A. Algemene doelstelling

De Minister van LNV streeft naar een goed functionerende kennis-, innovatie- en onderzoeksinfrastructuur op het terrein van landbouw, voedsel en natuur die bijdraagt aan een duurzaam, concurrerend en ecologisch houdbaar landbouw- en voedselsysteem met maximale benutting van circulariteit en bijdraagt aan maatschappelijke opgaven op het terrein van klimaat, biodiversiteit, energie en water.

B. Rol en verantwoordelijkheid

• • De Minister van LNV is medeverantwoordelijk voor de instandhouding van een groene kennis- en onderzoeksinfrastructuur ten behoeve van het landbouw-, natuur- en voedseldomein.

• • De Minister van LNV is verantwoordelijk voor de inzet en verspreiding van kennis en innovatie gericht op de verdere verduurzaming van de land- en tuinbouw en visserij en het voedselsysteem, inclusief het sluiten van kringlopen, het benutten van reststromen en met respect voor de biodiversiteit en natuurlijke ecosystemen.

• • De Minister van LNV is als penvoerder verantwoordelijk voor de inhoudelijke programmering van Wageningen Research op basis van de Subsidieregeling instituten voor toegepast onderzoek.

• • De Minister van LNV is als vakminister medeverantwoordelijk, met de Minister van OCW, voor de invulling en de inzet van het groen onderwijs ten behoeve van de maatschappelijke opgaven op het terrein van landbouw, voedsel, water en klimaat.

De Minister van LNV is (mede)verantwoordelijk voor:

Stimuleren

• • Het bevorderen van kennisontwikkeling, kennisbenutting en kennisverspreiding, nieuwe technologieën (ICT) en educatie voor de bijdrage aan de maatschappelijke opgaven op het terrein van verduurzaming landbouw en visserij, voedsel, behoud en versterking biodiversiteit en natuur, klimaat, water en de economische concurrentiekracht van de Nederlandse agro- en tuinbouwsector.

• • Het bevorderen van publiek-private samenwerking gericht op het opstellen en (laten) uitvoeren van meerjarige missiegedreven innovatieprogramma’s voor Landbouw, Water en Voedsel.

• • Het bevorderen van de inzet van kennis en innovatie binnen het domein van Landbouw, Water en Voedsel, in het bijzonder in de topsectoren Agri&Food en Tuinbouw & Uitgangsmaterialen op basis van een meerjarige kennis- en innovatieagenda (KIA) en een kennis- en innovatieconvenant (KIC).

• • Het bevorderen van educatie en kennisverspreiding over voedsel richting scholen.

• • Het bevorderen van educatie en kennisverspreiding naar agrarische ondernemers.

• • Het stimuleren van internationale samenwerkingsprogramma’s voor onderzoek gericht op de maatschappelijke opgaven op het terrein van landbouw, voedsel, water, milieu en klimaat.

• • Het stimuleren van het ontwikkelen van praktijkkennis voor structureel natuurherstel en -beheer via het kennisnetwerk Ontwikkeling en Beheer Natuurkwaliteit (OBN).

• • Het stimuleren van startups bij het ontwikkelen van innovatieve manieren van werken bij het oplossen van maatschappelijke opgaven op het terrein van landbouw, voedsel, natuur, biodiversiteit, water en klimaat.

Financieren

• • Het financieren van de kennisbasis van Wageningen Research, op basis van de Subsidieregeling instituten voor toegepast onderzoek.

Regisseren

• • Regievoering op de subsidieverlening aan Wageningen Research en de opdrachtverlening RIVM voor het groene domein.

• • Het regisseren van meerjarige missiegedreven programmering van kennis en innovatie met stakeholders ten behoeve van de maatschappelijke opgaven op het terrein van landbouw, voedsel, natuur, biodiversiteit en klimaat.

Uitvoeren

• • Het uitvoering geven aan het Groenpact, samen met het groene onderwijs en het bedrijfsleven.

• • De uitvoering van wettelijke onderzoekstaken door Wageningen Research gericht op genetische bronnen, voedselveiligheid, besmettelijke dierziekten, economische informatievoorziening, natuur en milieu en visserij.

Onderstaand wordt ingegaan op de belangrijkste gerealiseerde beleidsresultaten in 2021.

