Een kwalitatief goed, toegankelijk en betaalbaar aanbod voor curatieve zorg.

De minister voor is verantwoordelijk voor een goed werkend en samenhangend stelsel voor curatieve zorg. De Zorgverzekeringswet vormt samen met de zorgbrede wetten, zoals de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg) en de Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi) de wettelijke basis van dit stelsel.

Vanuit deze verantwoordelijkheid vervult de minister de volgende rollen:

Medicatieoverdracht

In 2021 is allereerst gewerkt aan de voorbereidingen voor een kickstart medicatieoverdracht. De kickstart is een eerste daadwerkelijke implementatie in de keten binnen een beperkte setting om een aansluitende landelijke implementatie optimaal in te kunnen richten. De Kickstart wil in de praktijk laten zien dat medicatieoverdracht werkt en kennis en ervaring opdoen. Zo kan een landelijke implementatie van medicatieoverdracht beheerst en succesvol worden uitgevoerd. Ook is gewerkt aan voorbereidingen voor de VIPP (Versnellingsprogramma Informatie-uitwisseling Patiënt en Professional) Farmacie met medicatieoverdracht als een belangrijk onderdeel. Bij de begrotingsbehandeling zijn de benodigde middelen voor de Kickstart beschikbaar gekomen (via amendement Paulusma c.s). Omdat deze middelen eerder niet beschikbaar waren en omdat de VIPP Farmacie moet inhaken op de Kickstart is de daadwerkelijke start van de VIPP Farmacie vertraagd.

Nederlandse Transplantatiestichting

Met ingang van 2021 is de financiering van het orgaancentrum overgeheveld vanuit de premie naar de begroting van VWS. Hierdoor ligt de financiering van de Nederlandse Transplantatie Stichting voor zowel de organisatie van donatie als voor het orgaancentrum in één hand.

Bevorderen contracteren

In de hoofdlijnenakkoorden (HLA) ggz en wijkverpleging hebben partijen diverse maatregelen afgesproken om contractering te bevorderen. Gedurende de looptijd van de hoofdlijnenakkoorden monitort de NZa of de afspraken die partijen hebben gemaakt, leiden tot verbeteringen in het contracteerproces en voert Vektis jaarlijks onderzoek uit naar het aandeel niet-gecontracteerde zorg in de ggz en wijkverpleging.

Uit onderzoek van Vektis blijkt dat het aandeel niet-gecontracteerde wijkverpleging in 2019 5,7% is. Dit betreft een daling ten opzichte van 2018 (9%) en 2017 (7,2%). Daarmee is de stijgende trend van de jaren 2016–2018 gekeerd. Dit wordt veroorzaakt door de daling van het aantal uren wijkverpleging bij niet-gecontracteerde zorg en daarmee de gemiddelde kosten per cliënt en door een daling van het aantal cliënten dat gebruik maakt van niet-gecontracteerde zorg. Voor de ggz geldt dat de omvang van de totale kosten van de niet-gecontracteerde ggz in 2019 op 8% gelijk is gebleven. Daarmee is een einde gekomen aan de groei van de niet-gecontracteerde ggz van de afgelopen jaren (in 2016 6,3%; in 2017 7,2%; in 2018 8%).

Deze gegevens voor ggz en wijkverpleging geven aan dat de inspanningen die worden ingezet om het contracteren te bevorderen hun vruchten afwerpen. Andere ontwikkelingen, zoals wijzigingen in de bekostiging, maken het aangaan van een contract naar verwachting ook aantrekkelijker.

Verzekerdeninvloed

Per 1 januari 2021 is de wet verzekerdeninvloed in werking getreden. Zorgverzekeraars moeten nu een schriftelijke inspraakregeling vastleggen en een representatieve, deskundige en onafhankelijke verzekerden-vertegenwoordiging organiseren. Daarmee is de invloed van verzekerden op het beleid van hun zorgverzekeraar wettelijk verankerd.

Zorg aan illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen

De in de begroting aangekondigde wetswijziging is nog niet gerealiseerd. Een eventuele aanpassing van de wettelijke regeling voor de financiering van medisch noodzakelijke zorg aan illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen zal worden bezien in samenhang met het voornemen de ‘Subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden’ wettelijk te borgen.

1. Kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg

Subsidies

Medisch-specialistische zorg

Per 1 juli 2020 zijn de netwerkzorgactiviteiten op het gebied van palliatieve zorg van IKNL (Integraal Kankercentrum Nederland) en Fibula (Stichting Fibula Platform Netwerken Palliatieve Zorg Nederland) samengevoegd bij Fibula. De subsidie wordt vanaf nu verleend vanuit een ander artikel (artikel 3) en de activiteiten worden gecontinueerd door Fibula. De overheveling van activiteiten heeft in 2021 geleid tot een lagere uitgave van € 3,7 miljoen binnen artikel 2 op subsidies Medisch specialistische zorg.

Tijdens de begrotingsbehandeling 2021 is een amendement ingediend om in 2021 € 3 miljoen beschikbaar te stellen voor onderzoek naar gender en gezondheid (Kamerstukken II 2020/21, 35 570, nr. 39). De uitvoering van dit amendement is vertraagd. Teneinde dit amendement uit te kunnen voeren wordt € 2,5 miljoen van de € 3 miljoen die in 2021 beschikbaar zijn gesteld voor de uitvoering van het amendement doorgeschoven naar 2022.

Gezien de jaarlijkse onderuitputting is in 2021 ter dekking van problematiek op de begroting van VWS een taakstellende korting verwerkt. Voor artikel 2 is deze korting bij het opstellen van de begroting voor een groot deel verwerkt op dit budget. Daarnaast is in de eerste suppletoire begroting 2021 een aanvullende, meerjarige korting van € 3,1 miljoen verwerkt op dit onderdeel. Zoals vermeld in de tweede suppletoire begroting, heeft de daadwerkelijke onderuitputting op andere budgetten binnen artikel 2 plaatsgevonden en zijn de middelen die vrijvallen (ca. €13,5 miljoen) overgeboekt van de betreffende budgetten naar dit budget om de taakstelling te realiseren. Daarnaast is er sprake van een aantal kleine mutaties die per saldo ertoe leiden dat de uitgaven op dit budget in 2021 € 3,3 miljoen hoger uitvallen.

Curatieve GGZ

Zoals aangekondigd in de Kamerbrief van 6 juli 2021 (Kamerstukken II 2020/21, 25424, nr. 589) over de stand van zaken aanpak voor personen met verward gedrag, is het programma voor de vervolgaanpak ‘lokale initiatieven voor mensen met verward gedrag’ van start gegaan. Om het programma zoals aan de Kamer toegezegd te kunnen uitvoeren, heeft in de tweede suppletoire begroting een kasschuif plaatsgevonden om in de juiste jaren over de middelen te kunnen beschikken. Daarom is circa € 2,9 miljoen uit 2021 doorgeschoven naar latere jaren. Vervolgens is voor de uitvoering van dit programma in 2021 een bedrag van € 3,7 miljoen overgeheveld naar artikel 1. Daarnaast is er sprake van een aantal kleine mutaties die per saldo ertoe leiden dat het budget in totaal met circa € 6,0 miljoen is verlaagd.

Eerstelijnszorg

VWS stelt middelen beschikbaar voor een subsidieregeling ten behoeve van investeringen in de wijkverpleging. De Subsidieregeling Ondersteuning Wijkverpleging (‘SOW’) kan onder meer gebruikt worden om tijd vrij te maken voor intervisie, voor projecten gericht op samenwerking, of om administratieve lasten te verminderen. Zoals vermeld in de eerste suppletoire begroting 2021, is de regeling in het voorjaar 2021 gepubliceerd. Dit is later dan verwacht waardoor de middelen niet volledig konden worden ingezet. Daarom is het budget voor deze regeling in 2021 met een bedrag van € 40 miljoen verlaagd. In latere jaren is het budget voor deze regeling met hetzelfde bedrag verhoogd. Voor de uitvoeringskosten van deze regeling door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) is in 2021 € 1,5 miljoen overgeboekt naar het instrument bijdrage agentschappen binnen artikel 2. 

Zoals vermeld in de tweede suppletoire begroting 2021, waren de beschikbare middelen aanvankelijk geraamd als subsidiemiddelen maar zijn uiteindelijk weggezet in de vorm van een opdracht aan de Rijksdienst Ondernemend Nederland (RVO), die de regeling uitvoert. De verlaging van het budget met € 18,5 miljoen betreft een overheveling van het beschikbare budget voor de subsidieregeling in 2021 naar het opdrachtenbudget eerstelijnszorg. Daarnaast is er sprake van een aantal andere, kleine mutaties. Per saldo leidt dit tot een verlaging van het budget met € 57,1 miljoen.

