Klimaatverandering door menselijk handelen tegengaan. Door uitstoot van CO₂ en overige broeikasgassen stijgt de temperatuur op aarde. Hierdoor verandert het klimaat en stijgt de zeespiegel. Nederland heeft internationale afspraken gemaakt om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen en zo de klimaatverandering te beperken. Vermindering van CO₂-uitstoot biedt bovendien economische kansen, stimuleert slimme groene investeringen, creëert daarmee banen, en bevordert zo Nederlandse innovaties die ook buiten de landsgrenzen kunnen worden ingezet.

Regisseren

De Minister van IenM regisseert de inhoudelijke lijn voor de nationale inbreng in de ontwikkeling van het Europese en het mondiale klimaatbeleid. Meer specifiek is de Minister van IenM verantwoordelijk voor:

• • Het door Nederland nakomen van de (onder andere) in UNFCCC17 en EU-verband gemaakte afspraken over het reduceren van emissies van CO₂ en overige broeikasgassen en voor het emissiehandelssysteem waaronder het toewijzen en het doen veilen van CO₂-emissierechten.

• • De regie op de internationale aspecten van het IenM-beleid, inclusief het politieke optreden en de vertegenwoordiging in de betreffende internationale gremia. Daartoe horen onder andere de Europese Transport- en Milieuraad en relevante VN-bijeenkomsten.

• • De opdracht aan de NEa voor het handelssysteem in CO₂-emissierechten. Ook de registratie van biobrandstoffen en de rapportage hierover ter controle van de duurzaamheid en de CO₂-prestatie zijn hier onderdeel van.

• • De coördinatie van de Nederlandse inzet in internationaal kader bij de vaststelling van normen en plafonds, de vertaling daarvan naar Nederlandse wet- en regelgeving en de verdeling van doelstellingen over sectoren en milieuthema’s. De doelen en normen hebben betrekking op het reduceren van CO₂-emissies, op brandstofkwaliteit, op productie en inzet van duurzame biobrandstoffen, op de mondiale uitfasering van ozonlaagafbrekende stoffen en van gefluorideerde broeikasgassen en op de handel in CO_2-emissierechten (Emissions Trading System/ETS).

Het internationale IenM-beleid vindt niet alleen haar grondslag in dit artikel. Specifieke rollen en verantwoordelijkheden van de Minister op de verschillende beleidsterreinen van IenM zijn bij de betreffende artikelen vermeld.

Stimuleren

Om de milieudoelen op het gebied van klimaat te behalen, is het belangrijk deze op een proactieve wijze met maatschappelijke partners te delen. Daarom stimuleert de Minister van IenM:

• • Het aangaan en organiseren van allianties met en tussen bedrijven, branches, overheden en kennisorganisaties om de doelen uit de Klimaatagenda, de afspraken in het SER-energieakkoord waar de Minister voor verantwoordelijk is en de Lokale Klimaatagenda tot succesvolle uitvoering te brengen.

• • Via de Lokale Klimaatagenda, Green Deals en initiatieven voor reductie van CO₂-emissies. Ondernemers, burgers en andere overheden brengt zij beter in positie om maatregelen te nemen die goed zijn voor klimaat en economie.

• • Zuinigere voertuigen. Dit gebeurt onder andere door de voorlopers in de sector te stimuleren en voor ontwikkeling van diverse alternatieve voertuigen en brandstoffen een kansrijke omgeving te creëren.

• • Het verduurzamen van brandstoffen in de sectoren mobiliteit en transport door afspraken te maken over de rijksbijdrage aan de Actieagenda duurzame brandstofvisie voor het doelbereik van 15 tot 20 petajoule energiebesparing voor 2020 en een maximumuitstoot van 25 megaton CO₂ in 2030. Dit vanuit het SER-energieakkoord, pijler zeven transport en mobiliteit. Het bereiken van de jaardoelstelling voor hernieuwbare energie stimuleren door ontwikkeling en toepassing van alternatieve energiedragers zoals elektrisch rijden en rijden op waterstof en het faciliteren van de aanleg van tankinfrastructuur voor alternatieve energiedragers.

