Het bevorderen van een sterke, pluriforme, toegankelijke en kwalitatief hoogwaardige cultuursector en het zorgen voor het erfgoed.

De verantwoordelijkheid van de Minister is in de Wet op het specifiek cultuurbeleid verankerd. De Minister is verantwoordelijk voor het scheppen van voorwaarden voor het in stand houden, ontwikkelen en sociaal en geografisch spreiden van cultuuruitingen. Overwegingen van kwaliteit en verscheidenheid zijn daarbij leidend. Dit is aanvullend op het cultuuraanbod dat zonder betrokkenheid van de overheid tot stand komt.

Financieren

De Minister heeft een financierende rol door het bekostigen van de basisinfrastructuur, cultuur en subsidiëring van specifieke (wettelijke) programma's en regelingen op de terreinen erfgoed, kunsten, letteren en bibliotheken.

Stimuleren

De Minister heeft een stimulerende rol bij het versterken van de cultuursector door programma’s als cultuureducatie, leesbevordering, ondernemerschap, historisch-democratisch bewustzijn en internationaal cultuurbeleid.

Regisseren

De Minister heeft een regisserende rol bij de uitvoering van en toezicht op het behoud en beheer van het erfgoed en (digitale) archieven. Dit betreft onder meer de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen, de Erfgoedwet en de Archiefwet. Toezicht op naleving van de laatste twee wetten ligt bij de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed. De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) en de rijksgesubsidieerde musea zijn onder andere belast met de uitvoering van de Erfgoedwet. Het Nationaal Archief geeft uitvoering aan de Archiefwet.

Kengetallen

Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten zijn conform de verwachtingen in de begroting.

De realisatie van de verplichtingen in 2019 is per saldo € 25,6 miljoen lager dan was geraamd bij de vastgestelde begroting. Dit bedrag is samengesteld uit een positief saldo van verleende en vervallen garanties (€ 8,4 miljoen) en lagere gerealiseerde dan geraamde overige verplichtingen (- € 34 miljoen). De lagere realisatie bij de overige verplichtingen wordt gedeeltelijk verklaard door de lagere uitgavenrealisatie (- € 7 miljoen). De rest betreft verplichtingenruimte die niet is benut doordat verplichtingen in een eerder of later jaar zijn, of worden aangegaan dan bij de begroting was voorzien.

Bekostiging

Culturele basisinfrastructuur

De culturele basisinfrastructuur wordt voor een periode van vier jaar bekostigd. De besluiten over de culturele basisinfrastructuur voor de periode 2017–2020 zijn in de brief van 20 september 2016 (Kamerstukken II 2016/17, 32820, nr. 211) opgenomen. Voor het derde jaar van deze periode kende het Rijk subsidie toe aan 87 culturele instellingen en 6 cultuurfondsen.

Erfgoedwet 

Op basis van de Erfgoedwet (Stb. 2015, 511) worden museale instellingen belast met de zorg voor het beheer van de museale cultuurgoederen van de Staat of andere cultuurgoederen of verzamelingen. Hiervoor ontvangen deze instellingen met een wettelijke taak een structurele vergoeding. Voor de subsidiëring van deze taak worden op grond van de regeling Beheer rijkscollectie en subsidiëring museale instellingen (Stcrt. 2016, 1220) middelen beschikbaar gesteld, waarbij onderscheid wordt gemaakt in enerzijds beheer en onderhoud van collecties en anderzijds huisvesting.

Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen

De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) organiseert het openbare bibliotheekwerk als een netwerk van samenwerkende lokale en provinciale openbare bibliotheekvoorzieningen waarbij de Koninklijke Bibliotheek (KB) als nationale bibliotheek van Nederland een coördinerende rol vervult. In 2019 is de Wsob geëvalueerd. De evaluatie vormt de basis voor nieuw beleid. Met ingang van 2019 worden in vervolg op de Motie van het lid Asscher c.s (Kamerstukken II 2017/18, 34775 VIII, nr. 27) 12 kleinere gemeenten in de regio ondersteund om de openbare bibliotheek weer terug te brengen of te verbeteren. Op basis van het convenant e-lending (Stcrt. 2018, 59302) afgesloten met auteurs, uitgevers en bibliotheken, is de collectie e-books voor gebruikers van de openbare bibliotheek uitgebreid en ontvangen de makers een eerlijke vergoeding.