Medische producten

De lagere uitgaven voor subsidies Medische Producten zijn grotendeels het gevolg van kasschuiven naar 2022 in verband met uitblijvende besluitvorming over de eventuele bouw van een nieuwe reactor voor de productie van de grondstof voor medische radio-isotopen (Pallas) en medicatieoverdracht (€ 53 miljoen). Daarnaast is budget overgeheveld naar andere departementen en artikelen voor regeneratieve geneesmiddelen (€ 1,5 miljoen) en de bijdragen Nictiz en Fast (€ 1,5 miljoen). Ook heeft een overheveling naar artikel 10 plaatsgevonden van budget in verband met voorbereiding van een kabinetsbesluit over Pallas (€ 2,3 miljoen). Er waren tot slot hogere uitgaven (€ 5 miljoen) in verband met een lening ten behoeve van productiefaciliteit medische isotopen in Groningen. Daarnaast is er sprake van een aantal andere, kleine mutaties. Dit heeft er per saldo toe geleid dat de uitgaven onder deze post ca. € 57,0 miljoen lager zijn uitgevallen.

Opdrachten

Curatieve GGZ

De uitgaven geraamd onder de post opdrachten Curatieve ggz zijn € 4,2 miljoen lager uitgevallen. Zoals toegelicht onder subsidies medisch specialistische zorg, is gezien de jaarlijkse onderuitputting op de VWS-begroting in 2021 een taakstellende korting verwerkt. Voor artikel 2 is deze taakstelling bij het opstellen van de begroting voor een groot deel verwerkt op het budget subsidies Medisch Specialistische Zorg. Zoals vermeld in de tweede suppletoire begroting, heeft de daadwerkelijke onderuitputting op andere budgetten binnen artikel 2 plaatsgevonden en zijn de middelen die vrijvallen overgeboekt van de betreffende budgetten naar het budget subsidies Medisch Specialistische Zorg om de taakstelling in te vullen. Dit budget is dientengevolge met € 2,1 miljoen verlaagd. Het resterende deel van de lagere uitgaven betrof meerdere (kleine) mutaties, waaronder een overboeking van ca. €1,3 miljoen euro van dit budget een andere directie voor uitvoering van de Campagne ‘Hey, het is oké’ en een bedrag van circa € 0,7 miljoen is overgeboekt naar J&V voor het ketenbureau WVGGZ.

Lichaamsmateriaal

De uitgaven op deze post zijn € 3,0 miljoen lager uitgevallen. Dit komt voornamelijk door het niet uitvoeren van een grote mediacampagne rond orgaandonatie.

Medische producten

De hogere uitgaven hebben betrekking op de bevoorschotting aan Mediq voor het Landelijk coördinatiecentrum Hulpmiddelen.

Bijdrage aan agentschappen

aCBG

De bijdrage aan het agentschap aCBG is € 3,1 miljoen hoger uitgevallen door de beoordeling en monitoring van coronavaccins, tekorten bij het meldpunt en een grondstoffendatabase.

CIBG

De lagere uitgaven van € 3,2 miljoen worden met name veroorzaakt door lagere beheerskosten voor het LCH/CIBG door een later dan geplande overdracht van taken naar het CIBG.

Garanties

Overige

In het voorjaar van 2020 zijn afspraken gemaakt met onder andere DSM voor de opstart van productie van beschermingsmiddelen in Nederland. VWS heeft destijds garant gestaan voor de investeringsrisico’s voor het in productie brengen van een meltblown machine, bedoeld voor de levering van een essentiële grondstof van medische mondkapjes. Door gedaalde grondstofprijzen heeft DSM aangegeven dat de exploitatie niet kostendekkend tot stand kan worden gebracht. Er is op basis van de afgegeven garantie een beroep gedaan op het Rijk om tegemoet te komen in de investeringsrisico’s. De garantie is afgesloten in 2020 voor € 7,1 miljoen, die in 2021 is afgewikkeld. Daarnaast is er sprake van een betaling naar aanleiding van afgegeven garanties voor COVID-geneesmiddelen (€ 0,2 miljoen). Dit heeft er per saldo toe geleid dat de post garanties € 7,3 miljoen hoger is uitgevallen.

