A Algemene doelstelling
Tijdige onderkenning van niet direct waarneembare dreigingen en risico’s voor de (inter)nationale veiligheidsbelangen van de Nederlandse staat en samenleving, en daarop gebaseerde informatieverstrekking aan de partners van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD), die daardoor worden aangezet om passende maatregelen te nemen.
B Rol en verantwoordelijkheid
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor de taakuitvoering van de AIVD. De Minister legt zo veel als mogelijk in het openbaar verantwoording af aan de Tweede Kamer. Waar dat niet kan, vanwege geheimhoudingsnoodzaak, gebeurt dit via de Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CIVD) van de Tweede Kamer.
De AIVD staat voor de nationale veiligheid door tijdig dreigingen, politieke ontwikkelingen en risico’s te onderkennen die niet direct zichtbaar zijn. Hiervoor verricht de AIVD onderzoek in binnen- en buitenland met behulp van algemene inlichtingenmiddelen (open bronnen) en bijzondere inlichtingenmiddelen. Op basis van de onderzoeksresultaten zet de AIVD bestuurders, beleidsmakers en andere belanghebbenden op lokaal, nationaal en internationaal niveau aan tot handelen. Hiertoe informeert en adviseert de AIVD zijn afnemers met ambtsberichten en analyses (waaronder openbare publicaties) en door gericht relatiemanagement.
In onderstaande tabel zijn enkele verschuivingen te zien ten opzichte van 2013. De toename van het aantal ambtsberichten aan het Openbaar Ministerie (OM) en dreigingsinformatieproducten ten behoeve van het stelsel bewaken en beveiligen werd onder meer veroorzaakt door de ontwikkelingen in de Oekraïne.
De daling van het aantal aangewezen vertrouwensfuncties is een voorziene daling als gevolg van de reorganisatie bij de politie. Het aantal aangewezen vertrouwensfuncties viel in 2013 hoger uit omdat er een incidentele toename plaatsvond in het aantal vertrouwensfuncties van tijdelijke aard als gevolg van de (Nuclear Security Summit (NSS). Dat leverde in 2014 ook een stijging op van het aantal in behandeling genomen veiligheidsonderzoeken. Daarnaast nam het aantal veiligheidsonderzoeken toe vanwege een conjuncturele verbetering van de arbeidsmarkt, welk een direct gevolg heeft op de functies bij de burgerluchtvaart en gerelateerde bedrijven. De stijging van onderzoeken bij de burgerluchtvaart leidt ook tot een toename van het aantal geweigerde Verklaringen van Geen Bezwaar.
| Waarde 2013 | Waarde 2014 | |
|---|---|---|
| Aantal openbare publicaties | 3 | 8 |
| Aantal ambtsberichten 1 aan het OM | 42 | 50 |
| Aantal ambtsberichten aan Economische Zaken (EZ) | 30 | 30 |
| Aantal dreigingsinformatie-producten ten behoeve van stelsel bewaken en beveiligen (art 6.2.e Wiv 2002) 2 | 115 | 144 |
| Aantal dreigingsinformatie-producten ten behoeve van beveiligingsbevorderende taak (art 6.2.c Wiv 2002) | 12 | 12 |
| Aantal aangewezen vertrouwensfuncties | 61.371 | 54.507 |
| Aantal door AIVD in behandeling genomen veiligheidsonderzoeken3 | 7.929 | 8.710 |
| Aantal geweigerde Verklaringen van Geen Bezwaar (VGB) 4 | 716 | 958 |
Bron AIVD
De AIVD brengt ambtsberichten uit aan het Openbaar Ministerie, het Ministerie van Buitenlandse Zaken i.h.k.v. exportcontroles en overige afnemers.
De gerapporteerde stelselproducten bewaken en beveiligen zijn: dreigingsinschatting, dreigingsanalyse, risicoanalyse en mededelingen.
C Beleidsconclusies
In het beleidsverslag wordt ingegaan op fragiele/instabiele structuur aan buitengrenzen van Europa, gewapende Jihad en cyberdreiging.
Nuclear Security Summit (NSS 2014)
In maart 2014 vond in Den Haag de Nuclear Security Summit plaats. De AIVD was al vanaf 2012 betrokken bij de voorbereidingen van deze internationale conferentie. De AIVD heeft geparticipeerd in speciale opgezette projectstructuren (zoals de Expertgroep Luchthavens) en heeft onder meer in de vorm van meerdere dreigingsanalyses inzicht gegeven in de potentiële dreiging tegen het evenement en de aanwezige delegaties. Mede dankzij de inzet van de AIVD is dit internationale evenement zonder incidenten verlopen.
Economische veiligheid
De Nederlandse economie behoort tot de meest concurrerende en innovatiefste economieën ter wereld. Het is ook de meest gedigitaliseerde waardoor zij dus kwetsbaar is voor digitale spionage. In de afgelopen rapportageperiode heeft de AIVD, naast digitale aanvallen op diverse overheidsinstellingen en niet-gouvermentele organisaties (ngo’s) in Nederland, veel aanvallen op het Nederlandse bedrijfsleven waargenomen. Zo zijn in Nederland aanvallen geconstateerd op bedrijven binnen de zogenaamde topsectoren, zoals de hightech, agrarische, tuinbouw-, maritieme, energie- en chemische sector. Deze aanvallen zijn voornamelijk gericht op het vergaren van intellectueel eigendom of vertrouwelijke informatie over investeringen, fusies en aanbestedingen.
