Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) werkt aan een slagvaardig en betrouwbaar openbaar bestuur waarop inwoners kunnen vertrouwen en wat oog heeft voor de menselijke maat. Een openbaar bestuur dat samen met de samenleving in staat is de maatschappelijke opgaven op te lossen. Veranderingen in onze maatschappij beïnvloeden hoe ons bestuur en onze democratie werkt. Om waarden als legitieme besluitvorming, slagkrachtig openbaar bestuur en transparantie daarbij te behouden en democratische waarden en vrijheden te borgen en versterken, is continue aandacht nodig voor de werking en inrichting van democratie en bestuur.

De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) heeft de zorg voor het goed functioneren van het openbaar bestuur van ons land.

Burgers verlangen in toenemende mate maatwerk van de overheid. Dat vraagt om een overheid die in kan spelen op hun individuele behoeften en om kan gaan met uiteenlopende maatschappelijke opgaven op verschillende schaalniveaus. Daarnaast zijn er grote maatschappelijke opgaven die we als overheden alleen samen met de samenleving kunnen oplossen. Om hier goed op in te kunnen spelen organiseren we de overheid zo dicht mogelijk bij de burger en met betrokkenheid van de burger.

Met het oog op de doelen binnen dit beleidsartikel is een gezamenlijke inzet van gemeenten, provincies, waterschappen en het Rijk nodig. Niet alleen om zo effectief en efficiënt mogelijk te werken, maar met voortdurende aandacht voor de legitimatie van het overheidshandelen. De belangrijkste pijler daarin is de democratische legitimatie.

De slagvaardigheid en legitimatie van het openbaar bestuur vraagt om een zo helder mogelijke taakverdeling tussen de overheden, financiering die daarbij aansluit, draagkracht in de uitvoering, onderlinge afstemming en samenwerking, betrokkenheid van burgers, ruimte voor maatwerk en zorg voor en toerusting van de mensen werkzaam in het openbaar bestuur.

De minister van BZK is hoeder van de Grondwet (GW).

De minister van BZK is verantwoordelijk voor:

Stimuleren

• – Om de slagvaardigheid van het openbaar bestuur te versterken stimuleert de minister van BZK de samenwerking tussen overheden en het werken als één overheid, onder meer via de Regio Deals, Agenda stad en de City Deals.

• – Ter versterking van het democratisch bestel werkt de minister van BZK aan een sterkere verbinding van inwoner en overheid, aan betere toerusting en ondersteuning van politieke ambtsdragers en aan een weerbaarder bestuur. De minister stimuleert en faciliteert betrokken partijen en draagt zorg voor kennisontwikkeling en –verspreiding. Concrete voorbeelden zijn Zicht op Ondermijning en Netwerk Weerbaar bestuur.

• – De minister van BZK stimuleert, vanuit haar verantwoordelijkheid voor de Grondwet, het mensenrechtenbeleid in Nederland.

• – De minister van BZK heeft een stimulerende rol voor een betrouwbare overheid door medeondertekening van de Algemene wet bestuursrecht. Deze wet is kaderstellend voor een behoorlijk bestuur.

• – De minister van BZK draagt (mede in reactie op het rapport Ongekend onrecht) zorg voor een betere dienstverlening aan de burger vanuit alle onderdelen van de overheid (Kamerstukken II 2020/21, 35 510, nr. 4).

• – Medeoverheden worden gecompenseerd voor de uitgaven en derving van inkomsten als gevolg van het kwijtschelden van publieke schulden aan gedupeerden van de toeslagenaffaire (Stcrt. 2021, 47680).

• – Om de leefsituatie en het perspectief van bewoners in de kwetsbaarste gebieden te verbeteren, stimuleert de minister van BZK de interdepartementale en interbestuurlijke samenwerking via het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid. De minister faciliteert alle betrokken partijen door zorg te dragen voor kennisontwikkeling en –verspreiding.

Financieren

• – Op basis van de Financiële-verhoudingswet (Fvw) is de minister van BZK - samen met de Staatssecretaris van Financiën (de fondsbeheerders) - verantwoordelijk voor het beheer van het gemeente- en provinciefonds. De middelen voor beide fondsen kennen een eigen begroting (gemeentefonds en provinciefonds) maar het beheer kan niet los gezien worden van de rest van het stelsel. Op basis van de Gemw en PW is de minister van BZK verantwoordelijk voor het stelsel van decentrale belastingen.

• – Tevens financiert de minister van BZK de rechtspositionele regelingen van (voormalige) politieke ambtsdragers.

Regisseren

• – Op basis van artikel 2 van de Fvw wordt van beleidsvoornemens van het Rijk, die leiden tot een wijziging van de uitoefening van taken of activiteiten door provincies of gemeenten, aangegeven wat de financiële gevolgen zijn van deze wijziging voor provincies of gemeenten. Hiernaast dient te worden aangegeven via welke bekostigingswijze de financiële gevolgen voor de provincies of gemeenten kunnen worden opgevangen. Hierover vindt overleg plaats met de minister van BZK en de minister van Financiën.

