Om te voldoen aan de wettelijke normen van de primaire waterkeringen in beheer bij de waterschappen en het Rijk en een bijdrage te leveren aan het beheer van de rijkswateren. Het artikel waterveiligheid is gerelateerd aan beleidsartikel 11 (Waterkwantiteit) in het jaarverslag Hoofdstuk XII.

Toelichting

Ad 1) Het hogere bedrag aan verplichtingen heeft met name betrekking op het programma HWBP-2 Waterschapsprojecten en worden veroorzaakt door eerder afgegeven voorlopige subsidiebeschikkingen voor dijkversterkingsprojecten. Daarnaast zijn er in 2013 minder verplichtingen aangegaan op het programma Ruimte voor de Rivier, omdat een deel van de projecten Hoogwatergeul Veessen Wapenveld en dijkverleggingen Cortenoever en Voorsterklei, met name conditionering, pas in 2014 worden verplicht.

Ad 2) De hogere realisatie heeft plaatsgevonden als gevolg van het al in 2013 kunnen afgeven van de voorlopige subsidiebeschikking voor de projecten Lekdijk Nieuw-Lekkerland, Kustversterking Katwijk en Zwakke Schakels Noord Holland. Bij deze projecten zijn naast de voorbereidingskosten van de beheerder ook, conform de vigerende subsdieregeling waterkeren en waterbeheren, een voorschot voor de kosten van het eerste uitvoeringsjaar betaald.

Ad 3) Voor het project Sluizencomplex Meppelerdiep was voor 2013 circa € 3,5 miljoen geraamd. De uitvoering is vertraagd, waardoor de uitgaven lager uitvielen. Verder wordt het verschil voor € 4 miljoen verklaard door de bij Voorjaarsnota gemelde overheveling van het budget voor de realisatie van de Waterschapsprojecten die abusievelijk bij de Rijksprojecten was opgenomen. Daarnaast heeft het programmabureau HWBP-2 voor circa € 2 miljoen efficiënter gewerkt, dan was begroot.

Ad 4) Verschillende werkzaamheden voor het project Ruimte voor de Rivier verliepen voorspoediger dan gepland. In het bijzonder gaat het daarbij om de uitvoering en vastgoedverwerving van de dijkteruglegging bij Lent, de uiterwaardvergraving Avelingen en de ontpoldering van de Overdiepse polder.

Ad 5) Bij de IJsselsprong Zutphen heeft als gevolg van het besluitvormingstraject rond de Intergemeentelijke Structuurvisie Middengebied IJsselsprong bij de gemeenten Brummen en Zutphen in 2013 nog geen overheveling van de middelen plaats kunnen vinden. Besluitvorming is begin 2014 voorzien. Er is minder budget gerealiseerd voor 2013 voor de ambities Afsluitdijk. De realisatie hiervan is afhankelijk van aanvragen door de provincie.

Ad 6) Drie projecten zijn in belangrijke mate verantwoordelijk voor de lagere uitgaven: NURG, Steenbestortingen en Werken voor derden: Delflandse Kust (Hoogheemraadschap van Delfland). Een projectspecifieke toelichting is daarvoor gegeven in de toelichting bij de tabel «Realisatieprogramma Overige aanlegprojecten Waterveiligheid».

Ad 7) Het verschil op de overige studiekosten wordt veroorzaakt doordat het project Veiligheid Nederland in Kaart-2 (VNK-2) is afgerond en de kosten per saldo lager zijn uitgevallen dan geraamd (meevaller). Dit resterende budget is overgeboekt naar de investeringsruimte onder artikel 5.03.

Ad 8) De lagere ontvangsten worden veroorzaakt door een technische correctie. Medio 2013 zijn er voor nieuwe ontvangsten budgetplaatsen ingericht, beter passend binnen het Deltafonds. Om die reden zijn er op deze budgetplaats bijna geen ontvangsten geboekt.

Ad 9) Per 1 januari 2014 is de wijziging van de Waterwet inzake doelmatigheid en bekostiging hoogwaterbescherming in werking getreden. De ontvangsten op deze post zijn het deel van de € 81 miljoen (Spoedwet) dat geboekt is op het nHWBP als bijdrage aan de kosten die reeds in 2013 voor het nHWBP zijn gemaakt. Het budget is in de oorspronkelijke begroting 2013 opgenomen onder het product «Overige ontvangsten Waterveiligheid».

