Op het gebied van zoetwatervoorziening is het beleid gericht op een duurzame zoetwatervoorziening die economisch doelmatig is. De uitvoering is gericht op het zoveel mogelijk voorkomen van tekorten. Dit is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van overheden en gebruikers. Het Ministerie van IenW werkt samen met deze partijen in het Deltaprogramma Zoetwater. De maatregelen die in uitvoering worden genomen staan in het Deltaplan Zoetwater.
In periodes van ernstig watertekort (in droge zomers) wordt water verdeeld op basis van een verdringingsreeks.
Op dit artikel worden de producten op het gebied van zoetwatervoorziening verantwoord. De waterkwaliteit maatregelen in het hoofdwatersysteem die niet verbonden zijn aan waterveiligheid en zoetwatervoorziening worden op artikel 7 van het deltafonds verantwoord.
Dit artikel is gerelateerd aan beleidsartikel 11 (Integraal waterbeleid) op de begroting van hoofdstuk XII.
Realisatie | Vastgestelde begroting | Verschil | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2023 | 2023 | ||
Verplichtingen | 8.420 | 31.038 | 37.281 | 128.731 | 127.234 | 121.644 | 5.590 | 1 |
Uitgaven | 6.434 | 15.802 | 35.173 | 71.465 | 114.664 | 142.386 | ‒ 27.722 | |
2.02 Ontwikkeling zoetwatervoorziening | 4.345 | 14.268 | 33.224 | 69.590 | 112.883 | 137.886 | ‒ 25.003 | 2 |
2.02.01 Planning zoetwatervoorziening | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
2.02.02 Aanleg zoetwatervoorziening | 4.345 | 14.268 | 33.224 | 69.590 | 112.883 | 137.886 | ‒ 25.003 | |
2.03 Studiekosten | 2.089 | 1.534 | 1.949 | 1.874 | 1.781 | 4.500 | ‒ 2.719 | 3 |
2.03.01 Studie en onderzoekskosten Deltaprogramma | 2.089 | 1.534 | 1.949 | 1.874 | 1.781 | 4.500 | ‒ 2.719 | |
- Waarvan bijdrage aan agentschap RWS | 802 | 802 | ||||||
2.09 Ontvangsten investering in waterkwantiteit en zoetwatervoorzieningen | 6.893 | 1.500 | 92 | 0 | 114 | 0 | 114 |
Onderstaand wordt op het niveau van artikelonderdeel, de verplichtingen en ontvangsten een toelichting gegeven op de verschillen (de mutaties) tussen de begroting en de realisatie. Zie voor de gehanteerde norm de toelichting ‘normering jaarverslag’ zoals opgenomen in de leeswijzer.
1. De hogere realisatie in de verplichtingen betreft de subsidieregeling voor klimaatadaptatie waar een bedrag van € -36 miljoen in 2024 in plaats van 2023, daarnaast is er sprake van verplichtingen die in 2023 zijn aangegaan in plaats van 2022 dit betreft de regelingen voor zoetwater (€ 28 miljoen), bevaarbaarheid (€ 12 miljoen) en de studiekosten ijsselmeergebied en peilbesluit (€ 6 miljoen).
2. De lagere realisatie op het onderdeel Ontwikkeling Zoetwatervoorziening heeft voornamelijk betrekking op uitgaven die vertraagd in 2023 hebben plaatsgevonden als gevolg van vertraging op uitgaven voor het IJsselmeergebied, door de vondst van PFAS (€ 12,5 miljoen) en het langer doorlopen van de uitfinanciering van de impulsregeling Klimaatadaptatie (€ -36,3 miljoen).Diverse kleinere mutaties van per saldo € -1,2 miljoen.
3. De lagere realisatie op het onderdeel Studiekosten betreft een saldo van hogere en lagere uitgaven. De lagere uitgaven hebben met name betrekking op meerdere kleinere vertragingen in de uitvoering en planning van onderzoeken. De hogere realisatie voor Studiekosten en onderzoekskosten Deltaprogramma is het gevolg van programmamiddelen voor het uitvoeren van het onderzoeksprogramma 2023 voor de water- en bodemopgaven. Dit onderzoeksprogramma wordt uitgevoerd onder de Subsidieregeling Instituten voor Toegepast Onderzoek (SITO-regeling).