• – Op basis van de Gemeentewet (Gemw) en Provinciewet (PW) is de minister van BZK daarnaast verantwoordelijk voor de interbestuurlijke verhoudingen en het Rijksbeleid dat de medeoverheden raakt. De minister coördineert hierbij het overleg tussen het Rijk en de medeoverheden. Door de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) waarvoor de minister van BZK verantwoordelijk is, kunnen gemeenten, provincies en waterschappen samenwerken in publiekrechtelijke constructies.

• – Betrouwbare en transparante verkiezingen zijn essentieel voor het vertrouwen in de democratie. De minister van BZK is verantwoordelijk voor de Kieswet (KW), die de verkiezingen voor de leden van de Eerste Kamer en Tweede Kamer der Staten-Generaal, het Europees Parlement, Provinciale Staten, algemene besturen van waterschappen, eilandsraden en gemeenteraden regelt en voor de Wet nieuwe procedure vaststelling verkiezingsuitslagen.

• – De minister van BZK is verantwoordelijk voor de aanpak van discriminatie en de daarbij behorende wetgeving, zoals de Algemene wet gelijke behandeling en de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen. De minister van BZK heeft een coördinerende rol in de aanpak van discriminatie.

• – De minister van BZK coördineert aan rijkszijde de integrale aanpak van de grootstedelijke problematiek vanuit het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid.

  De minister kan op basis van de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek op verzoek van de gemeenteraad wooncomplexen of straten aanwijzen waarin aan woningzoekende huurders eisen kunnen worden gesteld of voorrang wordt verleend. Op basis van de Wet aanpak woonoverlast (artikel 151d van de Gemw) is de minister stelselverantwoordelijk om hiermee gemeenten de mogelijkheid te bieden ernstige en herhaaldelijke hinder voor omwonenden tegen te gaan door middel van het opleggen van een gedragsaanwijzing.

• – Daar waar het juridisch instrumentarium ontoereikend is voor het oplossen van de grootstedelijke problematiek en een integrale aanpak in de weg staat, zal door de minister van BZK meer ruimte worden gecreëerd voor experimenten en maatwerk.

Uitvoeren

• – Politieke partijen vervullen een cruciale rol in de democratie. De minister van BZK voert de Wet financiering politieke partijen(Wfpp) uit en financiert deze ook.

• – De minister van BZK geeft uitvoering aan het Nederlandse decoratiestelsel en aan de ontslag- en benoemingsprocedures van burgemeesters, commissarissen van de Koning en leden van de Hoge Colleges van Staat.

• – Om het stelsel van het openbaar bestuur te ondersteunen voert de minister onderzoek uit en ontwikkelt zij kennisproducten, zoals de Staat van het Bestuur en de website www.findo.nl.

Verkiezingen

In 2023 is verder gewerkt aan het versterken van de kwaliteit van het verkiezingsproces en aan de Verkiezingsagenda 2030. In maart vonden de provinciale staten- en waterschapsverkiezingen plaats, waarbij voor het eerst de Wet nieuwe procedure vaststelling verkiezingsuitslagen van toepassing was. Ook was er in november de vervroegde Tweede Kamerverkiezing (Kamerstukken II, 2023/24, 35 165, nr. 61).

Politieke partijen

Naar aanleiding van de Adviescommissie Wet financiering politieke partijen (commissie-Veling) is de Wet financiering politieke partijen (Wfpp) op enkele door de commissie aanbevolen punten gewijzigd. De wijzigingen zijn op 1 januari 2023 in werking getreden. Hiermee is ook uitwerking gegeven aan de motie Jetten-c.s. (Kamerstukken II 2019/20, 35 300, nr. 19) en Kamerstukken II 2019/20, 35 300 IIA, nr. 8), waarin de regering onder andere werd verzocht om de subsidie voor politieke partijen structureel te verhogen.

NPLV - Kansrijke Wijk

In de periode 2023-2025 is circa € 256 mln. beschikbaar vanuit de regeling Kansrijke Wijk voor de twintig kwetsbare gebieden verbonden aan het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV). In deze regeling hebben vier ministeries (OCW, SZW, VWS en BZK) de geldstromen gebundeld, waardoor gemeenten er makkelijker een beroep op kunnen doen. Het geld is bedoeld voor de preventie van armoede en schulden, veerkracht en weerbaarheid, re-integratie, school en omgeving, de ontwikkeling van het jonge kind, een gezonde leefomgeving en voor programmaondersteuning.

