31 Algemene doelstelling

Een betere overheid door een goed functioneren openbaar bestuur en democratie.

In 2011 zijn bestuursafspraken gemaakt met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Unie van Waterschappen (UvW) die als basis dienen voor een heldere taakverdeling tussen, en goede taakuitvoering door, de verschillende bestuurslagen. Die heldere taakverdeling is een van de pijlers van de visie op het openbaar bestuur die het kabinet in 2011 heeft uitgebracht. Met deze visie is feitelijk de agenda geduid waarmee hoofdstuk 1 van het regeerakkoord wordt uitgevoerd. De bestuurlijke vernieuwing in de Randstad maakt daar een belangrijk deel van uit en in 2011 zijn dan ook de eerste stappen gezet om in deze economische motor van Nederland een slagvaardiger en toekomstbestendiger bestuur te krijgen.

Financiële toelichting

31.25 Er is in 2011 meer uitgegeven dan geraamd. Dit heeft voornamelijk te maken met fte's die dit jaar nog afgebouwd worden in het kader van de Vernieuwing Rijksdienst. Het budget hierover is grotendeels bij Najaarsnota 2011.

31.1 Voor een aantal projecten zoals het Europees Burgerinitiatief, Burgerparticipatie, Wet Openbaarheid Bestuur, Antidiscriminatie, Reisdocumenten en Interbestuurlijke Informatievoorziening ontbrak nog financiering en die is bij Voorjaarsnota 2011 aan het budget toegevoegd.

31.2 Door vertraging in de afrondende fase van de aanbesteding voor de ontwerpen van stembiljet, stempas, kiezerspas en schriftelijke volmacht zijn de voor 2011 begrote uitgaven niet volledig uitgeput.

31.3 De extra uitgaven worden voor het overgrote deel verklaard door drie oorzaken. Ten eerste compenseerde het Rijk afgelopen jaar gemeenten voor de periode dat het Nederlands identiteitsbewijs gratis verstrekt moest worden en voor de bezwaarschriften die zijn ingediend bij de gemeenten sinds 7 oktober 2010 en die zijn gehonoreerd. Ten tweede worden er jaarlijks meer jeugd-NIK's (Nationale Identiteitskaarten) aangevraagd dan was voorzien. Daarnaast werd per 1 januari 2012 de prijs van een jeugd-NIK verhoogd. Hierdoor ontstond aan het einde van 2011 een run op de jeugd-NIK’s.

Ontvangsten

Het agentschap BPR heeft zijn resultaat op de reisdocumenten over 2010 aan BZK afgedragen. Dit is ingezet om het tekort op het budget voor de jeugd-NIK’s als gevolg van de run gedeeltelijk op te lossen.

• – Grondwettelijke aspecten van intern. en Europese verdragen

• – Financieel-economische ontwikkelingen

• – Technologische ontwikkelingen

• – Veranderende voorkeuren en eisen van burgers

31 Operationele doelstelling 1

Bestuurskrachtige gemeenten en provincies, die op basis van goede interbestuurlijke, financiële en informatieverhoudingen, hun taken zo goed mogelijk kunnen uitvoeren.

Bestuurlijke en financiële verhoudingen met de medeoverheden

In de bestuursafspraken is tussen Rijk, IPO, VNG en UvW zijn richtinggevende proces- en principeafspraken vastgelegd voor de decentralisatie van een aantal overheidstaken. Het gaat om verantwoordelijkheden en financiële geldstromen op de terreinen Begeleiding, Jeugdzorg, Water en Economie, Ruimte en Natuur. Door deze te decentraliseren naar provincies, gemeenten en waterschappen wordt tot een doelmatiger taakverdeling tussen de bestuurslagen gekomen. Dit draagt bij aan een compacte en slagvaardige overheid. Naast afspraken over deze omvangrijke hervormingen bevatten de Bestuursafspraken 2011–2015 ook afspraken op het terrein van de bestuurlijke en financiële verhoudingen, vermindering regeldruk. Een belangrijke afspraak op het terrein van de financiële verhoudingen is de hernieuwde invoering met ingang van 2012 van de «trap op trap af»-systematiek bij de bepaling van de omvang van het Gemeentefonds en Provinciefonds.

