Base description which applies to whole site

3.2 Artikel 32. Rechtspleging en rechtsbijstand

Algemene doelstelling

Een doeltreffend en doelmatig rechtsbestel.

Rol en verantwoordelijkheid

Als stelselverantwoordelijke schept de Minister voor Rechtsbescherming optimale voorwaarden voor het in stand houden en verbeteren van een goed en toegankelijk rechtsbestel. De Minister heeft:

  • Een financierende rol voor de rechtspraak. De Minister houdt toezicht op het beheer en is de werkgever voor de rechterlijke macht;

  • Een financierende rol voor de Raad voor Rechtsbijstand, het Bureau Financieel Toezicht en het Register beëdigde tolken en vertalers.17 Hij is verantwoordelijk voor het wettelijk kader waar binnen tolken, vertalers, advocaten, notarissen en andere zelfstandige professionals binnen het justitiële domein opereren;

  • Een stimulerende rol voor alternatieve geschillenbeslechting en schuldsanering. Ten aanzien van de schuldsanering is hij verantwoordelijk voor het wettelijke traject van de schuldsaneringsregeling, de faillissementsrechters en de bewindvoerders.18

Beleidswijzigingen

De strafrechtpleging moderniseert. Het Wetboek van Strafvordering wordt bij de tijd gebracht. Zaken tegen verdachten worden sneller afgedaan door het Openbaar Ministerie en de strafrechter. De kwaliteit van de buitengerechtelijk afdoening wordt versterkt door uitbreiding van rechtsbijstand. De strafrechtsketen digitaliseert door zowel het organiseren van digitale stukkenstromen als het toenemend gebruik van informatietechnologie als logistiek hulpmiddel bij de planning en behandeling van zaken.

De digitalisering van de rechtspraak in het civiele recht en het bestuursrecht wordt, met waarborgen in de besturing en het toezicht, opnieuw vormgegeven.

Het werkveld voor forensisch onderzoek zal in 2019 volop in beweging zijn, allereerst door het cultuurveranderingstraject dat medio 2017 bij het NFI is gestart naar aanleiding van onderzoek naar de management-en organisatiecultuur bij het NFI. Daarnaast wordt in 2018 de visie op forensisch onderzoek gepresenteerd. Door deze veranderingen zal beter worden voorzien in de behoeften van de strafrechtketen aan forensisch onderzoek.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 3.2.1 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 32 (x € 1.000)
   

2017

2018

2019

2020

2021

2022

2023

Verplichtingen

1.452.199

1.447.474

1.497.644

1.462.110

1.466.064

1.449.497

1.446.922

                 

Apparaatsuitgaven

28.071

29.422

28.407

28.481

28.530

28.529

28.536

                 

32.1 Apparaatsuitgaven Hoge Raad

 

Personeel

24.354

25.862

24.860

24.937

24.982

24.983

25.994

 

waarvan eigen personeel

23.489

24.060

23.058

23.135

23.180

23.181

25.178

 

waarvan externe inhuur

865

748

748

748

748

748

792

 

waarvan overig personeel

0

1.054

1.054

1.054

1.054

1.054

24

 

Materieel

3.717

3.560

3.547

3.544

3.548

3.546

2.542

 

waarvan ICT

1.725

1.723

1.716

1.714

1.717

1.716

1.384

 

waarvan SSO's

60

61

61

61

61

61

63

 

waarvan overig materieel

1.932

1.776

1.770

1.769

1.770

1.769

1.095

                 
 

Programma-uitgaven

1.423.351

1.418.052

1.469.237

1.433.629

1.437.534

1.420.968

1.418.386

 

Waarvan juridisch verplicht

   

100%

       

32.2 Adequate toegang tot het rechtsbestel

 

Bijdrage ZBO's/RWT's

             
 

Raad voor Rechtsbijstand

49.471

48.165

47.113

46.486

46.072

46.072

46.072

 

Bureau Financieel Toezicht

5.907

5.903

5.916

5.908

5.909

5.909

5.909

 

Subsidies

             
 

