Scheppen van een concurrerend ondernemingsklimaat voor bestaande bedrijven en nieuwe ondernemers.

Uit de meest recente monitor 54 blijkt dat de fundamenten van het Nederlandse ondernemingsklimaat ten opzichte van het buitenland goed op orde zijn en de afgelopen jaren op onderdelen verbeterd. Zo kent Nederland een relatief hoge arbeidsproductiviteit en arbeidsparticipatie, een relatief hoog opgeleide beroepsbevolking en een lage werkloosheid. Verder vertoont het ondernemerschap in Nederland al jaren een stijgende trend. Zo is het aantal personen dat zelfstandig ondernemer is geworden in Nederland de afgelopen jaren toegenomen en ook verbeterd ten opzichte van het buitenland, Nederland is zelfs ondernemender dan de VS. De positie van Nederland op de ranglijst van het World Economic Forum (WEF) 55 in 2010 is dan ook gestegen van een 10^e naar een 8^e plaats. De ambitie blijft echter een top-5 positie.

Borgstellingsregeling Scheepsnieuwbouw

In overleg met de banken zijn in 2009 de voorwaarden van de regeling aangepast. Eind oktober 2010 heeft de Europese Commissie ingestemd met een gewijzigde opzet van de regeling. Er vindt overleg plaats met banken en de scheepsbouwsector over de door de Europese Commissie aangegeven voorwaarden. Publicatie wordt voorzien in het voorjaar van 2011.

Innovatieregeling Scheepsbouw

De belangstelling voor de scheepsbouwregeling was in 2010 groter dan in 2009. Ondanks de crisis blijft men investeren in innovatie. Desondanks zijn er zijn niet voldoende aanvragen ingediend door werven om het volledige budget voor de Scheepsbouwregeling uit te putten.

BSRI

De realisatie is hoger dan oorspronkelijk geraamd, doordat bij eerste suppletoire begroting de niet gebruikte verplichtingenuimte uit 2009 was toegevoegd aan het budget van 2010, om nog een aantal ingediende aanvragen onder de oude regeling te kunnen honoreren. Daarvan bleek uiteindelijk een project niet in staat om de financiering (tijdig) rond te krijgen.

BMKB

In totaal is in 2010 voor € 742 mln aan garanties verleend vanuit de BMKB. Hiermee is 97% van het garantiebudget benut. De benutting ligt hiermee € 186 mln, oftewel 33 %, hoger dan in 2009.

Uitgaven en ontvangsten Groeifaciliteit / Garantie Ondernemersfinanciering (GO)

Bij de Groeifaciliteit is de benutting (€ 24,8 mln verleende garanties) achtergebleven bij de oorspronkelijke raming, maar is wel hoger uitgekomen dan in 2009 (€ 10 mln). Vanwege de financiële crisis is het maximale garantiebedrag voor participatiemaatschappijen tijdelijk verhoogd en is het risicoprofiel van de te accepteren aanvragen verbreed. Een gevolg is dat in 2010 het aantal toegetreden participatiemaatschappijen in één jaar is verdubbeld. De toename van de benutting in 2010 is evenwel beperkt gebleven. Gegeven de doorlooptijd van het verwerven van participaties zal de verruiming in 2011 moeten leiden tot een verdere toename van de benutting, onder de premisse dat de conjunctuur in 2011 echt aantrekt.

De garantieruimte voor de GO die in 2009 niet tot benutting is gekomen, is beschikbaar gesteld in 2010. Hierdoor konden meer garanties worden verleend dan oorspronkelijk begroot. De regeling is inmiddels verlengd tot en met eind 2011, waarbij het garantieplafond voor 2011 wordt gevormd door het nog onbenutte deel van de in totaal beschikbare € 1,5 mld.

De ontvangsten zijn ook lager dan geraamd, doordat ten opzichte van de raming, niet alle garantieruimte is benut.

Microkredieten

Het verschil hangt samen met het afgeven van een borgstelling aan de BNG (Bank Nederlandse Gemeenten) om financiering vanuit de BNG en de drie grootbanken voor Qredits te realiseren.

Actieplan veilig ondernemen / Bevorderen ondernemerschap

Bij suppletoire begroting is het budget van het Actieplan veilig ondernemen met € 4 mln opgehoogd uit het budget Bevorderen ondernemerschap. Tevens zijn er van dit budget uitvoeringskosten overgeheveld.

Onderwijs & Ondernemerschap

De realisatie van Onderwijs & Ondernemerschap is hoger dan geraamd, doordat een overheveling van OCW pas in 2011 wordt ontvangen. Dit wordt bij eerste suppletoire begroting 2011 verwerkt.