Bestuurskracht

In 2011 heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zich gericht op de parlementaire behandeling van de Wet revitalisering generiek toezicht en bijbehorende beleidskaders. De Tweede Kamer heeft in september 2011 met het wetsvoorstel ingestemd. Daarnaast heeft het ministerie zich geconcentreerd op de voorbereiding van een algemene maatregel van bestuur inzake toezichtinformatie. Deze moet het kader stellen voor het opleggen van toezichtinformatieverplichtingen aan gemeenten en provincies. Daarbij worden de uitgangspunten van de spelregels voor interbestuurlijke informatiearrangementen gehanteerd. Verder heeft het ministerie voorbereidingen getroffen voor de implementatie van het nieuwe toezichtstelsel, welke van start moet gaan zodra de wet in werking treedt.

Binnenlands bestuur en Europa

Het ministerie van BZK heeft in samenwerking met BuZa en de betrokken departementen een lichte en permanent bedoelde structuur gerealiseerd voor Grensoverschrijdende Samenwerking (GROS, zie het kabinetsstandpunt in de brief aan de Tweede Kamer d.d. 8 juli 2011 (Kamerstukken II, 2010–2011, 32 851, nr. 1)). De functie van de grensmakelaar is in die context vervallen. Er is een aanvang gemaakt met de omzetting van de Nederlandse knelpuntenlijst naar gezamenlijke bilaterale actielijsten met Vlaanderen, Noordrijn-Westfalen en Nedersaksen. Doel is om binnen twee jaar een aantal knelpunten op te lossen. BZK treedt daarbij op als procesbewaker; de inhoudelijke verantwoordelijkheid ligt bij de vakdepartementen.

Het high level network on governance is omgevormd tot een platform dat op basis van het werkprogramma van de EU-commissie nieuwe voorstellen analyseert op de gevolgen voor het binnenlands bestuur.

Het Coördinatiepunt Staatssteun van het ministerie van BZK heeft mede op verzoek van de Europese Commissie een kaderregeling voor gebiedsontwikkeling opgesteld, die vanaf 2012 moet leiden tot een verlichting van administratieve staatssteunlasten voor decentrale overheden.

Het ministerie van BZK heeft in 2011 bijgedragen aan door het VNG op te stellen flankerend beleid bij aanbestedingen, dat moet leiden tot meer (inkoop-)samenwerking en een hoger nalevingspercentage van de aanbestedingsplicht bij met name kleinere gemeenten.

Binnen de Raad van Europa fungeert de stuurgroep lokale en regionale democratie als een platform van Europa-brede uitwisseling van informatie en best practices inzake trends en ontwikkelingen in het openbaar bestuur. Momenteel ligt de nadruk op thema’s als de gevolgen van de economische crisis voor lokale overheden en de bevordering van grensoverschrijdende samenwerking op lokaal niveau.

31 Operationele doelstelling 2

Het stimuleren van de politieke participatie en de betrokkenheid van de burger bij het democratisch (verkiezings)proces.

De participatie van burgers aan het democratisch proces is van belang voor de legitimiteit van het openbaar bestuur. Het kabinet hecht daarom grote waarde aan de actieve deelname van burgers aan de representatieve democratie. Daarnaast zet het kabinet in op het zelforganiserend vermogen dat in de samenleving aanwezig is en wil de rol van de overheid daaraan aanpassen.

Stimuleren van de politieke participatie

Subsidiëring politieke partijen

Politieke partijen die bij de laatste verkiezingen zetels in de Eerste of Tweede Kamer behaald hebben kunnen aanspraak maken op een jaarlijkse subsidie in het kader van de Wet subsidiëring politieke partijen. In 2011 kwamen 11 politieke partijen in aanmerking voor subsidie, 10 gedurende het hele jaar, de partij 50PLUS met ingang van 1 juni.

Pro Demos

2011 was het eerste volledige jaar van Pro Demos Huis voor democratie en rechtsstaat. Op 15 september 2011 heeft de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de locatie van Pro Demos aan de Hofweg te Den Haag geopend. Pro Demos heeft in 2011 diverse activiteiten en programma’s georganiseerd, die tot doel hadden om de politieke participatie van burgers te vergroten. Een voorbeeld hiervan is de Haagse Tribune, een programma dat tot doel heeft om leerlingen uit het voortgezet onderwijs op en rond het Binnenhof ervaring op te laten doen met politiek, democratie en rechtsstaat. In 2011 hebben circa 60 000 scholieren aan dit programma deelgenomen.