Stichting Geschillencommissies Consumentenzaken

1.156

843

635

498

515

523

523

 

Overige subsidies

117

115

120

130

130

130

130

 

Opdrachten

             
 

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen

10.386

12.235

10.208

12.203

12.213

12.212

12.213

 

Toevoegingen rechtsbijstand

387.949

385.587

402.916

406.654

402.592

385.984

380.018

 

Mediation in strafzaken

360

1.200

1.000

1.000

1.000

1.000

1.000

 

Overige opdrachten

1.160

1.147

574

711

732

721

722

                 

32.3 Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel

 

Bijdrage aan de Raad voor de rechtspraak

946.306

937.656

973.667

933.363

941.730

941.747

945.127

                 
 

Bijdrage ZBO's/RWT's

             
 

Autoriteit Persoonsgegevens

10.894

13.065

15.188

15.134

15.138

15.137

15.138

 

College voor de Rechten van de Mens

7.120

7.148

7.188

7.057

7.057

7.056

7.057

 

Nationaal Register Gerechtelijk Deskundigen

0

1.643

1.595

1.703

1.624

1.655

1.655

 

Overige bijdrage ZBO's/RWT's

738

1.030

1.036

743

743

743

743

 

Subsidies

             
 

Subsidies Rechtspleging

574

688

455

455

455

455

455

 

Subsidies Wetgeving

1.160

1.520

1.520

1.519

1.519

1.519

1.519

 

Opdrachten

             
 

Overige opdrachten

53

107

106

65

105

105

105

                 

Ontvangsten

205.181

177.139

181.992

187.288

225.392

223.793

219.558

 

waarvan griffierechten

171.787

173.604

177.457

182.753

217.857

216.258

212.023

Budgetflexibiliteit

Juridisch verplicht zijn de bijdragen aan ZBO’s en RWT’s. Dat geldt ook voor de bijdrage voor de kosten voor de rechtsbijstand in de vorm van toevoegingen en piketten (opdrachten) en de bijdrage aan de Raad voor de rechtspraak. Ook de opdrachten in het kader van de WSNP zijn volledig juridisch verplicht. Daarmee is 100% van de uitgaven die in de vorm van opdrachten worden gedaan juridisch verplicht.

De subsidies die op dit artikel worden verantwoord zijn geheel juridisch verplicht. Dit heeft in hoofdzaak betrekking op de subsidierelaties met de Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC), de Nederlandse Vereniging voor de rechtspraak (NVvR), de Academie voor Overheidsjuristen en de Academie voor Wetgeving.

32.1 Apparaatsuitgaven Hoge Raad

Toelichting op de instrumenten

Hoge Raad (HR)

De Hoge Raad der Nederlanden is het hoogste rechtscollege in het Koninkrijk op het gebied van het civiele-, straf- en fiscale recht. De Hoge Raad bevordert de rechtseenheid en de rechtsontwikkeling. Ook kan hij rechtsbescherming bieden in de individuele zaken die aan hem worden voorgelegd. Hij doet dit door te beslissen op cassatieberoepen, die worden ingesteld om de raad te laten beoordelen of het gerechtshof – en in voorkomende gevallen de rechtbank – in zijn uitspraak het recht juist heeft toegepast en of de gegeven motivering deugdelijk is. Aan deze taken wordt tevens invulling gegeven door te beslissen op prejudiciële vragen in het civiele en fiscale recht en op vorderingen van de procureur-generaal bij de Hoge Raad tot cassatie in het belang der wet. De Hoge Raad en de procureur-generaal hebben daarnaast nog enkele bij wet opgedragen bijzondere taken.

32.2 Adequate toegang tot het rechtsbestel

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Raad voor Rechtsbijstand (RvR)

Het betreft hier de financiering voor apparaatsuitgaven van de RvR en het Juridisch loket, een advies- en doorverwijsinstelling voor eerstelijns rechtshulp. De RvR is belast met de uitvoering van de Wet op de rechtsbijstand, die er voor zorgt dat on- en mindervermogenden verzekerd zijn van toegang tot het rechtsbestel.