Vertrouwensfuncties en veiligheidsonderzoeken
In 2014 heeft de AIVD € 5,7 mln. in rekening gebracht voor veiligheidsonderzoeken in de publieke sector. De Ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en van Defensie hebben een wetsvoorstel ingediend om het mogelijk te maken ook voor de private sector kosten in rekening te brengen voor de uitvoering van veiligheidsonderzoeken. Dit wetsvoorstel is in het najaar van 2014 behandeld in de Tweede Kamer. In 2015 volgt behandeling in de Eerste Kamer.
Samenwerking MIVD en AIVD
De Commissie Dessens heeft de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten 2002 geëvalueerd. Onderdeel daarvan was ook de uitvoering van veiligheidsonderzoeken door de AIVD en Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD). De commissie constateerde grote mate van overlap en verschillen in beleid en uitvoering tussen beide diensten op het terrein van veiligheidsonderzoeken. Geconcludeerd werd dat de vorming van een gemeenschappelijke organisatie voor de uitvoering van veiligheidsonderzoeken «logisch en efficiënt is». In 2014 werden vormen van verregaande samenwerking verkend. In vervolg hierop wordt in 2015, onder leiding van een kwartiermaker, in kaart gebracht welke activiteiten nodig zijn om dit te realiseren.
Taakstelling Rutte II
De bezuinigingen uit het regeerakkoord Rutte II zijn in 2014 bij de AIVD uitgewerkt in concrete maatregelen. In maart 2014 is een nieuw Organisatie- en Formatierapport (O&F) vastgesteld, waarin de organisatie is beschreven vanaf 1 januari 2015. Uitgangspunten hierbij zijn: resultaatsturing op basis van vertrouwen en transparantie, verantwoordelijkheden en bevoegdheden zo laag mogelijk beleggen, korte hiërarchische lijnen, een compact MT en een efficiënte staf.
De AIVD bestaat vanaf 1 januari 2015 uit drie directies: Inlichtingen, Operatiën en Veiligheidsonderzoeken en Bedrijfsvoering. Een centrale staf ondersteunt deze directies. De bezuinigingen hebben effect op de formatie van de dienst, met name in de staf en ondersteuning. Medewerkers waarvan de functie niet of in mindere mate terugkeert na 1 januari 2015, kregen de gelegenheid om Van Werk Naar Werk begeleid te worden. In december 2014 is het plaatsingsproces afgerond. Voor een beperkt aantal medewerkers betekent dit dat zij hun loopbaan niet voortzetten bij de dienst. Een veel lager aantal dan voorzien, doordat medewerkers op eigen initiatief de organisatie verlieten of intern op een andere functie geplaatst zijn.
In de zomer van 2014 besloot het kabinet om vanaf 2015 structureel € 25 mln. toe te voegen aan de begroting van de AIVD voor de dreiging van Jihadgangers, onrust aan de grenzen van Oost-Europa en in het Midden-Oosten en cyberdreiging. Een aanzienlijk deel van de financiële impuls wordt besteed aan uitbreiding van de personele onderzoekscapaciteit. Eind 2014 is gestart met de externe werving van nieuwe medewerkers.
D Tabel Budgettaire gevolgen van beleid
Beleidsartikel 2 Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst
| 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | Realisatie 2014 | Oorspronkelijk vastgestelde begroting 2014 | Verschil 2014 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Verplichtingen: | 0 | 0 | 200.112 | 197.486 | 188.833 | 198.892 | – 10.059 | |
| Uitgaven: | 0 | 0 | 198.945 | 195.142 | 193.364 | 198.892 | – 5.528 | |
| 2.1 | Apparaat | 0 | 0 | 188.302 | 185.758 | 183.638 | 189.666 | – 6.028 |
| 2.2 | Geheim | 0 | 0 | 10.643 | 9.384 | 9.726 | 9.226 | 500 |
| Ontvangsten: | 0 | 0 | 3.170 | 7.440 | 8.692 | 12.714 | – 4.022 | |
Toelichting op de financiële instrumenten
Uitgaven
In de realisatie is gestuurd op het vinden van budgettaire dekking op dit artikelonderdeel voor de ontvangstentegenvaller voor de uitvoering van veiligheidsonderzoeken en de hogere geheime uitgaven als gevolg van de intensivering van de onderzoeken van de dienst.
Ontvangsten
De ontvangsten voor de uitvoering van de veiligheidsonderzoeken voor 2014 zijn lager als gevolg van het niet in rekening kunnen brengen van de onderzoeken aan de private sector in afwachting van de wijziging van de Wet veiligheidsonderzoeken (Wvo) en een besparingsverlies op de taakstelling Rutte I.