Zorgdragen voor een flexibel instrumentarium voor moderne arbeidsverhoudingen en voorwaarden

Om bij te dragen aan evenwichtige arbeidsverhoudingen, waarbij werknemers een minimumniveau van arbeidsrechtelijke bescherming wordt geboden dat in overeenstemming is met de maatschappelijke ontwikkelingen en dat sociale partners voldoende ruimte biedt voor eigen verantwoordelijkheid.

Het instrumentarium op het terrein van arbeidsverhoudingen biedt functionerende kaders voor de totstandkoming op verschillende niveaus van moderne arbeidsrelaties tussen (organisaties van) werkgevers en werknemers. Tevens zorgt het instrumentarium voor een niveau van rechtsbescherming dat een adequaat evenwicht vormt tussen de belangen van werkgevers en werknemers en bijdraagt aan de arbeidsparticipatie van zowel degenen die al op de arbeidsmarkt participeren, als voor degenen die de arbeidsmarkt willen betreden.

De effectiviteit van het stelsel wordt enerzijds bepaald door de wijze waarop het instrumentarium wordt toegepast door de direct betrokken partijen van werkgevers en werknemers, anderzijds door algemene ontwikkelingen, zoals de economische situatie die zijn weerslag heeft op de arbeidsmarkt.

Artikel 43 kent geen indicatoren op het niveau van de algemene doelstelling omdat het beoogde effect van het beleid niet kan worden gekwantificeerd en omdat het beleidseffect niet kan worden geïsoleerd van andere factoren.

Programma uitgaven

Ontvangsten

De ontvangsten hebben betrekking op de boeteopbrengsten van de WAV, welke met ingang van de begroting 2012 van artikel 42 naar dit artikel zijn overgeheveld.

Op dit ontvangstenartikel is € 2,6 miljoen van het amendement Spekman7 als taakstellende ontvangsten opgenomen. Deze is niet gerealiseerd zoals toegelicht in het jaarverslag SZW 2011 (de boeteopbrengsten waren niet toereikend om de beoogde personele uitbreiding te financieren). Daarnaast zijn de ontvangsten in de Voorjaarsnota met € 1,06 miljoen naar beneden bijgesteld vanwege de vertraagde invoering van de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving (fraudewet) en in het najaar op basis van de gerealiseerde ontvangsten (vanwege hogere gemiddelde boetes en inning van meer boetes) met € 3 miljoen verhoogd.

De operationele doelstelling 3 is met ingang van de begroting 2012 vervallen in artikel 43 en opgenomen als onderdeel van operationele doelstelling 4 «Zorgdragen voor gelijke mogelijkheden voor arbeidsmarktdeelname» in artikel 42 van deze begroting.

1 Het bevorderen van stabiele en evenwichtige arbeidsverhoudingen

• • De sociale partners hebben in 2012 veelvuldig gebruik gemaakt van de instrumenten cao en avv. In totaal zijn er 196 bedrijfstakcao’s en 504 ondernemingscao’s afgesloten voor in totaal ongeveer 6 miljoen werknemers.

• • Op 19 december 2012 heeft het kabinet overleg gevoerd met centrale werkgevers- en werknemersorganisaties, vertegenwoordigd in de Stichting van de Arbeid. In dit overleg is gesproken over de huidige economische situatie en de arbeidsmarkt. Daarbij is ingegaan op urgente problemen die om actie van sociale partners en kabinet vragen: de bouwsector, de oudere werklozen en de jeugdwerkloosheid. Tevens is verkennend gesproken over de in het Regeerakkoord Rutte/Asscher opgenomen voornemens voor structurele aanpassingen op het terrein van de arbeidsmarkt: ontslagbescherming, WW, flexibele arbeid, Participatiewet, quotum voor arbeidsgehandicapten en het fiscale kader voor de pensioenen.

• • Wet op de collectieve arbeidsovereenkomst (cao), Wet op het Algemeen verbindend en het onverbindend verklaren van bepalingen van collectieve arbeidsovereenkomsten (avv) en Wet op de loonvorming;

• • Wet op de bedrijfsorganisatie;

• • Wet op de ondernemingsraden (WOR), Wet op de Europese ondernemingsraden en Wet rol werknemers Europese vennootschap;

• • Overleg tussen werkgevers- en werknemersorganisaties en de overheid, waaronder het voor- en najaarsoverleg tussen het kabinet en de Stichting van de Arbeid;

• • Subsidieregeling kwaliteit arbeidsverhoudingen.