Cofinanciering EFRO

De hogere verplichtingenrealisatie betreft met name de administratieve verwerking van de eindafrekening van het Integraal Structuurplan met Noord Nederland. Het Noorden heeft de mogelijkheid gekregen om de niet bestede middelen opnieuw in te zetten voor economische projecten. Vanwege comptabele regelgeving zijn deze middelen als ontvangst en weer als nieuw aangegane verplichting verwerkt op de EL&I-begroting, hetgeen zichtbaar is onder de post ontvangsten ruimtelijk economisch beleid.

Pieken in de Delta (PID)

In 2010 heeft PID meer aanvragen gekregen van kwalitatief goede projecten dan vooraf verwacht, met name uit het Noorden. Deze projecten zijn binnen het totaal van de voor PiD toegezegde middelen voor 2007–2010 ook daadwerkelijk gecommitteerd.

Bedrijventerreinen

In lijn met het convenant tussen Rijk, IPO en VNG om het bedrijventerreinenbeleid te decentraliseren, zijn middelen voor een aantal TOPPER projecten door een overboeking naar het Gemeentefonds gedecentraliseerd. De realisatie valt hierdoor lager uit.

Zuiderzeelijn

In 2010 is verplichtingenruimte uit 2012 naar voren gehaald om projecten in het Noorden te kunnen financieren/committeren in het kader van het compensatiepakket Zuiderzeelijn. Dit heeft geen gevolgen gehad voor de kasuitgaven.

Nota ruimte

De FES-middelen voor de Nota Ruimte projecten Alternatief Hoeksche Waard en Brainport Avenue Eindhoven zijn opgevraagd en gecommitteerd.

Sterke regio’s

Voor verschillende projecten zijn dit jaar middelen opgevraagd uit het FES. Met deze middelen wordt in een aantal concurrerende Nederlandse regio’s ingezet op ambitieuze investeringen die het internationale vestigingsklimaat versterken.

Bijdrage aan Agentschap NL

Dit onderdeel wordt belast voor de kosten voor uitvoering van regelingen door het Agentschap NL (AgNL). Het verschil met de oorspronkelijke begroting wordt verklaard doordat een deel van de budgetten voor deze uitvoeringskosten nog niet was overgeheveld vanuit de beleidsbudgetten, omdat op dat moment de precieze omvang van de uitvoeringskosten nog niet bekend was.

Ontvangsten ruimtelijk economisch beleid

De mutatie heeft betrekking op administratieve verwerking van de eindafrekening van het Integraal Structuurplan met Noord Nederland.

Ontvangsten Garantieregeling scheepsbouw

In overleg met de banken zijn eind 2010 de voorwaarden van de regeling aangepast. Dit heeft in 2010 nog niet geleid tot gebruik van de regeling door de banken. Hierdoor zijn ook geen premies ontvangen.

Ontvangsten FES

De realisatie van de FES-ontvangsten is in 2010 beïnvloed door het opvragen van circa € 60 mln voor het Nota Ruimte project Brainport Eindhoven en niet opgevraagde middelen uit 2009. Daarnaast is bij tweede suppletoire begroting 2010, als gevolg van de ontmanteling van het FES op basis van het nieuwe regeerakkoord, gebruik gemaakt van de mogelijkheid om de kasritmes van de diverse projecten voor Nota Ruimte, Sterke Regio’s, Beroepsonderwijs in Bedrijf en Onderwijs & Ondernemerschap beter te spreiden in de tijd.

Ontvangsten JSF

In mei 2010 is heeft actualisering plaatsgevonden van de Businesscase JSF. Dit heeft geleid tot bijstelling van de verwachte afdrachten over de omzet van de industrie, omdat deze op een later moment zullen binnenkomen dan eerder verwacht.

Markt en spelregels

Bevorderen level playing field.

Om te zorgen voor een eerlijk speelveld (level playing field) heeft EL&I in 2010 gewerkt aan het wegnemen van marktverstoringen als gevolg van het optreden van overheden. Het gaat hier bijvoorbeeld om de inzet in EU- en WTO-verband (zie ook artikel 1 en 5), maar ook om specifieke (bilaterale) contacten en interventies in binnen- en buitenland. Om de juiste kennis en netwerken te kunnen inzetten heeft EL&I een sterk netwerk met het bedrijfsleven, o.a. vormgegeven via de sectoraanspreekpunten voor industrie en diensten. In aanvulling op deze algemene lijn is het soms ook noodzakelijk om de verstoring op nationaal niveau te repareren via gerichte maatregelen. In 2010 gold dit specifiek voor de defensiegerelateerde industrie en de scheepsbouw, waar mede door specifieke instrumenten ongewenste verstoringen in het speelveld van deze sectoren zijn tegengegaan. Hierdoor kon de orderportefeuille in deze sectoren op peil blijven.