Bevorderen burgerparticipatie

Inrichting verkiezingsproces

Op 2 maart 2011 zijn er verkiezingen gehouden voor de Provinciale Staten. Deze verkiezingen zijn goed verlopen. De opkomst was 56 %. Dat is circa 10% hoger van de Provinciale Statenverkiezingen in 2007, 2003 en 1999. Ook vonden de eilandsraadsverkiezingen van 2011 in Bonaire, Sint-Eustatius en Saba voor het eerst plaats conform de Nederlandse Kieswet. Ook deze verkiezingen zijn zonder incidenten verlopen. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft als gebruikelijk een voorlichtingscampagne gevoerd om burgers te informeren over het stemproces. In Bonaire, Sint-Eustatius en Saba lag de nadruk in de voorlichtingscampagne op nieuwe regels voor burgers zoals de langere openingstijden van de stemlokalen en de mogelijkheid om bij volmacht te stemmen. De evaluatie van beide verkiezingen is op 25 oktober 2011 aan de Tweede Kamer verzonden (Kamerstukken II, 2011–2012, 31 142, nr 30). Het onderzoek naar een nieuw model van het stembiljet zal in de eerste helft 2012 worden afgerond. Dat is de Tweede Kamer ook gemeld in de stukken met betrekking tot de evaluatie van de verkiezingen van Provinciale Staten.

31 Operationele doelstelling 3

Het in stand houden en optimaliseren van de reisdocumentenketen en het stelsel van de Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens (GBA).

Een betrouwbare GBA wordt bereikt door het verbeteren van de kwaliteit van de gegevens in de GBA. Het actieplan kwaliteit GBA heeft als doel de betrouwbaarheid van de GBA op een beter niveau te brengen in samenwerking met VNG en gemeenten (motie Heijnen en Bilder, Kamerstukken II, 2007–2008, 31 200, nr. 34).

Het programma modernisering GBA realiseert het 24 uur per dag online beschikbaar maken van actuele en betrouwbare persoonsgegevens voor geautoriseerde gebruikers. Dit levert een gestandaardiseerde en moderne uitwisseling van de persoonsgegevens en een betere controle op de kwaliteit van de GBA, zoals is vastgelegd in het bestuurlijke akkoord met de VNG op 5 maart 2009 (Kamerstukken II, 2008–2009, 27 859, nr. 17). In 2011 is opnieuw een gatewayreview uitgevoerd op het programma modernisering GBA. In deze review werd geconstateerd dat er bij alle betrokkenen groot draagvlak is voor de realisatie van de gemoderniseerde GBA. De aanbevelingen van deze review betroffen onder andere het versterken van de planning en control in het programma en het instellen van een zogenoemde Design Authority. In september en november heeft de minister de Tweede Kamer geïnformeerd (Kamerstukken II, 2011–2012, 27 859, nrs. 48 en 57) over de uitkomsten van de Gateway Review en de uitvoering van de aanbevelingen.

In 2010 is een initiële kwaliteitsverbetering van de bevolkingsadministraties op Bonaire, Sint Eustatius en Saba gerealiseerd. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties ondersteunde de eilandbesturen hierbij in 2011 nog. Het ministerie werkte in 2011 het beheer van de Persoonsinformatievoorziening Nederlandse Antillen en Aruba (PIVA-V) verder uit. PIVA-V is de GBA-V van de drie eilanden en bedoeld om overheidsinstellingen van persoonsgegevens te voorzien.

Het verbeteren van de kwaliteit van de GBA

In 2011 is het actieplan Kwaliteit GBA geëvalueerd (Algemeen Overleg Modernisering GBA, Kamerstukken II, 2010–2011, 27 859, nr. 43). In dat kader heeft het ministerie van BZK een drietal onderzoeken geëntameerd. Uit de in 2011 uitgevoerde onderzoeken blijkt dat er op het punt van het adresgegeven in de GBA nog verbeteringen mogelijk zijn. De Momentopname 2011 toont ten aanzien van de bewoonde adressen een hoger percentage correcte registraties in de GBA ten opzichte van het onderzoek in 2010. Het percentage correcte registraties in 2010 bedroeg 94,4%, in 2011 bedroeg dit percentage 97,8%. Ten aanzien van de leegstaande adressen is het geconstateerde percentage correcte registraties echter omlaag gegaan. In 2011 was 77,3% van de leegstaande adressen correct geregistreerd, in 2010 was dit 87,8%. Uit het onderzoek «Vertrokken Onbekend Waarheen» blijkt dat jaarlijks 65 000 burgers (tijdelijk) kwijt raken omdat burgers hun verhuizing niet (tijdig) doorgeven aan hun woongemeente. Hoewel het gebruik van de GBA als basisregistratie is toegenomen, blijkt uit het onderzoek naar het gebruik van de GBA als basisregistratie dat ondanks dat overheidsorganisaties adresverschillen constateren er niet altijd wordt teruggemeld. Over de resultaten van de onderzoeken is de Tweede Kamer reeds geïnformeerd (Kamerstukken II, 2011–2012, 27 859, nr 57) en zijn de acties benoemd om de kwaliteit verder te verhogen. In 2013 en verder wordt gestart met het nieuwe evaluatie-instrument dat de kwaliteit van de GBA beter moet gaan bewaken (Kamerstukken II, 2011–2012, 27 859, nr 57). Hierin worden ook de controle op terugmeldingen (inclusief de snelheid van afhandeling) en de steekproefsgewijze huisbezoeken door alle gemeenten meegenomen.

