Onder dit artikel vallen de megaprojecten Verkeer en Vervoer:

• • Westerscheldetunnel;

• • Betuweroute;

• • Hogesnelheidslijn-Zuid;

• • Project Mainport Rotterdam;

• • ERTMS Landelijke invoer;

• • Zuidasdok;

• • Programma Hoogfrequent Spoorvervoer.

Onderstaand wordt een toelichting gegeven op de verschillen (de mutaties) tussen de begroting en de realisatie, zie voor de gehanteerde norm de toelichting «normering jaarverslag» zoals opgenomen in de leeswijzer.

• Ad 1) De hogere verplichtingenrealisatie wordt met name veroorzaakt doordat het programma PHS is overgeboekt van artikel 13 naar artikel 17 in verband met de Status groot project.

• Ad 2) De realisatie is € 3 miljoen minder dan begroot omdat de uitvoering van het deelproject «plasbrand verkleinende maatregelen» is doorgeschoven naar latere jaren.

• Ad 3) De realisatie voor het HSL-Zuid project is € 9 miljoen lager dan begroot. Hiervan heeft € 3 miljoen betrekking op de overboeking naar artikel 13.04 voor de zettingsproblematiek en € 2 miljoen op de overboeking naar artikel 13.03 voor de planuitwerking geluidsmaatregelen. De resterende € 4 miljoen is doorgeschoven naar latere jaren.

• Ad 4,5) voor een toelichting op de verschillen (per object) wordt verwezen naar de specifieke toelichtingen bij deze artikelonderdelen.

• Ad 7) Tijdens de herijkingsfase is gebleken dat het project meer voorbereidingstijd vraagt dan vooraf werd ingeschat. De herijkingsfase is bedoeld om te komen tot een integraal uitvoeringsontwerp en duurt hierdoor langer, waardoor er in 2018 minder is uitgegeven dan verwacht.

• Ad 6, 8, 9) Voor een toelichting op de verschillen (per project) wordt verwezen naar de specifieke toelichtingen bij deze artikelonderdelen.

• Ad 10) De hogere realisatie op ontvangsten wordt veroorzaakt door een afrekening van voorschotten met ProRail met betrekking tot de uitvoering van het Programma Hoogfrequent Spoorvervoer.

17.02 Betuweroute

De Betuweroute is een 160 kilometer lange, tweesporige spoorlijn die exclusief bestemd is voor het goederenvervoer. De spoorlijn is aangelegd tussen de Rotterdamse haven en de Duitse grens bij Zevenaar-Emmerich en is in gebruik sinds juni 2007. De status van Groot Project is formeel beëindigd op 28 april 2011.

Toelichting:

• Ad 1) Voor de afwikkeling van de restpunten is aan ProRail de nazorgbeschikking afgegeven. Hierop is in 2018 € 1 miljoen gerealiseerd. Dit is € 4 miljoen minder dan begroot omdat de uitvoering van het deelproject «plasbrand verkleinende maatregelen» is doorgeschoven naar latere jaren.

17.03 Hogesnelheidslijn-Zuid

Met het vaststellen van de Planologische Kernbeslissing (PKB) HSL-Zuid is besloten tot aansluiting van Nederland op het Europese net van hogesnelheidslijnen. De HSL-Zuid bewerkstelligt een milieuvriendelijke verbinding tussen de Europese mainports en vormt daarmee een belangrijke schakel in het internationale en nationale lange afstandsverkeer. In 2018 is de status van Groot Project nog van kracht. De vaste commissie voor Infrastructuur en Milieu van de Tweede Kamer heeft op 13 februari 2017 besloten de grootprojectstatus voor het HSL-Zuid project te handhaven, maar de informatieafspraken te wijzigen door voortaan één voortgangsrapportage per jaar te willen ontvangen in plaats van twee en bij iedere voortgangsrapportage een controle van de Auditdienst Rijk te willen ontvangen die zich beperkt tot de restpunten (betonkwaliteit, zettingen, geluidsreductie en de afhandeling van schades en grondzaken). In het najaar van 2018 is de 41e Voortgangsrapportage (Kamerstukken II 2018–2019, 22 026, nr. 505) aan de Tweede Kamer verstuurd.

