Bevorderen van de ontwikkeling van de Europese en de internationale rechtsorde.

De komende jaren richt Veiligheid en Justitie zich onder meer gericht op het creëren van een Europese rechtsruimte waar burgers en bedrijven worden beschermd tegen corruptie en criminaliteit en gefaciliteerd op het gebied van het burgerlijk en het handelsrecht (te denken valt bijvoorbeeld aan grensoverschrijdende aspecten van huwelijksvermogensrecht en contractenrecht). Actief optreden in bilaterale, regionale, Europese en internationale verbanden is eveneens nodig ter bestrijding van grensoverschrijdende criminaliteit en terrorisme, voor de beheersing van grensoverschrijdende crises, voor de verbetering van gegevensuitwisseling en -bescherming, voor de verhoging van de veiligheid van onze digitale infrastructuur (cyber security) en voor de bevordering van de veiligheid, rechtsstatelijkheid en stabiliteit (onder meer door deelname aan vredesmissies) in andere landen.

Europese en internationale regels reiken steeds verder. Waar dit effectief en efficiënt kan, moet beleids- en wetgevingscapaciteit pro-actief worden ingezet op het beïnvloeden van Europees en internationaal beleid, waarbij een scherp oog wordt gehouden op nationale belangen en beleidsruimte. Ter beïnvloeding van het beleid en uitvoering zal Nederland vaker coalities met gelijkgestemde EU-lidstaten moeten vormen.

Onze rechtsstaat en onze veiligheid zijn nauw verbonden met de Europese en internationale rechtsorde. Op alle beleidsterreinen van Veiligheid en Justitie zijn internationale raakvlakken, zoals ook zichtbaar in de andere beleidsartikelen van deze begroting. In dit artikel zijn speerpunten in samenhang als de prioritaire Europese en internationale opgave van Veiligheid en Justitie gepresenteerd.

In het bijzonder wordt in dit artikel ook aandacht besteed aan de activiteiten van Veiligheid en Justitie in Europees en internationaal verband die de reikwijdte van de andere begrotingsartikelen overstijgen, zoals de noodzakelijke inspanningen gericht op het bevorderen van het goed functioneren van Europese en de internationale instituties en van de rechtsstatelijkheid, veiligheid en stabiliteit elders in de wereld.

De Minister van Veiligheid en Justitie is samen met de Ministers van Buitenlandse Zaken, van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en voor Immigratie en Asiel, verantwoordelijk voor het beleid ten aanzien van de Europese en internationale ruimte van vrijheid, veiligheid en recht. Deze verantwoordelijkheid stoelt op artikel 90 van de Grondwet, dat bepaalt dat de regering de ontwikkeling van de internationale rechtsorde bevordert. De Minister van Buitenlandse Zaken heeft hierin een coördinerende taak

De ontwikkeling van de Europese en internationale rechtsorde krijgt gestalte in onderhandeling in de EU en met de lidstaten, in de interactie met internationale organisaties, zoals de Raad van Europa en de Verenigde Naties, en tussen staten onderling.

De bijdrage van Nederland aan de ontwikkeling van de Europese en de internationale rechtsorde laat zich, mede door de afhankelijkheid van andere landen en internationale organisaties, moeilijk in meetbare prestatie-indicatoren uitdrukken. Op afzonderlijke beleidstrajecten wordt de Nederlandse input echter zo concreet mogelijk gemaakt. Zo wordt de inzet van Veiligheid en Justitie in de EU per wetgevingsvoorstel concreet gemaakt in met name BNC-fiches en wordt over de resultaten van onderhandelingen aan de Kamers verantwoording afgelegd. Mede vanwege de lastige effectmeting laat Veiligheid en Justitie periodiek de internationale functie evalueren. Op basis van dergelijk evaluatieonderzoek, tracht Veiligheid en Justitie de effectiviteit van deze functie te waarborgen.