Tenslotte is de Minister van IenM verantwoordelijk voor het toezicht op en de handhaving van (een deel van) de wet- en regelgeving door de ILT op dit beleidsterrein (zie beleidsartikel 24 Handhaving en Toezicht).

Kengetallen en indicatoren

Toelichting:

In deze tabel zijn de sectorale emissieplafonds en de raming weergegeven. De raming geeft aan in welke mate het doelbereik in zicht is. In deze raming is het effect van het begrotingsakkoord, het SER-energieakkoord en de Klimaatagenda «weerbaar, welvarend en groen» verwerkt.

In de kabinetsaanpak Klimaatbeleid op weg naar 2020 heeft het kabinet afgesproken dat indien in een sector tegenvallers optreden die samenhangen met (de uitvoering van) het beleid van het ministerie, de verantwoordelijke bewindspersoon in beginsel compenserende maatregelen neemt. Wanneer is aangetoond dat (alle) binnen de sector mogelijke compenserende maatregelen veel duurder zijn dan de oorspronkelijke maatregelen, zal het kabinet zoeken naar alternatieve kosteneffectieve maatregelen – binnen de beschikbare middelen – in andere sectoren. Vervolgens zal het kabinet een besluit nemen en de Tweede Kamer hierover informeren. Is er een tegenvaller die niets van doen heeft met tegenvallende beleidseffecten, dan volstaat naar verwachting het overschot in andere sectoren om deze tegenvaller op te vangen.

Toelichting:

In artikel 2.1 van het Besluit Hernieuwbare Energie vervoer 2015 dat op 1 januari 2015 van kracht is geworden, is de ontwikkeling van de jaarverplichting hernieuwbare energie in het vervoer tot en met 2020 vastgelegd.

Toelichting:

Met name fiscaal beleid, waaronder de korting op de bijtelling voor het privé gebruik van zakelijke auto’s, heeft ervoor gezorgd dat de gemiddelde CO₂-uitstoot van nieuw verkochte voertuigen in Nederland veel sterker is gedaald, dan in de rest van Europa. Daarmee onderstreept Nederland het belang van de reductie van broeikasgassen in het verkeer.

De gegevens over 2016 zijn nog niet beschikbaar en worden derhalve opgenomen in de Ontwerpbegroting 2018.

Uit de voortgangsrapportage 2016 van het Energieakkoord voor duurzame groei blijkt dat de doelen voor het SER Energieakkoord binnen bereik zijn (Kamerstukken II 2016–2017 30 196, nr. 503). Het feit dat alle partijen opnieuw afspraken met elkaar hebben kunnen maken over een pakket intensiveringen, toont aan dat de aanpak van het Energieakkoord goed werkt. Dit blijkt ook uit de evaluatie van het Energieakkoord (Kamerstukken II 2016–2017 30 196, nr. 479). Daarnaast laat de Nationale Energieverkenning (NEV) 2016 zien dat Nederland naar verwachting ruimschoots voldoet aan zijn Europese doel voor reductie van uitstoot van broeikasgassen in 2020. De jaarlijkse niet-ETS emissie daalt bij zowel vastgesteld als voorgenomen beleid van 102 megaton CO₂-equivalenten in 2015 naar 95 [92–99] megaton in 2020. De cumulatieve uitstoot komt op ongeveer 800 megaton CO₂-equivalenten (Kamerstukken II 2016–2017 30 196, nr. 479). Het kabinet heeft in juni 2015 (Kamerstukken II 2015–2016 31 793, nr. 116) aangekondigd dat eventuele overschotten aan emissierechten geannuleerd zullen worden en dus niet meegenomen zullen worden naar de periode na 2020. In de brief over de voortgangsrapportage 2016 (Kamerstukken II 2016–2017 30196, nr. 503) wordt ook aangegeven dat Nederland in 2020 ten opzichte van 1990 25% of meer broeikasgasreductie zal bereiken. Hiermee wordt uitvoering gegeven aan het Urgenda-vonnis.

