Conform de motie Leegte (Kamerstuk 30 196, nr. 278) is in deze bijlage een totaaloverzicht opgenomen van alle uitgaven van alle ministeries ten behoeve van het klimaatbeleid en de verduurzaming van de energievoorziening. De uitgaven zijn gegroepeerd op basis van de sectorindeling van het Klimaatakkoord waaraan de uitgaven het meest direct bijdragen. Sommige uitgaven dragen echter ook bij aan de verduurzaming van andere sectoren. Het overzicht geeft weer in welke begroting en welk beleidsartikel de uitgaven feitelijk staan. Bovendien worden de klimaatuitgaven op dezelfde manier gepresenteerd als in de begroting van het departement dat de beleidsinhoudelijke verantwoordelijkheid draagt. Het overzicht bevat alle voorgenomen uitgaven op departementale begrotingen die onder de gestelde definitie van klimaatuitgaven vallen. De definitie, zoals expliciet gedefinieerd in de kabinetsreactie op het rapport ‘Inzicht in uitgaven klimaatbeleid’ van de Algemene Rekenkamer, luidt:
«Klimaatuitgaven zijn alle uitgaven die als hoofddoel hebben om bij te dragen aan het nationale klimaatbeleid gericht op de reductie van broeikasgassen en de verduurzaming van de energievoorziening. Hierbij kan het gaan om uitgaven gericht op de productie en het gebruik van broeikasgasneutrale energie, op energiebesparing, op directe beperking van uitstoot van broeikasgassen of om vastlegging van broeikasgassen.»
Sommige van deze uitgaven worden gefinancierd met middelen afkomstig uit het Klimaatfonds in oprichting. In die gevallen zijn de uitgaven zowel op een departementale begroting, als op de dummybegroting van het Klimaatfonds te vinden. Dit komt doordat het Klimaatfonds i.o. werkt met een overhevelingssystematiek waarbij middelen overgeheveld worden van het Klimaatfonds naar de betreffende departementale begroting. Na het uitgavenoverzicht worden ook relevante fiscale voordelen vermeld. Dit zijn feitelijk gezien geen uitgaven, maar gederfde inkomsten. Aanvullend toont het integraal overzicht klimaat in de Miljoenennota de klimaatgerelateerde belastingopbrengsten.
Belangrijkste mutaties
Een gedetailleerde toelichting van mutaties is te vinden op de betreffende departementale begrotingen en, in het geval dat de middelen afkomstig zijn uit het Klimaatfonds i.o., in de proeve van begroting van het Klimaatfonds en het meerjarenprogramma Klimaatfonds. Uit het Klimaatfonds i.o. zijn extra uitgaven mogelijk gemaakt op het gebied van kernenergie, verduurzaming van de elektriciteitssector, energie-infrastructuur, vroege fase opschaling van hernieuwbare energiedragers zoals waterstof, verduurzaming van de industrie, en gebouwde omgeving. In totaal is € 24,6 mld uit het Klimaatfonds beschikbaar gesteld, deels voor nieuwe regelingen en deels voor het ophogen van bestaande regelingen. De departementale begrotingen bevatten ook uitgaven voor klimaatmaatregelen die op reguliere wijze gefinancierd worden (dus niet met middelen uit het Klimaatfonds).