Bureau Financieel Toezicht (BFT)

Het Bureau Financieel Toezicht houdt financieel toezicht op zo’n 1.500 notarissen en 380 gerechtsdeurwaarders. Ook is het belast met het toezicht op de naleving van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (WWFT).

Subsidies

Stichting Geschillencommissies voor Consumentenzaken (SGC)

De SGC behandelt klachten van consumenten tegen ondernemers door middel van bindende adviezen. De SGC heeft op dit moment bijna 70 geschillencommissies die klachten in een groot aantal sectoren behandelen. De SGC ontvangt voor de kosten van de koepelorganisatie een subsidie van JenV. De geschillencommissies zijn met hun laagdrempelige werkwijze een goed alternatief voor de gang naar de rechter.

Opdrachten

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP)

Het bureau WSNP coördineert de uitvoering van de Wet schuldsanering en reguleert de kwaliteit van de bewindvoering, onder andere door het register WSNP en een helpdesk. Via het bureau WSNP wordt een bijdrage verstrekt aan de bewindvoerder die een schuldsaneringsprocedure naar behoren afwikkelt. Gespecialiseerde insolventierechters houden toezicht op de goede afwikkeling van de circa 14.000 nieuwe schuldsaneringen per jaar. De gemiddelde subsidie voor een schuldsaneringstraject bedraagt afgerond 1.100 over een periode van gemiddeld 3 jaar.

Toevoegingen Raad voor Rechtsbijstand

De Raad voor Rechtsbijstand verstrekt toevoegingen aan een advocaat of mediator voor de verlening van rechtsbijstand aan rechtzoekenden met een laag inkomen en vermogen. In tabel 32.2 is een uitsplitsing in uitgaven en in aantallen weergegeven van de productiegegevens van de Raad over de verschillende onderdelen binnen de rechtsbijstand.

Tabel 3.2.2 Productiegegevens Raad voor Rechtsbijstand1
 

Realisatie

Prognoses

         
 

2017

2018

2019

2020

2021

2022

2023

Strafzaken (ambtshalve)

             

Aantal afgegeven toevoegingen

41.635

37.345

37.658

38.086

38.455

38.369

38.307

Uitgaven (mln.)

€ 67,70

€ 60,00

€ 60,20

€ 60,50

€ 60,70

€ 58,00

€ 56,60

               

Strafzaken (regulier)

             

Aantal afgegeven toevoegingen

79.247

77.588

77.257

77.122

76.734

75.732

74.792

Uitgaven (mln.)

€ 52,90

€ 50,50

€ 50,30

€ 50,20

€ 50,00

€ 48,60

€ 48,30

               

Civiele zaken*

             

Aantal afgegeven toevoegingen

189.400

207.078

212.198

212.768

208.969

200.029

177.771

Uitgaven (mln.)

€ 125,80

€ 138,40

€ 141,80

€ 142,20

€ 139,70

€ 132,00

€ 118,10

               

Bestuur

             

Aantal afgegeven toevoegingen

71.330

58.908

56.785

58.138

58.903

54.246

50.510

Uitgaven (mln.)

€ 47,50

€ 39,00

€ 37,60

€ 38,50

€ 39,00

€ 35,90

€ 34,00

               

Piketdiensten

             

Aantal afgegeven toevoegingen

119.728

123.770

144.191

152.689

152.574

151.974

151.759

Uitgaven (mln.)

€ 38,70

€ 42,00

€ 51,90

€ 53,40

€ 53,40

€ 54,00

€ 53,90

               

Lichte adviestoevoeging

             

Aantal afgegeven toevoegingen

9.007

7.547

6.947

6.555

6.305

5.789

5.316

Uitgaven (mln.)

€ 1,70

€ 1,50

€ 1,40

€ 1,30

€ 1,30

€ 1,20

€ 1,10

               

Asiel

             

Instroom asielzoekers (eerste, tweede en opvolgende aanvragen en inreis van nareizigers)

35.030

37.000

22.500

22.500

22.500

22.500

22.500

Aantal afgegeven toevoegingen

34.251

33.651

33.651

33.651

33.651

33.651

33.651

Uitgaven (mln.)