Ad 10) In 2013 zijn binnen het Deltafonds op dit hoofdproduct nieuwe budgetplaatsen gecreëerd. Om die reden was er dus ook geen beschikbaar begrotingsbudget (zie ook onder ad 8). De hogere ontvangsten betreffen bedragen bij Ruimte voor de Rivier door verkoop van vastgoed. Tevens is een bijdrage ontvangen van de provincie Utrecht voor het project Ruimte voor de Lek dat in 2012 was gepland.

1.01 Grote projecten waterveiligheid

Deze projecten, die door de Tweede Kamer de status van groot project zijn toegekend, dragen bij aan de waterveiligheid in Nederland.

Tweede Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP-2)

Onder dit programma vallen de verbetermaatregelen die zijn voortgekomen uit de periodieke toetsing conform de Waterwet. Uit de resultaten van de eerste (2001) en tweede (2006) toetsing op veiligheid van de primaire waterkeringen bleek dat een deel van deze keringen niet voldoet aan de wettelijke norm (Kamerstukken II, 2007/08, 27 625 en 18 106, nr. 103). Verder bleek uit een toets in 2003 door Rijkswaterstaat (RWS) en de keringbeheerders dat de zeeweringen langs de Noordzeekust op een aantal locaties op een termijn van twintig jaar niet meer aan de geldende veiligheidsnorm zouden voldoen. Deze locaties zijn aangemerkt als Zwakke Schakels. Op negen van deze locaties ligt tevens een opgave tot verbetering van de ruimtelijke kwaliteit, de zogenoemde prioritaire zwakke schakels kust. Vanuit HWBP-2 worden subsidies verstrekt aan de waterschappen ten behoeve van de uitvoering van de vereiste verbetermaatregelen en worden de maatregelen aan de rijkskeringen betaald.

Met het afsluiten van het Bestuursakkoord Water (in 2011) dragen de waterschappen bij aan de financiering van het HWBP-2. De procedureregeling Grote Projecten is op 22 maart 2011 op het HWBP-2 van toepassing verklaard. Op basis van de uitgangspuntennotitie van de Tweede Kamer is een basisrapportage opgesteld (Kamerstukken II, 2011/12, 27 625, nr. 237).

Het HWBP-2 bestaat uit 88 versterkingsprojecten, inclusief de Zwakke Schakels. Ten opzichte van de vorige begroting zijn 2 projecten samengevoegd. Conform de Regeling Grote Projecten heeft de Tweede Kamer in 2013 twee voortgangsrapportrages ontvangen: Voortgangsrapportage 3 (Kamerstukken II, 2011/12, 32 698, nr. 10) en Voortgangsrapportage 4 (Kamerstukken II, 2012/13, 32 698, nr. 13). Deze hadden betrekking op de periode juli 2012 t/m juni 2013.

In 2013 is de planstudie van de volgende 9 projecten afgerond: Kustversterking Katwijk, Noorderstrand Schouwen, Lekdijk – Kinderdijk-Schoonhovenseveer (KIS), Zettingsvloeiing Spui, Dijkversterking Eiland van Dordrecht (West), Zwakke Schakels Noord-Holland, Eemdijken en Zuidelijke Randmeren, Dijkversterking Hoeksche Waard Noord en Ameland Waddenzeekering. Deze projecten bevinden zich met nog tien andere in de realisatiefase. Daarnaast is en groot aantal voorkeursalternatieven vastgesteld, een belangrijke mijlpaal in de planstudies van deze projecten.

Het HWBP-2 is onderdeel van het Deltaprogramma met behoud van eigen besturing, organisatie en financiering.

Toelichting

Ad 1) Voor het project Sluizencomplex Meppelerdiep was voor 2013 circa € 3,5 miljoen geraamd. De uitvoering is vertraagd, waardoor de uitgaven lager uitvielen. Het verschil wordt onder andere verklaard door de bij Voorjaarsnota gemelde overheveling van het budget voor de realisatie van de Waterschapsprojecten die abusievelijk als Rijksprojecten waren opgenomen.

