De Strategische Agenda Hoger Onderwijs, Onderzoek en Wetenschap die dit jaar werd uitgebracht moet onder andere leiden tot meer zwaartepuntvorming en profilering in het wetenschappelijk onderzoek. Hierover zijn met de universiteiten afspraken gemaakt in een Hoofdlijnenakkoord. In het topsectorenbeleid zijn innovatiecontracten ontwikkeld met als doel de samenwerking in de Gouden Driehoek van bedrijven, kennisinstellingen en overheid te verbeteren en zo de innovativiteit van ons land te versterken.

Bij het talentinstrumentarium wordt de Vernieuwingsimpuls in haar huidige vorm en omvang voortgezet. Dit geldt tevens voor het programma Graduate Schools.

Ook in de Europese samenwerking zijn goede successen geboekt. Van het Zevende Kaderprogramma slaat 6,7 procent neer in ons land, terwijl verhoudingsgewijs een percentage van 5 procent te verwachten zou zijn. In Nederland hebben actieve onderzoekers in 2011 in totaal 67 ERC-beurzen toegewezen gekregen, waarmee Nederland op een vijfde plaats staat. Nederland heeft als eerste land ook de goedkeuring van de EU gekregen voor de oprichting van een ERIC (European Research Infrastructure Consortium).

Voor nadere informatie wordt verwezen naar:

• • Kwaliteit in verscheidenheid, Strategische Agenda Hoger Onderwijs, Onderzoek en Wetenschapsbeleid, Kamerstuk 31 288 nr. 194;

• • Hoofdlijnenakkoord VSNU-OCW bijlage bij Kamerstuk 31 288, nr. 246;

• • «Naar de top, het bedrijfslevenbeleid in actie(s)», Kamerstuk 32 637, nr. 15;

• • Voortgang bedrijfslevenbeleid, brief van 16 januari 2012, Kamerstuk 32 637, nr. 21;

De uitgaven voor beleidsterrein OWB zijn in 2011 € 6,4 miljoen hoger dan de vastgestelde begroting. De hogere realisatie van € 6,4 miljoen houdt verband met toegekende loon- en prijsbijstellingen.

De totale programma-uitgaven waren € 906,8 miljoen onderverdeeld naar:

• • € 604,1 miljoen ten behoeve van bijdragen onderzoeksbestel;

• • € 133,0 miljoen ten behoeve van bevordering wetenschappelijke activiteiten;

• • € 169,5 miljoen ten behoeve van excellente onderzoekers en wetenschap;

• • € 0,3 ten behoeve van programmakosten-overig.

De geplande inzet van instrumenten en activiteiten is gerealiseerd en heeft er mede toe geleid dat een groot aantal onderzoekers in onderzoeksinstellingen ruimte kreeg om bij te dragen aan het uitvoeren van excellent ongebonden wetenschappelijk onderzoek, en aan de betere benutting van de resultaten ervan. Nederlandse onderzoekers scoorden opnieuw goed in het EU-Kaderprogramma en in de Europese Research Council, dat een soortgelijke systematiek hanteert als NWO met de Vernieuwingsimpuls. Door onze bijdrage aan internationale wetenschappelijke organisaties (CERN, ESA, ESO, EMBL) en samenwerking in internationale netwerken en (Europese) programma’s, hebben onze onderzoekers toegang tot de meest geavanceerde onderzoeksfaciliteiten. Het Nederlandse wetenschappelijke onderzoek kan zich meten met het beste onderzoek in de wereld. De financiële positie van de instellingen die onder dit beleidsartikel vallen is goed.

Voor nadere informatie wordt verwezen naar:

• • Kwaliteit in verscheidenheid, Strategische Agenda Hoger Onderwijs, Onderzoek en Wetenschapsbeleid, Kamerstuk 31 288 nr. 194;

• • Hoofdlijnenakkoord VSNU-OCW bijlage bij Kamerstuk 31 288, nr. 246;

• • «Naar de top, het bedrijfslevenbeleid in actie(s)», Kamerstuk 32 637 nr. 15;

• • Voortgang bedrijfslevenbeleid, brief van 16 januari 2012, Kamerstuk 32 637, nr. 21.

Het gaat hier vooral om de uitvoering van wetenschappelijk onderzoek binnen specifieke thematische onderzoeksprogramma’s en projecten, waarvan de meeste gefinancierd worden uit het Fes. Gelet op de aard van de doelstelling en de inputgerichte instrumentatie is kwantificering van de doelstelling en het formuleren van streefwaarden voor deze projecten als geheel niet zinvol en niet haalbaar. Wel zijn er doelstellingen en verwachte resultaten per project geformuleerd.

Op basis van bij de subsidie verplicht gestelde jaarlijkse inhoudelijke en financiële verslaglegging en evaluaties wordt de voortgang in de doelbereiking bewaakt. Individuele projecten die in het kader van het Fes onder de Bsik regeling vallen, worden gemonitord door Agentschap NL. Uit het advies van de Commissie van Wijzen over de voortgang van deze projecten blijkt dat inmiddels afgeronde projecten er redelijk tot goed in zijn geslaagd aan hun doelstellingen te voldoen (Kamerstuk 25 017, nr. 65). Daarnaast vindt in het kennisdomein een jaarlijkse voortgangsmonitoring plaats van de innovatieprojecten uit de Fes-impulsen vanaf 2005.

