1. Algemene doelstelling

De zorg voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen uit de Tweede Wereldoorlog (WO II) is geborgd en mensen beseffen, mede op basis van de gebeurtenissen uit WO II, wat het betekent om in vrijheid te kunnen leven.

2. Rol en verantwoordelijkheid Minister

Het is belangrijk om de herinnering aan WO II levend te houden en te borgen dat blijvend betekenis kan worden gegeven aan het verhaal van de oorlog. Ook dit is onderdeel van de leidende begrippen ereschuld en bijzondere solidariteit ten aanzien van de deelnemers aan voormalig verzet en de oorlogsgetroffenen. Het belang van het levend houden van de herinnering geldt niet alleen voor (nabestaanden van) mensen die deze oorlog hebben meegemaakt, maar juist ook voor nieuwe generaties. Generaties van nu en later moeten – ook als de eerste generatie is weggevallen – betekenis kunnen geven aan alle facetten van deze geschiedenis. Dat geldt zowel voor de oorlog zoals deze zich in Nederland en Europa heeft afgespeeld, en dan vooral de Holocaust als dieptepunt van het menselijk handelen, maar evenzo voor de oorlog (en de onmiddellijke periode erna) in voormalig Nederlands-Indië. De betekenis van het levend houden van de herinnering aan WO II is gerelateerd aan hedendaagse vraagstukken van grondrechten, democratie, (internationale) rechtsorde en vrijheid. De invulling hiervan vindt plaats langs vier domeinen: benodigde kennis, museale functie, educatie en informatie en herdenken, eren en vieren.

De Minister is verantwoordelijk voor:

Stimuleren:

• – De herinnering aan WO II blijvend betekenis laten houden.

Financieren:

• – Subsidiëring van begeleidende instellingen voor maatschappelijk werk en sociale dienstverlening aan erkende deelnemers aan het voormalig verzet en oorlogsgetroffenen.

• – Subsidiëring van instellingen die de herinnering aan de WO II levend houden.

Regisseren:

• – Het in stand houden en ondersteunen van een infrastructuur die het mogelijk maakt de zorg- en dienstverlening aan verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WO II te garanderen en de herinnering aan WO II blijvend betekenis te laten houden.

• – Het actueel houden van de wet – en regelgeving voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WO II.

(Doen) uitvoeren:

• – Opdrachtgever van en toezichthouder op de zelfstandige bestuursorganen Pensioen- en Uitkeringsraad (PUR) en Sociale Verzekeringsbank, afdeling Verzetsdeelnemers en Oorlogsgetroffenen (SVB-V&O), voor toepassing en uitvoering van de wetten en regelingen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WO II.

• – Opdrachtgever van en toezichthouder op het Nationaal Comité 4 en 5 mei (NC) voor het invullen van herdenken, eren en vieren.

3. Beleidsconclusies

• – Door monitoring en bijsturing van ontwikkelingen op het terrein van de zorg- en dienstverlening en op het terrein van de herinnering WO II, is ook in 2016 bijgedragen aan continuïteit en kwaliteit van het stelsel van voorzieningen en organisaties.

• – In 2016 is zeker gesteld dat (de uitvoering van) het wettelijk stelsel van pensioenen en uitkeringen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WO II actueel en effectief blijft, ondanks een door demografische ontwikkelingen steeds kleinere doelgroep. Hiertoe is onder andere met de PUR en de SVB gesproken over de uitvoering van diverse regelingen en een goede inbedding van werkzaamheden ten behoeve van de Algemene Oorlogsongevallen regeling (AOR). Dit heeft geleid tot een verkleining van de omvang van de PUR en vergrote mandatering aan medewerkers van de SVB (TK 20 454, nr. 123).

• – In 2016 zijn door de SVB 550 uitkeringen Backpay betaald, waarvan 126 in het buitenland. Er heeft actieve communicatie over de regeling plaatsgevonden in binnen- en buitenland. Ruim 5.000 personen uit beschikbare gegevens bij de SVB en verwante overheden zijn pro-actief onderzocht of zij in aanmerking kwamen voor de regeling (TK 20 454, nr. 126). De Backpay-regeling is met een jaar verlengd (TK 20 454, nr. 126), zodat met name mensen in het buitenland meer tijd hebben om een aanvraag in te dienen.

• – De rapporten van de Commissie Cohen zijn in 2016 (bijlage bij TK 20 454, nr. 123) door de sector omarmd en hebben geresulteerd in verschillende convenanten waarmee partijen gezamenlijk concreet invulling gaan geven aan hun ambities ten aanzien van herdenken en vieren, en doorgeven van de herinnering aan volgende generaties.