3. Ondersteuning van het zorgstelsel

Subsidies

Regeling veelbelovende zorg

Er is sprake van een regeling, waarvan de uitvoering nog niet volledig op stoom gekomen is. Daardoor is er van het in 2021 beschikbare budget € 30,9 miljoen niet tot besteding gekomen.

Medisch-specialistische zorg

Op 18 juni 2019 is de beleidsregel van de Minister voor Medische Zorg houdende regels voor het subsidiëren van regionale partnerschappen voor het stimuleren van digitale informatie-uitwisseling in de geboortezorgketen in Nederland gepubliceerd. Dit betreft de beleidsregel subsidiëring Versnellingsprogramma Informatie-uitwisseling Patiënt en Professional Babyconnect. Om de regeling te kunnen uitvoeren, heeft een kasschuif plaatsgevonden om in de juiste jaren over de middelen te kunnen beschikken waardoor dit budget in 2021 met circa € 2,1 miljoen lager uitvalt.

Zoals toegelicht onder subsidies medisch specialistische zorg is, gezien de jaarlijkse onderuitputting op de VWS-begroting in 2021 een taakstellende korting verwerkt. Voor artikel 2 is deze taakstelling bij het opstellen van de begroting voor een groot deel verwerkt op het budget subsidies Medisch Specialistische Zorg. Zoals vermeld in de tweede suppletoire begroting, heeft de daadwerkelijke onderuitputting op andere budgetten binnen artikel 2 plaatsgevonden en zijn de middelen die vrijvallen overgeboekt van de betreffende budgetten naar het budget subsidies Medisch Specialistische Zorg om de taakstelling in te vullen. Dit budget is dientengevolge met € 10,4 miljoen verlaagd. Als gevolg van deze zaken is het totale budget met € 12,6 miljoen verlaagd.

Bekostiging

Onverzekerbare vreemdelingen

De uitgaven in het kader van de Regeling zorg aan illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen zijn € 8,6 miljoen hoger dan geraamd, vanwege de wettelijke basis van deze regeling kunnen de uitgaven hoger uitvallen dan de oorspronkelijke raming.

Inkomensoverdrachten

FLO/VUT

Bij de afschaffing van de regelingen rond Functioneel Leeftijdsontslag/ Vervoegde Uittreding (FLO/VUT) zijn afspraken gemaakt over de vergoeding van het overgangsrecht ouderenregelingen voor de verschillende ambulancediensten om de continuïteit van ambulancezorg te garanderen. De kosten van het overgangsrecht zijn in de tarieven voor de ambulancediensten verwerkt. Met de ambulancediensten is een overeenkomst gesloten, waarin is geregeld dat een groot deel van de kosten bij het ministerie van VWS gedeclareerd kan worden. De uitgaven voor de FLO/VUT-ouderenregeling ambulancepersoneel vallen dit jaar € 14,0 miljoen hoger uit, onder andere als gevolg van wijzigingen in fiscale regelgeving waarvan is afgesproken dat de budgettaire risico’s hiervan voor rekening komen van het ministerie van VWS zijn.

Opdrachten

Medisch-specialistische zorg

De uitgaven voor dit budget zijn € 5,3 miljoen hoger uitgevallen door het verstrekken van opdrachten die verband houden met de bestrijding van corona; waaronder de voortzetting van de activiteiten van het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS). 

Bijdrage aan agentschappen

CJIB: Onverzekerden en wanbetalers

De uitgaven voor deze post zijn € 3,1 miljoen lager uitgevallen. Doordat er meer broninhoudingen via CRI zijn afgehandeld, is er bij het CJIB in 2021 een lagere instroom van zaken en minder dwangbevelen. Dit brengt met zich mee dat minder Fte's en ook minder materiele uitgaven benodigd waren. Hierdoor is de realisatie in 2021 € 1,6 miljoen lager uitgekomen. Daarnaast heeft binnen het totale bedrag wat toegekend is voor de wanbetalers en onverzekerden een herschikking van € 1,5 miljoen plaatsgevonden. Hierdoor is het kader voor het CJIB verlaagd en voor het SVB verhoogd.

Ontvangsten

Bij de ontvangsten is sprake van een tegenvaller van circa € 126,5 miljoen. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt doordat er een bedrag van € 250 miljoen was geraamd aan ontvangsten uit verkoop (door het Landelijk Consortium Hulpmiddelen) van persoonlijke beschermingsmaterialen en testmateriaal, maar dat er door het LCH slechts een bedrag van € 132 miljoen is ontvangen.