Om een kwalitatief hoogwaardig en op vernieuwing gericht onderzoeksstelsel in stand te kunnen houden en verder te ontwikkelen, is het aantrekken en vasthouden van goede onderzoekers essentieel. Hiervoor is een aantal samenhangende instrumenten op het gebied van HRM in het onderzoek ingezet. Deze hebben als doel om de in- en doorstroom van jong wetenschappelijk talent te vergroten, een evenwichtigere samenstelling van het wetenschappelijk personeel (WP) qua leeftijdsopbouw te bereiken, en om betere loopbaanmogelijkheden binnen het wetenschappelijk personeel te creëren. Hiermee is in de loop van de jaren een bijdrage geleverd aan het terugdringen van de trend van vergrijzing onder het onderzoekspersoneel. Bovendien is hiermee het aandeel van ondervertegenwoordigde groepen vergroot, en is bijgedragen aan een betere uitgangspositie in de toenemende wereldwijde concurrentie om onderzoekstalent. Uit de evaluatie van de Vernieuwingsimpuls (Kamerstuk 29 338, nr. 65) en de beleidsdoorlichting talentvolle onderzoekers (Kamerstuk 31 511, nrs. 1 en 2) bleek dat deze instrumenten succesvol zijn en dat de Vernieuwingsimpuls (VI) een belangrijke positie heeft ingenomen in de onderzoekswereld. Zij geeft een positieve impuls aan de wetenschappelijke loopbaan van talentrijke onderzoekers.

Het bereiken van de doelstelling hangt echter ook af van externe factoren zoals arbeidsmarktontwikkelingen en het personeelsbeleid van de (autonome) kennisinstellingen. De prestatiegegevens laten zien dat na de vergrijzing in de jaren negentig er vanaf 2000 – bij de hoogleraren iets eerder – een zekere mate van verjonging van het personeelsbestand bij de universiteiten heeft plaatsgevonden. Deze heeft zich echter sinds 2006 niet echt doorgezet. Bij de andere categorieën (UHD en UD) laat het beeld de laatste jaren schommelingen zien in dit percentage. Tussen 2009 en 2010 is alleen bij de UD’s het aandeel van de leeftijdsgroep tot 35 jaar iets toegenomen, bij de hoogleraren en UHD’s zelfs heel licht afgenomen. Daarnaast neemt het aandeel van vrouwelijke wetenschappers in de verschillende functiecategorieën geleidelijk toe. Bij de hoogleraren tot 13,3 procent in 2010. De cijfers over het aantal vrouwelijke hoogleraren in 2011 komen medio 2012 beschikbaar. De verwachting is dat het aandeel zal blijven stijgen, maar de groeicijfers waren te laag om de streefwaarde van 15% in 2010 te bereiken. Zelfs dan ligt dit aandeel nog ver onder de streefwaarde binnen de EU van 25%. Wel is er onder instellingen een «sense of urgency» te constateren. De meeste universiteiten en universitaire medische centra hebben in 2011 het Charter Talent naar de Top getekend. Dat betekent dat zij zullen werken aan instellingsspecifieke ambities om het aandeel vrouwen op hoge wetenschappelijke posities in hun instelling te verhogen.

De overheid zet voor een aantal verschillende doelgroepen specifieke instrumenten in, die moeten leiden tot een grotere in- en doorstroom van (jonge) veelbelovende onderzoekers en het verbeteren van carrièreperspectieven. De drie indicatoren weerspiegelen mede het resultaat van deze inspanningen, zij het dat in eerste instantie de activiteiten van de universiteiten met hun personeelsbeleid hiervoor verantwoordelijk zijn.

Indicatoren 1 en 2. De cijfers geven vooral een indicatie of de gewenste streefrichting, namelijk een verjongd personeelsbestand van wetenschappelijk personeel en een vergroot aandeel vrouwelijke wetenschappers, in algemene zin wordt bereikt. Voor indicator 1 is de streefwaarde geformuleerd als een hogere waarde dan de waarde van het laatst beschikbare jaar. Het WP-totaal omvat naast de categorieën hoogleraar, UHD en UD ook het «overig WP» en de promovendi.

Cijfers voor indicatoren 1 en 2 met peildatum december 2011 komen medio 2012 beschikbaar via de VSNU.

Indicator 3. Het gewenste effect van de Vernieuwingsimpuls, namelijk vernieuwing van het onderzoek en vergroting van de loopbaanmogelijkheden van onderzoekers, wordt door NWO zichtbaar gemaakt door de positie van de laureaten bij de aanvang van de subsidie te vergelijken met de positie van de laureaten aan het einde van de subsidie. De cijfers hebben betrekking op de laureaten in de Vernieuwingsimpuls, die vanaf 2002 zijn gestart en hun project hebben afgerond. De indicator laat zien in welke mate er sprake is van doorstroming van VI-gehonoreerden naar een hogere functiecategorie (afgemeten aan de positie aan het einde van de subsidie ten opzichte van het begin van de subsidie). Uit de cijfers blijkt dat het aandeel postdocs sterk afneemt ten gunste van toename van het aandeel in de hogere WP-functies. Dit wijst erop dat de laureaten in positie doorstromen, met andere woorden een hogere positie hebben dan bij de aanvang van de subsidie. De verschuiving in posities verschilt per doelgroep van de Vernieuwingsimpuls. Veni’s stromen als postdocs vooral door naar UD-posities en in mindere mate naar UHD-posities en nauwelijks naar hoogleraarposities. Vidi’s stromen vooral door van UD-posities naar UHD- en hoogleraarposities en Vici’s stromen alleen door naar hoogleraarposities. Bij de mannen is er een sterkere doorstroom te zien naar hoogleraarsposities dan bij de vrouwen. De cijfers voor het jaar 2011 komen medio 2012 beschikbaar via het jaarverslag van NWO.

De beleidsdoorlichtingen zijn later van start gegaan in verband met de dan beschikbare evaluaties op het gebied van Onderzoeks- en Wetenschapsbeleid.

Evaluatie Mozaïek-programma is naar verwachting halverwege 2012 afgerond.

Evaluatie NCWT is naar verwachting eind 2012 afgerond.