In het kader van Verantwoord Begroten zijn alle apparaatsuitgaven van het bestuursdepartement van Veiligheid en Justitie overgeheveld naar het artikel Apparaatsuitgaven kerndepartement (artikel 91), waardoor op dit artikel een «nulbudget» resteert. Bij verdere invoering van Verantwoord Begroten bij begroting 2013 wordt de inhoud van dit artikel gerealloceerd in de overige beleidsartikelen en de beleidsagenda.

Bijdragen aan een Europese en internationale ruimte van vrijheid, veiligheid en recht

Veiligheid en Justitie staat voor een veilige en rechtvaardige samenleving. Om dat te bereiken moeten we ook Europees en internationaal actief zijn.

Bij de bevordering van veiligheid, recht en vrijheid voor Nederlandse burgers en bedrijven werkt Nederland nauw samen met vele partners: andere landen, de EU en haar agentschappen, NGO’s en internationale organisaties, zoals VN, NAVO, OESO, Raad van Europa en Benelux. Naast bijdragen aan Europese en internationale regels en afspraken betreft dit operationele samenwerking, kennisuitwisseling, rechtsstaatopbouw – onder andere via niet-operationele politiesamenwerking – en deelname aan vredesmissies.

Uitvoering Stockholm-programma

In 2010 is een Europees meerjarenprogramma vastgesteld (2010–2014) dat de strategische hoofdlijnen omvat voor wetgeving en operationele maatregelen in het kader van de Europese ruimte van vrijheid, veiligheid en justitie. Op basis van dit Stockholm-programma heeft de Europese Commissie een actieplan opgesteld. Er vinden in Brussel onderhandelingen plaats over tal van ontwerprichtlijnen en verordeningen die in het Stockholm-programma en actieplan van de Europese Commissie zijn opgenomen. Afhankelijk van de voortgang van deze onderhandelingen en de totstandkoming van de betreffende richtlijnen, zal in 2012 de benodigde implementatiewetgeving moeten worden opgesteld en in procedure moeten worden gebracht. De Kamer wordt jaarlijks geïnformeerd over de stand van zaken rond de implementatie van het actieplan ter uitvoering van het Stockholm-programma. Enkele richtlijnen die hieruit voortgekomen zijn:

• – een richtlijn over het recht op informatie van personen die zijn aangehouden

• – een richtlijn inzake de toegang tot een raadsman in strafprocedures

• – een richtlijn inzake de bestrijding van cybercrime

• – een richtlijn inzake het strafrechtelijk Europees beschermingsbevel

• – richtlijn inzake het Europees onderzoeksbevel

• – een richtlijn betreffend het gebruik van persoonsgegevens van passagiers voor het voorkomen, opsporen, onderzoeken en vervolgen van terroristische misdrijven en zware criminaliteit.

De Commissie heeft aangekondigd een voorstel te doen voor een nieuw algemeen wetgevingskader voor gegevensbescherming. Hierin worden opgenomen: de «Richtlijn inzake bescherming van personen ten aanzien van de verwerking van persoonsgegevens en het vrije verkeer van zulke gegevens» (1995) en het «Kaderbesluit bescherming van gegevens die verwerkt worden in het kader van politiële en justitiële samenwerking in strafzaken» (2008), worden opgenomen.

De Commissie heeft aangekondigd een voorstel te doen voor een nieuw algemeen wetgevingskader voor gegevensbescherming. Hierin worden opgenomen: de «Richtlijn inzake bescherming van personen ten aanzien van de verwerking van persoonsgegevens en het vrije verkeer van zulke gegevens» (1995) en het «Kaderbesluit bescherming van gegevens die verwerkt worden in het kader van politiële en justitiële samenwerking in strafzaken» (2008), worden opgenomen.