Toelichting:

• Ad 1) De realisatie voor het HSL-Zuid project is € 9 miljoen lager dan begroot. Hiervan heeft € 3 miljoen betrekking op de overboeking naar artikel 13.04 voor de zettingsproblematiek en € 2 miljoen op de overboeking naar artikel 13.03 voor de planuitwerking geluidsmaatregelen. De resterende € 4 miljoen is doorgeschoven naar latere jaren.

  De afname van het projectbudget met € 71 miljoen wordt veroorzaakt door de overboeking van het budget voor geluidsmaatregelen naar artikel 13.03 (€ 71 miljoen), de toevoeging van budget uit de investeringsruimte voor zettingsproblematiek (€ 6 miljoen), de toevoeging van prijscompensatie (€ 1 miljoen), de overboeking van budget voor zettingsproblematiek naar artikel 13.04 (€ 7 miljoen) en diverse kleinere mutaties.

17.06 Project Mainportontwikkeling Rotterdam

De voormalige vaste commissie voor Infrastructuur en Milieu van de Tweede Kamer heeft op voorstel van de Minister (Kamerstukken II 2015–2016, 24 691 nr. 125), vanwege de fase waarin PMR zich bevindt, ingestemd met een eenvoudiger governance structuur en ermee ingestemd dat de voortgangsrapportage voortaan bestaat uit toezending van de jaarlijkse monitorinformatie van de Tafel van Borging. De laatste Voortgangsrapportage van de Minister van Infrastructuur en Milieu betreft de veertiende Voortgangsrapportage (Kamerstukken II 2015–2016, 24 691 nr. 123 en Kamerstukken II 2015–2016, 24 691 nr. 124). De voortgangsrapportages op grond van de Regeling Grote Projecten zijn daarmee vervallen, waaronder de accountantsrapportage.

Toelichting:

• Ad 1) De voorziene uitgaven op de post onvoorzien betreft de uitgaven voor het project verdieping Nieuwe Waterweg. Vanwege een vertraging in de uitvoering verschuift € 14 miljoen budget naar 2019.

17.07 ERTMS

Het hoofddoel van het Rijk in de Lange Termijn Spooragenda (LTSa) voor het spoorsysteem is om de kwaliteit van het spoor als vervoersproduct te verbeteren zodat de reizigers en verladers de trein in toenemende mate als een aantrekkelijke vervoersoptie zien en gaan/blijven gebruiken. Om in Nederland een stap voorwaarts te kunnen zetten in de prestaties van het spoorsysteem, zal ERTMS ingezet worden als (onderdeel van) het verkeersmanagement systeem. ERTMS is in de eerste plaats bedoeld ter vervanging van het huidige beveiligingssysteem, de verhoging van de spoorwegveiligheid en de interoperabiliteit. In de tweede plaats moet voldaan worden aan de Europese eisen ten aanzien van de invoering van ERTMS voor de EU-TEN corridors.

De doelstellingen van (de invoering van) ERTMS zijn:

• • Verhogen van de veiligheid van het spoorsysteem;

• • Verhogen van de interoperabiliteit van het spoorsysteem;

• • Vergroten van de capaciteit van het spoorsysteem;

• • Verhogen van de snelheid van de treinen;

• • Verhogen van de betrouwbaarheid van het spoorsysteem.

Op 11 april 2014 heeft de Kamer ingestemd met de voorkeursbeslissing ERTMS (Kamerstukken II 2013–2014, 33 652, nr. 14). Sindsdien werkt het programma ERTMS, conform MIRT-systematiek, aan de zogenoemde programmabeslissing. Het programma ERTMS heeft een grootprojectstatus, wat met zich meebrengt dat de Kamer twee keer per jaar een voortgangsrapportage ontvangt. In 2018 zijn de achtste (Kamerstukken II 2017/18, 33 652, nr. 62) en de negende (Kamerstukken II, vergaderjaar 2018–2019, 33 652, nr. 63) voortgangsrapportage aan de Kamer aangeboden.