Ad 2) De hogere realisatie heeft plaatsgevonden als gevolg van het al in 2013 kunnen afgeven van de voorlopige subsidiebeschikking voor de projecten Lekdijk Nieuw-Lekkerland, Kustversterking Katwijk en Zwakke Schakels Noord Holland. Doordat de voorlopige subsidiebeschikking was afgegeven konden zowel de voorbereidingskosten van de beheerder als een voorschot voor de kosten van het eerste uitvoeringsjaar worden betaald.

Ruimte voor de Rivier

In 2006 hebben de Tweede en Eerste Kamer de Planologische Kernbeslissing (PKB) Ruimte voor de Rivier unaniem aanvaard. Met de PKB wil het kabinet twee doelstellingen bereiken:

• 1. Het op het vereiste niveau brengen van de bescherming van het rivierengebied tegen overstromingen. Dit houdt in dat de veiligheid langs de Rijntakken en het benedenstroomse deel van de bedijkte Maas (vanaf Hedikhuizen) uiterlijk in 2015 in overeenstemming wordt gebracht met de wettelijke vereiste norm.

• 2. Een bijdrage leveren aan het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit van het rivierengebied, waardoor het rivierengebied economisch, ecologisch en landschappelijk worden versterkt.

Het programma Ruimte voor de Rivier is op 15 mei 2001 door de Tweede Kamer aangewezen als «Groot Project». De PKB bevat een besluit over het uiterlijk eind 2015 uit te voeren basispakket van 39 maatregelen en de plaats waar deze getroffen worden. De PKB geeft bovendien een doorkijk naar de lange termijnopgave voor waterveiligheid. Om flexibiliteit in te bouwen is gekozen voor een programmatische aanpak. Conform de Regeling Grote Projecten heeft de Tweede Kamer in 2013 twee voortgangsrapportages ontvangen: Voortgangsrapportage 21 (Kamerstukken II, 2011/12, 30 080, nr. 64) en Voortgangsrapportage 22 (Kamerstukken II, 2012/13, 30 080, nr. 66). Deze hadden betrekking op de periode juli 2012 t/m juni 2013.

Eind 2013 is bij Ruimte voor Rivier ten behoeve van de veiligheidsdoelstelling een aantal maatregelen gereed gekomen. Dit betreft kribverlaging Waal fase 2, uiterwaardvergraving Avelingen, dijkverbetering Arnhemse- en Velpsebroek (Nederrijn) en dijkverbetering Arnhem Malburgen (Nederrijn). In 2014 zal oplevering en overdracht plaatsvinden.

Ruimte voor de Rivier is onderdeel van het Deltaprogramma met behoud van eigen besturing, organisatie en financiering.

Toelichting

Ad 1) Verschillende werkzaamheden voor het project Ruimte voor de Rivier verliepen voorspoediger dan gepland. In het bijzonder gaat het daarbij om de uitvoering en vastgoedverwerving van de dijkteruglegging bij Lent, de uiterwaardvergraving Avelingen en de ontpoldering van de Overdiepse polder.

Maaswerken

Op dit onderdeel worden de uitgaven van de deelprogramma’s Zandmaas en Grensmaas van het programma Maaswerken verantwoord. Maaswerken is voortgekomen uit het Deltaplan Grote Rivieren dat na de twee hoogwaters in de Rijn en de Maas in december 1993 en januari 1995 tot stand kwam. Belangrijkste doelstelling van de deelprogramma’s Zandmaas en Grensmaas is het verbeteren van de bescherming van inwoners van Limburg en Noord-Brabant tegen hoog water van de Maas.

Voor de Zandmaas (oplevering 2015) lag de focus in 2013 op continuering van de zomerbedverdieping Grave en Sambeek en tevens het opzetten van het peil, de aanleg van de hoogwatergeulen in Well Aijen en Lomm en het retentiegebied Lateraalkanaal-West. Voor de Grensmaas lag de nadruk op de realisatie van de elf locaties. Binnen de deelprogramma’s Zandmaas en Grensmaas wordt ook het maatregelenpakket van de prioritaire sluitstukkaden uitgevoerd. Dit moet uiterlijk in het jaar 2020 gerealiseerd zijn.

