Sneller recht doen, sneller straffen

De vijf regionale pilots ZSM zijn samen met de landelijke pilot rond artikel 8 Wegenverkeerswet (rijden onder invloed) afgerond en geëvalueerd. De resultaten ervan hebben geleid tot een uniforme landelijke ZSM-werkwijze voor de politie en het OM. Tegelijk zijn in het afgelopen jaar business cases opgesteld voor politie, OM, slachtofferhulp, kinderbescherming, HALT en reclassering. Met de advocatuur zijn procesafspraken gemaakt voor het ontwikkelen van de business case rechtsbijstand. Voor de rechterlijke macht is in kaart gebracht welke organisatorische voorzieningen nodig zijn om het mogelijk te maken dat de zittende magistratuur bij het ZSM-proces kan aanhaken. Op basis daarvan is geconcludeerd dat we verder gaan met ZSM. De bestaande ZSM-werkwijze is doorontwikkeld naar een landelijk uniforme ketenbrede werkwijze voor ZSM.

Sterkere positie slachtoffers

Op 1 september 2012 is de wet uitbreiding spreekrecht in werking getreden. Daarmee is het aantal nabestaanden dat mag spreken uitgebreid en is vertegenwoordiging toegestaan voor slachtoffers die zelf niet in staat zijn te spreken. Op 1 januari 2012 is ook de wet Schadefonds Geweldsmisdrijven gewijzigd en is de groep nabestaanden die een beroep kan doen op het Schadefonds verruimd. Het wetsvoorstel conservatoir beslag is ingediend bij de Tweede Kamer. Met de beleidsbeslissing terugwerkende kracht voorschotregeling zijn nog bij het CJIB openstaande schadevergoedingsmaatregelen van voor 1 januari 2011 door de overheid aan slachtoffers uitgekeerd. Inmiddels hebben circa 4.287 slachtoffers een uitkering ontvangen, met een totaalbedrag van € 7,8 mln. In het kader van slachtofferschap van geweld is voor communicatiemedewerkers bij de politie de handreiking «Communicatie bij maatschappelijke onrust na ernstige geweldsincidenten» opgesteld. Deze handreiking is te gebruiken om (dreigende) onrust in de maatschappij uit communicatief perspectief zo snel en zo goed mogelijk aan te pakken. Het casemanagement bij zware gewelds- en zedenzaken en de hernieuwde wijze van voegingsondersteuning door Slachtofferhulp Nederland wordt geëvalueerd. Om de uitvoering van de wet versterking positie slachtoffers te verbeteren is een drietal verbetertrajecten gestart met de ketenpartners, gericht op vereenvoudiging van mogelijkheden om schade te verhalen, verbetering van de informatievoorziening aan slachtoffers en versterking van de positie van slachtoffers in de fase van tenuitvoerlegging. Ook op Europees niveau is gewerkt aan versterking van de positie van slachtoffers. De richtlijn tot vaststelling van minimumnormen voor de rechten, de ondersteuning en de bescherming van slachtoffers van strafbare feiten is aangenomen door het Europees Parlement en de Raad. Nederland dient in november 2015 aan de richtlijn te voldoen, de implementatie van de richtlijn wordt voorbereid.

Een toekomstbestendige Tbs

De Tbs-maatregel draagt bij aan de veiligheid van de samenleving. Het kabinet wil de Tbs-maatregel daarom ook voor de toekomst behouden. Met dit doel is het afgelopen jaar gewerkt aan zichtbare effectiviteit van de Tbs en zijn maatregelen genomen tegen verdachten die hun medewerking aan het Pro Justitia-onderzoek weigeren. De effectiviteit van de behandeling is inzichtelijk gemaakt met behulp van prestatie-indicatoren. De eerste resultaten zijn in 2012 tijdens de jaarverslaggesprekken met de forensisch psychiatrische centra (fpc’s) besproken. In verschillende gremia is gestart met de afstemming over de precieze uitwerking en toepassing van de indicatoren. Het Pieter Baan Centrum (PBC) laat het beeld zien dat door extra inspanningen en een flexibele inzet van onderzoekers over een langere periode bij circa 37% van de weigerende verdachten toch een rapport met een conclusie en/of advies kan worden opgemaakt. De rapporteurs van het NIFP (Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie) krijgen met de inwerkingtreding van de Wet Forensische Zorg de beschikking over medische gegevens van andere instanties. Behandeling van het wetsvoorstel in de Tweede Kamer is in 2012 afgerond. Door middel van levenslang toezicht op zeden- en geweldsdelinquenten draagt de Tbs-maatregel bij aan een veiligere samenleving, ook op de langere termijn.