Regio Deals

Iedere regio heeft een eigen verhaal, identiteit en kracht. Die verscheidenheid aan regio's maakt Nederland kleurrijk. Het betekent ook dat kansen en uitdagingen per regio verschillen. Het is belangrijk om daar aandacht voor te hebben en maatwerk te bieden, voor als het een regio betreft waar de brede welvaart onder druk staat. Iedereen in Nederland moet gelijke kansen en ontwikkelingsmogelijkheden hebben, ongeacht waar iemand woont. Met de Regio Deals werken regionale partijen en het Rijk samen als partners om de kwaliteit van leven, wonen en werken van inwoners en ondernemers te vergroten. Begin 2023 zijn veertien regio's voor de vierde tranche geselecteerd (Kamerstukken II 2022-23, 29 697, nr. 111) om een Regio Deal met het Rijk uit te werken. In september 2023 werd de eerste Regio Deal binnen deze tranche gesloten (Regio Deal North Sea Port District) en op 1 november 2023 volgden de overige 13 Regio Deals. Verder heeft de minister van BZK op 3 juli 2023 de jaarlijkse voortgangsrapportage (Kamerstukken II, 2022-23, 29 697, nr. 113) van de lopende Regio Deals naar de Kamer gestuurd, tegelijkertijd met de contouren voor de inrichting van de vijfde tranche (Kamerstukken II, 2022-23, 29 697, nr. 112). Deze was opengesteld van 7 juli tot 1 november 23. Voor de vijfde tranche Regio Deals is € 384,6 mln. beschikbaar, waarvan het kabinet € 50 mln. heeft gereserveerd voor voorstellen uit Groningen en Drenthe Noord naar aanleiding van de kabinetsreactie Nij Begun. In totaal hebben 29 regio's een voorstel ingediend voor de vijfde tranche.

Strategische onderzoeken

• – In het meerjarige Nationale Wetenschapsagenda project Revitalized Democracy onderzoekt een consortium van wetenschappers en maatschappelijke partners hoe hybride democratische innovaties, waarin combinaties worden gemaakt van overleg en stemmen, een aanvulling kunnen vormen op de Nederlandse representatieve democratie. Een en ander heeft al een reeks aan (wetenschappelijke en publieksgerichte) publicaties en bijeenkomsten opgeleverd.

• – De Staat van het Bestuur is het tweejaarlijks trendrapport van het ministerie van BZK dat een actueel beeld schetst van de stand van zaken in de democratie en het (decentraal) bestuur op basis van feiten, cijfers en onderzoeksresultaten.

• – Kort voor 1 juli 2023 verscheen Staat en slavernij. Het Nederlandse koloniale slavernijverleden en zijn doorwerkingen, dat tot stand kwam met financiering van het ministerie van BZK ter uitvoering van een motie van het Kamerlid Don Ceder, die verzocht om een onderzoek naar het nationaal slavernijverleden. Een regiegroep vanuit vier instituten, KITLV, IISG, Universiteit van Curaçao en Ninsee, vormde de redactie van het boek dat een terreinverkenning is vanuit uiteenlopende invalshoeken met bijdragen van een groot aantal auteurs. In het boek worden tal van vragen verkend: Wat is er inmiddels allemaal bekend over ons nationale slavernijverleden? Wat was de rol van de staat en zijn voorlopers? Wat was het belang van slavernij voor de staat? Wat was de reikwijdte van slavernij, in geografische en maatschappelijke zin? En wat weten we over de doorwerking van het slavernijverleden in het hier en nu?

• – Het onderzoek Publieke waardecreatie door Bestuurlijk Regionale Ecosystemen kijkt naar het functioneren van regionale samenwerking in de praktijk. Het heeft een aantal deelrapportages opgeleverd van specifieke regio’s. De overkoepelende rapportage volgt in 2024.

Uitgaven

1.1 Bestuur en regio

Subsidies (regelingen)

Oorlogsgravenstichting (OGS)

Namens de Nederlandse overheid onderhoudt de Oorlogsgravenstichting wereldwijd ongeveer 50.000 graven van Nederlandse oorlogsslachtoffers. Deze graven liggen in meer dan vijftig landen, verspreid over vijf continenten. Het zwaartepunt ligt daarbij in Indonesië. Tevens verzorgt de Stichting ruim 10.000 graven van militairen van de geallieerde strijdkrachten in Nederland. De Oorlogsgravenstichting ontvangt jaarlijks een subsidie voor de uitvoering hiervan op basis van de Subsidieregeling Oorlogsgravenstichting 2019-2022. In 2022 is een evaluatieonderzoek uitgevoerd naar de subsidieregeling Oorlogsgravenstichting. Op de hoofdvraag of de subsidie doeltreffend en doelmatig wordt ingezet ten behoeve van de taken geeft het onderzoeksrapport aan dat de Oorlogsgravenstichting een sobere bedrijfsvoering heeft en een efficiënte werkwijze op het gebied van onderhoud en vervanging van graven. Met behulp van een netwerk van gemeentelijke consuls en een internationaal netwerk wordt deze hoofdtaak doeltreffend uitgevoerd. In 2023 heeft de Oorlogsgravenstichting onderzoek gedaan naar mogelijkheden om de pensioenvoorziening voor hun Indonesische medewerkers onder te brengen bij een pensioenverzekeraar in Indonesië. In 2024 wordt mede op basis hiervan besluitvorming voorbereid over de onderzoeksbevindingen van het evaluatieonderzoek.