Het budget is verlaagd met € 48,0 miljoen. Deze verlaging betreft grotendeels een overboeking naar artikel 16 (onderzoek- en wetenschapsbeleid) voor subsidieverlening aan de KB op basis van de Wsob (€ 22,6 miljoen voor landelijke stelseltaken, € 12,6 miljoen voor digitale infrastructuur en € 11,7 miljoen voor de voorziening leesgehandicapten). Daarnaast is als gevolg van de uitvoering van de Motie van het lid Asscher c.s € 1 miljoen overgeboekt naar het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Monumentenzorg

In 2019 is een groot deel van de beschikbare intensivering voor rijksmonumenten op grond van het Regeerakkoord besteed. De kaders hiervoor zijn de Erfgoedwet en de beleidsbrief Erfgoed Telt, die in 2018 naar de Tweede Kamer is gestuurd. Zo is de Subsidieregeling restauratie rijksmonumenten 2019-2020 opengesteld en is de Subsidieregeling tienjarige ondersteuning iconische rijksmonumenten (Kamerstukken II 2019/20, 32820, nr. 329) in concept naar de Tweede Kamer gestuurd. Met deze regelingen stelt het kabinet middelen beschikbaar voor restauraties, instandhouding, verduurzaming en het verbeteren van de toegankelijkheid. Daarnaast is ook de Instandhoudingssubsidie woonhuis-rijksmonumenten in werking getreden. Deze regeling vervangt de fiscale aftrek van uitgaven voor monumentenpanden met ingang van 2019. Ook is in 2019 geïnvesteerd in opleidingen en vakmanschap: met steun van het Ministerie van OCW (her)ontwikkelt het Nationaal Centrum Erfgoedopleidingen opleidingen voor kleinschalige restauratie-ambachten.In het kader van Erfgoed Telt wordt onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden van ratificatie en implementatie van het Verdrag van Faro (Raad van Europa, 2005). Daarvoor is in 2019 het Faro-programma gestart en is een onderzoek gestart naar internationale voorbeelden van implementatie, beleidsconsequenties bij ratificatie, interpretatie van Faro-begrippen en een inventarisatie van projecten in de geest van Faro. De RCE begeleidt Faro-proefprojecten en richt een ontwikkelplatform in waar kennis en ervaringen opgedaan in de projecten bij elkaar komen.Het Fonds voor Cultuurparticipatie en het Mondriaan Fonds voeren gezamenlijk een vrijwilligersregeling uit die recent van start is gegaan en werd aangekondigd in Erfgoed Telt. Voor de uitwerking van de Nationale vrijwilligersprijs is door Nederland Monumentenland een voorstel gemaakt. Voor de ondersteuning van lokale vrijwilligersorganisaties heeft het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst in samenwerking met het Ministerie van OCW in 2019 een verkenningsbijeenkomst georganiseerd. Op basis daarvan worden mogelijkheden samen met de erfgoedsector uitgewerkt.

Archieven inclusief Regionale Historische Centra

Het Ministerie van OCW draagt bij aan de kosten van bewaring en presentatie van de rijksarchieven uit de provincie door de Regionale Historische Centra (RHC’s) die in elke provinciehoofdstad, met uitzondering van Zuid-Holland, zijn gevestigd. Voor de archiefsector vervult het Nationaal Archief een ondersteunende functie op het terrein van kennis en innovatie. Op 29 november 2019 is de internetconsultatie gestart voor de nieuwe Archiefwet 2021.

