Realisatie begrotingsuitgaven Veiligheid en Justitie € 12.383 miljoen art. 32 Rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding 12,5%

Een doeltreffend en doelmatig rechtsbestel.

De stelselverantwoordelijkheid van de Minister van Veiligheid en Justitie strekt zich voornamelijk uit tot het scheppen van optimale voorwaarden voor het in stand houden en verbeteren van een goed en toegankelijk rechtsbestel ten behoeve van de civiele, bestuurlijke en strafrechtspleging.

De bevoegdheid van de Minister van Veiligheid en Justitie ten aanzien van het rechtsbestel is beperkt. Ook geldt dat normen voor een adequaat rechtsbestel zich niet in indicatoren laten vatten die in een oogopslag de beleidseffectiviteit in beeld brengen. Met behulp van monitoren, trendrapportages, beleidsdoorlichtingen en beleidsevaluaties wordt op kwantitatieve, maar ook op kwalitatieve wijze inzicht verkregen in de effecten van het beleid om de toegang tot de rechtspleging te bevorderen (beleidsartikel 32.2). Voor de rechtspraak kan dit slechts met kwalitatieve indicaties (beleidsartikel 32.3).

Gefinancierde rechtsbijstand en Salduz

Met ingang van 1 oktober 2013 is het Besluit aanpassingen eigen bijdrage rechtzoekenden en vergoeding rechtsbijstandverleners (Stb 2013, 345) in werking getreden. Met dit besluit wordt een besparing van ongeveer € 40 miljoen op het terrein van de gesubsidieerde rechtsbijstand gerealiseerd. Deze besparing is tweeledig. Enerzijds betreft het maatregelen die nodig zijn ter completering van de taakstelling van het kabinet Rutte I van € 50 miljoen. Anderzijds bieden de maatregelen dekking van de kosten die gemoeid zijn met de verlening van gesubsidieerde rechtsbijstand in zaken voorafgaand aan het politieverhoor.

De maatregelen sluiten aan bij eerder getroffen maatregelen ter invulling van de taakstelling van het kabinet Rutte I (ca. € 28 miljoen). Deze betreffen het op 1 januari 2012 in werking getreden Besluit aanpassing vergoeding en indexering rechtsbijstandverleners en een besparing op de uitvoeringskosten van de Raad voor Rechtsbijstand.

Stelselvernieuwing

De in 2012 aangekondigde vernieuwing van het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand is in 2013 nader uitgewerkt. Met de stelselvernieuwing wordt het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand bij de tijd gebracht en wordt de financiële beheersbaarheid van het stelsel vergroot. Tevens wordt een structurele besparing van € 85,1 miljoen per 2018 gerealiseerd. De Tweede Kamer is per brief op 12 juli 2013 geïnformeerd over de maatregelen die in het kader van de stelselvernieuwing worden genomen33. Daarover heeft in november 2013 een Algemeen Overleg in de Tweede Kamer plaatsgevonden. Naar aanleiding daarvan zijn de plannen verder uitgewerkt en is ook naar alternatieven gekeken die vanuit de Kamer en de Orde van Advocaten zijn aangedragen.

Rechtsbijstand in vreemdelingenzaken

Op 1 januari 2014 is het Besluit aanpassing vergoeding tweede of volgende aanvragen vreemdelingen (Stb. 2013, 585) gedeeltelijk in werking getreden. Daarmee is het stelsel van gedifferentieerde vergoeding voor de rechtsbijstandverlener die gesubsidieerde rechtsbijstand verleent bij tweede of volgende aanvragen om een verblijfsvergunning voor wat betreft asielzaken gerealiseerd. De rechtsbijstandverlener ontvangt in elke aanleg van de asielvervolgprocedure de volledige vergoeding indien de vreemdeling in het gelijk wordt gesteld dan wel de beslissing in stand wordt gehouden. De rechtsbijstandverlener ontvangt een lage vergoeding indien de vreemdeling niet in het gelijk wordt gesteld dan wel de beslissing wordt vernietigd. Voor wat betreft de zogenaamde reguliere vreemdelingenzaken treedt de regeling in werking op een later moment in 2014, dat afhangt van de inwerkingtreding van een samenhangende wijziging van het vreemdelingenbesluit.

32.1 Apparaatsuitgaven Hoge Raad

Hoge Raad

De Hoge Raad der Nederlanden is het hoogste rechtscollege in Nederland op het gebied van het civiele-, straf- en fiscale recht. Voor het civiele- en strafrecht is hij dat tevens voor Aruba, Curaçao, Sint Maarten en Bonaire, Saba en Sint Eustatius.