Bestuur en regio

Er is een subsidie verleend voor de planning, organisatie en evaluatie van de Dag van de Stad in samenwerking met Platform31 en de VNG. Dit is een jaarlijks terugkerend evenement. Iedere editie wordt door een andere gaststad gehost.

Het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) heeft in 2023 een subsidie ontvangen voor informatieverstrekking over lokale lasten aan burgers en bedrijven.

Kenniscentrum Europa decentraal

Op basis van de Subsidieregeling Kenniscentrum Europa decentraal 2013 is ook in 2023 subsidie verleend aan het Kenniscentrum Europa decentraal. Deze subsidie is verleend voor een groot aantal activiteiten, waaronder het bijhouden van Europese thema’s en rechtskaders en het verzorgen en begeleiden van kennisgevingen van staatssteun voor gemeenten en provincies aan de Europese Commissie.

Werk aan uitvoering

Met deze subsidie is de VNG in 2023 gestart met de interne kennisuitwisseling op basis van een handreiking met concrete handvatten voor medewerkers van de VNG, in lijn met het Beleidskompas/UDO (Uitvoerbaarheidstoets Decentrale Overheden). Tevens heeft een sessie plaatsgevonden met ruim zestig bestuurders. De bestuurders zijn meegenomen in de bevindingen rondom de Stand van de Uitvoering en de bestuurders hebben input gegeven voor stappen die lokaal en landelijk kunnen worden gezet richting de formatie, met als doel de uitvoerbaarheid voor gemeenten blijvend te agenderen. Deze subsidie wordt eveneens door de VNG ingezet voor het doen van uitvoeringstoetsen (sinds de start van deze subsidie, 7 juli 2023).

POK - Multiproblematiek

In 2023 is aan Platform31 een subsidie verleend voor de ondersteuning en doorontwikkeling van het instrument City Deals en een Town Deal. Ook aan de doorontwikkeling en organisatie van de Community of Practice voor projectleiders en dealmakers van City Deals en de ontwikkeling en organisatie van het Loket Ontwerpkracht is gewerkt. Tevens werd in 2023 het experiment met een Chief Exploration Officer (CXO) om een impuls te geven aan bestuurlijke vernieuwing vanuit de werkwijze van Agenda Stad verder voortgezet. Daarnaast is een midterm review uitgevoerd voor het programma Agenda Stad en een aantal City Deals.

POK - Antidiscriminatie

De branchevereniging van gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen (ADV´s) ontving subsidie. Deze subsidie (€ 471.000) is gebruikt voor de inzet van een traject richting een stevig gepositioneerde, kundige en breed inzetbare ADV. Ook heeft Movisie subsidie ontvangen (€ 140.000) voor het organiseren van trainingen aan gemeenten over het lokale antidiscriminatie beleid en het toetsingskader etnisch profileren.

POK - Basisinfrastructuur

Naar aanleiding van POK heeft het vorige kabinet middelen beschikbaar gesteld ter versterking van de gemeentelijke dienstverlening primair aan de meest kwetsbare inwoners. Een onderdeel hiervan is een programmatische ondersteuning om gemeenten te ondersteunen bij de effectieve inzet van deze middelen. De VNG heeft hiervoor subsidie ontvangen.

Opdrachten

Bestuur en regio

In 2022 is de «Staat van het Bestuur» opgemaakt: een trendrapport met feiten en ontwikkelingen over de inrichting en het functioneren van het decentrale openbaar bestuur in Nederland. Naast de hoofdpublicatie is in opdracht van het ministerie van BZK ook een Dashboard met data op lokaal en regionaal niveau ontwikkeld en een essaybundel samengesteld door verschillende wetenschappers. In maart 2023 heeft de «Dag van het Bestuur» plaatsgevonden, een dag waarop de Staat van het Bestuur is gepresenteerd en kennis en ervaringen in het openbaar bestuur en de uitvoeringspraktijk zijn gedeeld.

POK- Antidiscriminatie

Op het terrein van antidiscriminatie is onderzoek gedaan naar de registratie van discriminatie. Ook heeft Berenschot bijeenkomsten georganiseerd voor ADV’s om informatie te verzamelen over op welke onderdelen ADV’s versterkt moeten worden.

Regio Deals

Om regio's te ondersteunen bij het opstellen van een propositie en in het proces richting het convenant, heeft het Programmateam Regio Deals meerdere bijeenkomsten georganiseerd zoals de regionale Regio Deals dagen, de landelijke inspiratiedag en diverse werksessies (fysiek en online). Om processen te verbeteren is een evaluatie uitgevoerd naar het proces rondom de vierde tranche.

Bijdrage aan ZBO's/RWT's

Regio deals

Aan het CBS is een bijdrage verleend om met ingang van 2024 voor een periode van 2 jaar het bestaande portaal grensdata.eu te updaten en uit te breiden. Het CBS zal hiertoe statistische data van Nederland, België, Nedersaksen en Noordrijn-Westfalen combineren om meer inzicht te verkrijgen in (het leven in) grensregio's en ter versterking van de grensoverschrijdende samenwerking.

