De inwoners van Groningen hebben dagelijks te maken met de gevolgen van de gaswinning. Dit brengt gevoelens van angst, frustratie en onzekerheid met zich mee. Dit heeft het Kabinet doen besluiten om versneld de winning uit het Groningenveld af te bouwen.
De schadeafhandeling vindt plaats onder verantwoordelijkheid van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK). De versterkingsoperatie is onder de verantwoordelijkheid van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) gebracht. Voor BZK staan de veiligheid, de veiligheidsbeleving en het creëren van perspectief voor de inwoners voorop. Hieraan draagt het Ministerie van BZK langs twee sporen bij:
1. Het aardbevingsbestendig maken van onveilige gebouwen. Gebouwen worden opgenomen en beoordeeld. Wanneer blijkt dat zij niet aan de heersende veiligheidsnorm voldoen worden deze gebouwen versterkt. Deze versterkingsoperatie is publiek gemaakt en de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) heeft de rol van uitvoeringsorganisatie overgenomen. Gezamenlijk met de provincie en de betrokken gemeenten wordt de versterkingsoperatie in de komende jaren uitgevoerd.
2. Het bieden van een toekomstperspectief aan de regio met het Nationaal Programma Groningen (NPG). Het Rijk en de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) hebben gezamenlijk het NPG gevormd om de economische ontwikkeling, de verduurzaming en de leefbaarheid van de regio te stimuleren.
Sinds 16 oktober 2019 is de Minister van BZK verantwoordelijk voor de aansturing van de versterkingsoperatie (Kamerstukken II 2019/20, 34700, nr. 68). De Minister van EZK blijft verantwoordelijk voor het nemen van alle maatregelen die redelijkerwijs van hem gevergd kunnen worden om te voorkomen dat als gevolg van de gaswinning de veiligheid wordt geschaad.
Over de wijze waarop de versterkingsoperatie publiek wordt ingericht hebben de regionale bestuurders, kabinet en de maatschappelijke organisaties in maart 2019 afspraken gemaakt. De publieke aansturing van de versterkingsoperatie wordt wettelijk vastgelegd. Hiertoe is een wetsvoorstel op 14 oktober 2020 naar de Kamer gestuurd (Kamerstukken II 2020/21, 35603, nr. 2). Dit zal een aanvulling zijn op de Tijdelijke wet Groningen die op 11 maart 2020 in het Staatsblad is gepubliceerd (stb. 2020, nr. 85).
Uitvoeren
– Afgesproken is dat de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) als publieke uitvoeringsorganisatie belast is met het uitvoeren van de versterkingsoperatie zoals deze is vastgelegd in de door gemeenten opgestelde lokale plannen van aanpak. Omwille van een voortvarende uitvoering van deze taak heeft de uitvoeringsorganisatie daar waar het de veiligheid betreft een onbeperkt mandaat. Gezamenlijk met de provincie en de betrokken gemeenten geeft de NCG invulling aan de versterkingsoperatie.
– Waar mogelijk worden bij deze versterkingsoperatie koppelkansen benut om bij het versterken ook nieuwe economische kansen en een leefbare en aantrekkelijke woon-, werk- en leefomgeving te creëren.
– Om – aanvullend op de begroting – de Kamer periodiek te informeren over voortgang en ontwikkelingen in het beleid is een dashboard ontwikkeld. Dit dashboard is te vinden op de website van de NCG: www.nationaalcoordinatorgroningen.nl.
– Op 1 juli 2020 is de Tijdelijke wet Groningen in werking getreden, waardoor de kosten van de schadeafhandeling vanaf de tweede helft van 2020 worden verhaald op de NAM. Met een aanvullende wijziging van de Tijdelijke wet Groningen moet er ook een wettelijke grondslag komen voor een heffing op de NAM ten aanzien van de versterkingskosten die noodzakelijk zijn omwille van de veiligheid.
Regisseren
De inzet van het Rijk is dat het Nationaal Programma Groningen (NPG) zo veel mogelijk een programma is «van Groningers voor Groningers» waarbij de regierol en de uitvoering in de regio zelf is belegd. Het Ministerie van BZK is vertegenwoordigd in de coördinatiegroep en ondersteunt de regio waar nodig.
Versterken
In 2020 is gestart met de uitvoering van de publieke versterkingsoperatie onder regie van de NCG. In het voorjaar van 2020 is met de regio een pakket versnellingsmaatregelen afgesproken om vaart te kunnen maken met de versterkingsoperatie. Een van deze maatregelen is de bouwimpuls waarmee bouwondernemingen het gehele proces van opname en uitvoering van te versterken woningen ter hand nemen.
Daar bovenop zijn in november 2020 bestuurlijke afspraken gemaakt met de regio van € 1,5 mld. (Rijk € 1,42 mld. en € 100 mln. vanuit het NPG), over de toekomst van de versterkingsoperatie. Daarbij hoort onder andere compensatie aan bewoners, het wegnemen van uitvoeringsknelpunten, steun te geven aan agro, erfgoed, midden- en kleinbedrijf (mkb), sociaal maatschappelijke ondersteuning en bijzondere gevallen. Er zijn afspraken gemaakt over op welk deel van de scope van circa 26.000 te beoordelen adressen de nieuwste seismische en bouwkundige inzichten zullen worden toegepast, welk deel onverkort zal worden uitgevoerd en welk deel zal worden her beoordeeld in samenspraak met de bewoners.