2.01 Ontwikkeling waterkwantiteit
Het verkenningen- en planuitwerkingsprogramma dient om een probleem of een initiatief met een maatschappelijke meerwaarde te verkennen en om daarna, indien nodig, uit alternatieven de beste oplossing voor het probleem te zoeken en voor te bereiden voor de uitvoering.
Dit artikelonderdeel geeft inzicht in de stand van zaken van diverse projecten en programma’s op het gebied van zoetwatervoorziening die zich in de fasen van voorbereiding tot realisatie bevinden.
Er zijn momenteel geen projecten verantwoord.
2.02 Overige waterinvesteringen Zoetwatervoorziening
Motivering
Het betreft projecten die de zoetwatervoorziening bevorderen en de kwaliteit waarborgen. Dit zijn maatregelen en voorzieningen van nationaal belang ter voorkoming, en waar nodig beperking van, waterschaarste en ter bescherming of verbetering van de chemische of ecologische kwaliteit van watersystemen, voor zover deze onderdeel uitmaken van opgaven op het gebied van zoetwatervoorziening.
Producten
Realisatieprogramma Zoetwatervoorziening
Deltaplan Zoetwater 2015-2021 (fase 1)
De meeste maatregelen uit de eerste fase van het Deltaplan Zoetwater (2015-2021), met een omvang van € 400 miljoen, waarvan € 150 miljoen uit het Deltafonds, zijn t/m 2023 afgerond. Ca. 73% van het budget is benut. Vier grote complexe maatregelen voor het Hoofdwatersysteem en het regionaal watersysteem hebben nog een doorloop t/m 2025. De versterking van de Friese IJsselmeerkust n.a.v. het aanpassen van het peilbeheer van het IJsselmeer is, na vele vertragingen, in 2023 begonnen Het project aanvoerdeel Noordervaart is opnieuw vertraagd. Dit project heeft medio 2023 extra budget gekregen en wordt in 2024 opnieuw aanbesteed en in 2027 afgerond.
In 2023 is de derde fase van het project Klimaatbestendige wateraanvoer West Nederland (KWA+) afgerond. Met dit project wordt West Nederland voorzien van extra zoetwater om droge zomers aan te kunnen. De zoetwaterberging in Landgoed Het Medler in de Achterhoek is met succes afgerond en heeft dit jaar zijn meerwaarde getoond.
Deltaplan Zoetwater fase 2 (2022-2027)
De zoetwaterregio’s en Rijkswaterstaat voeren momenteel het maatregelenpakket afgesproken in het Deltaplan Zoetwater fase 2 (2022-2027) uit. Dit maatregelenpakket omvangt 150 maatregelen ter waarde van circa € 800 miljoen, waarvan circa € 250 miljoen vanuit het Deltafonds en circa € 550 miljoen vanuit de zoetwaterregio’s komt. Circa 62% van de cofinanciering van de Deltafonds is beschikt. Enkel de maatregel vergroten watertaanvoer Bloemers/Ufford door WS Rivierenland is in 2023 volledig afgerond. Meeste maatregelen zijn in uitvoering en dus niet hier als behaalde mijlpaal te noemen.
In 2023 is de uitvoering van de vierde en laatste deel van het project Klimaatbestendige wateraanvoer West Nederland begonnen. De proeven voor het vasthouden van zoetwater in de Zeeuwse ondergrond en in Texel hebben ook positieven resultaten geleverd waardoor uitrol van de maatregelen nu verder kan. Dit geldt ook voor het maken van drinkwater uit braakwater (proef Dunea) en het bergen van zoetwater en drinkwater in de ondergrond.
De investeringen worden gedaan door het Rijk (Deltafonds), water schappen, provincies, gemeenten, drinkwaterbedrijven, en de water gebruikers. Maatregelen in het hoofdwatersysteem worden volledig bekostigd uit het Deltafonds. Regionale maatregelen worden voor 75% door de regio bekostigd; maximaal 25% van de kosten wordt uit
het Deltafonds vergoed. Bovenregionale maatregelen en innovatieve maatregelen kunnen in aanmerking komen voor een maximale bijdrage van 50% uit het Deltafonds.