Defensie Industrie Strategie (DIS) en compensatiebeleid

Besluit Subsidies Regionale Investeringenprojecten (BSRI)

BSRI verleent investeringssteun in een beperkt aantal regio’s aan ondernemers die zich hier vestigen of strategisch uitbreiden. Doel hierbij is de keuze van een ondernemer voor zijn vestigingslocatie te beïnvloeden en om een gelijk speelveld te creëren met de buurlanden waar navenante ondersteuningsmogelijkheden bestaan. In 2010 is in totaal voor € 15,7 mln aan investeringssubsidie verstrekt.

Subsidieregeling Innovatieve Zeescheepsbouw (SIZ)

Door middel van subsidiëring van ordergerelateerde kosten voor innovatie in de scheepsbouwprojecten wordt getracht het concurrentievermogen van Nederlandse werven op peil te houden. In 2010 zijn 17 aanvragen gehonoreerd met een totale subsidie van € 13,1 mln. Hiermee wordt bij de Nederlandse scheepswerven voor € 65,9 mln aan scheepsbouwinnovatieprojecten gerealiseerd. De streefwaardes zijn daarmee niet gehaald. Ook de scheepsbouwsector heeft wereldwijd te maken met de negatieve effecten van de economische crisis, maar in het kader van de SIZ vallen de effecten nog mee. Dit komt omdat de aanvragen zich vooral richten op niches die relatief wat minder worden getroffen door de crisis. De projecten betreffen voor het merendeel speciale schepen (baggerschepen, werkschepen voor de offshore of superjachten).

Basispakket

Stimuleren meer en beter ondernemerschap

Het gaat goed met het ondernemerschap in Nederland. De ondernemersquote, het aantal personen dat in Nederland een eigen bedrijf heeft, is na een periode van gestage groei nu al een paar jaar stabiel op 12,3% van de werkzame beroepsbevolking. Hiermee heeft Nederland een voorsprong op andere OESO en EU-landen, ook op de Verenigde Staten, terwijl we 10 jaar geleden nog een achterstand hadden. Ook op het gebied van aankomend en jong ondernemerschap – bijvoorbeeld het aantal mensen dat bezig is met het opzetten van een bedrijf of degenen die net gestart zijn – heeft Nederland zijn internationale positie verbeterd. Deze ontwikkelingen tonen aan dat het ondernemerschapsbeleid dat is gericht op het wegnemen van drempels voor ondernemerschap en het stimuleren van kansen vruchten afwerpt. Ook in 2010 is gewerkt aan onder andere het stimuleren van ondernemerschap in het onderwijs, het stimuleren van de aansluiting tussen het beroepsonderwijs en het bedrijfsleven als het zorgen voor voldoende financiering voor ondernemers. In 2010 is tevens de 100e deelnemer aan het programma groeiversneller van start gegaan.

BMKB

In 2010 is het garantieplafond van de BMKB van € 765 mln bijna volledig benut (€ 742 mln) voor 3 701 garanties. Dit is een stijging van € 186 mln ten opzichte van 2009. Circa 47% van het gebruik in 2010 betreft verruimingen van de regelingen, ingevoerd eind 2008 en voorjaar 2010 vanwege de crisis. De benutting hangt samen met de ontwikkeling van de conjunctuur en de risicoperceptie van de banken.

Groeifaciliteit

In 2010 is een garantiebudget gepubliceerd van € 170 mln. Daarvan is voor € 25 mln daadwerkelijk aan garanties afgegeven, tegen € 10 mln in 2009. De streefwaarde is daarmee niet gehaald, wat samenhangt met de crisis, die er voor heeft gezorgd dat er minder wordt geïnvesteerd en minder fusies en overnames plaatsvonden waardoor er minder vraag is naar risicokapitaal. De regeling is in 2009/2010 interessanter gemaakt voor participatiemaatschappijen. Zo geldt er voor participatiemaatschappijen nu tijdelijk een maximumgarantie van € 12,5 mln (was € 2,5 mln) en kunnen ook financieringen met een hoger risicoprofiel onder de Groeifaciliteit worden gegarandeerd. Als gevolg daarvan zijn in 2010 18 participatiemaatschappijen tot de regeling toegetreden, waardoor het totaal aantal is verdubbeld. Gegeven de doorlooptijd van het verwerven van participaties zal de verruiming in 2011 moeten leiden tot een verdere toename van de benutting, onder de voorwaarde dat de conjunctuur in 2011 echt aantrekt.