• • In 2012 zijn conform de begroting de ministeriële taken op grond van de Wet cao en de Wet avv, het onderhouden van een adequate overlegstructuur tussen kabinet en sociale partners en de uitvoering subsidieregeling kwaliteit arbeidsverhoudingen uitgevoerd.

• • De Kamer is geïnformeerd over de voorgenomen wijzigingen van de Wet op de ondernemingsraden8. In lijn met het unanieme SER-advies zal de WOR-heffing worden afgeschaft. In 2012 is het wetsvoorstel hiervoor ingediend bij de Tweede Kamer9.

• • Op het terrein van de medezeggenschap werd in overleg met de sociale partners een wetswijziging voorbereid over de financiering van de scholing van ondernemingsraadleden.

• • In 2012 zijn in het Regeerakkoord Rutte/Asscher afspraken gemaakt over het opheffen van het stelsel van de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie en het onderbrengen van enkele publieke taken bij het ministerie van Economische Zaken vanaf 2014. Om deze reden is de verantwoordelijkheid voor de afbouw van het stelsel neergelegd bij de minister van Economische Zaken.

• • In 2012 heeft het kabinet Rutte/Verhagen een brief10 aan de Tweede Kamer gezonden over het dispensatiebeleid bij het algemeen verbindend verklaren van cao's met een voorstel om de transparantie rondom de dispensatieregels te verbeteren. Daarnaast is de SER om advies gevraagd11 over het draagvlak van cao's.

• • Sociale partners (werkgevers en werknemers) en hun organisaties;

• • Zelfstandigen zonder personeel;

• • Ondernemingsraden en Europese ondernemingsraden;

• • (Hoofd)product- en (hoofd)bedrijfschappen en de SER.

2 Zorgdragen voor een goede balans tussen rechten en plichten van werkgevers en werknemers

De bescherming van werknemers waarborgen, in evenwicht met de belangen van de onderneming en met inachtneming van de eigen rol en verantwoordelijkheid van werkgevers en werknemers.

De wettelijke normering van de diverse aspecten van het arbeidsrecht biedt, mede als gevolg van de regelmatige aanpassingen aan zich wijzigende omstandigheden, op hoofdlijnen adequate bescherming van de belangen van de werknemer. Dit binnen de randvoorwaarden die de arbeidsorganisatie daaraan stelt en binnen de internationaal overeengekomen minimum standaarden.

• • Het arbeidsovereenkomstenrecht, inclusief het ontslagrecht;

• • Het Buitengewoon Besluit arbeidsverhoudingen 1945 en de daarop gebaseerde regels betreffende ontslag en werktijdverkorting;

• • De Wet melding collectief ontslag;

• • De Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag (WML) en daarop gebaseerde regels betreffende bestuurlijke handhaving van de WML;

• • Het Besluit minimumjeugdloonregeling;

• • Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs;

• • Voorlichting.

• • In 2012 zijn reguliere activiteiten uitgevoerd, zoals het verlenen van ontslagvergunningen door het UWV, het verlenen van tijdelijke ontheffingen van het verbod om de arbeidstijd te verminderen, het verlenen van goedkeuring als bedoeld in de Wet melding collectief ontslag, en het handhaven van de WML door de Inspectie SZW door het opleggen van bestuurlijke boetes en lasten onder dwangsom bij onderbetaling;

• • Op 1 maart 2012 is de wijziging van de Wet melding collectief ontslag in verband met het van toepassing verklaren van deze wet op de beëindiging van een dienstbetrekking door middel van een beëindigingsovereenkomst in werking getreden;

• • Op 18 juni 2012 is de hoofdlijnennotitie «Aanpassing ontslagrecht en WW»13 aan de Tweede Kamer gestuurd waarin de afspraken uit het Begrotingsakkoord met betrekking tot ontslag en WW op hoofdlijnen zijn uitgewerkt. Na aantreden van het kabinet Rutte/Asscher is gestart met de uitwerking van de voornemens over ontslag en WW uit het Regeerakkoord.

