leerlingen. Daarnaast wordt via de groeibekostiging en kleine scholentoeslag rekening gehouden met de groei en grootte van de school.

Met de groeibekostiging is circa € 43,3 miljoen gemoeid en met de kleine scholentoeslag circa € 162,3 miljoen. Tot slot wordt in de bekostiging rekening gehouden met een aantal specifieke kenmerken van leerlingen in het kader van het onderwijsachterstandenbeleid ((speciaal) basisonderwijs (sbao) en (voortgezet) speciaal onderwijs ((v)so)) waar circa € 462,8 miljoen mee is gemoeid. Voor de aanpak van werkdruk is in kalenderjaar 2024 circa € 380,0 miljoen beschikbaar. Dit is op basis van de origineel beschikbaar gestelde reeks, maar inmiddels is het totale budget inclusief de jaarlijks toegekende loon- en prijsbijstelling voor 2024 opgelopen tot circa € 448,0 miljoen.

In de volgende tabel is het verloop van de ondersteuningsmiddelen opgenomen (gecorrigeerd voor de leerlingaantallen), die naast de basisbekostiging beschikbaar zijn voor de lichte en zware ondersteuning. Lichte ondersteuning betreft grotendeels middelen die naar de samenwerkingsverbanden po gaan en waar vanuit middelen rechtstreeks naar de sbao gaan. Bijdragen voor de zware ondersteuning zijn voor de samenwerkingsverbanden po en vo en het (v)so, waaronder de clusters 1 en 2. Sinds de invoering van passend onderwijs besluiten de samenwerkingsverbanden (clusters 3 en 4) over de plaatsing van leerlingen in het (v)so.

Tabel 19 Ondersteuningsmiddelen (bedragen x € 1 miljoen)
  

2023

2024

2025

2026

2027

2028

Lichte ondersteuning - Samenwerkingsverbanden primair onderwijs

 

505

505

505

505

505

505

Zware ondersteuning - cluster 1 en 2

 

350

350

350

350

350

350

Zware ondersteuning - samenwerkingsverbanden primair onderwijs

 

710

710

710

710

710

710

Zware ondersteuning - samenwerkingsverbanden voortgezet onderwijs1

 

755

755

750

740

730

725

Lichte en zware ondersteuning - Totaal artikel 1

 

2.320

2.320

2.315

2.305

2.295

2.290

1

Samenwerkingsverbanden vo betreft alleen de middelen die op artikel 1 staan en is inclusief een gedeelte dat rechtstreeks naar de WEC scholen gaat onder andere bestemd voor onderwijs in gesloten jeugdzorg en justitiële inrichtingen.

Bekostiging Caribisch Nederland

Het Rijk verstrekt bekostiging aan de schoolbesturen in Caribisch Nederland. Het betreft de schoolbesturen op de eilanden Bonaire, Sint-Eustatius en Saba.

Aanvullende bekostiging

Naast de reguliere bekostiging ontvangen de schoolbesturen middelen voor specifieke doeleinden. Voor kalenderjaar 2024 is in totaal circa € 207,0 miljoen aan aanvullende bekostiging beschikbaar. Daarvan is vanuit het coalitieakkoord circa € 25,3 miljoen beschikbaar voor het versterken van de infrastructuur voor basisvaardigheden. Verder is circa € 28,0 miljoen beschikbaar om onderwijs- en ondersteuningsaanbod voor hoogbegaafde leerlingen (verder) te ontwikkelen. Tot slot is circa € 153,7 miljoen beschikbaar voor de verdere professionalisering van het personeel en de begeleiding van startende leraren en schoolleiders.

Aanpak tekorten G5

Naast de aanvullende bekostiging ontvangen de steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Almere middelen voor de aanpak van het lerarentekort.

Subsidies

Voor het stimuleren en realiseren van diverse beleidsdoelstellingen worden subsidies verstrekt (zie voor het totaaloverzicht de bijlage subsidies).

Verbetering basisvaardigheden

Te veel leerlingen verlaten het funderend onderwijs zonder goede beheersing van de basisvaardigheden, zoals taal, rekenen, digitale geletterdheid en burgerschap. Met het Masterplan Basisvaardigheden worden scholen bij de ontwikkeling van deze vaardigheden ondersteund. Vooruitlopend op het ontwikkelen van een structureel instrument is er voor de korte termijn subsidie beschikbaar. Voor 2024 is hiervoor circa € 224,8 miljoen beschikbaar.

School en Omgeving

Elke leerling verdient het om zijn talenten en vaardigheden in de volle breedte te ontwikkelen. Om voor zoveel mogelijk leerlingen een zo kwalitatief goed mogelijk programma van activiteiten rond de school te bieden is er een subsidieregeling. Hiernaast loopt het programma School en Omgeving ook mee in de brede specifieke uitkering (spuk) Kansrijke Wijk. De middelen voor de spuk Kansrijke Wijk zijn tot en met 2025 overgeboekt naar het Ministerie van BZK. De middelen voor het programma School en Omgeving staan verdeeld over artikel 1 (primair onderwijs) en artikel 3 (voortgezet onderwijs). Voor artikel 1 is € 174,4 miljoen en voor artikel 3 € 111,5 miljoen beschikbaar. Voor beide artikelen is in 2024 in totaal € 285,9 miljoen beschikbaar.