Het programma modernisering GBA

De eerste werkende ICT-onderdelen van de Basisregistratie Personen (BRP) zijn gereedgekomen. Er is een migratieaanpak opgesteld en het eerste deel van de ICT-voorzieningen voor migratie is opgeleverd. Er is een implementatiestrategie vastgesteld en in samenwerking met het programma heeft de VNG aan KING, Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten, de opdracht gegeven om de gemeenten te ondersteunen bij de implementatie van de BRP.

In een AO op 13 april 2011 heeft de Tweede Kamer de voortgangsrapportage (Kamerstukken II, 2010–2011, 27 859, nr. 39) besproken. De minister heeft toen zijn voornemen kenbaar gemaakt om voor de Basisregistratie Personen één nieuwe ICT-voorziening te laten ontwikkelen en af te zien van de aanvankelijk geplande doorontwikkeling van de GBA V. In augustus 2011 heeft de minister het definitieve advies van de stuurgroep mGBA voor de vervolgaanpak voor de jaren 2011 tot en met 2016 overgenomen en daarover de Kamer geïnformeerd (Kamerstukken II, 2011–2012, 27 859 , nr. 48). Conform de toezegging van de minister in dit overleg heeft het programma mGBA op 6 september 2011 een technische briefing gegeven aan de Vaste Kamercommissie voor BZK.

Verbeteren van de kwaliteit van de bevolkingsadministraties op Bonaire, Sint Eustatius en Saba

In 2011 heeft het ministerie van BZK de eilanden van Caribisch Nederland op individuele wijze ondersteund bij het verder verbeteren van de kwaliteit van de bevolkingsadministraties. Het ministerie heeft gedurende een half jaar een medewerker gedetacheerd bij Burgerzaken Bonaire en aan Sint Eustatius en Saba financiële ondersteuning gegeven voor de inhuur van een gezamenlijke GBA-specialist. Daarnaast zijn nog andere structurele maatregelen voorbereid, zoals de inrichting van een kwaliteitskring en het tot stand komen van verschillende opleidingen voor ambtenaren Burgerzaken. De voor eind 2011 beoogde kwaliteitsmeting is door capaciteitsgebrek bij het ministerie doorgeschoven naar het eerste kwartaal van 2012. Wat betreft de verdere uitwerking van PIVA-V – de GBA-V van de drie eilanden – is het aantal aangesloten overheidsinstellingen gegroeid van een vijftal naar ruim honderd. Het aantal verstrekkingen is nog beperkt aangezien niet elke overheidsinstelling evenveel gegevens ontvangt.

Reisdocumenten

In zijn brief van 16 november 2011 heeft de toenmalige minister aangegeven dat er uiterst behoedzaam wordt omgegaan met wijzigingen in de reisdocumentenketen. De continuïteit van het aanvragen en uitgeven van de reisdocumenten moet immers gewaarborgd zijn. Het zal daarom nog enige tijd duren voordat duidelijk is hoe de nieuwe reisdocumentenadministratie er uit komt te zien en werkzaam zal zijn (Vaststelling van de begrotingsstaten van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (VII) voor het jaar 2012, Kamerstukken II, 2011–2012, 33 000 VII, nr. 94)

In de paragraaf van baten-lastendienst Basisregistratie, Persoonsgegevens en Reisdocumenten (BPR) zijn de meetbare gegevens opgenomen.

31 Operationele doelstelling 4

Het waarborgen van de grondrechten en zorgen voor een goed functionerend constitutioneel bestel

Er is een goed functionerend systeem voor de bestrijding van discriminatie en de bevordering van het naleven van grondrechten.