• • Op 1 maart 2012 is een wijziging van de WML betreffende het rechtsvermoeden van het zijn van werkgever in de zin van deze wet in werking getreden;

• • Op 25 mei 2012 is het wetsvoorstel Wet werken na de AOW-gerechtigde leeftijd voor advies aangeboden aan de Raad van State. Op 26 juli heeft de Raad hierover advies uitgebracht;

• • In november 2012 is de Wet verhoging AOW- en pensioenrichtleeftijd aangenomen. Op grond van deze wet wordt de leeftijd waarop volgens de AOW recht op ouderdomspensioen ontstaat met ingang van 2013 stapsgewijs verhoogd naar 67 jaar in 2023 en vervolgens gekoppeld aan de stijging van de levensverwachting;

• • In 2012 is voor een aantal situaties van verminderde bedrijvigheid als gevolg van buitengewone omstandigheden de regeling voor werktijdverkorting opengesteld. Een voorbeeld hiervan is de stremming van het Twentekanaal in januari 2012 ten gevolge van het onklaar raken van de sluis bij Eefde;

• • In 2012 is een aantal maatregelen genomen om de bewustwording voor en de effectiviteit van de opsporing van arbeidsgerelateerde arbeidsuitbuiting te vergroten. Bijgedragen is aan het oplossen van knelpunten die de Inspectie SZW of partners in het kader van de Taskforce Aanpak Mensenhandel tegenkomen. In 2012 is een brief uitgegaan naar de ambassades met informatie over signalering van arbeidsuitbuiting, malafide uitzendbureaus en contactpersonen en organisaties voor het doorgeven van signalen. Eind 2012 is de gesubsidieerde campagne «Goed werkgeverschap voor de land- en tuinbouw» gestart. In 2012 is de pilot bij drie Kamers van Koophandel om signalen te melden van schijnzelfstandigheid en mogelijke uitbuiting voortgezet. Eind 2012 is het besluit genomen om de pilot landelijk uit te rollen.

• • Werknemers;

• • Werkgevers.

Operationele doelstelling 2 kent geen kwantitatieve streefwaarden. De doelstelling van het beleid is te komen tot een transparante regelgeving waarbij op evenwichtige wijze rekening wordt gehouden met de bescherming van de werknemers en de vereisten van de onderneming. Voor dit evenwicht is geen objectieve indicator te geven.

5 Het reguleren en handhaven van arbeidsmigratie

Regulering en handhaving van de toelating van arbeidsmigranten die een bijdrage leveren aan de economie, waarbij sprake is van een selectieve toelating van niet-kennismigranten.

Het aantal toegelaten kennismigranten is de laatste jaren gestegen. In lijn met de doelstelling om niet-kennismigranten selectief toe te laten, is het aantal tewerkstellingsvergunningen gedaald.

• • Tewerkstellingsvergunning (TWV) die wordt aangevraagd door en verleend aan een werkgever;

• • Notificatie bij UWV voor grensoverschrijdende dienstverlening met eigen personeel (vrijstelling TWV-plicht);

• • Bestuurlijke boete die de Inspectie SZW kan opleggen aan een werkgever die een of meer vreemdelingen illegaal tewerkstelt (WAV).

• • Het toelaten van personen van wie verwacht mag worden dat hun werkzaamheden een bijdrage leveren aan de economie;

• • Het beschermen van de nationale arbeidsverhoudingen en het tegengaan van oneerlijke concurrentie door te bewaken dat arbeidsmigranten marktconform worden beloond en ten minste het wettelijk minimumloon ontvangen;

• • Het voorkomen en bestrijden van illegale tewerkstelling;

• • Het (eventueel) beëindigen van de toelating tot de arbeidsmarkt van arbeidsmigranten;

• • In 2012 heeft het kabinet het wetsvoorstel herziening WAV naar de Tweede Kamer gezonden14. In dit wetsvoorstel worden de regels rondom het verstrekken van tewerkstellingsvergunningen aangescherpt;

• • De Tweede Kamer is in 2012 meermalen geïnformeerd over de voortgang van maatregelen om de EU-arbeidsmigratie in goede banen te leiden op de terreinen van werk en handhaving, registratie, voorlichting, huisvesting, inburgering en terugkeer.

• • Werkgevers;

• • Arbeidsmigranten (kennismigranten en niet-kennismigranten).

Operationele doelstelling 5 kent geen kwantitatieve streefwaarden. De doelstelling van het beleid is regulering en handhaving van arbeidmigratie. Hiervoor zijn geen streefwaarden vast te stellen.

De Inspectie SZW is meer risicogericht gaan inspecteren. Onder andere hierdoor is het aantal inspecties gedaald. Het percentage inspecties waar bij een overtreding is aangetroffen is vanwege de risicogerichte aanpak gestegen.