Misbruik en oneigenlijk gebruik (MenO) risico’s en ontwikkelingen betreffende het MenO-beleid

SZW heeft als uitgangspunt dat het regelgeving tot stand brengt die zo min mogelijk gevoelig is voor misbruik of oneigenlijk gebruik. Er is sprake van MenO-gevoeligheid bij elke regeling waarbij er afhankelijkheid is van (door derden geleverde) gegevens over bijvoorbeeld inkomen, vermogen, leefsituatie en door subsidieaanvragers verstrekte gegevens. SZW heeft maatregelen getroffen in de processen om MenO-risico’s te beheersen, bijvoorbeeld via voorlichting door SZW en uitvoerders aan aanvragers. Daarnaast zijn in de wet- en regelgeving voor uitvoerders bevoegdheden opgenomen om de rechtmatigheid van aanvragen vast te stellen. SZW brengt bij nieuwe en gewijzigde wet- en regelgeving de MenO-risico’s in kaart. Zo neemt SZW in de memorie van toelichting van nieuwe wetten een passage over MenO op. Bij elke regeling is in meer of mindere mate sprake van restrisico’s, bijvoorbeeld door afhankelijkheid van derden of beperkingen vanuit wet- en regelgeving (Algemene verordening gegevensbescherming (AVG)). Deze restrisico’s worden conform standaard werkwijze indien mogelijk gekwantificeerd en door het verantwoordelijk management geaccepteerd. Met de uitvoerders zijn afspraken gemaakt over het melden van fraudesignalen aan SZW. Verder neemt SZW via de verantwoordingscyclus met de uitvoerders per regeling de geconstateerde fraude-aantallen en fraudebedragen op in het jaarverslag.

Om MenO actueel te houden heeft SZW in 2018 een aantal bijeenkomsten georganiseerd waarbij vertegenwoordigers vanuit de gehele keten van beleid tot uitvoering zijn uitgenodigd. Verder is SZW samen met het UWV een pilot gestart om te onderzoeken of het mogelijk is de restrisico’s voor de Wet arbeid en zorg (WAZO) te kwantificeren. SZW richt zich in 2019 op doorontwikkeling van de MenO-risicobeheersing, mede naar aanleiding van de fraude met de Werkloosheidswet die in 2018 aan het licht is gekomen (zie paragraaf 3 voor verdere toelichting). Voor de regelingen waarvoor nog geen inschatting van de MenO-risico’s en beheersmaatregelen is gemaakt, wordt dit alsnog in orde gemaakt. Onderdeel hiervan is het identificeren (en indien mogelijk kwantificeren) van de restrisico’s die – wanneer acceptabel – door het verantwoordelijk management worden geaccepteerd.

Grote lopende ICT-projecten

Het kerndepartement SZW kende in 2018 vier lopende projecten als onderdeel van de rapportage grote en risicovolle ICT-projecten: Wet tegemoetkoming loondomeinen (wtl), Inleenverbanden en Quotumwet (IQ), aansluiting van het UWV op Electronic Exchange of Social Security Information (EESSI) en aansluiting van de SVB op EESSI. Eind 2018 is vastgesteld dat zowel EESSI voor het UWV als EESI voor de SVB in aanmerking komen voor een toets door Bureau ICT-toetsing (BIT-toets). Deze zijn in het eerste kwartaal van 2019 aangevraagd. Bij het project Directe Financiering Kinderopvang zijn de voorbereidende werkzaamheden gestopt en het project is conform planning afgebouwd. Voor het project Continue Screening Kinderopvang, fase twee is in 2018 decharge verleend. Naar aanleiding van de motie Nijkerken-de Haan c.s. (Tweede Kamer, 2018–2019, 34 352, nr. 126) is de implementatie van de inleenadministratie en de quotumheffing opgeschort.

De zelfstandige bestuursorganen (ZBO’s) van SZW leggen in hun jaarverslagen verantwoording af over grote en/of risicovolle ICT-projecten. Deze projecten worden op het Rijks ICT-dashboard opgenomen en minimaal éénmaal per jaar geactualiseerd. Het UWV heeft vijf projecten in uitvoering opgenomen: Basis Rapportage Voorziening, Verwerving Datacenter, Digitalisering Werkprocessen Bezwaar en Beroep, 1 UBO-ww en Transitie Werk.nl.

Betaalgedrag

SZW betaalde in 2018 93,9% van de facturen tijdig en voldeed daarmee niet aan de Rijksbrede norm van 95%. Hoewel het betaalproces binnen SZW in het algemeen goed verloopt, ondervond de RSO problemen in het tijdig betalen van de facturen. De forse stijging in het aantal ontvangen facturen bij de RSO in de tweede helft van 2018 leidde tot vertraagde betalingen. Diverse beheersmaatregelen zijn ingezet, zoals afspraken over de kwaliteit van facturen en monitoringsinformatie over openstaande facturen met derde partijen, vernieuwde procesafspraken en verstevigde monitoring waardoor knelpunten eerder worden gesignaleerd.

Activiteiten Audit Committee

Het Audit Committee (AC) is in 2018 vier keer samengekomen. Tijdens deze bijeenkomsten heeft het AC het management van SZW geadviseerd over risicomanagement, het borgen van de kwaliteit van de bedrijfsvoering en het auditbeleid. Bijvoorbeeld door kritisch mee te kijken op risicoanalyses en het conceptjaarverslag. Het AC heeft de tussentijdse bevindingen van de ADR besproken. In het bijzonder was er aandacht voor het financieel beheer bij de RCN-unit SZW. Tenslotte vervulde het AC haar zijlichtfunctie voor een aantal inhoudelijke onderwerpen, zoals de handhavingsketen en decentralisatie in het sociaal domein.

De in 2017 aangekondigde zelfevaluatie heeft in 2018 plaatsgevonden. Hieruit blijkt dat het AC de samenwerking en haar functioneren als goed beoordeelt. Het AC heeft afgesproken om in 2019 enkele ontwikkelpunten op te pakken, zoals het steviger neerzetten van de betrokkenheid van het AC bij risicomanagement en het inbrengen van het Rijksbrede perspectief door de ADR in AC-overleggen.

Departementale checks and balances met betrekking tot subsidies

Ter bewaking en verbetering van de kwaliteit van het subsidie-instrument toetst SZW op juridische en financiële gevolgen, doelmatigheid en doeltreffendheid en op de uitvoering van het proces. SZW beschikt over een subsidieportaal op de intranetwebsite waar beleidsmedewerkers geïnformeerd worden over de afweging voor en de uitvoering van het subsidie-instrument. Op het subsidieportaal is onder meer een stappenplan voor de totstandkoming van een nieuwe subsidieregeling beschikbaar. Voor de uitvoering van incidentele subsidies is een werkproces met instructies voor medewerkers beschikbaar. Daarnaast is er sinds de uittreding van SZW uit de Dienst Uitvoering Subsidies aan Instellingen (DUS-I) periodiek overleg ingesteld over incidentele subsidies in het kader van procesverbetering en kennisdeling.

Normenkader financieel beheer

Er zijn geen beleidsmatige ontwikkelingen en algemene ontwikkelingen geweest in 2018 met betrekking tot het toezicht op het normenkader.