De overheid beschermt werknemers tegen de financiële gevolgen van ziekte en zwangerschap.

De overheid vindt dat mensen die ziek worden en waarbij de loonbetalingsverplichting bij ziekte voor de werkgever niet van toepassing is, ook verzekerd moeten zijn van een tijdelijk loonvervangend inkomen. Zij kunnen het verlies aan inkomen daarom voor een periode van twee jaar, gelijk aan de periode van de loondoorbetalingsverplichting, opvangen met een uitkering op grond van de Ziektewet (ZW). Door middel van verzuimbegeleiding en re-integratie stimuleert de overheid deze werknemers om zo snel mogelijk weer aan het werk te gaan.

Ook tijdens de periode van zwangerschaps- en bevallingsverlof voorziet de overheid in tijdelijk loonvervangend inkomen. Op grond van de Wet arbeid en zorg (WAZO) komen zwangere werkneemsters en zelfstandigen in aanmerking voor een uitkering.

Mensen die lijden aan de ziekte maligne mesothelioom door blootstelling aan asbest, kunnen van de overheid een tegemoetkoming of een voorschot op een schadevergoeding ontvangen op grond van de Regeling tegemoetkoming asbestslachtoffers (TAS).

Werknemers in Caribisch Nederland die door ziekte of zwangerschap met loonderving geconfronteerd worden, ontvangen een uitkering (ziekengeld) op grond van de Ziekteverzekering (ZV).

De Minister financiert de inkomensondersteuning met begrotingsgefinancierde uitkeringsregelingen. Bij de premiegefinancierde uitkeringsregelingen regisseert de Minister. Hij is verantwoordelijk voor:

• • De vormgeving, het onderhoud en de werking van het stelsel van wet- en regelgeving;

• • De vaststelling van het niveau van de uitkeringen van de onderscheiden regelingen;

• • De sturing van en het toezicht op de rechtmatige, doeltreffende en doelmatige uitvoering door het UWV en de SVB;

• • De organisatie van de eigen uitvoering binnen het verband van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN).

Met betrekking tot het wetsvoorstel Modernisering regelingen voor verlof en arbeidstijden heeft op 18 november 2013 een bijeenkomst plaatsgevonden met sociale partners, maatschappelijke organisaties, de wetenschap en andere experts over met name de combinatie van arbeid en zorg. De resultaten hiervan zijn in een brief aan de Tweede Kamer aangeboden28. In de brief zijn aanvullende wettelijke maatregelen op het gebied van arbeid en zorg aangekondigd die het kabinet zal verwerken in een nota van wijziging bij het thans in de Tweede Kamer liggende wetsvoorstel.

In 2013 is de Wet beperking ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid vangnetters29 in werking getreden. Met de in deze wet opgenomen maatregelen, zoals de keuring op algemeen geaccepteerde arbeid na afloop van het eerste ziektejaar, is de activerende werking van de ZW vergroot.

De uitkeringslasten WAZO zijn in 2013 ruim € 100 miljoen lager uitgekomen dan begroot. Zie voor een toelichting op de budgettaire ontwikkeling van de WAZO onderdeel A4.

A. Inkomensoverdrachten

A1. Tegemoetkoming asbestslachtoffers (TAS)

Mensen die lijden aan de ziekte maligne mesothelioom als gevolg van blootstelling aan asbest, kunnen een tegemoetkoming ontvangen op grond van de TAS. Indien zij de ziekte maligne mesothelioom hebben gekregen door te werken met asbest (in dienst van een werkgever) of via werkkleding van een huisgenoot, dan is de (voormalige) werkgever hiervoor aansprakelijk en kunnen zij een schadevergoeding bij de werkgever eisen. Dit kan echter lang duren. Tegelijkertijd is de levensverwachting van mensen met de ziekte maligne mesothelioom vaak erg kort. De TAS heeft tot doel asbestslachtoffers bij leven maatschappelijke erkenning te bieden in de vorm van een tegemoetkoming (vaak uitgekeerd in de vorm van een voorschot). Als de (voormalige) werkgever later alsnog een schadevergoeding betaalt, wordt de tegemoetkoming hiermee verrekend. De TAS wordt uitgevoerd door de SVB.

Budgettaire ontwikkelingen

De gerealiseerde uitkeringslasten komen nagenoeg overeen met de begrote uitkeringslasten.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal toekenningen en terugontvangsten voorschot TAS is stabiel.