2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
TOTALE UITGAVEN IN HET KADER VAN KLIMAATBELEID | 5.087.842 | 5.586.904 | 6.184.632 | 5.999.090 | 7.910.422 | 7.518.922 | 7.323.863 |
ELEKTRICITEIT | 3.922.290 | 2.400.751 | 1.861.113 | 1.758.233 | 4.475.995 | 4.489.158 | 4.519.243 |
[EZK, art 4, subsidie] SDE | 474.419 | 0 | 200.000 | 0 | 530.000 | 506.000 | 473.000 |
[EZK, art 4, subsidie] SDE+ (incl. flankerend beleid en Net op Zee) | 398.502 | 485.275 | 307.428 | 591.688 | 2.825.146 | 2.748.955 | 2.631.795 |
[EZK, art 4, subsidie] SDE++ (incl. kolenmaatregelen en statistische overdracht) | 0 | 832.375 | 280.367 | 91.875 | 658.286 | 967.592 | 1.115.512 |
[EZK, art 4, subsidie] Subsidieregeling Coöperatieve Energieopwekking (SCE) | 496 | 0 | 0 | 6.000 | 7.691 | 14.839 | 19.372 |
[EZK, art.4 ,storting] Storting in begrotingsreserve duurzame energie | 2.626.555 | 226.000 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, subsidie] ISDE-regeling | 249.518 | 591.320 | 686.290 | 806.950 | 272.900 | 97.700 | 97.700 |
[EZK, art 4, subsidie] Missiegedreven Onderzoek Ontwikkeling en Innovatie (MOOI) | 59.862 | 63.602 | 55.465 | 56.635 | 49.303 | 46.855 | 43.200 |
[EZK, art 4, subsidie] Demonstratieregeling Klimaat en Energie-innovatie (DEI+) | 71.256 | 77.226 | 90.251 | 126.609 | 87.770 | 66.937 | 99.761 |
[EZK, art 4, subsidie] Hernieuwbare Energietransitie (HER+) | 29.610 | 45.319 | 42.000 | 25.540 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, subsidie] NGF-project Circulaire zonnepanelen | 0 | 0 | 135.000 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, opdracht] Programma Opwerk Energie op Rijksvastgoed (OER) | 0 | 14.391 | 16.805 | 16.805 | 16.805 | 16.805 | 16.805 |
[EZK, art 4, opdracht] Onderzoek en opdrachten | 12.072 | 65.243 | 47.507 | 36.131 | 28.094 | 23.475 | 22.098 |
INDUSTRIE | 83.958 | 910.004 | 1.203.764 | 1.115.699 | 973.966 | 913.398 | 873.202 |
[EZK, art 2, subsidie] Verduurzaming industrie | 45.380 | 61.810 | 79.322 | 92.025 | 94.732 | 76.925 | 88.700 |
[EZK, art 2, subsidie] Urgendamaatregelen Industrie | 90 | 5.200 | 11.940 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 2, subsidie] Infrastructuur duurzame industrie (PIDI) | 285 | 1.200 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 2, subsidie] NGF - project Groenvermogen van de Nederlandse economie | 10.706 | 314.876 | 84.879 | 13.917 | 13.703 | 0 | 0 |
[EZK, art 2, subsidie] NGF - project Circulaire Plastics | 0 | 77.540 | 23.040 | 21.170 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 2, subsidie] Investeringen Verduurzaming Industrie - Klimaatfonds | 0 | 25.971 | 134.210 | 227.933 | 197.529 | 154.714 | 118.909 |
[EZK, art 2, opdracht] Verduurzaming industrie | 0 | 0 | 1.120 | 920 | 920 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, subsidie] Carbon Capture Storage CCS | 2.677 | 3.170 | 4.664 | 3.780 | 5.113 | 5.380 | 5.380 |
[EZK, art 4, subsidie] MIEK | 1.039 | 5.908 | 14.450 | 13.040 | 1.500 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, subsidie] Subsideregeling Duurzame Scheepsbouw (SDS) | 3.307 | 3.424 | 1.696 | 1.696 | 1.696 | 1.696 | 0 |
[EZK, art 4, subsidie] Opschalingsinstrument waterstof | 0 | 1.000 | 389.000 | 318.000 | 268.000 | 275.000 | 202.000 |
[EZK, art 4, subsidie] Investeringen waterstofbackbone | 0 | 36.700 | 34.500 | 53.300 | 118.300 | 155.800 | 277.200 |
[EZK, art 4, subsidie] IPCEI Waterstof | 45 | 175.724 | 396.815 | 354.716 | 259.271 | 241.515 | 178.645 |