Met de uitvoering van de deelprogramma’s Zandmaas en Grensmaas moet bescherming tot een waterstand met een overschrijdingskans van 1/250^e gerealiseerd moeten worden. In de loop der jaren is echter duidelijk geworden, dat hiervoor nog aanvullende maatregelen nodig zijn om het beschermingsniveau van 1/250^e per jaar te bereiken (Kamerstukken II, 2010/11, 18 106 nr. 204).

Het oplossingenpakket voor de Grensmaas is een onderdeel van de aanpak van het waterveiligheidsvraagstuk in het Maasdal zoals vastgelegd in de Bestuursovereenkomst Waterveiligheid Maas (10 november 2011). Daarin zijn afspraken gemaakt over de aanvullende werkzaamheden die nodig zijn om een wettelijk beschermingsniveau van 1/250^e per jaar te bereiken en over de gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum. Conform de Regeling Grote Projecten heeft de Tweede Kamer in 2013 twee voortgangsrapportrages ontvangen: Voortgangsrapportage 23 (Kamerstukken II, 2011/12, 18 106, nr. 217) en Voortgangsrapportage 24 (Kamerstukken II, 2012/13, 18 106, nr. 221). Deze hadden betrekking op de periode juli 2012 t/m juni 2013.

Maaswerken is onderdeel van het Deltaprogramma met behoud van eigen besturing, organisatie en financiering.

Toelichting

Ad 1) De hogere uitgaven zijn het gevolg van de detectie van explosieven bij de zomerbedverdieping Sambeek en het eerder uitgeven van de voorbereidingskosten voor de sluitstukkaden.

1.02 Overige aanlegprojecten

Hieronder zijn de overige aanlegprojecten waterveiligheid beschreven.

Verkenningen en planuitwerkingsprogramma

Het verkenningen- en planuitwerkingsprogramma dient om een probleem of een initiatief met een maatschappelijke meerwaarde op het gebied van Waterbeheer te verkennen en om daarna, indien nodig, uit alternatieven de beste oplossing voor het probleem te zoeken en voor te bereiden voor de uitvoering.

Op dit artikelonderdeel worden diverse projecten en programma’s verantwoord die zich in de MIRT-verkenningen- en planuitwerkingsfase bevinden.

nHWBP

In 2013 zijn het wetsvoorstel en onderliggende regelgeving (AMvB en subsidieregeling) voorbereid waarmee de afspraken over de hoogwaterbescherming uit het Bestuursakkoord Water wettelijk worden verankerd. Het wetsvoorstel en de AMvB zijn per 1 januari 2014 van kracht geworden. Op basis van de derde ronde toetsing op veiligheid is in 2013 gewerkt aan het voorbereiden van de programmering van hoogwaterbeschermingsmaatregelen als onderdeel van het Deltaprogramma. De eerste programmering is vastgelegd in de Rijksbegroting voor 2014. Op basis van deze programmering zullen naar verwachting in 2014 de eerste subsidiebeschikkingen kunnen worden afgegeven.

Afsluitdijk/ESA

De versterking van de Afsluitdijk en het inbouwen van pompen in het bestaande sluizencomplex Den Oever (dit was project Extra Spuicapaciteit Afsluitdijk, waarvoor in augustus 2012 een voorkeursbeslissing is genomen) zijn vanwege de samenhang geïntegreerd in één project: project Afsluitdijk. In 2013 is verder gewerkt aan de planuitwerking en voorbereiding realisatie van het project Afsluitdijk. Het startdocument en de kennisgeving MER voor het Rijksinpassingsplan zijn gepubliceerd. De start van de realisatie van het project is gepland in 2017 en de oplevering in 2021.

Ambities Afsluitdijk

Op 23 december 2011 is aan de regio maximaal € 20 miljoen toegezegd voor een bijdrage aan de bekostiging van ambities rond de Afsluitdijk. Regionale partijen kunnen een projectvoorstel bij het Rijk indienen dat in aanmerking komt voor een bijdrage. De regionale partij draagt zorg voor minimaal eenzelfde bedrag als het bedrag dat door het Rijk beschikbaar wordt gesteld. Aan de provincie Fryslân is in 2013 een bedrag van € 665.706 toegekend voor een bijdrage uit de Rijksbijdrage aan de ambities Afsluitdijk voor het project «Pilot spuistroom en testfaciliteit Den Oever».