Kwaliteit van de wetgeving en de juridische functie

In 2012 is een aantal acties uitgevoerd ter versterking van de kwaliteit van de juridische functie. Er is een breed juridisch platform gecreëerd op de site van het Kenniscentrum Wetgeving (www.kc-wetgeving.nl ) met alle relevante informatie en kennis over wetgeving en juridische aangelegen-heden bij het Rijk. Dubbel werk wordt zo voorkomen en accumulatie van kennis wordt mogelijk. Interdepartementaal is het afgelopen jaar gewerkt aan rijksbreed geldende juridische handleidingen, formats en regelingen, zoals standaardmodules over hoe om te gaan met verzoeken op grond van de Wet Openbaarheid Bestuur en de behandeling van bezwaar- en beroepschriften, wijze van inschakeling van de Landsadvocaat, standaarden over klachtrecht, behandeling van schadevergoedingen en aanbestedingen. Deze standaarden vormen het instrumentarium voor overheidsjuristen en zijn te vinden op de KCW-site. Het rijksbrede gebruik hiervan maakt de eenheid zichtbaar in de uitoefening van juridische taken en daarmee de corporate uitstraling van de juridische functie binnen het Rijk tot stand gebracht. Het ICT-programma Legis is in 2012 afgerond. In het kader van Legis is het hele wetgevingsproces, vanaf voorbereiding tot aan publicatie Staatsblad, tot één elektronisch ketensysteem gedigitaliseerd. Ook de informatie van de Raad van State en de Tweede en Eerste Kamer wordt via het systeem ontsloten. Het systeem is gebruiksvriendelijk en biedt rijksbreed eenduidige monitorings- en rapportagemogelijkheden. Ook is er een wetgevingseditor ontwikkeld, waar vanuit een doorlopende wettekst «met één druk op de knop» een wetsvoorstel kan worden opgesteld. In 2012 is een educatief puntenstelsel voor juristen (www.puntenstelsel.nl) ingesteld, waarbij net als in de rechterlijke macht en advocatuur per jaar 30 uur aan opleiding en inhoudelijke ontwikkeling moet worden besteed. Sinds 2012 is er een speciale managementopleiding voor juristen bij de Academie voor Wetgeving en Overheidsjuristen (www.academievoorwetgeving.nl) die voor leidinggevenden in de juridische functie een verdieping geeft op de ABD-opleiding.

Kansspelen: veilig en verantwoord

Op 22 maart 2012 is het onderzoek van het WODC «Gokken in Kaart», over de aard en omvang van kansspelverslaving, aangeboden aan de Tweede Kamer. Samenvattend telt de Nederlandse bevolking in 2011 naar schatting 8,7 miljoen recreatieve spelers, 92.000 risicospelers en 20.300 probleemspelers. Het geschatte aantal recreatieve spelers is daarmee gedaald ten opzichte van 2005, toen 9,6 miljoen Nederlanders tot de recreatieve spelers werden gerekend. Het geschatte aantal risico- en probleemspelers bedroeg in 2005 respectievelijk 55.000 en 28.700. De doelstelling het aantal probleemspelers te verlagen is daarmee bereikt. Op 1 april 2012 is de Kansspelautoriteit van start gegaan. De Kansspelautoriteit heeft succes behaald met het aanpakken van illegale online kansspelen. Meer dan de helft van de aangeschreven online kansspelaanbieders is niet meer specifiek gericht op de Nederlandse markt voor kansspelen, dit houdt in dat ze geen .nl extensie meer hebben, niet langer de Nederlandse taal hebben en geen reclame meer maken via televisie, radio en/of geprinte media. In het laatste half jaar van 2012 zijn de vergunningsvoorwaarden voor online kansspelen nader uitgewerkt ter voorbereiding van regulering van deze sector.De opties ter realisatie van een centraal register voor de uitsluiting van kansspelen zijn op effectiviteit en impact onderzocht (motie Kooiman, Tweede Kamer, vergaderjaar 2011–2012, 32 264, nr. 24). De conclusies van dit onderzoek worden meegenomen in het wetsvoorstel online kansspelen.