Innovatie op het boerenerf

Ook in 2021 is de Subsidiemodule agrarische bedrijfsadvisering en educatie (Sabe) opengesteld voor agrarische ondernemers. Onder meer zijn 4200 vouchers voor onafhankelijk advies op bedrijfsniveau beschikbaar gesteld. Daarmee kan advies worden gefinancierd over kringlooplandbouw, verduurzaming landbouw en stikstof. Er zijn twee nieuwe onderdelen toegevoegd aan de Sabe-regeling. Allereerst betreft dit de Bedrijfsplanvouchers. Daarmee kunnen agrarische ondernemers door een onafhankelijke adviseur een bedrijfsplan laten opstellen dat gericht is op omschakeling naar een duurzaam verdien- en bedrijfsmodel. De 300 beschikbare bedrijfsplanvouchers waren binnen twee werkdagen vergeven. Verder was het onderdeel Demonstratiebedrijven nieuw. Agrarische ondernemers kunnen subsidie krijgen om een demobedrijf te starten. Op die manier kunnen zij bestaande omschakelmaatregelen in de praktijk demonstreren en een inspiratie zijn voor andere ondernemers die overwegen om te schakelen. De belangstelling voor dit onderdeel was ook groter dan het beschikbaar gestelde budget. Er kunnen naar verwachting circa 30 demobedrijven gaan starten in 2022. Tevens zijn de projectsubsidies, gericht op lerende praktijknetwerken waarin boeren samen kennis delen en elkaar kunnen inspireren, opnieuw opengesteld. Ook hier was de vraag groot. Verwacht wordt dat 30 nieuwe praktijknetwerken kunnen gaan starten in 2022. Het aantal geregistreerde onafhankelijke bedrijfsadviseurs in het Bedrijfsadviseringssysteem (BAS-register) is in 2021 verder toegenomen tot ruim 200. Ten slotte is in 2021 het Groen Kennisnet (GKN) vernieuwd. De lancering van het nieuwe platform heeft plaatsgevonden op 15 oktober 2021.

Programma DuurzaamDoor en Jong Leren Eten

De Kamer is maart 2021 geïnformeerd over de voortgang van de programma’s DuurzaamDoor en Jong Leren Eten en over het beleidskader 2021-2024 (Kamerstuk 31 532, nr. 261). Als gevolg van Covid-19 zijn in het onderwijs initiatieven voor educatie over duurzaam en gezond voedsel aangepast, maar grotendeels wel doorgegaan, met naast aandacht voor gezonde voeding ook educatie over voedselverspilling, waardering van voedsel en plantaardige eiwitten. Het programma Jong Leren Eten heeft de focus voor de doelgroepen uitgebreid met 18-24 jarigen. Voor deze doelgroep zijn bestaande interventies geïnventariseerd die ingezet kunnen worden. Daarnaast heeft het programma ingezet op onder andere borging van de resultaten door verdere samenwerking met regionale overheden en partners, door ondersteuning van de in 2021 opgerichte Alliantie Schooltuinen en door borging van de kwaliteit van het onderwijsmateriaal. Binnen het programma DuurzaamDoor is gewerkt aan een nieuwe portfolio van projecten, deels voortbouwend op de vorige programmaperiode, deels vernieuwd met meer focus op de regionale uitdagingen en transitiemanagement. Dit past goed in de beweging waarin het gebiedsgericht werken en werken in multi-stakeholderverband steeds belangrijker wordt. DuurzaamDoor is daardoor naast de inhoudelijke projecten ook steeds meer een programma met ervaring in nieuwe wijzen van werken.

Beleidsinformatie

Verhouding duuzame / totale investeringen

Deze indicator drukt het bedrag aan duurzame investeringen uit ten opzichte van het bedrag van de totale investeringen in de landbouw.

Klanttevredenheid uitgevoerd onderzoek WR & Kennisbenutting uitgevoerd onderzoek WR door beleid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties

In 2015 zijn alle TO2-instituten (waaronder Wageningen Research (WR)) overgegaan op een nieuwe, uniforme methode voor het meten van klanttevredenheid en kennisbenutting. De scores in bovenstaande tabel tonen de gerealiseerde waarden van klanttevredenheid en kennisbenutting voor het onderzoek dat WR uitvoert.