€ 49,50

€ 45,90

€ 45,90

€ 45,90

€ 45,90

€ 45,40

€ 45,40

               

Het Juridisch Loket

             

Aantal klantencontacten

737.583

737.583

737.583

737.583

737.583

737.583

737.583

Uitgaven (mln.)

€ 24,50

€ 25,00

€ 25,00

€ 25,00

€ 25,00

€ 25,00

€ 25,00

               

Overige (rogatoire commissie, pilots ZSM en rechtsbijstand, inning en restitutie) (mln.)

€ 0,50

€ 3,60

€ 6,10

€ 6,10

€ 4,10

€ – 0,50

€ 8,80

               

Uitvoeringslasten Rechtsbijstand

             

Raad voor Rechtsbijstand (mln.)

€ 24,00

€ 23,00

€ 24,20

€ 24,30

€ 24,20

€ 23,50

€ 22,30

               

Totaal uitgaven (mln.)

€ 432,90

€ 429,10

€ 444,40

€ 447,50

€ 443,20

€ 426,80

€ 421,00

Bron: Subsidiebrieven aan Raad voor Rechtsbijstand, Prognosemodel Justitiële Ketens

1

De aantallen afgegeven toevoegingen in de tabel bij realisatie wijken af van de aantallen die vermeld worden in het Jaarverslag van de Raad voor Rechtsbijstand. Dit heeft te maken met het feit dat voor de financiering van de Raad voor Rechtsbijstand de aantallen over de periode 1 september t/m 31 augustus worden gehanteerd.

32.3 Optimale randvoorwaarden voor een doelmatig en doeltreffend rechtsbestel

Bijdrage aan Raad voor de rechtspraak (Rvdr)

De Minister voor Rechtsbescherming bekostigt de rechtspraak via de Raad voor de rechtspraak. De Raad voor de rechtspraak is het landelijk orgaan van de Rechtspraak, die verder bestaat uit de rechtbanken, de gerechtshoven, de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het Bedrijfsleven. De Raad bevordert de kwaliteit en eenheid van de rechtspraak, verzorgt de financiën, houdt toezicht en ondersteunt de bedrijfsvoering bij de gerechten. De Raad spreekt zelf geen recht. In dit artikelonderdeel wordt de totstandkoming van de bijdrage van de Minister voor Rechtsbescherming aan de Raad voor de rechtspraak toegelicht.

Prijsafspraken

In het besluit Financiering Rechtspraak 2005 is bepaald dat de prijzen voor de Rechtspraak voor een periode van drie jaar worden vastgesteld en opgenomen in de begroting van JenV. Er zijn met de Rvdr prijzen overeengekomen voor de periode 2017–2019.19

Instroom, financiering en productie

Conform de Wet op de rechterlijke organisatie heeft de Rvdr zijn begrotingsvoorstel ingediend bij de Minister voor Rechtsbescherming op basis van de in- en uitstroomramingen uit onder andere het Prognosemodel Justitiële ketens, op basis van de prijzen zoals zijn vastgelegd in de het Prijsakkoord 2017–2019.

Tabel 3.2.3 Instroomontwikkeling rechtspraak
 

Realisatie

Prognoses

         
 

2017

2018

2019

2020

2021

2022

2023

Instroom totaal aantal begroting 2018 (x 1.000)

 

1.660

1.687

1.713

1.744

1.778

1.778

Mutatie (x 1.000)

 

– 96

– 108

– 102

– 84

– 72

– 27

Instroom totaal aantal begroting 2019 (x 1.000)

1.550

1.564

1.578

1.611

1.660

1.706

1.751

Jaarlijkse mutatie

– 2%

1%

1%

2%

3%

3%

3%

Bronnen: Jaarverslag Rechtspraak 2017 en Prognosemodel Justitiële Ketens

Tabel 3.2.4 Financiële bijdrage Raad voor de rechtspraak
 

Realisatie

Prognoses

         
 