4. Tabel budgettaire gevolgen van beleid

5. Toelichting op de instrumenten

Verplichtingen

Voor het in 2015 aangaan van de verplichting ten behoeve van de SVB voor 2016 is verplichtingenbudget overgeheveld van 2016 naar 2015 (circa € 255 miljoen).

1. De zorg- en dienstverlening aan verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WOII en de herinnering aan WO II

Bron: Nationaal Comité 4 en 5 mei – Nationaal Vrijheidsonderzoek

Uit het Nationaal Vrijheidsonderzoek 2016 van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, dat sinds 2001 jaarlijks wordt uitgevoerd, blijkt dat driekwart van de Nederlanders de herdenking op 4 mei (heel) belangrijk vindt. Dit draagvlak is groot door de tijd heen, maar is licht gedaald ten opzichte van 2015 toen 79% aangaf de herdenking op 4 mei (heel) belangrijk te vinden. Een ruime meerderheid van de Nederlanders vindt niet dat de herdenking per definitie aan betekenis verliest alleen maar omdat de Tweede Wereldoorlog steeds verder achter ons ligt. Dit komt mede doordat een toenemend aantal mensen de laatste jaren een andere – meer actuele – invulling aan 4 mei is gaan geven. Ten aanzien van de viering van 5 mei geeft driekwart van de Nederlanders aan dat zij de viering van 5 mei (heel) belangrijk vinden. Dit draagvlak was de afgelopen jaren minder groot, maar is sinds 2015 stabiel. Ruim zeven op de tien geven aan zich op 5 mei verbonden te voelen met elkaar en zich solidair te voelen met mensen die niet in vrijheid leven. Een even grote groep staat stil bij het feit dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Een meerderheid geeft aan 5 mei belangrijk te vinden vanwege nieuws en actualiteiten (73%) en ruim driekwart vindt dat 5 mei zijn actualiteitswaarde blijft behouden zolang er oorlog en onderdrukking bestaan en vindt dat de viering van 5 mei ook in de toekomst door moet gaan.

2. Pensioenen en uitkeringen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WO II

Inkomensoverdrachten

Wetten en regelingen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen

De wetten en regelingen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen worden alleen nog bijgesteld als wijzigingen in aanpalende wetten, bijvoorbeeld op het terrein van zorg en sociale zekerheid, dat noodzakelijk maken. In het kader van de wetten voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen uit WO II (Wuv, Wubo, Wiv en Wbp) worden onder andere tegemoetkomingen (inkomensafhankelijk) en vergoedingen (inkomensonafhankelijk) voor bijzondere voorzieningen toegekend als onderdeel van de totale uitkering. Het betreft met name uitgaven voor medische voorzieningen, huishoudelijke hulp, deelname maatschappelijk verkeer en overige voorzieningen zoals vervoer en extra vakantie.

Voor 2016 is een bedrag van circa € 258,5 miljoen in de vorm van pensioenen en uitkeringen verstrekt, waarvan het merendeel voor de Wet uitkeringen vervolgingsslachtoffers 1940–1945 (€ 147,4 miljoen).

Uitkeringen aan Oorlogsgetroffenen WOII (bedragen x € 1.000.000)

Bron: SVB Begroting 2017 en meerjarenbegroting 2018 t/m 2022 van programma-uitgaven wetten en regelingen voor Verzetsdeelnemers en Oorlogsgetroffenen

Uitkeringsregeling Backpay

In totaal is er aan de SVB € 18,6 miljoen beschikbaar gesteld voor de uitvoering van de Backpay-uitkeringen voor de genoegdoening van niet-uitbetaalde salarissen aan nog in leven zijnde ambtenaren en militairen die in dienst waren van het Nederlands-Indisch Gouvernement gedurende de Japanse bezetting. Het budget is bij de eerste suppletoire wet beschikbaar gekomen.

Bijdragen aan ZBO’s/RWT’s

SVB

Om de pensioenen, uitkeringen en bijzondere voorzieningen te kunnen toekennen aan verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen, is in 2016 een bijdrage (in totaal circa € 10,7 miljoen) ter beschikking gesteld aan de SVB, inclusief een bijdrage van € 0,7 miljoen voor de toekenning en betaling van de Backpay uitkeringen.

Ontvangsten

In 2016 is € 3,9 miljoen meer ontvangen dan begroot doordat de rechtsherstelgelden Sinti en Roma € 4,1 miljoen van de stichting afwikkeling RSR zijn overgeboekt naar VWS om de subsidieregeling voor Sinti en Roma uit te voeren.