Bijdrage aan medeoverheden

Groeiopgave Almere

Almere heeft in 2023 een aanvullende bijdrage ontvangen vanwege de uitzonderlijke groeikosten van de gemeente. De middelen zijn verstrekt via een specifieke uitkering. De bijdrage houdt verband met de groeiafspraken die met Almere zijn gemaakt in het kader van het programma Rijk- en regioprogramma Amsterdam Almere Markermeer (RRAAM) en in de uitvoeringsovereenkomst Almere 2.0.

Gemeenten

Aan enkele waterschappen is een incidentele bijdrage verstrekt in verband met de inkomstenderving van de waterschappen als gevolg van de COVID-19 pandemie.

Aan de drie zwaarst getroffen Limburgse gemeenten is een incidentele specifieke uitkering verstrekt in verband met de schade als gevolg van het hoog water in juli 2021. Het gaat om compensatie van een deel van de gemaakte kosten, die niet op grond van de Wet tegemoetkoming schade bij rampen (Wts) of de Wet veiligheidsregio's (Wvr) is vergoed.

Evides

De ontvlechting Evides en PZEM (Provinciale Zeeuwse Energie Maatschappij) betreft fiche 1K uit het compensatiepakket Wind in de zeilen. Op 23 november 2021 heeft het Rijk via een specifieke uitkering €10 mln. toegekend aan de provincie Zeeland met als doel het ophogen van het weerstandsvermogen van de provincie Zeeland door storting van de middelen in de reserve ten behoeve van de garantiestelling voor het aankopen van aandelen Evides tegen marktwaarde. De afsplitsing van Evides van PZEM is in 2021 gerealiseerd; de aandeelhouders waaronder de provincie Zeeland en de Zeeuwse gemeenten krijgen nu een structurele dividendopbrengst. In de beschikking is opgenomen dat de provincie Zeeland het bedrag in vier termijnen ontvangt, te weten € 6,25 mln. in december 2021 en in 2022 t/m 2024 jaarlijks een bedrag van € 1,25 mln. Na de laatste betaling in 2024 zal afrekening van de specifieke uitkering plaatsvinden.

Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ)

Het Nationaal Programma Zuid (NPRZ) is een samenwerkingsverband van de gemeente Rotterdam, de rijksoverheid, de politie, het Openbaar Ministerie, woningcorporaties, zorginstellingen, onderwijsinstellingen en bedrijven, met het gezamenlijke doel om de kansen van de bewoners van Rotterdam Zuid te verbeteren. Het doel van het NPRZ is dat belangrijke kengetallen op het gebied van opleidingsniveau, arbeidsparticipatie en woonkwaliteit in 2030 zijn gestegen tot het gemiddelde van Utrecht, Den Haag, Amsterdam en de rest van Rotterdam. In 2023 heeft de gemeente Rotterdam € 4,6 mln. als onderdeel van een bedrag van totaal € 7,6 mln. (overgeboekt in december 2022) voor de specifieke uitkering continuering Dagprogramma vanuit OCW en € 3,2 mln. extra inzet op activering en re-integratie vanuit het ministerie van SZW ontvangen.

Regio Deals

In 2023 is door middel van 14 afzonderlijke beschikkingen op basis van de regeling specifieke uitkering Regio Deals vierde tranche 55% van het totaal beschikbare budget van € 284,2 mln. verdeeld over 14 Regio Deals voor de 4e tranche Regio Deals uitbetaald aan de regiokassier (de aangewezen provincie, gemeente of gemeenschappelijke regeling binnen de Regio Deal). In 2024 zal de overige 45% van het totale bedrag verdeeld over de Regio Deals 4e tranche worden uitbetaald aan de regiokassiers. Per Regio Deal wordt een deel van het budget gereserveerd voor het BTW compensatiefonds. Uiterlijk 15 juli 2024 dienen de regiokassiers hun eerste inhoudelijke voortgangsrapportage en financiële verantwoording via SiSa in, waarbij de eerste resultaten zichtbaar zullen worden.

Bijdrage aan agentschappen

RWS

Aan Rijkswaterstaat is een bijdrage verstrekt voor het beheren van het kenniscentrum aangaande explosieven uit de Tweede Wereldoorlog. Met het Kenniscentrum Conventionele Explosieven (KCE) ondersteunt Rijkswaterstaat gemeenten om ervoor te zorgen dat deze conventionele explosieven geen risico vormen voor de openbare orde en veiligheid.

1.2 Democratie

Subsidies (regelingen)

Politieke partijen

Politieke partijen krijgen subsidie op grond van de Wet financiering politieke partijen (Wfpp). Een politieke partij komt voor subsidie in aanmerking als zij voldoet aan de in de Wfpp genoemde voorwaarden voor subsidie.