Auteursrecht 20@20

In 2012 is voortgang gemaakt met elk van de vier pijlers van het in april 2011 aan de Kamer aangeboden programma Auteursrecht 20@20 (Kamerstukken II 29 838 nr. 29). De stand van zaken is als volgt.

• • Het wetsvoorstel versterking toezicht auteursrechtorganisaties – pijler 1 – is op 13 maart door de Tweede Kamer aanvaard en de schriftelijke stukkenwisseling in de Eerste Kamer is afgerond. Bij het toezicht hoort de oprichting van een laagdrempelige geschillencommissie.

• • Het wetsvoorstel auteurscontractenrecht – pijler 2 – werd op 18 juni 2012 bij de Tweede Kamer ingediend.

• • Een reeks moties en Kamervragen (zie Kamerstukken 29 838) waarin werd verzocht af te zien van invoering van een zogenoemd downloadverbod heeft moeten leiden tot een nieuwe, tijdelijke regeling voor de thuiskopievergoedingen. De Amvb op basis van het advies van de stichting onderhandelingen thuiskopievergoedingen SONT werd op 26 oktober 2012 vastgesteld en trad op 1 januari 2013 in werking (pijler 3).

• • In Europees verband werd mede op aandringen van Nederland op 17 juli 2012 de ontwerprichtlijn collectief beheer en grensoverschrijdende licentieverlening gepubliceerd. In internationaal verband – pijler 4 – valt verder te noemen het door dit Ministerie georganiseerde en goed bezochte internationale congres over fair use, dat op 10 februari 2012 werd gehouden in het Vredespaleis, en de totstandkoming, na twaalf jaar, op 26 juni 2012 van het Verdrag van Beijing over de rechten van makers in de audiovisuele sector.

(Internationale) familierechtelijke verhoudingen

Het jaar 2012 stond in het teken van de beleidsdoorlichting Interlandelijke adoptie, de herziening van de Wobka en de beslissing tot opschorting van interlandelijke adopties uit Oeganda. Op 13 maart 2012 zijn de bevindingen van de beleidsdoorlichting aan de Tweede Kamer gestuurd. Geconcludeerd is dat er een goede basis ligt voor een doelmatig adoptiesysteem. Ook is daarbij aangegeven dat de professionaliteit van de keten en de ketenpartners kan worden verbeterd. Reden hiervoor is dat gezien de veranderingen ten aanzien van de dalende aantallen adopties, de toename van het aantal «special needs kinderen» dat voor adoptie wordt aangeboden, de consequenties voor de draagkracht van de aspirant-adoptief ouders er meer kwaliteit gevraagd wordt van alle ketenpartners. Deze conclusie en de voorgestelde maatregelen zijn door de Tweede Kamer onderschreven tijdens het AO van 19 april 2012. Naar aanleiding van berichten over mogelijke misstanden bij interlandelijke adopties uit Oeganda is onderzoek gedaan door twee ambtelijke delegaties naar de adoptieprocedures in Oeganda. Hierbij is geconstateerd dat deze procedures te broos zijn om van een zorgvuldige en zuivere adoptieprocedure te spreken. Op basis van de bevindingen van de ambtelijke werkbezoeken is besloten interlandelijke adopties uit Oeganda op te schorten.

Meer ruimte voor ondernemen

In 2012 is een aantal belangrijke wetten tot stand gekomen ter uitvoering van het programma modernisering ondernemingsrecht, Daartoe is op 1 oktober 2012 de nieuwe, flexibele bv ingevoerd, met minder formaliteiten en meer ruimte voor eigen afspraken tussen aandeelhouders. De flex-bv wordt gevolgd door de wet bestuur en toezicht, die na de aanvaarding van de reparatiewet commissariaten op 25 september 2012 in werking is getreden en ondernemingen de keuze biedt tussen een one tier en two tier bestuursmodel. In 2012 is een begin gemaakt met de herijking van het faillissementsrecht.