Op 4 november 2016 trad het Parijs Akkoord in werking. Meer dan 100 partijen hebben het Parijs Akkoord inmiddels geratificeerd. Ook in Nederland is het ratificatieproces in volle gang. In Marrakesh is in november 2016 bij COP22 een aanvang gemaakt met de uitwerking en uitvoering van het Parijs Akkoord. Voor Nederland zijn de Europese afspraken leidend en heeft het uitvoeren van de bestaande 2030-afspraken prioriteit. Deze afspraken vormen de basis voor de klimaatbijdrage van de EU aan het Parijs Akkoord. De Europese Unie heeft zich gecommitteerd aan een broeikasgasreductie van ten minste 40% in 2030 ten opzichte van 1990.

De in het klimaatakkoord aangescherpte mondiale ambitie onderstreept het belang om binnen de EU de reeds in gang gezette trajecten voortvarend te behandelen, waaronder:

• 1. De aanpassing van het emissiehandelssysteem (EU-ETS) voor de periode 2021–2030. Het kabinet heeft zich gedurende 2016 hard gemaakt voor verdere versterking van het EU-ETS, aangezien dit een belangrijk en onmisbaar onderdeel vormt van het klimaatbeleid. Het ETS moet een effectieve prijsprikkel geven, waardoor nu de investeringen worden gedaan in schone technieken, die nodig zijn om op de lange termijn kosteneffectief CO₂ te blijven reduceren. De onderhandelingen over herziening van de ETS-richtlijn hebben in het eerste halfjaar van 2016 onder Nederlands voorzitterschap plaatsgevonden en worden naar verwachting in 2017 afgerond. Belangrijke elementen in de herziening van de richtlijn zijn het verhogen van de jaarlijkse emissiereductie, de wijze van bescherming van de internationaal concurrerende industrie en de vereenvoudiging van de ETS-regelgeving.

• 2. De Europese Commissie heeft in juli 2016 het voorstel voor de Effort Sharing Regulation uitgebracht, waarmee de niet-ETS opgave verdeeld wordt over de lidstaten. De Commissie stelt een bindend nationaal reductiedoel voor dat per lidstaat verschilt en dat wordt vertaald in een cumulatief emissiebudget voor de periode 2021–2030. Het voorstel voor het Nederlandse reductiedoel van 36% ten opzichte van 2005 is vergelijkbaar met de inspanningen van omringende landen. Lidstaten mogen zelf bepalen met welke maatregelen het gestelde doel zal worden behaald. Het jaarlijks dalend emissiebudget gaat daarbij uit van de meest recente emissies die bekend zijn; het gemiddelde over 2016–2018. Het voorstel bevat verder op meerdere punten flexibiliteit, die lidstaten kan helpen aan de verplichtingen te voldoen. Zo wordt in het voorstel bijvoorbeeld de mogelijkheid gecreëerd om ETS-rechten of rechten van de landgebruik- en bosbouwsectoren (LULUCF) in te zetten om opgave in de niet-ETS sectoren te verkleinen.

• 3. Gelijktijdig heeft de Commissie een voorstel uitgebracht over de wijze waarop emissies en opname van broeikasgassen in de LULUCF worden opgenomen in het EU 2030 klimaat- en energieraamwerk.

Verplichtingen (ad 1)

De hogere verplichtingen hebben met name te maken met de overboeking van middelen naar artikel 19 Klimaat voor de gecoördineerde opdrachtverlening RVO en RIVM (€ 7,9 miljoen) en de programma’s Partnership for Market Readiness en Carbon Pricing Leadership Coalition (€ 5,9 miljoen). Dit is bij 1e suppletoire begroting 2016 verantwoord.

19.01 Klimaat

19.01.01 Opdrachten

In 2016 zijn opdrachten verstrekt en betalingen gedaan in het kader van de beleidsterreinen:

• • Klimaat (onder andere de uitwerking van de Lokale Klimaatagenda, alsmede de Roadmap/Klimaatagenda 2050 en de uitwerking van de Klimaattop in Parijs);

• • SER-Energieakkoord;

• • Duurzame mobiliteit (onder andere in verband met de duurzame brandstoffenvisie).