Het relatief grote verschil tussen realisatie en begroting ICT is veroorzaakt doordat vanwege de nieuwe begrotingsindeling hier naast de ICT aanschaffingen ook de ICT exploitatie uitgaven verantwoord worden. In de begroting was hier nog geen rekening mee gehouden.

Toelichting

Straf

Zowel de instroom als de uitstroom zijn veel hoger uitgekomen dan verwacht. Door de hogere instroom kon niet voorkomen worden dat de werkvoorraad iets is toegenomen. Opvallend is dat het aantal inhoudelijk te behandelen zaken 33% hoger lag dan in 2012, terwijl het aantal niet inhoudelijk te behandelen zaken slechts met 4,5% is toegenomen.

Civiel

De instroom was in 2013 aanzienlijk lager dan verwacht. De uitstroom is daarentegen aanmerkelijk hoger dan de raming. Als gevolg hiervan is de werkvoorraad aanzienlijk afgenomen.

Fiscaal

De instroom is hoger uitgekomen dan de prognose. Dat geldt ook voor de uitstroom,maar in mindere mate. Daardoor is de werkvoorraad iets toegenomen.

32.2 Adequate toegang tot het rechtsbestel

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

Raad voor Rechtsbijstand (RvR)

De RvR is belast is met de uitvoering van de Wet op de rechtsbijstand. Het betreft hier de kosten voor personeel en materieel van de Raad en het juridisch loket.

Juridisch loket

De RvR is kaderstellend en financiert het Juridisch Loket. Ook ziet deze Raad toe op de kwaliteit van de rechtsbijstandverlening en zorgt zij voor voldoende beschikbaarheid.

Het aantal verwijzingen voor mediation door de rechter en door het Juridisch Loket is toegenomen ten opzichte van 2012. Het aantal afgegeven toevoegingen voor mediation door de Raad voor Rechtsbijstand is gestegen tot 10.386. Hetgeen hoger is dan geraamd in de begroting 2013.

Wet beëdigde tolken en vertalers

Deze wet verplicht justitie en politie om, in het kader van straf- en vreemdelingenrecht, alleen tolken en vertalers in te zetten die staan geregistreerd in het Register beëdigde tolken en vertalers (Rbtv). Aan inschrijving in het Rbtv zijn kwaliteits- en integriteitseisen verbonden. Bureau Tolken en Vertalers (btv) is beheerder van dit register. Verder behandelt (btv) klachten over registertolken en regelt het opleidingen voor de educatie van tolken.

Bureau Financieel Toezicht

Het Bureau Financieel Toezicht (BFT) houdt financieel toezicht op notarissen gerechtsdeurwaarders. Daarnaast ondersteunt het BFT de Commissies van deskundigen die door de Minister van VenJ worden benoemd, bij het beoordelen van ondernemingsplannen van gerechtsdeurwaarders. Het BFT is voorts belast met het toezicht op de naleving van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (WWFT).

Subsidies

Stichting Geschillencommissie voor Consumentenzaken

De Stichting Geschillencommissie voor Consumentenzaken (SGC of De Geschillencommissie) beoordeelt consumentenklachten. De SGC heeft op dit moment 48 geschillencommissies die klachten over verschillende onderwerpen behandelen. De SGC ontvangt hiervoor een subsidie van het Ministerie van Veiligheid en Justitie.

Opdrachten

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP)

Het Bureau WSNP bij de Raad voor Rechtsbijstand te Den Bosch coördineert de uitvoering van de Wet schuldsanering en reguleert de kwaliteit van de bewindvoering, onder andere door het register WSNP en een helpdesk te onderhouden. Via het bureau WSNP wordt een bijdrage verstrekt aan de bewindvoerder die een schuldsaneringsprocedure naar behoren afwikkelt. Gespecialiseerde insolventierechters houden toezicht op de goede afwikkeling van de circa 14 000 nieuwe schuldsaneringen per jaar.

Toevoegingen Raad voor Rechtsbijstand

De Raad voor Rechtsbijstand is een ZBO belast met de verlening van rechtsbijstand. De Raad verstrekt daartoe toevoegingen aan een advocaat of mediator voor diegenen die rechtsbijstand nodig hebben, maar dit niet kunnen betalen vanwege een te laag inkomen of te weinig eigen vermogen. De door de cliënt te betalen eigen bijdrage wordt verrekend met de kosten van de rechtsbijstand. De financiering van de Raad voor Rechtsbijstand vindt plaats aan de hand van het aantal afgegeven toevoegingen over de periode 1 september t/m 31 augustus.