Flankerend beleid huisvesting

De middelen voor flankerend beleid huisvesting zijn voor het Garantiefonds rijksmusea, bedoeld als garantstelling voor leningen aangegaan door rijksmusea voor huisvesting en voor eventuele knelpunten die samenhangen met de invoering van de Erfgoedwet (Stb. 2015, 511). Daarnaast zijn de middelen gebruikt voor knelpunten in de huisvestingspilot en voor huisvestingskosten van instellingen die niet onder de Erfgoedwet vallen.

Cultuureducatie met Kwaliteit

Het programma Cultuureducatie met Kwaliteit is voor de periode 2017–2020 voortgezet. Het programma gaat uit van drie pijlers. Ten eerste de implementatie, verdieping en ontwikkeling van het curriculum voor het leergebied kunstzinnige oriëntatie. Ten tweede de inhoudelijke deskundigheid versterken van leraren, vakdocenten en educatief medewerkers op het gebied van cultuureducatie. En ten derde het versterken van de relatie van de school met de culturele en sociale omgeving. Door een gezamenlijke inzet van de scholen, de culturele instellingen en de drie overheden wordt de kwaliteit van cultuureducatie bevorderd.

Subsidies

Verbreden inzet cultuur 

De cultuurkaart is in 2019 gecontinueerd. In aanvulling op het programma Cultuureducatie met Kwaliteit zet het Ministerie van OCW samen met private partijen tot en met 2020 extra in op muziekonderwijs in het primair onderwijs. Aan deze impuls nemen alle pabo’s en bijna 1700 scholen voor primair onderwijs deel. Verder is de toegankelijkheid van cultuur verbeterd mede door onder andere ondersteuning van het Jeugdfonds Sport & Cultuur, een extra bijdrage aan de Brede Regeling Combinatiefuncties en een matchingsregeling bij het Fonds voor Cultuurparticipatie. De matchingsregeling richt zich op samenwerking tussen cultuur en het sociale domein en zal in 2020 de eerste resultaten opleveren. Met extra middelen voor de Brede Impuls Combinatiefuncties konden 50 extra cultuurcoaches worden aangesteld. Daarnaast zijn middelen beschikbaar gesteld voor de uitvoering van de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed en vanuit het Regeerakkoord zijn middelen toegevoegd voor de digitale toegankelijkheid van erfgoed, archieven en collecties.

Internationaal cultuurbeleid (incl. HGIS) 

Het internationaal cultuurbeleid is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de bewindspersonen van het Ministerie van OCW en het Ministerie van Buitenlandse Zaken (BZ). In de periode 2017–2020 gelden drie doelstellingen: een sterke cultuursector die in kwaliteit groeit door internationale uitwisseling en duurzame samenwerking die in het buitenland wordt gezien en gewaardeerd, een bijdrage van cultuur aan een veilige, rechtvaardige en toekomstbestendige wereld en culturele diplomatie (Kamerstukken 2015/16, 31482, nr. 97 en Kamerstukken II 2016/17, 31482, nr. 103). In november 2019 is de rapportage van de Ministeries van OCW en BZ over de uitvoering van het internationaal cultuurbeleid 2018 naar de Tweede Kamer gestuurd. 

Programma leesbevordering

In 2019 is het interdepartementale actieprogramma Tel mee met Taal (Kamerstukken II 2014/15, 28760, nr. 39) met een jaar verlengd. Het programma Kunst van Lezen is als onderdeel van Tel mee met Taal in 2019 voortgezet, in afwachting van het tweede Actieprogramma Tel mee met Taal 2020-2024. Tel mee met Taal is een gezamenlijke aanpak van het Ministerie van OCW samen met het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport om laaggeletterdheid te voorkomen en tegen te gaan.

Creatieve Industrie

Ten laste van dit budget zijn uitgaven gedaan op het gebied van de architectuur en de creatieve industrie in samenwerking met het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Daarnaast zijn middelen besteed aan de restauratie en digitalisering van de ontwerptekeningen van Stichting Het Nieuwe Instituut, zoals aangekondigd in de brief Cultuur in een open samenleving (Kamerstukken II 2017/18, 32820, nr. 221).