19.01.02 Subsidies (ad 2)

In 2016 zijn er een drietal incidentele subsidies verstrekt. Het betreffen subsidies in het kader van de uitvoering van het SER-Energieakkoord, de Nederlandse Klimaatcoalitie en de nieuwe Omgevingswet.

19.01.03 Bijdrage aan agentschappen

Koninklijk Meteorologisch Instituut (KNMI)

Aan het KNMI zijn middelen ter beschikking gesteld voor diverse werkzaamheden in het kader van klimaatonderzoek en het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC).

Rijkswaterstaat (RWS)

Aan RWS Leefomgeving zijn voor 2016 middelen ter beschikking gesteld voor de uitvoering van de klimaat- en energiegerelateerde onderdelen van Infomil (centraal punt voor bundeling en verspreiding van milieu wet- en regelgeving), alsmede voor programma’s in het kader van onder andere lokale klimaatinitiatieven, overige broeikasgassen, rijden op waterstof en monitoring duurzame mobiliteit.

Nederlandse Emissieautoriteit (NEA)

Aan de NEa zijn via de jaarlijkse opdrachtverlening middelen ter beschikking gesteld voor de uitvoering van alle (grotendeels wettelijk vereiste) werkzaamheden in het kader van emissiehandel, alsmede het register voor biobrandstoffen.

19.02 Internationaal beleid, coördinatie en samenwerking

19.02.01 Opdrachten (ad 3)

Interreg

Interreg is een Europese subsidieregeling waarin partijen uit meerdere landen samenwerken op het terrein van innovatie, duurzaamheid, bereikbaarheid en regionale gebiedsontwikkeling. De deelname van Nederlandse organisaties aan de transnationale en interregionale programma’s van Interreg wordt bevorderd. Met de beschikbare middelen wordt de Nederlandse bijdrage voor de kosten van de internationale uitvoering en de uitvoering in Nederland (waaronder begrepen de stimulering van de deelname door Nederlandse partners) gefinancierd. Deze subsidiëring gebeurt via de PSR-regeling (projectstimulering) en via de CETSI-regeling (cofinanciering). Beide worden hieronder bij 19.02.02 vermeld.

Het verschil tussen de begroting en de realisatie wordt met name verklaard door de bij 1^e suppletoire begroting 2016 toegelichte overheveling van € 1,3 miljoen van het opdrachtenbudget naar het subsidiebudget op artikel 19.02 en door de storting van Interreg middelen in het Provinciefonds, Gemeentefonds en het BTW-compensatiefonds (€ 0,6 miljoen).

Overige opdrachten

In 2016 zijn opdrachten verleend in het kader van internationale diplomatie waaronder het uitvoeren van bedrijfslevenmissies en voor het ondersteunen en faciliteren van de delegaties bij internationale bijeenkomsten. Tevens is in 2016 de opdracht voor de bouw van het Gallileo Reference Centre (GRC) in Noordwijk verstrekt.

Het verschil tussen begroting en realisatie wordt met name verklaard door de bij 2^e suppletoire begroting 2016 toegelichte overheveling van € 0,8 miljoen van het opdrachtenbudget naar het financieel instrument subsidies op artikel 19.02. Daarnaast wordt het verklaard door de (als gevolg van de latere start van de bouw) circa € 0,3 miljoen lager uitgevallen betalingen 2016 voor het GRC en tenslotte zijn ook de begrote uitgaven voor het EU-voorzitterschap en de kosten van enkele andere opdrachten lager uitgevallen.