De toename van de uitgaven aan toevoegingen bij de rechtsbijstand in 2013 is met name het gevolg van trendmatige ontwikkelingen. De behoefte aan rechtsbijstand is meer gestegen dan in de begroting was voorzien (+10,4%). Samen met de uitgaven aan gerechtsdeurwaarders voor toevoegingszaken heeft dit geleid tot een overschrijding van de uitgaven aan rechtsbijstand van circa € 17 mln. ten opzichte van de begroting. Daarnaast heeft de Raad voor Rechtsbijstand een vordering op het Ministerie van Veiligheid en Justitie die samenhangt met de verplichting in haar balans voor het deel van de afgegeven toevoegingen dat nog niet is vastgesteld. Ten einde deze vordering niet teveel te laten oplopen is eind 2013 een betaling aan de Raad voor Rechtsbijstand gedaan van € 14 mln.

Overig toegang rechtsbestel.

De onderuitputting wordt onder meer veroorzaakt door temporisering van de bouw van het mediationregister.

32.3 Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel

Raad voor de rechtspraak

De Raad voor de rechtspraak is het overkoepelende bestuur van de rechtspraak, dat verder bestaat uit de rechtbanken, de gerechtshoven, de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het Bedrijfsleven. De Raad bevordert de kwaliteit en eenheid van de rechtspraak, verzorgt de financiën, houdt toezicht en ondersteunt de bedrijfsvoering bij de gerechten. De Raad spreekt zelf geen recht.

In dit beleidsartikel wordt de beleidsdoelstelling van de Minister van Veiligheid en Justitie ten aanzien van de rechtspleging toegelicht. In hoofdstuk 7 Raad voor de rechtspraak wordt de feitelijke vertaling van de aan de rechterlijke organisatie ter beschikking gestelde bijdrage in concrete beleidsdoelstellingen en prestaties van de Raad en de gerechten gegeven. Op grond van de Wet op de rechterlijke organisatie is de verantwoordelijkheid voor de bedrijfsvoering, zoals geschetst in hoofdstuk 7 toegekend aan de gerechten en de Raad voor de rechtspraak.

De onderuitputting van € 5,4 mln. hangt samen met een herijking van de prognose van de instroom aan zaken die ten grondslag lag aan de oorspronkelijke begroting.

Toelichting

Zowel de instroom als het aantal afgehandelde zaken is in 2013 toegenomen ten opzichte van 2012, maar die toename is lager dan aanvankelijk bij de begroting was geraamd. In 2013 stroomde er bijna 1,8 miljoen zaken in bij de gerechten. Het aantal afgehandelde zaken bedroeg eveneens ruim 1,7 miljoen. Er is ten opzichte van 2012 sprake van een stijging bij kanton, bestuurszaken en belastingzaken en een daling bij vreemdelingenzaken. Rekening houdend met de zwaarte van de verschillende zaaksoorten uitgedrukt in de specifieke productgroepprijzen (zo zijn bijvoorbeeld de kantonzaken relatief licht en de bestuurszaken relatief zwaar) is er in 2013 sprake van een lichte stijging van de (gewogen) instroom en productie (+1%).

Bijdragen ZBO’s en RWT’s

College Bescherming Persoonsgegevens (CBP)

Het CBP houdt toezicht op de naleving en toepassing van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp), de Wet politiegegevens (Wpg) en de Wet gemeentelijke basisadministratie (Wet GBA).

College voor de Rechten van de Mens (CRM)

Het CRM heeft als taak het doen van onderzoek naar schendingen van mensenrechten of naar het niveau van bescherming van deze rechten op een specifiek terrein. Voorts rapporteert het CRM over en doet aanbevelingen op het terrein van de mensenrechten, waaronder het jaarlijks rapporteren van de mensenrechtensituatie in Nederland. Ook adviseert het CRM over wet- en regelgeving. Het College geeft voorlichting en stimuleert en coördineert het onderwijs over de rechten van de mens en het stimuleert samenwerking van nationale en internationale organisaties.

Opdrachten

Opdrachten en onderzoeken rechtspleging

De onderuitputting is het gevolg van invoering van verantwoord begroten en het toentertijd bepalen van de meerjarige budgetreeksen. Daarnaast zijn in het kader van tegenvallers op andere dossiers de uitgaven op dit beleidsdossiers getemporiseerd.

Ontvangsten

Griffie

Het aantal handelszaken, zowel bij de rechtbank als bij de kantonrechter is gedaald. Ook het aantal familiezaken bij het kanton laat een dalende trend zien. Hierdoor vallen de ontvangsten uit griffierechten tegen.