A2. Ziekteverzekering (ZV) (Caribisch Nederland)

Werknemers op Caribisch Nederland die door ziekte of zwangerschap met loonderving geconfronteerd worden, ontvangen een uitkering (ziekengeld) op grond van de ZV. De uitkering is gerelateerd aan het loon van de werknemer. De SZW-unit bij de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) is verantwoordelijk voor de uitvoering van deze regeling in Caribisch Nederland.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitgaven zijn € 1,056 miljoen hoger uitgekomen dan begroot. De regeling en het uitvoeringsloket van SZW raken steeds beter bekend, waardoor men gemakkelijker tot een aanvraag komt. Dit is ook terug te vinden in een paar grote bedragen van bedrijven die aanvragen hadden opgespaard. In 2013 heeft bovendien een nabetaling van € 0,2 miljoen plaatsgevonden.

Beleidsrelevante kerncijfers

A3. Ziektewet (ZW)

De ZW geeft zieke werknemers het recht op een uitkering, als zij geen werkgever meer hebben die in geval van ziekte loon moet doorbetalen. De ZW geldt ook voor een beperkte groep werknemers die wel in dienst is van een werkgever, namelijk werknemers die tijdelijk ongeschikt zijn voor het verrichten van hun werk (wegens arbeidsongeschiktheid als gevolg van zwangerschap en orgaandonatie) en werknemers met een zogenaamde no-riskpolis. De ZW bevat minimumnormen voor re-integratie. De ZW wordt uitgevoerd door het UWV. Voor uitzendkrachten en eindedienstverbanders is het mogelijk voor werkgevers om eigenrisicodrager te worden.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten bestaan uit de uitgaven van het UWV plus een inschatting van de uitgaven van eigenrisicodragers. De uitkeringslasten in 2013 zijn € 42 miljoen hoger uitgekomen dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 40 miljoen, het ZW-deel binnen de post nominaal in tabel 6.2) is sprake van een stijging van € 2 miljoen.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het gemiddelde ZW-volume is in 2013 met 4.000 afgenomen. Dit is voornamelijk het gevolg van werkgevers in de uitzendbranche die eigenrisicodrager zijn geworden. Ziektegevallen bij deze werkgevers verdwijnen uit het zicht van het UWV. Ook de fors lagere in- en uitstroom wordt hierdoor verklaard. In tegenstelling tot de uitkeringslasten worden volumina bij eigenrisicodragers niet bijgeschat.

Handhaving

Het aantal geconstateerde overtredingen met financiële benadeling is gelijk gebleven. Het totale benadelingsbedrag is gestegen. In 2013 zijn er meer overtredingen afgedaan met een relatief hoog schadebedrag per overtreding.

A4. Wet arbeid en zorg (WAZO)

De WAZO bundelt een aantal wettelijke verlofvormen, zoals het zwangerschaps- en bevallingsverlof, kraamverlof, adoptie- en pleegzorgverlof, ouderschapsverlof en kort- en langdurend zorgverlof. Soms bestaat er recht op (gedeeltelijke) loondoorbetaling of op een uitkering van het UWV (zwangerschaps- en bevallingsuitkering en adoptie- en pleegzorguitkering). De WAZO wordt uitgevoerd door het UWV.

Budgettaire ontwikkelingen

De uitkeringslasten in 2013 zijn € 108 miljoen lager uitgekomen dan begroot. Indien rekening wordt gehouden met de ten tijde van de begrotingsopstelling geraamde loon- en prijsbijstelling (€ 30 miljoen, onderdeel van de post nominaal in tabel 6.2) is sprake van een daling met € 138 miljoen. De daling van de uitgaven wordt enerzijds veroorzaakt door een daling van het aantal uitkeringen vanwege het lagere aantal geboorten. Anderzijds dalen de uitgaven door een lagere uitkering omdat het bruto salaris van vrouwen die een uitkering ontvangen niet – zoals verwacht was – is gestegen maar is gedaald.

Beleidsrelevante kerncijfers

Het aantal uitkeringen op grond van zwangerschaps- en bevallingsverlof is achtergebleven bij de raming. Dit komt omdat het aantal geboorten in 2013 5.000 lager is uitgekomen dan in 2012. Aangenomen wordt dat dit samenhangt met uitstel van geboorten door de tegenvallende economische ontwikkeling31. Door deze daling is ook het aantal zwangerschaps- en bevallingsverlofuitkeringen in vergelijking met 2012 gedaald.

B. Ontvangsten

De ontvangsten van € 0,3 miljoen betreffen afrekeningen van vòòr 2013 verstrekte voorschotten in het kader van de TAS.