In 2023 ontvingen achttien politieke partijen subsidie. Als gevolg van de motie-Jetten c.s. (Kamerstukken II 2019/20, 35 300, nr. 19; Kamerstukken II 2019/20, 35 300 IIA, nr. 8) is het beschikbare budget voor de subsidie voor de politieke partijen met ingang van 2020 verhoogd. Tot en met 2024 betreft de verhoging van dit budget jaarlijks € 8,65 mln. en met ingang van 2025 structureel € 5 mln.

Conform de Wfpp is een bedrag van circa € 0,6 mln. ontvangen vanuit het ministerie van Buitenlandse Zaken bij de eerste suppletoire begroting. Deze middelen gebruiken politieke partijen voor de steun die zusterpartijen in het buitenland geven aan de opbouw van een solide functionerend democratisch meerpartijensysteem.

Comité 4/5 mei

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft de jaarlijkse subsidie ingezet om bewustwording, kennis, dialoog en debat over vrijheid te bevorderen in het kader van democratie en rechtstaat op de Bevrijdingsfestivals die plaatsvonden op verschillende plekken in het land.

ProDemos

ProDemos heeft met de jaarlijkse subsidie activiteiten georganiseerd voor kennisoverdracht over de democratisch rechtsstaat en het bevorderen van actief democratisch burgerschap. Onderdeel hiervan is bezoek van (voorgezet onderwijs-)scholieren aan het parlement.

Verbinding inwoner en overheid

Er is subsidie toegekend om de toegankelijkheid van verkiezingen te vergroten voor (jong)volwassenen met een verstandelijke beperking. Open State Foundation heeft de website Waarismijnstemlokaal.nl verder verbeterd en gereed gemaakt voor de provinciale staten- en waterschapsverkiezingen en de Tweede Kamerverkiezing.

Ter bevordering van mediawijsheid en weerbaarheid van de samenleving tegen desinformatie bouwde Netwerk Mediawijsheid voort aan de website Isdatechtzo.nl. In 2023 was het vergroten van de naamsbekendheid van de website het belangrijkste doel.

De VNG ontving subsidie voor doorontwikkeling van de website www.lokale-democratie.nl die alle bouwstenen, informatie en instrumenten weergeeft van het netwerk Democratie in Actie. De website bevat informatie over onder meer jongerenparticipatie, uitdaagrecht, burgerberaden, burgeramendement en samenlevingsberaden. Zeven gemeenten zijn ondersteund bij de voorbereiding van een burgerforum en de ervaringen zijn gedeeld met geïnteresseerde gemeenten via kennisbijeenkomsten.

De Landelijke Vereniging Kleine Kernen (LVKK) en Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners (LSA) ontvingen ook in 2023 subsidie ter ondersteuning van burgerparticipatie en maatschappelijke initiatieven op lokaal niveau in buurten, wijken en dorpen.

Er zijn subsidies verstrekt voor diverse onderzoeksprojecten die zicht geven op signalen en meerjarige ontwikkelingen in de samenleving en het bestuur.

In lijn met de afspraken gemaakt in de Bestjoersôfspraken Fryske Taal en Kultuer (BFTK) 2019-2023 ontving de Rijksuniversiteit Groningen een jaarlijkse subsidie voor de leerstoel Friese taal- en letterkunde.

Er is subsidie gegeven voor het organiseren van Black Achievement Month (BAM) 2023 met als thema "Waardigheid", waarbij het accent gelegd wordt op de verhalen waarin de doorwerking van het slavernij- en koloniale verleden hoorbaar wordt.

Toerusting en ondersteuning politieke ambtsdragers

Diverse organisaties, zoals de beroeps- en belangenverenigingen voor burgemeesters, raadsleden, griffiers, wethouders, Statenleden, gemeentesecretarissen en rekenkamers ontvingen subsidie voor intervisie en adequate (digitale) opleidingsprogramma’s voor hun beroepsgroepen.

Stichting Centrum voor Arbeidsverhoudingen Overheidspersoneel (CAOP) ondersteunde het Steunpunt Integriteitsonderzoek Politieke Ambtsdragers (SIPA) en het Adviescollege rechtspositie politieke ambtsdragers (ARPA), dat in 2022 volgens de Wet adviescollege rechtspositie politieke ambtsdragers is ingesteld.

In het kader van het Actieplan politieke ambtsdragers met een beperking (Kamerstukken II 2019/20, 24 170, nr. 240) heeft het aanjaagteam (vier ambtsdragers in het ambt met een beperking) dit onderwerp twee jaar onder de aandacht gebracht, met ondersteuning van Zorgbelang Inclusief. De Nederlandse Verenging voor raadsleden (NVvR) voerde een pilot met ondersteuners van decentrale volksvertegenwoordigers uit.

Het Kennispunt Lokale Politieke Partijen ondersteunde met trainingsactiviteiten lokale politieke partijen die geen financiële ondersteuning ontvangen op grond van de Wfpp.