Schoolmaaltijden

Net als in 2023 worden er in 2024 maaltijden verstrekt op scholen in het primair en voortgezet onderwijs, zodat meer leerlingen zonder honger les kunnen volgen. Hiervoor ontvangt OCW middelen van de ministeries van SZW (€ 52,5 miljoen) en VWS (€ 10,0 miljoen). In totaal is € 166,0 mln beschikbaar, dat naar rato van leerlingenaantallen is verdeeld over de sectoren. Op artikel 1 voor het primair onderwijs is € 101,3 miljoen beschikbaar.

Brugfunctionaris

Voor het versterken van de verbinding tussen school, kind en gezin en de ondersteuningsstructuur op school zijn middelen beschikbaar gesteld. De middelen staan verdeeld over artikel 1 (primair onderwijs) en artikel 3 (voortgezet onderwijs). In 2024 bedraagt dit respectievelijk € 40,3 miljoen en € 11,5 miljoen. In totaal is voor dit doel € 51,8 miljoen beschikbaar gesteld in 2024.

Overige subsidies

De grootste subsidies zijn verder de Regeling onderwijsvoorziening jonggehandicapten (circa € 27,9 miljoen), de Regeling Nederlands onderwijs in het buitenland (circa € 14,5 miljoen) en de Regeling subsidieverstrekking voor godsdienstonderwijs of levensbeschouwelijk vormingsonderwijs (circa € 18,1 miljoen).

Daarnaast worden er onder andere subsidies verstrekt voor andere eindtoetsen in het po, voor onderwijs aan zieke leerlingen, ten behoeve van de Gelijke Kansen Alliantie en voor het aanpassen van lesmateriaal ten behoeve van visueel gehandicapte en dyslectische leerlingen.

Opdrachten

Dit betreft de middelen voor diverse beleidsgerichte activiteiten en onderzoeken, onder andere voor passend onderwijs, vve en uitvoeringskosten van subsidieregelingen.

Bijdrage aan agentschappen

De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is een uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van OCW en levert producten en diensten op het terrein van de bekostiging van instellingen, financiering van studenten en informatie-voorziening. Het betreft hier het aandeel in de uitvoeringskosten van DUO voor artikel 1 (primair onderwijs).

Bijdrage aan ZBO’s en RWT’s

De stichtingen Vervangingsfonds (VF) en Participatiefonds (PF) ontvangen als privaatrechtelijke ZBO’s middelen voor het beheren en verevenen van respectievelijk de vervangings- en werkloosheidsuitgaven van schoolbesturen in het primair onderwijs. De kosten die het VF en PF vergoeden worden nagenoeg geheel gedekt uit de premies die schoolbesturen afdragen. Het Ministerie van OCW verstrekt een (vaste) bijdrage in de kosten van het ondersteunende bureau van de fondsen.

Het UWV ontvangt middelen voor de uitvoering van de Regeling onderwijsvoorziening jonggehandicapten.

Bijdrage aan medeoverheden

Gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid

Gemeenten ontvangen middelen voor onderwijsachterstandenbeleid. GOAB bestaat uit meerdere instrumenten, waaronder vve, schakelklassen en zomerscholen.

Het overgrote deel van dit budget bestaat uit de middelen voor GOAB (€ 566 miljoen). Het overige deel bestaat uit middelen ten behoeve van het programma Ontwikkeling Jonge Kind.

Caribisch Nederland

Naast de GOAB-middelen voor gemeenten bevat dit financiële instrument middelen die worden ingezet voor het OCW-beleid in Caribisch Nederland. Dat behelst onder meer het verder verbeteren van de kwaliteit van het gehele onderwijs in Caribisch Nederland tot een naar Nederlandse maatstaven aanvaardbaar niveau. Een groot gedeelte van het budget is bestemd voor de verbetering van de onderwijshuisvesting. Daarnaast is er voor samenwerking met Curaçao, Sint Maarten en Aruba structureel een beperkt budget beschikbaar, bestemd voor het bevorderen van voorzieningen in de regio, mede ten behoeve van de inwoners van Caribisch Nederland. In 2024 gaat het in totaal om een bedrag van circa € 19,9 miljoen aflopend naar circa € 5,5 miljoen in 2028.

Scholenprogramma Groningen

Voor het scholenprogramma Groningen is er tot en met 2034 vanuit het Ministerie van OCW jaarlijks circa € 3,0 miljoen beschikbaar om 101 scholen aardbevingsbestendig en toekomstbestendig te maken.

Overig

Op de post «overig» wordt vanaf 2024 € 1,4 miljoen per jaar geboekt. Naar aanleiding van het aangenomen amendement van der Molen c.s. worden deze middelen overgeboekt naar de provincie Friesland ter ondersteuning van de curriculum herziening voor de Friese Taal.

Bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken

Brede scholen

Er worden structurele middelen ter beschikking gesteld ten behoeve van de «Brede impuls combinatie-functies» via een specifieke uitkering bij het Ministerie van VWS. Het doel van deze impuls is om onder andere sport-, beweeg- en cultuuronderwijs op en rond scholen te versterken. In 2023 is voor de periode 2023 tot en met 2026 circa € 12,7 miljoen per jaar overgeboekt naar het Ministerie van VWS.

Licence