[EZK, art 4, subsidie] Subsidieondersteuning verduurzaming MKB | 8.424 | 5.489 | 9.000 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, subsidie] Energie-efficiency | 1.273 | 2.624 | 2.368 | 2.368 | 2.368 | 2.368 | 2.368 |
[EZK, art 4, garantie] Garantie CCS/Porthos | 0 | 175.600 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, bijdrage mede-overheden] Regeling toezicht energiebesparingsplicht | 10.732 | 13.768 | 16.760 | 12.834 | 10.834 | 0 | 0 |
GEBOUWDE OMGEVING | 608.686 | 1.240.294 | 1.696.424 | 1.510.759 | 982.929 | 729.419 | 598.533 |
[BZK, art 4, subsidie] Subsidie verduurzaming en onderhoud huurwoningen | 109 | 10.716 | 26.770 | 37.500 | 38.600 | 24.200 | 20.500 |
[BZK, art 4, subsidie] Nationaal isolatie Programma | 0 | 0 | 25.980 | 25.980 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, subsidie] Energiebeparing Koopsector | 6.951 | 15.618 | 47.270 | 30.700 | 14.500 | 10.500 | 5.000 |
[BZK, art 4, subsidie] Energiebesparing Huursector | 10.636 | 369 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, subsidie] Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed | 37.167 | 126.830 | 384.800 | 356.600 | 361.800 | 293.800 | 275.100 |
[BZK, art 4, subsidie] Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie | 0 | 0 | 6.000 | 6.000 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, subsidie] Energietransitie en duurzaamheid | 24.801 | 29.227 | 12.732 | 3.577 | 4.502 | 4.552 | 4.552 |
[BZK, art 4, subsidie] Renovatieversneller | 1.000 | 7.739 | 24.198 | 34.290 | 28.773 | 11.250 | 10.000 |
[BZK, art 4, subsidie] SAH | 3.773 | 11.700 | 20.500 | 30.000 | 17.000 | 39.500 | 29.500 |
[BZK, art 4, subsidie] Warmtefonds | 85.600 | 155.390 | 93.000 | 77.000 | 77.000 | 103.000 | 77.000 |
[BZK, art 4, subsidie] Nationaal Groeifonds | 0 | 11.925 | 24.022 | 31.758 | 11.989 | 6.460 | 0 |
[BZK, art 4, subsidie] Biobased Bouwen | 0 | 2.000 | 10.450 | 6.850 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, opdracht] Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie | 0 | 1.500 | 750 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, opdracht] Energietransitie en duurzaamheid | 5.681 | 3.250 | 3.800 | 2.600 | 3.100 | 3.200 | 3.200 |
[BZK, art 4, bijdrage aan medeoverheden] Nationaal Isolatie Programma (Lokale aanpak woningisolatie) | 0 | 376.579 | 632.893 | 469.180 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, bijdrage aan medeoverheden] Ondersteuning aanpak energiearmoede | 358.689 | 186.173 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, bijdrage aan medeoverheden] Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed | 16.488 | 0 | 65.000 | 500 | 15.000 | 500 | 10.500 |
[BZK, art 4, bijdrage aan medeoverheden] Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie | 0 | 16.500 | 9.000 | 9.000 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, bijdrage aan medeoverheden] Nationaal Isolatie Programma (Soortenmanagement) | 0 | 44.000 | 3.940 | 4.430 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, bijdrage aan medeoverheden] Verduurzaming Groningen en Noord-Drenthe | 0 | 0 | 50.000 | 50.000 | 50.000 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, bijdrage aan agentschappen] RVO (Uitvoering Energieakkoord) | 0 | 1.789 | 12.294 | 9.476 | 9.584 | 8.015 | 8.425 |