Weerbaar bestuur

Vanuit Weerbaar Bestuur en Zicht op Ondermijning zijn verschillende subsidies verstrekt, onder meer om het samenspel tussen burgemeester – griffier - gemeentesecretaris te versterken d.m.v. een zestal regionale bijeenkomsten, waar herkenbare praktijkdilemma’s. worden besproken. Tijdens de Nacht van de Integriteit konden lokale bestuurders in gesprek gaan over uitdagingen en dilemma’s op het gebied van integriteit en sociale veiligheid. Het Centre of Expertise Veiligheid en Veerkracht van de Avans Hogeschool onderzocht datavolwassenheid van gemeenten.

Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) zette in 2023 de ondersteuning van gemeenten voort om kennis en ervaringen uit te wisselen over de toepassing van de Wet aanpak woonoverlast (het opleggen van gedragsaanwijzingen door de burgemeester) en de gebiedsgerichte aanpak van ondermijnende criminaliteit, zowel in kader van weerbaar bestuur als in kader van de vervolgaanpak Vakantieparken (Kamerstukken II, 2022/23, 32 847, nr. 1070).

Vanuit het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV) zijn subsidies verstrekt aan netwerk- en kennisorganisaties zoals Wijkwijzer, Platform31 en Instituut voor Publieke Waarde (IPW) om bij te dragen aan de ontwikkeling van handelingsperspectieven voor de verbetering van de leefbaarheid en veiligheid in wijken en buurten en een integrale gebiedsgerichte aanpak. De ministeries van JenV, SZW en OCW droegen bij de eerste suppletoire begroting bij aan het meerjarige subsidieprogramma Gebiedsdoorbraken.

Vereniging Pan Asian Collective, Meer vrouwen in de politiek en SPEAK ontvingen subsidie ter bevordering van de deelname van vrouwen aan het openbaar bestuur. Zij hebben een netwerk opgezet voor vrouwelijke Statenleden.

Opdrachten

Verbinding inwoner en overheid

De Kiesraad ontving incidenteel € 2 mln. voor de transitie van de Kiesraad.

In het kader van verkiezingen zijn middelen overgeheveld naar het Gemeentefonds bij de eerste suppletoire begroting. Gemeenten ontvingen een structurele jaarlijkse bijdrage ten behoeve van de nieuwe procedure vaststelling verkiezingsuitslagen. De gemeente Den Haag ontving een structurele bijdrage voor het beheer van de permanente registratie van kiezers in het buitenland. Voor de organisatie van de 4-jaarlijkse verkiezing van de leden van het kiescollege niet-ingezetenen en de ondersteuning ervan ontving de gemeente Den Haag een incidentele bijdrage.

Ter voorbereiding van de provinciale staten- en waterschapsverkiezingen en de vervroegde Tweede Kamerverkiezing in 2023 zijn opdrachten verstrekt voor een wervingscampagne voor stembureauleden, aanpassing van verkiezingsdocumenten en de eerste experimenten met een nieuw stembiljet. Voor de extra uitgaven ten behoeve van de vervroegde Tweede Kamerverkiezing zijn middelen gerealloceerd vanuit Subsidies politieke partijen.

Ten behoeve van de erkende talen Fries, Limburgs en Nedersaksisch zijn bij de tweede suppletoire begroting middelen overgeheveld naar het Gemeentefonds en Provinciefonds.

In het vervolg op de kabinetsreactie slavernijverleden zijn dialoogsessies met nazaten georganiseerd en zijn bijeenkomsten georganiseerd om een brede maatschappelijke dialoog op te zetten over de verdere uitwerking van het programma Slavernijverleden.

Toerusting en ondersteuning politieke ambtsdragers

Ter ondersteuning van de primaire processen met betrekking tot de rechtspositie van politieke ambtsdragers zijn kosten gemaakt voor juridisch advies, softwaresystemen, assessments, sollicitatie, reïntegratie en medische begeleiding. De doelgroep bestaat voornamelijk uit (kandidaat) burgemeesters en commissarissen van de Koning.

Weerbaar bestuur

Vanuit het programma Weerbaar bestuur ontvingen gemeenten en provincies een structurele financiële tegemoetkoming om de preventieve beveiligingsmaatregelen voor hun decentrale bestuurders voor een groot deel kunnen bekostigen.1 Het ministerie van JenV ontving een bijdrage ten behoeve van een kwartiermaker van het landelijk Juridisch Steunpunt, dat gemeenten gaat helpen bij de aanpak van ondermijning en weerbaarheid van de gemeentelijke organisatie. Alle provincies ontvingen in 2023 tot en met 2026 een meerjarige tegemoetkoming voor preventieve beveiligingsmaatregelen, waarmee de slagkracht van met name kleinere gemeenten tegen ondermijnende invloeden wordt vergroot. De provincies ontvingen in 2023 een bijdrage voor de vervolgaanpak op vakantieparken (Kamerstukken II, 2022/23, 32 847, nr. 1070) en met name voor het verder verbeteren van de registratie van vakantieparken. Daarnaast ontving de provincie Gelderland een meerjarige bijdrage voor continuering van het Ariadne project, gericht op het aanpakken van criminaliteit en ondermijning op en rondom vakantieparken. De middelen voor al deze activiteiten zijn bij de tweede suppletoire begroting overgeheveld.