Burgerlijk recht en handelsrecht in de Europese rechtsruimte

Cyber security: bestrijding van terrorisme en criminaliteit

Cyber security is daarom ook essentieel voor de bestrijding van terrorisme en criminaliteit. De Nationale Cyber Security Strategie is richtinggevend voor onze inzet, zoals onder operationele doelstelling 21.1 nader wordt uitgewerkt. In 2012 wordt voorts aangestuurd op de totstandkoming van een Europese modelovereenkomst over publiek-private partnerschappen ter bestrijding van cybercriminaliteit en voor computerbeveiliging, op een versterkt beleid inzake netwerk- en informatiebeveiliging en op de modernisering van het Agentschap voor netwerk- en informatiebeveiliging (ENISA).

Crisisbeheersing

Aansluitend op nationale maatregelen voor crisisrespons en -beheersing (operationele doelstelling 21.2) is samenwerking in Benelux-, EU- en NAVO-verband, alsmede met grensregio’s, noodzakelijk, ook al ligt het primaat bij zowel preventie (risicobeoordelingen) als respons nationaal. Veiligheid en Justitie draagt de methodiek van de Strategie Nationale Veiligheid uit door de totstandkoming te ondersteunen van een «all hazards» aanpak (een aanpak die rekening houdt met alle dreigingen) bij de uitwerking van de EU-interne veiligheidsstrategie, die een impuls moet zijn voor een effectieve koppeling van risicoanalyse, beleidsvorming en capaciteitsinzet.

Strafrechtelijke samenwerking, rechten van slachtoffers, verdachten en gedetineerden

De strafrechtelijke samenwerking in de EU is gebaseerd op het beginsel van wederzijdse erkenning van rechterlijke beslissingen. Dit veronderstelt vertrouwen in elkaars rechtspleging wat waar nodig minimumnormen vereist, waarmee de rechten van verdachten en gedetineerden kunnen worden gegarandeerd. Niet uit te sluiten valt dat ook de komende jaren op onderdelen harmonisatie van materieel strafrecht nodig is om obstakels in de strafrechtelijke samenwerking op te heffen.

In 2012 wordt in Europees verband aangestuurd op de evaluatie van justitiële samenwerking in strafzaken, waartoe samen met Duitsland en Frankrijk in 2011 een pilotproject is gestart ter ontwikkeling van een evaluatiemethodiek voor strafrechtelijke instrumenten, in het bijzonder het Europees arrestatiebevel.

Daarnaast moet de positie van slachtoffers in de hele EU worden versterkt. Veiligheid en Justitie zet met name in op het verbeteren van de mogelijkheden voor slachtoffers om hun schade daadwerkelijk gecompenseerd te krijgen, op slachtoffers als verplicht onderdeel van de opleiding van medewerkers in de strafrechtketen en op een zo effectief mogelijke bescherming van slachtoffers die zich in een andere lidstaat vestigen.

Georganiseerde criminaliteit

Het grensoverschrijdende karakter van veel vormen van georganiseerde criminaliteit maakt internationale samenwerking essentieel bij de bestrijding ervan. Capaciteit en expertise van politie en justitie moeten daarbij efficiënt worden ingezet. Daarom zal versterking van de operationele samenwerking met de veiligheids- en rechtsketens in andere lidstaten en met Europol, Frontex, OLAF, Eurojust en Interpol vooral plaatsvinden ten aanzien van vormen van criminaliteit die nationaal of internationaal in de EU-interne veiligheidsstrategie en de EU-beleidscyclus prioriteit krijgen. Bij de tenuitvoerlegging brengt Veiligheid en Justitie een geïntegreerde ketenaanpak in, waarvan conform het Stockholm Programma ook de bestuurlijke aanpak onderdeel uitmaakt.

In 2012 zullen concrete projecten worden uitgevoerd via het EU Comité voor Interne Veiligheid (COSI), waarbij de nadruk ligt op joint investigation teams (JIT), cyber security (kinderporno, botnets), bestuurlijke aanpak van georganiseerde criminaliteit, publiek-private samenwerking tegen georganiseerde criminaliteit, kinderporno en kindersekstoerisme en mensenhandel.

Buurlanden

Gegevensbescherming en -uitwisseling

De toenemende vraag naar internationale – digitale – informatie-uitwisseling vergt de komende jaren ook meer aandacht voor de bescherming van de privacy van de burger. Veiligheid en Justitie steunt de verbetering van het EU-stelsel van gegevensbescherming en stelt zich kritisch op ten aanzien van Europese instrumenten die uitwisseling van privacygegevens met zich mee brengen en streven naar gelijkwaardige gegevensbescherming binnen en buiten de EU. De ontwikkeling van een EU-privacy impact assessment en van zelfreguleringsinstrumenten, zoals EU-privacycertificering wordt gesteund. Dit is uitgangspunt in de onderhandelingen en de besluitvorming over de EU-richtlijn bescherming persoonsgegevens in 2012.

Met België en Duitsland wordt verder gewerkt aan internationale gegevensuitwisseling voor rechtshandhaving. Informatie moet decentraal kunnen worden uitgewisseld en direct toegankelijk zijn voor Nederlandse rechtshandhavingsdiensten en hun buitenlandse partners. Hiertoe wordt verder geïnvesteerd in politiële, justitiële en bestuurlijke samenwerking met autoriteiten in de Benelux, Noordrijn-Westfalen en Nedersaksen.

Mensenrechten

Veiligheid en Justitie draagt – vanuit de nationale verantwoordelijkheid voor de mensenrechten – actief bij aan het door het Ministerie van Buitenlandse Zaken geleide proces van de toetreding van de EU tot het EVRM. Daarnaast heeft het een leidende rol in de verbetering van de werking van het EHRM (Interlaken-proces). In 2012 zal ten aanzien van het EHRM gepleit worden voor onder andere de ontwikkeling van een statuut van het Hof, een stelsel van griffierechten en een verbetering van het systeem van checks en balances binnen de Raad van Europa. In bilaterale contacten met relevante landen zal Veiligheid en Justitie aandacht vragen voor de tenuitvoerlegging van uitspraken van het EHRM. Een snelle en effectieve tenuitvoerlegging draagt immers bij aan de aanpak van de overbelasting van het EHRM. Wat betreft de toetreding van de EU tot het EVRM zal in de Nederlandse inzet zorgvuldigheid steeds voorop staan.

Rechtsstaatopbouw en vredesmissies

Ter bevordering van de veiligheid en stabiliteit in de wereld draagt Veiligheid en Justitie met deskundigheid uit alle taakgebieden – binnen de kaders van het internationale kabinetsbeleid – bij aan de rechtsstaatopbouw in landen (waar nodig ook binnen de EU) waar die opbouw noodzakelijk en door dat land gewenst is. Dit met prioriteit waar onze eigen rechtsorde en andere nationale belangen gediend worden. Zoveel als mogelijk wordt daarbij samengewerkt met andere partijen, waaronder de EU, onder meer via het EU-twinning instrument.

In 2012 wordt de sinds 2009 ingezette ondersteuning van het Kroatische Ministerie van Justitie bij de versterking van de bestuurskracht (onderdeel MATRA-programma tot eind 2011) voortgezet via een EU-twinningproject. Het meerjarig samenwerkingsprogramma met Indonesië wordt geïntegreerd in de OS-samenwerking met dat land.

Veiligheid en Justitie continueert de bijdrage aan de Nederlandse deelname aan vredesmissies, in het bijzonder de politiemissie Afghanistan maar ook andere missies zoals in Kosovo, Irak en mogelijk Soedan (afhankelijk van de beslissing van het kabinet over een nieuwe bijdrage aan de nieuwe missie in Zuid-Soedan).

Europese en internationale regelgeving

Ten slotte heeft de Europese Commissie onlangs een voorontwerp van Europese wetgeving inzake detentieomstandigheden uitgebracht en wordt in 2012 een verordening verwacht met betrekking tot het bevriezen van tegoeden van personen die verdacht worden van terrorisme.

Meetbare gegevens