Via het BES-fonds wordt bewerkstelligd dat de Openbare Lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba middelen krijgen toebedeeld om de tussen het Rijk en de eilanden overeengekomen taakverdeling van de eilanden naar behoren uit te voeren.

De openbare lichamen mogen zelf bepalen welke taken en activiteiten zij bekostigen uit de algemene middelen van de vrije uitkering. Dit uitgangspunt laat onverlet dat de openbare lichamen bepaalde wettelijke taken en activiteiten dienen uit te voeren waarbij zij voor de bekostiging mede op de algemene middelen zijn aangewezen.

De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor:

Financieren

De minister is verantwoordelijk voor de bestuurlijke en financiële verhouding met de eilanden en in die hoedanigheid financiert de minister het BES-fonds

Er zijn in 2022 geen beleidswijzigingen geweest binnen het BES-fonds.

Uitgaven

Bijdragen aan medeoverheden

Vrije uitkering

De vrije uitkering omvat de vrij besteedbare middelen voor de Openbare Lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba waarmee zij publieke taken financieren. De hoogte van de vrije uitkering wordt vastgesteld in US dollars.

In de loop van 2022 is de vrije uitkering bijgesteld met de jaarlijkse loon- en prijsbijstelling voor een bedrag van € 1,5 mln. Hiervan heeft € 0,5 mln. betrekking op de structurele dekking van de negatieve prijsbijstelling uit 2021. Deze negatieve prijsbijstelling was ontstaan door de tijdelijke subsidie op nutsvoorzieningen in verband met de pandemie. Doorbelasting hiervan zou leiden tot een ongewenste verlaging van de vrije uitkering. In 2021 is deze negatieve prijsbijstelling incidenteel gedekt. Vanaf 2022 is voorzien in structurele dekking.

Vanuit de CN-envelop hebben de Openbare Lichamen in 2022 € 4,1 mln. ontvangen voor de verhoging van de vrije uitkering (Bonaire € 2,3 mln., Sint Eustatius € 1,0 mln. en Saba € 0,8 mln.). Dit bedrag loopt de komende jaren op tot € 10 mln. structureel. Het Openbaar Lichaam Saba heeft daarnaast de middelen uit de CN-envelop – voor het versterken van de uitvoeringskracht en het wegwerken van eilandelijke achterstanden – en de middelen ter uitvoering van de motie Van den Berg en Kuiken via de vrije uitkering ontvangen (€ 3,4 mln. waarvan € 1,7 mln. incidenteel). De voor Bonaire en Sint Eustatius bestemde middelen zijn door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties verstrekt via een vrije uitkering.

Vanuit het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) hebben de Openbare Lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba middelen ontvangen in het kader van de uitvoering van het Natuur en Milieubeleidsplan Caribisch Nederland 2020-2030. Bonaire (€ 5,7 mln.) en Saba (€ 2,6 mln.) hebben deze middelen via de vrije uitkering ontvangen. De middelen voor Sint Eustatius (€ 2,6 mln.) zijn verstrekt via een bijzondere uitkering. Hier is door LNV voor gekozen om nauwe samenwerking en sturing op de inzet van de middelen beter mogelijk te maken, en daarmee de doelmatige en doeltreffende besteding van de middelen beter te kunnen waarborgen.

Vanuit het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) ontvangt het openbaar lichaam Saba circa € 0,4 mln. via de vrije uitkering voor de uitvoering van het Caribisch Sport- en Preventieakkoord en naschoolse activiteiten op Saba.

Tot slot heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in 2022 middelen ter gesteld aan de openbare lichamen om de toegankelijkheid van de verkiezingen van 2023 te bevorderen. Dit conform de Verkiezingsagenda 2030.

Bij de uitbetaling van de vrije uitkering zijn de aflossingen van de renteloze leningen aan de openbare lichamen verrekend. Conform artikel 89 van de Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (hierna: Wet FinBES) mogen de openbare lichamen een renteloze lening aangaan voor investeringen ten behoeve van het uitoefenen van een publieke taak, bijvoorbeeld onderwijshuisvesting. In 2022 bedroeg de inhouding voor deze leningen € 0,9 mln. voor Bonaire, € 0,2 mln. voor Sint Eustatius en € 0,4 mln. voor Saba. Bijlage 9 bij de begroting Koninkrijksrelaties (IV) geeft een overzicht van deze renteloze leningen en bijbehorende aflossingsbedragen in dollars (Kamerstukken II 2021/22, 35925-IV, nr. 2).

Ontvangsten

Artikel 88, derde lid, van de Wet FinBES regelt dat bij (begrotings-)wet voor ieder uitkeringsjaar middelen van het Rijk worden afgezonderd ten behoeve van het BES-fonds. De uitgaven en de afgezonderde inkomsten over ieder uitkeringsjaar zijn aan elkaar gelijk. Gelet hierop is ten behoeve van de dekking van de uitgaven ten laste van het BES-fonds een post ontvangsten opgenomen.