Ooijen-Wanssum

Na de voorkeursbeslissing in november 2012 is de provincie Limburg in 2013 met de planuitwerking van de gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum gestart.

IJsselsprong Zutphen

Als gevolg van het nog te volgen besluitvormingstraject rond de Intergemeentelijke Structuurvisie Middengebied IJsselsprong bij de gemeenten Brummen en Zutphen heeft in 2013 nog geen overheveling van deze middelen plaats kunnen vinden. Besluitvorming is begin 2014 voorzien.

Integrale verkenning Legger Vlieland en Terschelling

In 2013 is een begin gemaakt met de planuitwerking voor de verlegging van de primaire waterkeringen op Vlieland en Terschelling.

Zandhonger Oosterschelde

Op verzoek van de provincie Zeeland is in het Bestuurlijk Overleg MIRT Zeeland van 31 oktober 2013 afgesproken dat provincie, Natuurmonumenten, Nationaal Park Oosterschelde en de ministeries van Infrastructuur en Milieu en Economische Zaken gezamenlijk een financieringsvoorstel uitwerken voor de aanpak van de meest urgente locatie, de Roggenplaat. Dit financieringsvoorstel wordt uiterlijk in het Bestuurlijk Overleg MIRT Zeeland van 2014 betrokken bij de besluitvorming over het vervolg van de aanpak van de zandhonger in de Oosterschelde.

Toelichting

Ad 1) In augustus 2012 is de voorkeursbeslissing genomen inzake waterbeheer Afsluitdijk (voorheen project Extra Spuicapaciteit Afsluitdijk). De projecten Afsluitdijk (waterveiligheid) en Extra Spuicapaciteit Afsluitdijk (ESA, waterbeheer) worden sindsdien als één project uitgevoerd.

Realisatieprogramma

Om een bijdrage te leveren aan het voldoen aan de wettelijke normen van de primaire waterkeringen in beheer bij het Rijk én een bijdrage te leveren aan het beheer van de rijkswateren.

Rivierverruiming, niet zijnde Ruimte voor de Rivier

Langs de Maas, de Rijn, de Waal en de Lek worden rivierverruimingsprojecten uitgevoerd om een grotere waterafvoer te kunnen opvangen, de zogeheten NURG (Nadere Uitwerking Rivieren Gebied) projecten. Het NURG-programma wordt samen met het ministerie van EZ uitgevoerd en draagt behalve aan veiligheid ook bij aan de ruimtelijke kwaliteit van het rivierengebied (nieuwe natuur). Een aantal NURG-projecten is ook van belang voor het realiseren van de waterveiligheidsdoelstellingen van de PKB Ruimte voor de Rivier. In 2013 is de oplevering van de NURG-projecten Afferdense en Deestse Waarden vertraagd (zoals gemeld in de 22e voortgangsrapportage Ruimte voor de Rivier). Volgens de planning wordt het project eind 2018 afgerond (oorspronkelijke planning eind 2015). De voornaamste reden van de vertraging is dat er meer tijd nodig was voor het oplossen van kwelproblematiek en het opnieuw voorbereiden van de uitvoering. Nu de kwelproblematiek is opgelost, zal in het eerste kwartaal van 2014 besluitvorming plaatsvinden over versnellingsmogelijkheden.

Innovatie Delta technologie

De Maatschappelijke Innovatie Agenda (MIA) Water is in 2012 formeel afgerond. In 2013 is de subsidie voor de projecten binnen de tijdelijke Subsidieregeling Innovatieketen Water (SIW) definitief vastgesteld en zijn de laatste betalingen van de Small Business Innovation Research (SBIR) verricht. Na de formele looptijd is in 2013 nog een aantal MIA Waterbrede communicatie-evenementen georganiseerd. De financiële afwikkeling daarvan vindt in het voorjaar van 2014 plaats.

Toelichting

Ad 1) Er zijn geen uitgaven gedaan, omdat Deltares aangegeven heeft dat de eindverantwoordingsdatum oktober 2013 niet haalbaar was. De «Deltagoot» wordt later opgeleverd, namelijk in 2015. De «Deltagoot» betreft de bouw van een nieuwe grootschalige onderzoeksfaciliteit voor tweedimensionaal onderzoek op bijna ware grootte met ondiepe watergolven in combinatie met stormsimulatie.