Garantieregeling Ondernemingsfinanciering (GO)

In maart 2009 is als tijdelijke crisismaatregel de Garantie Ondernemingsfinanciering gepubliceerd. Doel hiervan is de bancaire financiering aan, in de kern gezonde bedrijven op gang te houden. In 2010 is de benutting uitgekomen op € 677 mln, bijna drie keer zo hoog als in 2009 (€ 242 mln). Hierdoor konden ruim 100 bedrijven geholpen worden om hun bancaire financiering rond te krijgen. In 2010 is besloten deze regeling te verlengen tot eind 2011, vanwege de gevolgen van de crisis. Hiervoor zal het resterende garantiebudget van € 0,6 mld worden ingezet.

Microfinanciering

In 2010 zijn er door Qredits 517 kredieten en via de borgstellingsregeling 139 kredieten verstrekt aan (startende) ondernemers. Het aantal MF-ondernemerspunten is in 2010 gegroeid naar 43. Deze ondernemerspunten, die zich richten op voorlichting, doelgroepenbenadering en begeleiding, zijn verspreid over geheel Nederland. In april 2010 is Eigenbaas.nl (Stichting Microfinanciering en Ondernemerschap) opgericht. Eigenbaas.nl richt zich op het bereiken van potentiële ondernemers en coaching. De website www.eigenbaas.nl, die gericht is op (startende) ondernemers, is in 2010 circa 59 000 keer bezocht.

Actieprogramma Onderwijs en Ondernemen

In 2010 zijn 51 onderwijsnetwerken van het primair tot het middelbaar beroepsonderwijs van start gegaan, zijn 9 studenten uit het hoger onderwijs op ondernemerschapstage in de Verenigde Staten gegaan en werkt het SLO (stichting leerplan ontwikkeling) met inmiddels 40 trainers en 400 docenten aan een scholingsaanbod voor ondernemende docenten. De betrokken onderwijsinstellingen besteden meer aandacht aan ondernemerschap en zijn in de meeste gevallen op weg om ondernemerschaponderwijs te verankeren. Uit de eenmeting «ondernemerschap en onderwijs» van EIM 64, blijkt dat 23% van de studenten denkt ondernemer te worden tegenover 13% in 2007; 62% heeft een positieve houding ten aanzien van ondernemerschap. Dit percentage is verdubbeld ten opzichte van 2007.

Programma Valorisatie

Programma Valorisatie heeft als doel meer en betere economische en maatschappelijke benutting van (met name) publiek gefinancierde kennis en richt zich op alle kennisdomeinen. De huidige Subsidieregeling Kennisexploitatie (SKE, onderdeel van TechnoPartner programma) en Centers of Enterpreneurship (CoE, onderdeel van actieprogramma Onderwijs en Ondernemen) regeling zijn hierin opgegaan. De subsidieregeling is per 1 juni 2010 opengesteld en gepubliceerd met een budget van € 25 mln voor het jaar 2010. Er zijn acht valorisatieplannen ingediend, waarvan vijf plannen gehonoreerd voor bij elkaar € 23,3 mln.

Beroepsonderwijs in Bedrijf (BiB)

2010 was het vierde en laatste jaar van de subsidieregeling. De regeling had als doel het praktijkleren te verbeteren, zodat het beroepsonderwijs aantrekkelijker wordt en beter aansluit op de arbeidsmarkt. Gedurende de looptijd van de regeling zijn 220 projecten gestart, waaraan ruim 1 500 bedrijven, vrijwel alle ROC's en ruim 100 vmbo's hebben deelgenomen. Door de regeling weten bedrijven en scholen elkaar beter te vinden en is de inbreng van het bedrijfsleven op het onderwijsprogramma vergroot.

Veiligheid

Aanpak regeldruk EZ

In 2010 is netto € 10,9 mln reductie van de administratieve lasten gerealiseerd (3,8%). In totaal is sinds 2007 netto € 63,2 mln reductie gerealiseerd (21,8%). De reducties in 2010 zijn veroorzaakt door invoering van het systeem van Vaste Verander Momenten en de mogelijkheid digitaal in te schrijven en te muteren in het Handelsregister. In de streefwaarde van de begroting 2010 (cumulatief – 14,7%) was nog geen rekening gehouden met enkele maatregelen op het gebied van Aanbesteden, die reeds in 2009 zouden worden gerealiseerd.