19.02.02 Subsidies

Interreg

Op 18 november 2015 is in de Staatscourant het subsidieplafond 2016 voor de Projectstimuleringregeling Interreg V (PSR-regeling) gepubliceerd (Stcrt. 2015, nr. 43029). In 2016 is in totaal € 1,2 miljoen betaald voor de PSR-regeling, waarvan € 0,6 miljoen ten laste van dit instrument en € 0,6 miljoen via een decentralisatie-uitkering (overboeking naar het Gemeentefonds, Provinciefonds en BTW-compensatiefonds). In de Staatscourant van 24 september 2015 is het subsidieplafond 2015/2016 gepubliceerd voor de Cofinancieringsregeling Interreg V (CETSI-regeling, Stcrt. 2015, nr. 30863). Op deze regeling hebben in 2016 geen betalingen plaatsgevonden.

Overige subsidies

In 2016 is een subsidie aan Duurzaam Doen van € 0,8 miljoen verstrekt. Duurzaam Doen is een gezamenlijk initiatief van het Ministerie van IenM, Milieu Centraal en Stichting Natuur & Milieu en heeft als doel duurzame keuzes voor de consument eenvoudiger te maken.

19.02.03 Bijdrage aan agentschappen (ad 4)

RIVM

IenM heeft een deel van de beleidsuitvoering uitbesteed aan externe uitvoeringsorganisaties, zoals het RIVM (uitvoering van wettelijke taken en beleidsonderbouwend onderzoek). IenM heeft ervoor gekozen om de gecoördineerde opdrachtverlening voor de capaciteitsinzet van RIVM via het artikelonderdeel 19.02.03 te laten plaatsvinden. Daartoe zijn bij suppletoire begrotingen vanuit de beleidsartikelen middelen naar dit onderdeel overgeheveld. Dit verklaart het verschil tussen de begroting en de realisatie.

RWS

RWS voert in opdracht van IenM werkzaamheden uit die verband houden met de uitvoering van de Wet bescherming Antarctica. Daarnaast zijn aan RWS voor een aantal overige activiteiten, waaronder Horizon 2020, EU handboek en voor de uitvoering van InfoMil (centraal punt voor bundeling en verspreiding van milieuwet- en regelgeving) middelen toegekend.

RVO

IenM heeft een deel van de beleidsuitvoering uitbesteed aan externe uitvoeringsorganisaties, zoals RVO Nederland (uitvoering van subsidieregelingen en beleidsonderbouwend onderzoek). IenM heeft ervoor gekozen om de gecoördineerde opdrachtverlening voor de capaciteitsinzet RVO via het artikelonderdeel 19.02.03 te laten plaatsvinden. Daartoe zijn bij suppletoire begrotingen vanuit de beleidsartikelen middelen naar dit onderdeel overgeheveld. Dit verklaart het verschil tussen de begroting en de realisatie.

19.02.05 Bijdrage aan internationale organisaties (ad 5)

Op grond van internationale verdragen, internationale afspraken, contributieverplichtingen en aanvragen, zijn aan internationale organisaties in 2016 de volgende bijdragen van € 0,1 miljoen of meer betaald.

Bij 1^e suppletoire begroting 2016 is het opdrachtenbudget met € 5,9 miljoen opgehoogd. Het betrof resterende Clean Development Mechanism (CDM)-middelen die door de CDM-uitvoeringsorganisaties naar de IenM-begroting zijn teruggestort. Binnen de klimaatbeleidsdoelstellingen zijn deze middelen herbestemd voor activiteiten op het gebied van Carbon Pricing. Deze activiteiten zijn echter via het financieel instrument Bijdragen aan (inter)nationale organisaties gerealiseerd. Vandaar dat bij 2^e suppletoire begroting 2016 het bedrag naar dat instrument is overgeheveld. Vanuit deze middelen zijn de eerste vijf bijdragen in bovenstaande tabel gefinancierd.

Ontvangsten (ad 6)

Dit betreft de ontvangsten in het kader van de Emission Trade System (ETS) veilingopbrengsten. Uiteindelijk is de veilingopbrengst in 2016 op € 145,5 miljoen uitgekomen, hetgeen € 43,5 miljoen minder is dan de oorspronkelijke raming. De lagere ETS-ontvangsten komen doordat de veilingopbrengst per emissierecht lager zijn dan vooraf was ingeschat.