Adolescentenstrafrecht

Met het oog op een samenhangende strafrechtelijke aanpak van jongeren en jongvolwassenen is in 2012 het wetsvoorstel Adolescentenstrafrecht bij de Tweede Kamer ingediend. Daarmee kan voor jongeren en jongvolwassenen van 15 tot 23 jaar beter rekening worden gehouden met hun ontwikkelingsfase, en komt een pedagogische aanpak beschikbaar waarin duidelijk en consequent optreden een belangrijke plaats hebben. In 2012 zijn, in voorbereiding op de inwerkingtreding van het wetsvoorstel, twee pilots gestart om de advisering door de Raad voor de Kinderbescherming, reclassering en gedragsdeskundigen over adolescenten ten behoeve van een strafrechtelijke beslissing, verder te verbeteren. Deze pilots worden in 2013 geëvalueerd. Ook is in 2012 een methodiek ontwikkeld die door de jeugd- en volwassenenreclassering in aanvulling op hun bestaande methodieken wordt gebruikt voor het toezicht op en de begeleiding van adolescenten. Ten slotte is een beleidskader opgesteld voor de toepassing van elektronisch toezicht bij minderjarigen wat in 2013 zal worden geïmplementeerd.

Commissie Samson en taskforce Kindermishandeling en seksueel misbruik.

De commissie Samson heeft op 8 oktober 2012 haar advies «Omringd door zorg, toch niet veilig» gepresenteerd. Op 29 oktober 2012 hebben de bewindslieden gesproken met de lotgenotenorganisaties. Bij deze bijeenkomst zijn namens met kabinet excuses aangeboden aan de slachtoffers over wat hen is aangedaan en is gesproken over ervaringen en tegemoetkoming. Op 29 oktober 2012 is tevens een brief inzake excuses en aansprakelijkheid aan de Tweede Kamer gestuurd met de toezegging dat een brief met een uitgebreide reactie van het kabinet op de aanbevelingen voor de Kerst zou volgen. Er is een conceptregeling civiele vordering tot schadevergoeding opgesteld bedoeld voor minderjarige slachtoffers van misbruik in de periode 1945 t/m 2012 en een concept «vangnetregeling» gelijkend op de regeling Schadefonds Geweldsmisdrijven (SGM) voor slachtoffers die hun schade niet op de dader kunnen verhalen. Met het SGM is de voorbereiding van de uitvoering van beide regelingen door het SGM gestart. Eind december heeft een tweede bijeenkomst met de lotgenotenorganisaties plaatsgevonden en is de aan de Kamer toegezegde brief met een reactie op alle aanbevelingen verzonden. In het «Actieplan aanpak kindermishandeling 2012–2016, Kinderen veilig» is opgenomen dat er een Taskforce met ambassadeurs wordt opgericht voor de belangrijkste thema’s uit het actieplan. Het Instellings- en Benoemingsbesluit van de Taskforce is op 11 september 2012 in de Staatscourant gepubliceerd (nrs. 18731 en 18741). De opdracht van de Taskforce is «de uitvoering van het actieplan kritisch te volgen, specifieke thema's uit het actieplan hoog op de agenda te houden en nieuwe kansrijke initiatieven te stimuleren». De Taskforce heeft op 20 november voor het eerst een publieke bijeenkomst georganiseerd. Daarbij zijn het werkplan «Kinderen veilig, drie speerpunten, één appèl» en de monitor overhandigd aan de Staatssecretaris van VWS en de Minister van VenJ. In het werkplan heeft de Taskforce drie speerpunten gekozen: preventie, seksueel misbruik en multidisciplinaire samenwerking. Voor elk speerpunt is binnen de Taskforce een kernteam geformuleerd dat in samenspraak met partners in het veld de opvolging van de acties wil bevorderen. Daarnaast doet de Taskforce een voortdurend beroep op ieders verantwoordelijkheid om kindermishandeling en seksueel misbruik te voorkomen en terug te dringen: een appèl. De eerste monitor die in november is gepresenteerd was een nulmeting. De monitor verschijnt twee keer per jaar en gaat in op de voortgang van de acties uit het actieplan.

De in 2011 geplande beleidsdoorlichting van artikel 17.1 is, na afstemming met het Ministerie van Financiën, opgeschort. Dit mede met het oog op de wijzigingen die voorkomen uit de nieuwe begrotingssystematiek «Verantwoord Begroten». Die systematiek maakt dat artikel 17 met ingang van 2013 als zodanig geen onderdeel meer uitmaakt van de ontwerpbegroting, maar onderdeel wordt van artikel 91 «Apparaatsuitgaven» van het kerndepartement.