[BZK, art 4, bijdrage aan agentschappen] Dienst Publiek en Communicatie | 1.052 | 113 | 1.000 | 960 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, bijdrage aan agentschappen] RVO (Energiestransitie en Duurzaamheid) | 33.664 | 24.478 | 11.565 | 7.964 | 7.012 | 6.913 | 6.823 |
[BZK, art 4, bijdrage aan agentschappen] RVB | 970 | 3.540 | 22.240 | 7.850 | 5.050 | 2.850 | 6.250 |
[BZK, art 4, bijdrage aan agentschappen] Verduurzaming Maatschppelijk Vastgoed | 4.605 | 1.775 | 16.625 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[BZK, art 4, bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken] Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed | 0 | 0 | 0 | 152.700 | 103.500 | 52.200 | 28.600 |
[BZK, art 4, bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken] EGO (innovatie) | 0 | 4.287 | 5.475 | 12.844 | 21.819 | 25.139 | 22.399 |
[BZK, art 4, bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken] Handhaving Energielabel C | 0 | 425 | 0 | 0 | 1.600 | 1.600 | 1.600 |
[EZK, art 4, subsidie] Warmtenetten investeringssubsidie (WIS) | 0 | 130.000 | 110.000 | 60.000 | 80.000 | 80.000 | 40.000 |
[EZK, art 4, subsidie] Uitbreiding ontwikkelfonds energiecoöperaties warmteprojecten | 0 | 26.551 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, subsidie] NGF-project NieuweWarmteNu! | 0 | 17.820 | 37.620 | 49.500 | 39.600 | 25.740 | 29.084 |
[EZK, art 4, subsidie] Aardwarmte | 17.500 | 30.000 | 37.500 | 12.500 | 12.500 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, subsidie] Geothermie (Klimaatfonds) | 0 | 0 | 1.000 | 21.000 | 80.000 | 30.000 | 20.000 |
MOBILITEIT | 145.419 | 222.946 | 438.741 | 393.452 | 247.849 | 164.915 | 133.875 |
[IenW, art 14, subsidie] Elektrisch vervoer | 79.464 | 127.686 | 113.124 | 44.420 | 28.400 | 13.100 | 6.000 |
[IenW, art 14, subsidie] Duurzame mobiliteit | 22.555 | 14.790 | 7.123 | 1.450 | 0 | 0 | 0 |
[IenW, art 14, opdracht] KF: (Slimme) Laadinfrastructuur | 0 | 4.376 | 31.660 | 77.680 | 89.180 | 88.680 | 82.680 |
[IenW, art 14, opdracht] Reservering Klimaatakkoord | 0 | 1.672 | 64.294 | 77.344 | 42.329 | 40.221 | 29.341 |
[IenW, art 14, opdracht] Programma Vergroening Reisgedrag | 1.371 | 5.736 | 42.532 | 37.106 | 29.875 | 12.208 | 12.294 |
[IenW, art 14, opdracht] Duurzame energiedragers in mobiliteit | 818 | 1.238 | 1.323 | 1.333 | 1.334 | 1.175 | 579 |
[IenW, art 14, opdracht] Duurzame logistiek | 7.719 | 3.604 | 15.197 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[IenW, art 14, bijdrage aan medeoverheden] Duurzame mobiliteit | 5.547 | 13.500 | 7.300 | 6.600 | 6.600 | 4.800 | 800 |
[IenW, art 14, bijdrage aan medeoverheden] KF: Slimme Laadinfra | 0 | 8.624 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[IenW, art 14, bijdrage aan agentschappen] Overige bijdragen aan agentschappen | 12.945 | 14.835 | 382 | 382 | 381 | 381 | 381 |
[IenW, art 18, subsidie] NGF: Maritiem Masterplan | 0 | 0 | 29.011 | 59.254 | 8.700 | 0 | 0 |
[IenW, art 18, subsidie] NGF: Zero-emissie binnenvaart batterij-elektrisch | 9.500 | 15.600 | 25.100 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[IenW, art 18, subsidie] Walstroom (deels KF) | 5.500 | 11.285 | 100.415 | 86.437 | 38.550 | 2.850 | 300 |
[IenW, art 18, opdracht] NGF: Maritiem Masterplan | 0 | 0 | 142 | 146 | 1.000 | 0 | 0 |
[IenW, art 18, opdracht] KF: Verplicht Emissielabel Binnenvaart | 0 | 0 | 700 | 1.000 | 1.500 | 1.500 | 1.500 |
[IenW, art 18, bijdrage aan agentschappen] NGF: Maritiem Masterplan | 0 | 0 | 438 | 300 | 0 | 0 | 0 |