Voor de borging van de methode Zicht op ondermijning binnen het ministerie van BZK zijn middelen gerealloceerd.

Om de lokale partners van NPLV te ontzorgen bij het signaleren en monitoren zijn cijfermatige gegevens op relevante beleidsterreinen laagdrempelig beschikbaar gesteld. Hiertoe is een dashboardinfrastructuur gebouwd en zijn data gegenereerd om de dashboards mee te vullen. Deze data zijn input voor de monitoring van het gehele NPLV.

In 2023 zijn kosten gemaakt voor het themarapport «Leefbaarometer 2020; verdiepende analyses»2(Kamerstukken II, 2022/23, 32 847, nr. 1046) en de actualisatie van de website Leefbaarometer.nl .

Ten behoeve van de Dag van de Volkshuisvesting zijn incidenteel middelen gerealloceerd naar beleidsartikel 3.

In het kader van de inrichting van het openbaar bestuur en modernisering van de Wet op de lijkbezorging zijn handreikingen opgesteld en onderzoeken uitgevoerd.

Ten behoeve van de opleiding voor forensisch artsen zijn incidenteel middelen overgeheveld naar het ministerie van VWS bij de eerste suppletoire begroting.

Inkomensoverdrachten

Toerusting en ondersteuning politieke ambtsdragers

Het ministerie van BZK is verantwoordelijk voor de uitvoering van de Algemene pensioenwet politieke ambtsdragers (Appa). Dit betreft ten eerste de betaling van de uitkeringen en de kosten van de begeleiding en ondersteuning bij het vinden van een nieuwe baan van gewezen ministers en staatssecretarissen, van waarnemend burgemeesters en van (waarnemend) burgemeesters die betrokken zijn bij gemeentelijke herindeling. Ten tweede betreft het de betaling van de pensioenen van ministers en staatssecretarissen. De realisatie is lager uitgevallen ten opzichte van de ontwerpbegroting doordat in 2023 met name minder uitkeringen aan voormalig ministers en staatssecretarissen zijn verstrekt.

Bijdrage aan ZBO's/ RWT's

Diverse bijdragen

ICTU en CBS ontvingen bijdragen voor de verdere uitvoering van de City Deal Zicht op ondermijning (ZoO), die bestuurders ondersteunt bij de preventieve aanpak van ondermijnende effecten van criminaliteit en de weerbaarheid van het lokaal bestuur. Met behulp van statistische analyses, onder meer risicoanalyses rondom vakantieparken, werd de informatiepositie van bestuurders vergroot.

Bijdrage aan medeoverheden

Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV)

Twintig kwetsbare gebieden die verbonden zijn aan NPLV deden een beroep doen op de interdepartementale regeling Kansrijke Wijk. Hiervoor zijn bij tweede suppletoire begroting (augustusbrief) middelen ontvangen.

Bijdrage aan (inter)nationale organisaties

Bijdragen internationaal

Het Open Government Partnership (OGP), dat zich richt op het versterken van de transparantie en de openheid van de overheid, ontving de jaarlijkse contributie.

Bijdrage aan agentschappen

Dienst Publiek en Communicatie

DPC ontving bijdragen voor de voorlichtingscampagnes voor de provinciale staten- en waterschapsverkiezingen van maart 2023, de vervroegde Tweede Kamerverkiezing van november 2023 en de voorbereiding op de Europees Parlementsverkiezing van juni 2024. De campagnes hebben tot doel kiesgerechtigden te informeren over de betreffende verkiezingen en hen te motiveren om te gaan stemmen.

Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken

Gemeentefonds (B)

Met de eerste suppletoire begroting zijn middelen overgeheveld naar het gemeentefonds ten behoeve van de kosten die de nieuwe procedure vaststelling verkiezingsuitslagen met zich mee kunnen brengen.

Ontvangsten

Dit betreft voornamelijk de bijdrage van de waterschappen voor een bedrag van € 11,8 mln. Gemeenten bepalen de waarde van onroerende zaken (WOZ). De WOZ-waardes worden echter ook door het Rijk en de waterschappen gebruikt en daarom dragen zij jaarlijks ook bij aan de uitvoeringskosten voor een bedrag van € 21,8 mln. Omdat de bijdrage van de waterschappen naar verhouding te hoog is, krijgen zij vanuit het Coalitieakkoord van 2022-2025 jaarlijks € 10 mln. korting.

Daarnaast ontvangt het ministerie van BZK met ingang van 2020 jaarlijks een bedrag van € 2,8 mln. van de waterschappen in het kader van de organisatie van de Waterschapsverkiezingen. De kosten die de gemeenten voor de organisatie van de Waterschapsverkiezingen maken worden vergoed door de waterschappen.