Programmatisch pakket

Benutten van gebiedsgerichte economische kansen

Gebiedsgericht Economisch Beleid

2010 was het laatste jaar van het programma Pieken in de Delta waarmee gebiedsgerichte (innovatieve) projecten werden ondersteund. Voor de gehele periode heeft EL&I hier € 296 mln voor gereserveerd. In vijf programmagebieden zijn er tot en met de voorjaarstender 2010 ruim 300 innovatieve projecten gehonoreerd wat leidde tot in totaal ruim € 180 mln aan verleende subsidie. Nieuwe producten, processen en diensten hebben bijgedragen aan het versterken van het concurrentievermogen van de Nederlandse economie. Juist in economisch zware tijden was intensieve samenwerking tussen de verschillende triple helix partners – kennisinstellingen, overheid en bedrijfsleven – noodzakelijk.

Dit laatste programmajaar kende voor vijf programmagebieden twee tenders. Voor beide tenders geldt dat beschikbare budgetten zijn overvraagd. In de eerste tender 2010 zijn in totaal 35 projecten gehonoreerd met een totale EL&I bijdrage van € 24 mln. In de tweede tender 2010 zijn in totaal zijn ruim 90 projectaanvragen ingediend. Begin 2011 wordt besluitvorming over deze aanvragen afgerond. In programmagebied Noord Nederland werd niet gewerkt met een tendersystematiek maar staat de regeling het gehele jaar open. In 2010 zijn in totaal in Noord Nederland 27 projecten gehonoreerd met een totale subsidieomvang van bijna € 34 mln.

In 2010 is Pieken in de Delta geëvalueerd, waarbij gekeken is naar effectiviteit en efficiency van het instrument 66. De evaluatie geeft aan dat de eerste effecten zichtbaar zijn. Deze hebben betrekking op de verbeterde samenwerking en kennisdeling tussen overheid, kennisinstellingen en bedrijven, versterking van de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt en het ontstaan van nieuwe producten en diensten. Ook het uitvoeringsproces verloopt goed. In 2010 zijn er wederom verbeterslagen gemaakt waardoor de looptijd waarin het subsidieproces verloopt is gereduceerd. EL&I creëerde met Pieken in de Delta ook een hefboom door de piekenvisie, sterker maken wat sterk is, te verbinden met agenda's binnen EL&I en die van andere departementen. Uit oogpunt van de kerntaken van provincies die beschreven zijn in het Regeerakkoord, wordt de subsidieregeling Pieken in de Delta niet verlengd.

Sterke Regio’s

De ambities van Pieken in de Delta worden mede gerealiseerd door de projecten uit Sterke Regio’s. Voor vier regio’s is afgelopen kabinetsperiode € 129 mln beschikbaar gesteld, bedoeld voor ambitieuze investeringen die het internationale vestigingsklimaat versterken. In 2010 zijn de volgende twee projecten gehonoreerd, met een subsidiebijdrage van in totaal € 25,8 mln:

• – Institute for Global Justice (oprichten van een innovatief kennisinstituut op gebied van recht, vrede en veiligheid door het bundelen van (inter-) nationale kennis en expertise) en

• – Amsterdam Connecting Trade, Koppeling Ongestoord Logistieke Verbinding – Greenport Aalsmeer (een goede logistieke verbinding voor vrachtverkeer tussen de veiling en Schiphol).

In totaal is tot en met 2010 vanuit Sterke Regio’s ruim € 108 mln subsidie toegekend (circa 1/3 van de totale projectkosten) aan negen projecten, verdeeld over de vier toonaangevende gebieden. De totale uitgelokte investeringen tot en met 2010 bedroegen € 205 mln.

Structuurfondsen/EFRO-cofinanciering (periode 2007–2013)

Bedrijventerreinen

Toerisme

Toelichting

• – Bevorderen Level Playing Field: De beleidsdoorlichting van operationeel doel 3.1 wordt gecombineerd met de evaluatie van de subsidieregeling innovatieve zeescheepsbouw

• – Benutten van gebiedsgerichte economische kansen: Deze beleidsdoorlichting wordt gecombineerd uitgevoerd met een onderzoek door de OESO. De nieuwe titel van dit onderzoek is: Territorial review of spatial economic policy in the Netherlands.

• – BMKB: Naar verwachting wordt deze evaluatie in de eerste helft van 2011 aan de Tweede Kamer aangeboden.

• – Kenniscentrum MVO: De evaluatie is afgerond en wordt in de eerste helft van dit jaar aan de Tweede Kamer aangeboden.

• – Kansenzones Rotterdam: Gezien het eenmalige karakter van de regeling en de decentralisatie van het regionale beleid, zal het evaluatie onderzoek niet meer plaatsvinden.