Ad 2) Er zijn lagere uitgaven gerealiseerd omdat, voordat de uitvoeringsbeslissing wordt genomen voor de clusters 2.2 en 3, eerst voor cluster 3 nader onderzoek is gedaan op de locaties Vlissingen en Wemeldinge.

Ad 3) De hogere uitgaven worden veroorzaakt door de kasmatige doorwerking van de vertraging die is gemeld bij Najaarsnota 2012, in combinatie met opgetreden prijsstijgingen als gevolg van gehonoreerde indexering.

Ad 4) De lagere uitgaven zijn veroorzaakt door een aangepaste planning van het project Afferdense en Deestse Waarden. Er is vertraging ontstaan door kwelproblematiek en de bestemmingsplan-procedure van de gemeente Druten. Hierdoor schuift vanuit 2013 € 20 miljoen (inclusief doorwerking Najaarsnota 2012) door naar met name 2014–2016. Voor het project Hemelrijkse Waard is minder uitgevoerd dan voorzien in 2013, omdat er meer voorbereidingstijd nodig was in het overleg met Natuurmonumenten. Bij het project Heesseltsche Uiterwaarden is in de voorbereidingsfase vertraging ontstaan in verband met nieuwe rivierkundige berekeningen.

Ad 5) Dat er geen uitgaven zijn gedaan wordt veroorzaakt door planwijzigingen binnen de uitvoering bij de Dienst Landelijk Gebied (DLG: meer opbrengsten en minder kosten bij de DLG) en het niet optreden van de risico’s.

Ad 6) Dit is een aflopend project, dechargeverlening is in voorbereiding.

1.03 Studiekosten

Dit betreft studie en onderzoekskosten voor het Deltaprogramma (MIRT Onderzoeken) en daarnaast de overige studiekosten op het gebied van waterveiligheid.

Studie- en onderzoekskosten Deltaprogramma

Hieronder vallen studie- en onderzoekskosten ten behoeve van het Deltaprogramma (MIRT Onderzoeken). Het Deltaprogramma is een programma van maatregelen, voorzieningen, onderzoeken en ambities gericht op de middellange en lange termijn waterveiligheid en zoetwatervoorziening van Nederland. Binnen het Deltaprogramma wordt gewerkt met negen deelprogramma’s 1 (drie generieke en zes gebiedsgerichte deelprogramma’s), waarvan de onderstaande betrekking hebben op waterveiligheid.

1.04 GIV/PPS

In de brief van 14 juni 2011 (Kamerstukken II, 2010/11, 32 500 A, nr. 83; Prioritering Investeringen Mobiliteit en Water) is een lijst van in totaal 32 potentiële DBFM-projecten opgenomen. Op dit moment zijn er nog geen geïntegreerde projecten bij de hoofdwatersystemen afgerond, zodat er op dit artikel (nog) geen uitgaven hoeven te worden verantwoord. In de uitwerking van het Project Afsluitdijk wordt de mogelijkheid van een DBFM-contract onderzocht.

1.09 Ontvangsten

Ontvangsten waterschapsprojecten

Conform de Spoedwet dragen de waterschappen vanaf 2011 € 81 miljoen per jaar bij aan het HWBP. Deze bijdrage van de waterschappen wordt conform het regeerakkoord Rutte I en het Bestuursakkoord Water aangevuld tot € 131 miljoen in 2014 en tot € 181 miljoen structureel vanaf 2015. Vanaf 2016 dragen de waterschappen bij aan de indexatie 2012. De middelen van de waterschappen worden eerst ingezet voor de waterschapsprojecten van het HWBP-2 en vervolgens voor het nHWBP. Het wetsvoorstel Wijziging van de Waterwet (doelmatigheid en bekostiging hoogwaterbescherming) (Kamerstukken II, 2013/14, 33 465) regelt dat het Rijk en de waterschappen elk de helft de kosten van het Hoogwaterbeschermingsprogramma gaan betalen is in 2013 door de Tweede en Eerste Kamer aangenomen en per 1 januari 2014 in werking getreden.