LANDBOUW EN LANDGEBRUIK | 80.148 | 146.880 | 192.645 | 189.990 | 195.714 | 200.377 | 194.024 |
[LNV, art 21, subsidie] Glastuinbouw en weerbare planten en teeltsystemen | 68.437 | 87.836 | 111.751 | 120.451 | 124.791 | 130.594 | 124.394 |
[LNV, art 21, opdracht] Glastuinbouw en weerbare planten en teeltsystemen | 18 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
[LNV, art 22, subsidie] Natuur en Biodiversiteit Grote Wateren | 0 | 3.900 | 3.900 | 2.100 | 0 | 0 | 0 |
[LNV, art 22, opdracht] Natuur en Biodiversiteit Grote Wateren | 6.585 | 19.934 | 34.056 | 34.215 | 36.964 | 35.511 | 35.559 |
[LNV, art 22, opdracht] Duurzame visserij | 570 | 29.217 | 36.940 | 29.918 | 30.653 | 30.966 | 30.765 |
[LNV, art 22, opdracht] Klimaatimpuls Natuur en Biodiversiteit | 4.538 | 5.993 | 5.998 | 3.306 | 3.306 | 3.306 | 3.306 |
SECTOROVERSTIJGENDE EN OVERIGE MAATREGELEN | 247.341 | 666.029 | 791.945 | 1.030.957 | 1.033.969 | 1.021.655 | 1.004.986 |
[IenW, art 21, subsidie] Subsidies duurzame productieketens | 19.639 | 9.955 | 18.865 | 20.650 | 15.226 | 15.803 | 7.703 |
[IenW, art 21, subsidie] KF: Plastics norm | 0 | 0 | 11.900 | 23.800 | 16.650 | 6.250 | 3.000 |
[IenW, art 21, subsidie] KF: DEI+CE | 0 | 525 | 3.170 | 9.137 | 16.025 | 15.500 | 10.100 |
[IenW, art 21, opdracht] KF: Circulair doen en gedrag | 0 | 0 | 2.200 | 3.300 | 5.100 | 5.100 | 6.000 |
[IenW, art 21, opdracht] Uitvoering duurzame productieketens | 8.220 | 11.736 | 11.726 | 14.775 | 7.022 | 6.999 | 7.049 |
[IenW, art 21, opdracht] KF: Biobased bouwen | 0 | 0 | 1.600 | 1.400 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, subsidie] Projecten Klimaat en Energieakkoord | 2.227 | 5.802 | 13.452 | 8.490 | 2.847 | 4.447 | 4.447 |
[EZK, art 4, subsidie] Green Deals | 45 | 462 | 500 | 500 | 500 | 500 | 500 |
[EZK, art 4, subsidie] Overige subsidies1 | 57.565 | 92.897 | 62.391 | 57.391 | 77.393 | 75.058 | 50.133 |
[EZK, art 4, lening] Lening EBN | 61.400 | 19.000 | 24.000 | 17.000 | 0 | 0 | 0 |
[EZK, art 4, bijdrage aan agentschappen] Bijdrage RVO | 90.998 | 121.214 | 96.476 | 93.367 | 91.255 | 91.149 | 91.149 |
[EZK, art 4, bijdrage aan agentschappen] Bijdrage Nea | 7.197 | 15.214 | 18.432 | 18.860 | 18.272 | 18.270 | 12.823 |
[EZK, art 4, bijdrage aan mede-overheden] Uitvoeringskosten klimaat medeoverheden | 50 | 389.224 | 527.233 | 762.287 | 783.679 | 782.579 | 812.082 |
2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
TOTALE FISCALE GROENE SUBSIDIES1 | 1.280.000 | 1.672.000 | 1.783.000 | 1.600.000 | 825.000 | 775.000 |
[FIN, fiscaal] Energie-investeringsaftrek (EIA) | 297.000 | 249.000 | 259.000 | 299.000 | 299.000 | 299.000 |
[FIN, fiscaal] Milieu-investeringsaftrek (MIA) | 206.000 | 192.000 | 194.000 | 194.000 | 194.000 | 194.000 |
[FIN, fiscaal] Willekeurige afschrijving milieu-investeringen (Vamil) | 23.000 | 25.000 | 25.000 | 25.000 | 25.000 | 25.000 |
[FIN, fiscaal] Fiscale stimulering EV personenauto’s (KA-pakket) | 390.000 | 378.000 | 483.000 | 730.000 | 0 | 0 |
[FIN, fiscaal] Fiscale stimulering EV (niet toepassen HADK, stimulering meer op particulieren i.p.v. zakelijk) | 20.000 | 191.000 | 217.000 | 16.000 | 0 | 0 |
[FIN, fiscaal] EB-salderingsregeling2 | 335.000 | 607.000 | 564.000 | 336.000 | 307.000 | 257.000 |
[FIN, fiscaal] EB-verlaagd tarief laadpalen EV3 | 9.000 | 30.000 | 41.000 | 0 | 0 | 0 |
[FIN, fiscaal] EB-verlaagd tarief lokaal opgewekte duurzame energie | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |