Algemene Doelstelling
Bevorderen van een solide en gezonde leefomgeving door de luchtkwaliteit te verbeteren en door geluidhinder te voorkomen of te beperken.
Regisseren
Rollen en Verantwoordelijkheden
Om qua luchtkwaliteit en geluid een solide en gezonde leefomgeving te bereiken, regisseert de Minister van IenW de inhoudelijke lijn voor de nationale inbreng in de ontwikkeling van het Europese luchtkwaliteits- en geluidbeleid. Meer specifiek is de Minister van IenW verantwoordelijk voor:
-
• De coördinatie van de Nederlandse inzet in internationaal kader bij de vaststelling van grenswaarden en plafonds voor emissies van luchtverontreinigende stoffen, de vertaling daarvan naar Nederlandse wet- en regelgeving en (zo nodig) de verdeling van doelstellingen over sectoren en milieuthema’s. De doelen, grenswaarden en plafonds hebben betrekking op verbetering van de luchtkwaliteit en op bronbeleid voor geluid- en industriële emissies;
-
• De ondersteuning van gemeenten en provincies bij het toezicht op de naleving van algemene regels en bij de vergunningverlening ter vermindering van luchtemissies bij de industrie en bij een juiste toepassing van de geluidregelgeving;
-
• De implementatie van de geluidregelgeving (wet SWUNG) waarmee een optimale gezondheidsbescherming van burgers en flexibiliteit voor de beheerders van rijkswegen en hoofdspoorwegen wordt beoogd. SWUNG-2 zal de aanpak van geluidhinder op gemeentelijk en provinciaal niveau beter uitvoerbaar maken. Deze nieuwe geluidregels worden ondergebracht in de Omgevingswet. Lagere overheden worden ondersteund om aan de voorschriften van deze regelgeving te kunnen voldoen en geluidsgevoelige locaties langs infrastructuur aan te pakken.
Stimuleren
Om de milieudoelen op het gebied van luchtkwaliteit en geluid te behalen, is het belangrijk deze op een proactieve wijze met maatschappelijke partners te delen. Daarom stimuleert de Minister van IenW:
-
• Het aangaan en organiseren van allianties met en tussen bedrijven, branches, overheden en kennisorganisaties om de doelen uit het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL), het Actieprogramma Luchtkwaliteit6 en SWUNG (geluid) tot een succesvolle uitvoering te brengen;
-
• Een permanente verbetering van de luchtkwaliteit, zo wordt toegewerkt naar de WHO-streefwaarden, dit om de gezondheidsrisico’s terug te dringen.
-
• Medeoverheden tot uitvoering van maatregelpakketten in het NSL en het Actieplan Luchtkwaliteit om daarmee de Europese normen voor luchtkwaliteit (voor fijnstof in 2011 en voor NO2 in 2015) te halen. Dit is belangrijk voor de gezondheid van burgers en hiermee schept de Minister tevens ruimte voor nieuwe infrastructuur, woningbouw en bedrijvigheid.
Ten slotte is de Minister verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de ILT op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en Toezicht).
Indicatoren en Kengetallen
Jaarlijks ontvangt de Tweede Kamer een monitoringsrapportage over de voortgang van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). De monitoring dient om de voortgang van de uitvoering van het NSL te volgen en biedt een basis om het programma waar nodig bij te sturen. De monitoring betreft de ontwikkeling van de luchtkwaliteit en de uitvoering van projecten en maatregelen. De achtste rapportage is reeds aan de Kamer verzonden (Kamerstukken II 2017–2018, 30 175, nr. 268).
| t.g.v. Rijksinfrastructuur | t.g.v. andere infrastructuur | Totaal | |||
|---|---|---|---|---|---|
| Aantal woningen | Rijkswegen inclusief betreffende A-lijst woningen | Spoorwegen | A-lijst | Overig | |
| Totaal | 109.800 | 70.650 | 77.355 | 335.800 | 593.605 |
| Uitgevoerd 1980–1990 (schatting) | 40.000 | 7.450 | – | 40.000 | 87.450 |
| Uitgevoerd 1990–2011 | 58.302 | 16.238 | 48.650 | 36.721 | 159.911 |
| Uitgevoerd 2012 | – | 549 | 3.031 | 1.125 | 4.705 |
| Uitgevoerd 2013 | – | 831 | 3.000 | 2.784 | 6.615 |
| Uitgevoerd 2014 | 56 | 704 | 3.000 | 397 | 4.157 |
| Uitgevoerd 2015 | 22 | 2.311 | 2.000 | 434 | 4.767 |
| Uitgevoerd 2016 | 740 | 1.600 | 1.832 | 4.172 | |
| Uitgevoerd 2017 | 0 | 1.067 | 200 | 1.253 | 2.520 |
| Planning 2018 | 0 | 83 | 400 | 3.508 | 3.991 |
| Planning 2019 | 0 | 675 | 400 | 3.000 | 4.075 |
| Aangepast restant per eind 2019 | 11.420 | 40.002 | 15.074 | 244.746 | 311.242 |
Bron: Bureau Sanering Verkeerslawaai (BSV) https://www.bureausaneringverkeerslawaai.nl/
Toelichting
Deze cijfers hebben betrekking op de sanering verkeerslawaai die onder regime van de Wet Geluidhinder wordt afgehandeld. Deze sanering kent een ander normenkader dan de sanering vanwege rijksinfrastructuur die nu door RWS en ProRail wordt uitgevoerd onder de Wet milieubeheer. Deze sanering is opgenomen onder beleidsartikel 14.
In 2018 wordt de resterende saneringsvoorraad nader beschouwd en opgeschoond. Naar verwachting zal de voorraad afnemen, omdat woningen niet langer voor saneringsmaatregelen in aanmerking komen.
| 1990 | 2000 | 2005 | 2010 | 2010 | 2015 | 2020 | 20202 | 2030 | 2030 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| NEC- Richtlijn | Realisatie | Raming | Herziene NEC-Richtlijn | Raming | Herziene NEC-Richtlijn | |||||
| SO2 | 193 | 73 | 64 | 34 | 50 | 30 | 30 | 46 | 30 | 30 |
| NOx | 604 | 420 | 369 | 300 | 260 | 228 | 177 | 203 | 130 | |
| NH3 | 369 | 178 | 156 | 135 | 128 | 128 | 117 | 136 | 109 | 123 |
| NM VOS3 | 490 | 244 | 181 | 165 | 185 | 139 | 143 | 167 | 145 | 154 |
| PM2,5 | 51 | 28 | 22 | 17 | 13 | 10,4 | 14 | 9,6 | 12 |
Bronnen: de informatie over de gerealiseerde en geraamde emissies zijn afkomstig uit «Informative Inventory Report 2017» (RIVM Rapport 2017_0002). De ramingen gaan uit van uitvoering van vastgesteld en voorgenomen beleid. (http://www.rivm.nl/Documenten_en_publicaties/Wetenschappelijk/Rapporten/2017/April/Informative_Inventory_Report_2017_Emissions_of_transboundary_air_pollutants_in_the_Netherlands_1990_2015)
Elk jaar wordt een nieuwe analyse uitgevoerd en door nieuwe kennis kan dat betekenen dat ook eerdere cijfers soms nog enigszins worden aangepast. Zie ook toelichting.
Plafonds voor 2020 en 2030 zijn afgeleid van de Richtlijn inzake nationale emissie reductieverbintenissen inzake bepaalde stoffen in de lucht (2016/2284), waarin reductiepercentages zijn opgenomen ten opzichte van basisjaar 2005. De voorstellen voor 2020 zijn gelijk aan de waarden in het herziene Gotenburgprotocol, dat binnenkort zal worden geratificeerd.
Toelichting
In december 2016 zijn de nieuwe doelstellingen voor luchtverontreinigende stoffen vastgesteld. Het betreft aanpassing van de National Emission Ceilings (NEC) (richtlijn (EU) 2016/2284). In bovenstaande tabel zijn de reductiepercentages uit de richtlijn omgerekend naar vrachten. Elk jaar wordt een nieuwe analyse uitgevoerd en door nieuwe kennis kan dat betekenen dat ook eerdere cijfers soms nog enigszins worden aangepast doordat deze nieuwe inzichten met terugwerkende kracht ook worden meegenomen in de emissiecijfers van voorgaande jaren.
Beleidswijzigingen
Het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) is verlengd tot aan de invoering van de Omgevingswet. Er resteren namelijk nog enkele knelpunten, zoals die in enkele gebieden met intensieve veehouderij (fijnstof) en bij binnenstedelijke gebieden (NO2). Met name daar is het gewenst de NSL-aanpak nog enige tijd voort te zetten en te monitoren. Ook wanneer de knelpunten zijn opgelost, kunnen zich gezondheidsrisico’s voordoen vanwege luchtverontreiniging. Het streven is een permanente verbetering van de luchtkwaliteit, zo wordt toegewerkt naar de WHO-streefwaarden.
Begin 2019 zal het IBO luchtkwaliteit worden afgerond. In overleg met medeoverheden, belangenorganisaties en bedrijfsleven wordt in 2019 het Schone Lucht Akkoord gepresenteerd, de uitkomsten van het IBO worden hierbij betrokken.
Waar het gaat om geluidsanering is het van belang dat de saneringsoperatie verder wordt afgerond en waar mogelijk op een kosteneffectieve manier wordt verbreed. Naast deze ontwikkelingen zal worden gezocht naar tot nu toe onvoldoende gebruikte mogelijkheden. Met het oog op een kostenefficiënte inzet van de beschikbare middelen voor de geluidsanering langs de rijksinfrastructuur (Meerjarenprogramma Geluidsanering) is in 2016 en 2017 de regelgeving beperkt aangepast. Op basis hiervan worden de komende jaren saneringsplannen vastgesteld en in uitvoering genomen.
Budgettaire gevolgen van beleid
| 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Verplichtingen | 17 | 17.347 | 24.825 | 27.432 | 28.507 | 28.596 | 30.450 | |
| Uitgaven: | 20.563 | 32.227 | 27.603 | 27.632 | 28.507 | 28.596 | 30.450 | |
| Waarvan juridisch verplicht | 98% | |||||||
| 20.01 | Gezonde lucht en tegengaan geluidhinder | 20.563 | 32.227 | 27.603 | 27.632 | 28.507 | 28.596 | 30.450 |
| 20.01.01 | Opdrachten | 6.507 | 4.662 | 3.107 | 2.763 | 2.782 | 2.782 | 2.782 |
| – Verkeersemissies | 2.446 | 604 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| – Geluid- en luchtsanering | 3.725 | 3.912 | 3.107 | 2.763 | 2.782 | 2.782 | 2.782 | |
| – Overige opdrachten | 336 | 146 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| 20.01.02 | Subsidies | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| – Euro 6 en Euro-VI | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| – Verkeersemissies | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| – Overige subsidies | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| 20.01.03 | Bijdrage aan agentschappen | 1.722 | 921 | 1.530 | 1.539 | 1.527 | 1.546 | 1.556 |
| – waarvan bijdrage aan RWS | 1.722 | 921 | 1.530 | 1.539 | 1.527 | 1.546 | 1.556 | |
| 20.01.04 | Bijdrage aan medeoverheden | 11.213 | 26.254 | 22.552 | 23.039 | 23.742 | 23.812 | 25.656 |
| – NSL | 0 | 11.239 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| – Wegverkeerlawaai | 11.213 | 15.015 | 22.552 | 23.039 | 23.742 | 23.812 | 25.656 | |
| – Overige bijdrage medeoverheden | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| 20.01.07 | Bekostiging | 1.121 | 390 | 414 | 291 | 456 | 456 | 456 |
| Ontvangsten | 179 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
Budgetflexibiliteit
De bijdragen aan medeoverheden in het kader van met name de wettelijke taken inzake de sanering van het wegverkeerslawaai en het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) zijn juridisch verplicht. Van het opdrachtenbudget is een deel juridisch verplicht door lopende opdrachten in de sfeer van de uitvoering van met name de geluidsanering.
Het niet-juridisch verplichte deel van dit artikel wordt aangewend voor (onderzoeks)opdrachten op het beleidsterreinen geluid en voor onderzoek ECN.
20.01 Gezonde lucht en tegengaan geluidhinder
Toelichting op de financiële instrumenten
20.01.01 Opdrachten
Het Ministerie van IenW geeft uitvoerings- en onderzoeksopdrachten in het kader van geluidhinder en luchtkwaliteit. Ten aanzien van het beleidsterrein geluidhinder gaat het met name om de opdrachtverlening aan het Bureau Sanering Verkeerslawaai (BSV), dat namens het Ministerie van IenW zorg draagt voor de uitvoering van de geluidsanering voor gemeentelijke en provinciale infrastructuur.
20.01.03 Bijdragen aan agentschappen
RWS
De voornaamste werkzaamheden voor de bijdragen aan RWS zijn voor luchtkwaliteit en geluid onder meer het geven van inhoudelijk advies, het uitvoeren van (literatuur)onderzoek en het verzorgen dan wel ondersteunen van rapportages. Voor het NSL betreffen de werkzaamheden van RWS het verzorgen van het secretariaat.
20.01.04 Bijdragen aan medeoverheden
De betalingen aan de provincies en gemeenten in het kader van het NSL hebben in de afgelopen jaren plaatsgevonden, in diverse tranches. De financiële afwikkeling en nabetaling van het restant van de toegezegde bijdragen is in 2018 voorzien.
Bij het onderdeel wegverkeerslawaai gaat het om de bijdragen aan provincies en gemeenten voor het uitvoeren van saneringsmaatregelen met betrekking tot geluidhinder door het verkeer.
20.01.07 Bekostiging
Jaarlijks bekostigt het Ministerie van IenW een deel van het milieuonderzoeksprogramma van Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) te Petten. Over de invulling van dit programma worden afspraken gemaakt met ECN, mede om te borgen dat het onderzoek en de resultaten dienstbaar zijn aan de beleidsontwikkeling en -onderbouwing door IenW.