Percentage innoverende agrarische bedrijven

Dit geeft het percentage van de bedrijven weer dat product- of procesinnovaties heeft doorgevoerd. Het gaat hierbij zowel om bedrijven die als eerste bedrijf iets nieuws hebben doorgevoerd als om innovatieve volgers (vroege volgers).

Aandeel technologische landbouw goederen in de totale landbouwexport

Deze indicator geeft het technologisch aandeel (kennis en innovatie omgezet in goederen/diensten in de vorm van oa. Kassen- en machinebouw) van de aan de landbouw gerelateerde goederen weer in de totale landbouwexport van alle goederen.

Aantal afgegeven bedrijfsadviezen aan boeren en tuinders gericht op kringlooplandbouw door bedrijfsadviseurs

Deze indicator toont het aantal afgegeven bedrijfsadviezen door gecertificeerde onafhankelijke bedrijfsadviseurs aan boeren en tuinders over kringlooplandbouw en duurzaam en klimaatbestendig ondernemen met tot doel om hiermee praktische kennis en innovatie sneller op het boerenerf te laten landen en de omslag naar toekomstbestendig ondernemen te versnellen.

Voor wat betreft het toelichten van significante verschillen in de uitgaven, ontvangsten en verplichtingen in de realisatie versus de vastgestelde begroting 2021, zijn de ondergrenzen gehanteerd zoals opgenomen in de staffel die te vinden is in de leeswijzer van dit jaarverslag.

Beleidsondersteunend onderzoek

In 2021 is voor € 30,0 mln. aan meer uitgegeven aan subsidie voor Wageningen Research voor beleidsondersteunend onderzoek dan oorspronkelijk was begroot. Het ging hierbij onder andere om onderzoeken in het kader van klimaatprogramma’s, zoals Pilots en demo’s voor stallen en mestopslagen (€ 3,7 mln.), Slim landgebruik (€ 3,5 mln.) en Kas als energiebron (2,4 mln.). Verder kon voor € 5,9 mln. extra budgetruimte worden gevonden binnen het budget voor Missiegedreven topsectoren- en innovatiebeleid. Voor de overige € 14,5 mln. gaat het om aanvullend beleidsondersteunend onderzoek door Wageningen Research dat eveneens werd gefinancierd uit andere begrotingsonderdelen.

Missiegedreven topsectoren- en innovatiebeleid

De uitgaven zijn met € 8,3 mln. naar beneden bijgesteld. De vrijgekomen middelen zijn op andere wijze belegd binnen het begrotingsartikel 23 Kennis en innovatie.

Kennisverspreiding en groen onderwijs

De uitgaven vallen met € 7,6 mln. lager uit dan begroot. Dit komt met name door € 9,9 mln. minder uitgaven op de Subsidiemodule agrarische bedrijfsadvisering en educatie (Sabe). De voornaamste oorzaak hiervan is dat door vertraging in de openstelling van 2020 in combinatie met de reguliere openstellingen 2021 de omvang van het aantal verwachte declaraties voor de adviesvouchers sterk is achtergebleven in deze jaren. De oorspronkelijke raming en ritme van uitbetalingen wordt hierop aangepast. Ook zijn er minder aanvragen gedaan voor cursus- en opleidingsvouchers dan was voorzien. Verder waren er voor € 4,8 mln. minder uitgaven dan geraamd voor aanvullende onderwijssubsidies en innovatieprojecten. Tegenover de lagere uitgaven stond een verhoging van de uitgaven vanwege een technische correctieboeking van € 4,8 mln. op het opdrachtenbudget en een verhoging van uitgaven van € 2,3 mln. voor met name onderzoeksprojecten.

Opdrachten

Kennisontwikkeling en innovatie

De uitgaven zijn € 4,8 mln. lager vanwege een technische correctieboeking, waarbij opdrachten werden omgelabeld naar subsidies.

Bijdrage aan agentschappen

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu

De bijdrage aan het RIVM (apparaatskosten) is verhoogd met € 5,8 mln. met name ten behoeve van het Kennisprogramma stikstof en het onderhoud en beheer, de actualisatie en doorontwikkeling van en het advies over het meetinstrument AERIUS.