Het College voor de rechten van de mens (CRM)

Het wetsvoorstel is in 2011 door de Staten-Generaal aanvaard. De Wet College voor de rechten van de mens (Kamerstukken II, 2011–2012, 32 467, nrs. 1 en 2) wordt gefaseerd ingevoerd. Met de realisatie daarvan is het systeem voor de bestrijding van discriminatie en de bevordering van het naleven van grondrechten nagenoeg afgerond. Zowel op het lokale als op het nationale niveau kan de burger met klachten en meldingen terecht bij een voorziening.

Kinderombudsman

De Kinderombudsman is in 2011 van start gegaan. Hij heeft zich op verschillende momenten geroerd, onder meer tijdens het Nationale Jeugddebat en in de media naar aanleiding van de positie van kinderen van asielzoekers. De Kinderombudsman is als substituut Nationale Ombudsman – een Hoog College van Staat. De Minister van BZK is als ondertekenaar van de Wet nationale ombudsman verantwoordelijk voor de financiële middelen voor het bureau van de Nationale Ombudsman, waaronder de Kinderombudsman ressorteert.

Voorstel voor herziening van grondwet

Op 11 november 2010 bracht de staatscommissie Grondwet advies uit aan het kabinet. Het kabinet heeft een reactie op het advies gestuurd aan de Eerste Kamer en Tweede Kamer der Staten-Generaal per brief van 24 oktober 2011. In 2012 vinden daarover beleidsdebatten plaats in beide Kamers.

Educatieve producten in samenwerking met het Huis voor Democratie en Rechtstaat

In 2011 is het Huis voor Democratie en Rechtsstaat van start gegaan en heeft de fusie met voormalig IPP plaatsgevonden. Het Huis is in 2011 vernieuwd in stijl en naamgeving naar Pro Demos. De educatieve producten van Pro Demos zijn onder andere te zien in het programma De Haagsche Tribune, waarbij leerlingen uit het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs een dagprogramma op en rond het Binnenhof en diverse gastlesprogramma’s op scholen volgen met het doel ervaring op te doen met politiek, democratie en rechtsstaat.

31 Operationele doelstelling 5

Een zodanige toerusting van de Kiesraad dat een goede organisatie en begeleiding van het verkiezingsproces en een kwalitatief hoogwaardige advisering over het kiesrecht en de verkiezingen zijn gewaarborgd.

Voor de verkiezingen van de provinciale staten, eilandsraden en Eerste Kamer, vervulde het Informatiepunt Verkiezingen een belangrijke rol in het verschaffen van informatie aan onder meer kiezers, gemeenten, politieke partijen en media. Het Informatiepunt is een samenwerkingsverband tussen de Kiesraad en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, en valt onder de verantwoordelijkheid van de Kiesraad.

Na vaststelling van de verkiezingsuitslag voor de Eerste Kamer, benoemde de Raad de Eerste Kamerleden. Daarnaast benoemde de Kiesraad in 2011 in totaliteit negen kandidaten als lid van de Tweede Kamer en het Europees Parlement na het ontstaan van vacatures.

In 2011 zijn twee verzoeken tot registratie van een aanduiding in het register voor de verkiezing van de Tweede Kamer door de Kiesraad ingewilligd.

De Raad deed in 2011 één openbare kennisgeving over de registratie van aanduidingen in de Staatscourant. Deze hield verband met de verkiezing van de gemeenteraad van de nieuwe gemeente Hollands Kroon.

De Kiesraad is in 2011 betrokken geweest bij drie rechtszaken. Bij één zaak was de Raad partij en bij de andere zaken heeft de Raad als adviseur inlichtingen verstrekt aan de voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State en het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van Aruba, Curaçao, Sint Maarten en van Bonaire, Sint Eustatius en Saba.

Per 1 januari 2011 is de onafhankelijkheid van de Kiesraad ten opzichte van het ministerie van BZK versterkt. De nieuwe relatie werd bekrachtigd met de ondertekening van drie beheersregelingen en een zogeheten Toezichtsarrangement.

De Raad valt onder de Kaderwet adviescolleges en stelt in de uitvoering daarvan jaarlijks een jaarverslag op.

Alle adviezen van de Raad worden gepubliceerd op de website van de Raad (www.Kiesraad.nl).

31.1 Overzicht onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid van beleid