Nationaal Programma Groningen (NPG)
In 2020 zijn in het NPG Bestuur verschillende programmaplannen vastgesteld (Gemeente Groningen, Provincie Groningen, Het Hogeland), waarmee decentrale overheden aangeven waar zij de voor hen beschikbare middelen voor aan willen wenden. De programmaplannen moeten voldoen aan het programmakader van het NPG en zijn getoetst door de onafhankelijke beoordelingscommissie. Deze programmaplannen zorgen voor integraliteit en betrokkenheid van bewoners bij de uitvoering van het NPG. Aan de hand van de programmaplannen zijn vervolgens tientallen projecten toegekend door het NPG Bestuur.
Daarnaast was 2020 het jaar van Toukomst. Met dit project konden bewoners zelf hun ideeën voor de toekomst van Groningen indienen en vervolgens zelf ook oordelen. In totaal zijn er 900 ideeën ingediend, die terug zijn gebracht tot 59 concrete projecten. Bewoners hebben ruim 30.000 keer gestemd waarna een Toukomstpanel een advies heeft geschreven welke projecten moeten worden uitgevoerd. Dit advies is in januari 2021 gepubliceerd, waarna het Bestuur hierover in maart 2021 een besluit neemt (Kamerstukken 2020/21, 33529, nr. 844).
Realisatie | Vastgestelde begroting | Verschil | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2020 | 2020 | |
Verplichtingen | 0 | 0 | 0 | 0 | 710.732 | 98.304 | 612.428 |
Uitgaven | 0 | 0 | 0 | 0 | 371.232 | 98.704 | 272.528 |
Groningen versterken en perspectief | 0 | 0 | 0 | 0 | 371.232 | 98.704 | 272.528 |
Subsidies (regelingen) | |||||||
Energiebesparing woningen bouwkundig versterkingsprogramma | 0 | 0 | 0 | 0 | 18 | 10.410 | ‒ 10.392 |
Nationaal Programma Groningen | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 75.000 | ‒ 75.000 |
Woonbedrijf | 0 | 0 | 0 | 0 | 1.466 | 0 | 1.466 |
Diverse subsidies | 0 | 0 | 0 | 0 | 77.808 | 0 | 77.808 |
Opdrachten | |||||||
Werk- en onderzoeksbudget | 0 | 0 | 0 | 0 | 3.041 | 7.214 | ‒ 4.173 |
Uitvoeringsorganisatie | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 6.080 | ‒ 6.080 |
Versterkingsoperatie | 0 | 0 | 0 | 0 | 191.773 | 0 | 191.773 |
Woonbedrijf | 0 | 0 | 0 | 0 | 8 | 0 | 8 |
Bijdrage aan ZBO's / RWT's | |||||||
Werk- en onderzoeksbudget | 0 | 0 | 0 | 0 | 319 | 0 | 319 |
Bijdrage aan medeoverheden | |||||||
Nationaal Programma Groningen | 0 | 0 | 0 | 0 | 55.958 | 0 | 55.958 |
Compensatie gemeenten en provincie | 0 | 0 | 0 | 0 | 39.241 | 0 | 39.241 |
Diverse bijdragen | 0 | 0 | 0 | 0 | 1.600 | 0 | 1.600 |
Ontvangsten | 0 | 0 | 0 | 0 | 137.761 | 75.000 | 62.761 |
Uitgaven
10. Groningen versterken en perspectief
Subsidies (regelingen)
Energiebesparing woningen bouwkundig versterkingsprogramma
De Regeling energiebesparing woningen bouwkundig versterkingsprogramma voorziet in het verduurzamen van woningen als koppelkans wanneer deze bouwkundig worden versterkt. Eigenaren van een woning kunnen een beroep doen op maximaal € 7.000,- subsidie bij de uitvoerder van deze regeling: het Samenwerkingsverband Noord Nederland (SNN). In 2018 en 2019 zijn hiervoor door het Ministerie van EZK de eerste middelen overgemaakt naar SNN. In 2020 is de publieke versterkingsoperatie gestart. De bestaande middelen van SNN waren voldoende om de aanvragen in 2020 te voldoen. Daardoor is er op dit budget geen beroep gedaan in 2020. De middelen zullen weer beschikbaar worden gesteld in 2021 op de BZK begroting.
Woonbedrijf
Het woonbedrijf ziet toe op de uitvoering van het koopinstrument waarmee woningen worden gekocht van bewoners die het aardbevingsgebied willen verlaten. In 2020 is hieraan circa € 1,4 mln. uitgegeven. De resterende middelen zullen weer beschikbaar worden gesteld in 2021 op de BZK begroting.
