Base description which applies to whole site

9 OVERHEIDSBALANS

Inleiding

De onderstaande overheidsbalans geeft inzicht in het totaal van bezittingen, schulden en het vermogen van de centrale overheid, decentrale overheden en de socialeverzekeringsinstellingen als geheel. De activa (bezittingen) bestaan uit financiële activa, zoals uitgezette leningen, en niet-financiële activa, zoals wegen en gebouwen. De passivazijde van de balans bestaat uit de schulden en het vermogen van de overheid.

De overheidsbalans is een momentopname van het netto-vermogen van de overheid op een specifieke datum. Het netto-vermogen is het saldo van de bezittingen en schulden van de overheid. Toekomstige verplichtingen en rechten maken geen onderdeel uit van de balans. Daarmee ontbreken dus toekomstige belastingopbrengsten en AOW-verplichtingen op de overheidsbalans. De houdbaarheidsstudies van het Centraal Planbureau (CPB) houden daarentegen wel rekening met dergelijke toekomstige posten. Bij deze studies maakt het CPB gebruik van posten van de overheidsbalans.

Overheidsbalans 2020-2023

Tabel 9.1 omvat de overheidsbalans van de jaren 2020 tot en met 2023. Het vermogen van de overheid is het saldo van bezittingen en schulden. Bij een positief vermogen zijn de bezittingen groter dan de schulden. In de periode 2020 ‒ 2023 is het vermogenssaldo toegenomen met 169,2 miljard euro. Deze stijging komt met name voort uit een toename van de waarde van de vaste activa (92,1 miljard euro), een stijging van de olie- en gasreserves (36,9 miljard euro) en een daling van de uitstaande schuldbewijzen (-31,3 miljard euro). Na de tabel volgt een korte toelichting op de verschillende posten op de overheidsbalans. In de Miljoenennota van 2020 is een uitgebreide toelichting op de overheidsbalans gepubliceerd.7

Tabel 9.1 Overheidsbalans 2020-20231

Bedragen in miljoenen euro

2020

2021

2022

2023

Activa

 

785.941

837.182

944.808

924.792

 

Niet-financiele activa

506.638

548.597

660.298

639.630

 

Vaste activa

464.678

487.761

531.315

556.734

 

Voorraden

2.389

2.782

5.391

5.178

 

Grond

38.698

40.060

41.343

39.968

 

Olie- en gasreserves

873

17.994

82.249

37.750

 

Financiële activa

279.303

288.585

284.510

285.162

 

Chartaal geld en deposito's

20.975

15.310

23.323

19.950

 

Schuldbewijzen

8.584

9.598

11.646

9.709

 

Leningen

57.540

59.999

65.283

63.256

 

Aandelen en overige deelnemingen

108.872

111.394

83.426

96.125

 

Financiële derivaten

5.072

2.249

‒ 217

‒ 266

 

Handelskredieten en transitorische posten

78.260

90.035

101.049

96.388

Passiva

 

785.941

837.182

944.808

924.792

 

Financiële passiva

561.477

573.352

523.568

531.173

 

Deposito's

1.365

1.979

1.796

1.779

 

Schuldbewijzen

424.215

430.412

383.426

392.881

 

Leningen

78.388

76.201

72.115

74.254

 

Aandelen en overige deelnemingen

63

64

65

65

 

Handelskredieten en transitorische posten

57.446

64.696

66.166

62.194

 

Vermogenssaldo

224.464

263.830

421.240

393.619

1

Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek (2024)

Toelichting posten overheidsbalans

Activa (bezittingen)

De activa zijn onder te verdelen in niet-financiële activa en financiële activa. De niet-financiële activa omvatten onder meer gebouwen, grond en minerale reserves. De financiële activa bestaan uit alle financiële bezittingen van de overheid, zoals aandelen in ondernemingen en leningen aan financiële instellingen.

De niet-financiële activa zijn in de periode 2020-2023 gestegen met bijna 133 miljard euro. De hoofdzakelijke reden hiervoor is dat de post vaste activa is toegenomen met 92,1 miljard euro. Onder de post vaste activa vallen onder andere de gebouwen, vervoermiddelen en grond-, weg- en waterbouwkundige werken die in het bezit zijn van de overheid. Verder zijn de olie- en gasreserves met 36,9 miljard euro in waarde toegenomen.

De financiële activa zijn met 5,9 miljard euro toegenomen in de periode 2020-2023. Deze toename is het resultaat van diverse plussen en minnen. De grootste post betreft de toename van de overige vorderingen/schulden met 18,1 miljard euro. Daarnaast is het bedrag aan uitgegeven leningen tussen 2020-2023 gestegen met 5,7 miljard euro. De post aandelen en overige deelnemingen is daarentegen met 12,7 miljard euro afgenomen in dezelfde periode.

Passiva (schulden)

De passiva bevatten de schulden van de overheid die in het verleden zijn opgebouwd. De overheid gaat deze schulden met name aan ter financiering van overheidstekorten. Tussen 2020 en 2023 zijn de verschillende soorten financiële passiva in waarde gedaald met 30,3 miljard euro. Deze daling komt hoofdzakelijk door de afname van schuldbewijzen.

7

Kamerstukken II, vergaderjaar 2019-2020, 35 300 nr. 2

Licence