Monumentenzorg

De middelen zijn besteed aan projecten op het gebied van archeologie, restauratie van rijksmonumenten, kwaliteit in de sector en het opleiden van vakmensen. De basis hiervoor is gelegd in de beleidsbrieven Cultuur in een open samenleving (Kamerstukken II 2017/18, 32820, nr. 221) en Erfgoed Telt. In de begroting waren voor dit onderdeel geen geraamde uitgaven zichtbaar. Dat heeft een technische reden; de middelen hiervoor zijn structureel onderdeel van de bekostiging monumentenzorg en voor 2019 pas in de loop van het jaar overgeboekt naar dit subsidiebudget, ten laste waarvan de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed deze subsidies uitvoert.

Erfgoed en fysieke leefomgeving

Op basis van de beleidsbrief Erfgoed Telt wordt invulling gegeven aan het ruimtelijk erfgoedbeleid, via uitvoeringsmaatregelen als de Erfgoed Deal en deelname aan de Nationale Omgevingsvisie (Kamerstukken II 2016/17, 34682, nr. 1).

Specifiek cultuurbeleid

Onder dit instrument worden verschillende incidentele en kleinere subsidies verantwoord, waarvan de grootste hierna zijn vermeld. Er is € 15 miljoen besteed aan aanvulling van het Museaal Aankoopfonds uit de Regeerakkoordmiddelen. Aan het Mondriaanfonds is € 5 miljoen betaald voor 75 jaar vrijheid, € 1,5 miljoen voor een bijdrage voor een kunstaankoop, € 1 miljoen voor de Open Oproep Beladen Geschiedenis en € 1 miljoen voor de samenwerkingsregeling musea. Het Joods Historisch Museum heeft € 1,1 miljoen ontvangen voor het Nationaal Holocaustmuseum. Cultuur + Ondernemen heeft een subsidie ontvangen van € 1,7 miljoen. Er zijn daarnaast voor ruim € 4 miljoen subsidies verstrekt voor het faciliteren en stimuleren van de arbeidsmarktagenda van de culturele en creatieve sector.

Opdrachten

Beleidsonderzoek, evaluaties en kennisbasis

Dit budget is bestemd voor opdrachten die bestaan uit het inhuren van bureaus voor beleidsonderzoek, evaluaties, visitatie/monitoring en versterking van de kennisbasis in de cultuursector.

Monumentenzorg

Deze middelen zijn bestemd voor opdrachten op het gebied van de monumentenzorg voor kennis- en onderzoeksprogramma’s, ondersteuning infrastructuur, erfgoed en informatie- en communicatietechniek.

Archeologie

Deze middelen zijn bestemd voor enkele ondersteuningstaken die na uitvoering van de verbetervoorstellen naar aanleiding van de evaluatie op de archeologiewetgeving die met de brief van 7 februari 2012 (Kamerstukken II 2011/12, 33053, nr. 3) aan de Tweede Kamer is gestuurd, structureel noodzakelijk worden geacht.

Erfgoed en fysieke leefomgeving

Deze middelen zijn bestemd voor opdrachten die worden verstrekt in het kader van de uitvoering van het programma Erfgoed en fysieke leefomgeving.

Overige opdrachten

Deze middelen zijn bestemd voor onder meer opdrachten op het gebied van de programma’s Erfgoed digitaal, Gedeeld Cultureel Erfgoed en voor Werelderfgoed.

Bijdrage aan agentschappen

Deze middelen betreffen de rijksbijdrage aan het Nationaal Archief. De baten en lasten van deze dienst zijn apart in het jaarverslag opgenomen.

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties

Naast de prioriteiten die onder het financiële instrument Internationaal cultuurbeleid (incl. HGIS) zijn genoemd is Nederland aan een aantal verplichtingen gebonden en draagt Nederland bij aan de uitvoering van internationale verdragen. Dit geldt voor de UNESCO cultuur- en erfgoedverdragen. Ook wordt in dit kader bijgedragen aan het Europees filmprogramma (Eurimages) en de Nederlandse Taal Unie.