Diverse subsidies
Dit betreft subsidies in het kader van de versterkingsoperatie. De NCG heeft subsidies verleend om woningen te versterken en aan de veiligheidsnormen te laten voldoen. De NAM vergoedt de uitgaven (exclusief BTW) die nodig zijn om woningen aan de veiligheidsnorm te laten voldoen. Deze uitgaven (exclusief BTW) worden door middel van kwartaal facturen in rekening gebracht bij de NAM.
Daarnaast hebben in 2020 enkele eindverrekeningen plaatsgevonden met diverse stichtingen die in voorgaande jaren subsidies hebben ontvangen van het Ministerie van EZK. Stichting EPI-Kenniscentrum heeft de middelen besteed aan openbare onderwijs- en onderzoekstaken. Stichting Monumentenwacht Groningen heeft de middelen beschikbaar gesteld voor eigenaren/beheerders. Zij kunnen kiezen voor een kosteloze inspectie. Ook stichting Onafhankelijke Bewonerssteunpunt Mijnbouwschade, die hulp en ondersteuning biedt aan iedereen die te maken heeft met schadelijke gevolgen van mijnbouwactiviteiten, heeft een eindverrekening gehad.
Opdrachten
Werk - en onderzoeksbudget
Het werk en onderzoeksbudget is in 2020 ondermeer aangewend om de actualisatie van de Nederlandse Praktijk Richtlijn (NPR) te actualiseren. Daarnaast zijn middelen besteed aan de lopende kennisplatforms voor Bouw & Versterken en Leefbaar & Kansrijk, onderzoek opdrachten Gronings Perspectief (RUG; gevolgen bevingsproblematiek voor bewoners) en onderzoek naar bevingen met behulp van tiltsensoren. Ten slotte is er bij tweede suppletoire begroting € 3,4 mln. afgeboekt die niet meer tot besteding is gekomen en is er budget gerealloceerd ten behoeve van subsidies en diverse bijdragen.
Versterkingsoperatie
Op dit budget worden de uitgaven (inclusief BTW) geboekt die de NCG maakt om woningen te versterken en aan de veiligheidsnorm te laten voldoen. De NAM vergoedt de uitgaven (exclusief BTW) die nodig zijn om woningen aan de veiligheidsnorm te laten voldoen. Deze uitgaven (excl. BTW) worden door middel van kwartaal facturen in rekening gebracht bij de NAM. Bij de tweede suppletoire begroting is een raming voor 2020 opgenomen van € 297 mln. (incl. BTW). De daadwerkelijke realisatie over 2020 voor de versterkingsoperatie bedraagt € 269 mln. Van de uitgaven aan versterking is een deel (€ 77 mln.) verantwoord onder de diverse subsidies. Dit betreft subsidies voor de regeling ‘Versterking gebouwen Groningen’ die vanaf 1 oktober 2020 zijn verstrekt. De uitgaven voor BTW worden conform het Akkoord op Hoofdlijnen niet in rekening gebracht bij de NAM. Deze bedragen € 52 mln.
Bijdrage aan ZBO's/RWT's
Werk- en onderzoeksbudget
Dit betreft uitgaven van € 0,3 mln., verstrekt aan het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) voor een woningmarktonderzoek in Groningen (Kamerstukken 2020/21, 33529, nr. 844).
Bijdrage aan medeoverheden
Nationaal Programma Groningen
In 2020 is de derde tranche van het Nationaal Programma Groningen overgemaakt naar de Provincie en Gemeenten (Stcrt. 2020, 50516). De aangedragen projecten worden getoetst en goedgekeurd door het NPG bestuur. Deze projecten dragen bij aan een toekomstbestendig en leefbaar Groningen. In 2020 is € 56 mln. aan projecten uitgekeerd.
Compensatie Provincie en gemeenten
In 2020 zijn een viertal specifieke uitkeringen betaald aan het scholenprogramma (€ 20 mln.). Deze middelen dragen bij aan het aardbevingsbestendig en toekomstbestendig maken van scholen. Er is een bijdrage gedaan aan de aardbeving gerelateerde kosten voor de regio van € 17,1 mln. om de extra werkzaamheden op te kunnen vangen. Verder is een bijdrage aan de maatschappelijke organisaties van € 1,6 mln. en de Onafhankelijke raadsman € 0,5 mln. toegekend, zodat bewoners een beroep kunnen doen op deze organisaties.
Diverse bijdragen
In het kader van het Erfgoedprogramma is aan de provincie Groningen in totaal € 1,6 mln. beschikbaar gesteld voor de uitvoering van het Erfgoedloket en financiering van subsidieregelingen voor onderhoud aan monumentale panden.
Ontvangsten
De ontvangsten betreffen de bijdragen van de NAM voor het NPG en voor de versterking en uitvoeringskosten. De ontvangsten voor de versterkingsoperatie die over het derde kwartaal van 2020 zijn gefactureerd aan de NAM zijn niet meer in 2020 gerealiseerd. Hierdoor is er minder ontvangen dan begroot op zowel artikel 10 (€ 77 mln.) als artikel 11 (€ 12 mln.).