Tijdelijke Impulsregeling Klimaatdaptatie
Zoals afgesproken in het Bestuursakkoord Klimaatadaptatie heeft IenW een tijdelijke Impulsregeling Klimaatadaptatie uitgewerkt waarvoor € 200 miljoen beschikbaar is gesteld via het Deltafonds. Deze regeling is opengesteld voor 45 werkregio’s vanaf 1 januari 2021 t/m 31 december 2023, met als doel de uitvoering van klimaatadaptatiemaatregelen door decentrale overheden te versnellen. Alle werkregio’s hebben aanvragen ingediend waarbij is voldaan aan de afgesproken co-financiering (1/3 deel rijk, 2/3 deel andere overheden). Klimaatadaptatie maatregelen kunnen worden uitgevoerd tot eind 2027. Het beschikbare rijksbudget is bijna geheel benut. Voor 1 juli 2025 zal conform afspraak met de TK een evaluatie van de Impulsregeling Klimaatadaptatie plaatsvinden, als onderdeel van de evaluatie van de wijziging van de Waterwet uit 2020.
Belangrijkste (budgettaire) aanpassingen
Met het instemmen met de begroting van 2023 is het geld beschikbaar gekomen voor de uitvoering van Deltaplan Zoetwater fase 2 voor de periode 2022-2027. Dit is nu in de meerjarenbegroting opgenomen.
Kasbudget 2023 | Projectbudget | Openstelling | Toelichting | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Projectomschrijving | begroting2023 | realisatie | verschil | begroting2023 | huidig | begroting2023 | huidig | |
Projecten Nationaal | 0 | |||||||
Deltaplan zoetwater | 10 | 23 | 13 | 72 | 85 | 1 | ||
Impuls ruimtelijke adaptie | 96 | 61 | ‒ 35 | 208 | 200 | 2 | ||
Zoetwater maatregelen | 30 | 28 | ‒ 2 | 264 | 245 | 3 | ||
Projecten Zuidwest-Nederland | 0 | |||||||
Ecologische Maatr. Markermeer | 1 | 0 | ‒ 1 | 10 | 10 | 2021/2022 | 2021/2022 | |
Besluit Beheer Haringvlietsluizen | 1 | 1 | 0 | 84 | 84 | 2018/2029 | 2018/2029 | |
afrondingen | 0 | |||||||
Programma realisatie | 138 | 113 | ‒ 25 | 638 | 624 | |||
begroting (DF 2.02.02) | 138 | 113 | ‒ 25 | |||||
Toelichting
1. Deltaplan: betreft aanvulling van het projectbudget vanuit Zoetwater maatregelen.
2. Impuls ruimtelijke adaptatie: de afname van het projectbudget heeft betrekking op de afdracht van de BTW-component naar het BTW-compensatiefonds van het Ministerie van Financiën. De lagere realisatie wordt veroorzaakt doordat een deel van de aanvragen relatief laat in 2023 zijn ontvangen en pas in 2024 volledig kunnen worden beoordeeld.
3. De afgename van het budget betreft met name de toevoeging van middelen voor de verdere uitvoering van het deltaplan Zoetwater.
Verkenningen- en Planuitwerkingsprogramma
Het verkenningen- en planuitwerkingsprogramma dient om een probleem of een initiatief met een maatschappelijke meerwaarde te verkennen en om daarna, indien nodig, uit alternatieven de beste oplossing voor het probleem te zoeken en voor te bereiden voor de uitvoering. Dit artikelonderdeel geeft inzicht in de stand van zaken van diverse projecten en programma’s op het gebied van zoetwatervoorziening die zich in de fasen van voorbereiding tot realisatie bevinden.
Er worden op dit artikelonderdeel nu geen projecten verantwoord.
2.03 Studiekosten
Motivering
Dit betreft de studie- en onderzoekskosten voor het Deltaprogramma en de overige studiekosten op het gebied van zoetwatervoorziening.
Producten
In 2023 zijn er ondersteunende onderzoeken geïnitieerd, aan kennis programma’s van derden bijgedragen, onze rekenmodellen gedeeltelijk geactualiseerd en verbeterd. Tevens is de methodiek voor het afwegen van doelen, maatregelen en het tot stand komen van ontwikkelpaden voor de Deltaprogramma Zoetwater fase drie ontworpen. Verder zijn er onderzoeken naar de impact van andere programma’s (b.v. Water en Bodem Sturend) die relatie houden met zoetwater uitgevoerd.