Het jaar 2018 stond in het teken van het toetsen, het finaliseren van de aanpak en het optimaliseren van een doelmatige en tijdige uitrol van ERTMS. In navolging op de aanbevelingen van Boston Consulting Group (BCG) zijn drie belangrijke keuzes heroverwogen. De infrastructuur wordt in één perceel aanbesteed in plaats van twee percelen, er komt een proefbaanvak op de Hanzelijn en de uitrolvolgorde is aangepast. Door één leverancier zal vanuit twee locaties (Kijfhoek-Roosendaal en OV-SAAL) naar elkaar worden toegewerkt. Middels de interne toetsen, het CIO-oordeel en de gate review zijn de programmabeslissingsdocumenten door experts getoetst. De belangrijkste aanbevelingen hadden betrekking op het verder uitwerken en aanscherpen van de governance structuur en het explicieter maken van de scope en de opdracht aan het programma. De beslisinformatie is vervolgens verder aangescherpt ter voorbereiding op de toets van het Bureau ICT Toetsing (BIT). Deze BIT-toets is in oktober 2018 aangevangen en zal in februari 2019 worden afgerond. Gelijktijdig is een internetconsultatie gestart om alle stakeholders uit te nodigen hun zienswijze te geven op de voorgenomen programmabeslissing. Parallel aan de afronding van de planuitwerkingsfase zijn stappen gezet om de realisatiefase zo goed mogelijk voor te bereiden. De kwartiermakers bij ProRail en NS hebben hun implementatieteams ingericht en ProRail heeft tevens een programmadirectie ERTMS ingericht om uitvoering te geven aan de coördinatie van het Programma ERTMS. Voor een soepele overgang naar de realisatiefase is aan de vervoerders en aan ProRail gevraagd de aanbesteding van de ombouw van de infrastructuur en de aanpassingen aan de bedrijfsvoering voor te bereiden, maar geen onomkeerbare stappen te zetten.

Toelichting:

• Ad 1) Door het verschuiven van de programmabeslissing naar 2019 vindt de uitvoering en betaling van bepaalde activiteiten/projecten, zoals bijvoorbeeld projecten als GSM-R en STM ATB-2 later plaats.

• Ad 2) Een groot deel van het budget betreft realisatiebudget dat gealloceerd stond op het begrotingsartikel Planuitwerkingsfase en pas in de realisatiefase wordt aangewend. Door het verschuiven van de programmabeslissing naar 2019 vindt de uitvoering en betaling van bepaalde activiteiten en projecten later plaats.

17.08 ZuidasDok

De ruimtelijke ontwikkelingen in de corridor Haarlemmermeer-Almere en op de Zuidas versterken de toename van reizigers en verkeer. Door opening van de Noord-Zuidlijn, Hanzelijn en OV-SAAL neemt het aantal reizigers op station Amsterdam Zuid toe. De vergroting en kwalitatieve opwaardering van de stationscapaciteit is nodig om de groeiende reizigerstrein te accommoderen en te voldoen aan de NSP kwaliteitsnorm. Om ruimte te bieden aan de uitbreiding van de OV-terminal en de wegcapaciteit te vergroten, wordt de A10 ondergronds gebracht en verbreed. De investering in de ruimtelijke kwaliteit van de Zuidas draagt verder bij aan de versterking van een internationale toplocatie.

In 2012 is de voorkeursbeslissing genomen voor het project Zuidasdok. In deze begroting zijn de uitgaven van het project volledig begroot op dit artikel van het Infrastructuurfonds. Hiertoe zijn de Rijksbudgetten overgeheveld vanuit artikel 12 Hoofdwegennet en artikel 13 Spoorwegen.

Het integrale project Zuidasdok is te onderscheiden in verschillende projectonderdelen.

Toelichting:

De bijdragen van Vervoerregio Amsterdam en gemeente Amsterdam worden berekend op basis van de afspraken in de Bestuursovereenkomst van juli 2012. De in 2018 ontvangen bijdragen bestaan zowel uit een voorschot op de bijdrage over 2018 als uit een afrekening tot en met 2017 op basis van de werkelijke kasrealisatie van 2017. De bijdrage van IenW wordt via de begroting beschikbaar gesteld en vormt de sluitpost voor het totaal aan bijdragen.

De lagere realisatie in 2018 wordt hieronder toegelicht:

Toelichting:

• Ad 1/3/4) Tijdens de herijkingsfase is gebleken dat het project meer voorbereidingstijd vraagt dan vooraf werd ingeschat. De herijkingsfase is bedoeld om te komen tot een integraal uitvoeringsontwerp en duurt langer, waardoor er in 2018 minder is uitgegeven dan verwacht

• Ad 2) De hogere uitgave in 2018 is het gevolg van de voorbereidende werkzaamheden voor de voorinvestering voor 5^e en 6^e spoor. Het projectbudget is met name toegenomen door uitbreiding van de scope voor aanpassingen aan station Amsterdam Zuid (€ 15 miljoen). Dit betreft:

  • – extra waterberging;

  • – uitbreiding van commerciële voorzieningen en fietsparkeervoorziening;

  • – funderingen en kolommen als voorinvestering voor 5e en 6e spoor.

  De overige mutatie in het projectbudget is veroorzaakt door prijsbijstelling met IBOI 2018.

17.10 Programma Hoogfrequent Spoorvervoer

Toelichting:

• Ad 2) PHS Spooromgeving Geldermalsen. Er is gewacht met gunning tot de beroepen op het Tracébesluit en de status van de grondverwerving bekend en geanalyseerd was. Daarnaast zal de (minnelijke) grondverwerving van een groot deel van de benodigde gronden in 2019 plaatsvinden in plaats van in 2018. De gunning van het Alliantiecontract is vanwege het ontbreken van de zekerheid omtrent de eigendom van de gronden verplaatst van eind 2017 naar medio 2018. Dit resulteert in een kasschuif van 2018 naar 2019. Vooralsnog leidt dit niet tot vertraging in de oplevering van het project.

• Ad 3) PHS Meteren–Boxtel. De aankoop van woningen verliep in 2017 minder voorspoedig dan verwacht. Hierdoor is een deel van de voor 2017 geplande uitgaven verschoven naar 2018.

• Ad 4) PHS Rijswijk–Rotterdam. Ten tijde van het opstellen van de begroting 2018 waren de uitgaven 2018 nog opgenomen in het planuitwerkingsbudget. Bij Slotwet 2017 is het realisatiebudget overgeboekt van planuitwerking naar de realisatiefase.

• Ad 5) OV SAAL korte termijn. De lagere realisatie in 2018 is vanwege positieve afrekeningen met aannemers en minder gebruik van project onvoorzien.

• Ad 6) PHS-project OV SAAL Naarden Bussum maakt onderdeel uit van het artikelonderdeel PHS OV-SAAL middellange termijn. Dit project heeft een langere doorlooptijd aangezien een langere aaneengesloten buitendienststelling nodig bleek en het inplannen hiervan complex was. Dit heeft geleid tot een herziene kasreeks.

• Ad 7) PHS-projecten met een projectbudget onder € 50 miljoen zijn samengevoegd op dit artikelonderdeel. Het verschil wordt met name veroorzaakt door het project PHS-Klompersteeg. Om de hinder op het baanvak voor 2019 te verminderen is een deel van de voor 2019 geplande werkzaamheden al in 2018 uitgevoerd.

17.09 Ontvangsten

Op dit artikelonderdeel worden de bijdragen van derde-partijen voor de realisatie van de Megaprojecten verkeer en vervoer, die rechtstreeks aan IenW worden betaald, verantwoord.