2017

2018

2019

2020

2021

2022

2023

Begroting 2017 (x € 1.000)

 

922.853

914.215

915.958

924.127

924.144

924.144

Mutatie (x € 1.000)

 

15.203

59.852

17.805

18.003

18.003

21.383

Begroting 2018 (x € 1.000)

946.306

938.056

974.067

933.763

942.130

942.147

945.527

Tabel 3.2.5 Productieafspraak rechtspraak
 

Realisatie

Prognoses

         
 

2017

2018

2019

2020

2021

2022

2023

Productie totaal aantal (x € 1.000)

1.520

1.616

1.646

1.658

1.711

1.742

1.774

Jaarlijkse mutatie

– 5%

6%

2%

1%

3%

2%

2%

Toelichting

De Rechtspraak verwacht over 2018 een tekort van circa € 40 mln. te gaan realiseren. Het tekort wordt voornamelijk veroorzaakt door de vertraging van het digitaliseringsprogramma van de Rechtspraak waardoor de beoogde baten (lagere kosten) pas later gerealiseerd kunnen worden. Ook heeft de rechtspraak in 2018 te maken met frictieproblematiek als gevolg van een sterk gedaalde zaaksinstroom.

In de actuele instroomprognoses wordt een daling van het aantal rechtszaken geraamd ten opzichte van de prognoses uit de vorige begroting. Op basis hiervan zou de financiële bijdrage aan de Rvdr verlaagd moeten worden ten opzichte van de vorige begroting. De Rvdr heeft in haar begrotingsvoorstel toegelicht dat zij een verlaging van de bijdrage van deze omvang maar ten dele kan opvangen. De Rechtspraak neemt maatregelen om de kosten aan te passen aan de verlaagde zaaksinstroom, maar het tempo waarin de kosten kunnen worden teruggebracht is beperkt vanwege het relatief vaste karakter van de kosten. Gezien ook het verwachte negatief eigen vermogen ligt de uit de JenV-begroting 2019 gefinancierde productieafspraak voor de begrotingsjaren 2018 en 2019 boven het niveau van de geraamde instroom van het huidige Prognosemodel Justitiële Ketens (en in afwachting van het doorlichtingsonderzoek vooralsnog ook de jaren daarna).

Na volledige inzet van de reserves bij de Raad voor de rechtspraak en de middelen uit de productieafspraak die corresponderen met de geraamde volumedaling resteert ultimo 2018 naar verwachting een negatief eigen vermogen van circa € 40 mln. Op grond van het Besluit financiering rechtspraak dient in 2019 aanzuivering plaats te vinden door de Minister van het negatieve vermogen tot nulstand. Vanwege deze aanzuivering van het eigen vermogen is de mutatie van de financiële bijdrage aan de Rvdr in 2019 hoger dan in de andere jaren.

Bij een dreigend negatief eigen vermogen overleggen de Minister en de Rvdr over de te nemen maatregelen. Het aangekondigde doorlichtingsonderzoek vindt in dat kader plaats.

Bijdragen aan ZBO’s en RWT’s

Autoriteit Persoonsgegevens (AP)

De AP houdt toezicht op de naleving en toepassing van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), de Wet politiegegevens, de Wet basisregistratie personen en de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens. Met ingang van 25 mei 2018 is de AVG in werking getreden; deze vervangt de Wbp. In 2018 is de bijdrage aan de Autoriteit Persoonsgegevens, in verband met de extra werkzaamheden die dit naar verwachting met zich meebrengt, verhoogd met een bedrag dat oploopt tot € 7 miljoen structureel extra per jaar.

College voor de Rechten van de Mens (CRM)

Het CRM vervult zijn wettelijke taak als waakhond op het gebied van mensenrechten in Nederland. Het CRM doet dit door gevraagd en ongevraagd onderzoek te doen naar verboden onderscheid. Dat kan zijn op basis van individuele klachten of naar aanleiding van concrete verzoeken over hoe gelijke behandelingswetgeving toe te passen. Ook heeft het CRM een rol bij normontwikkeling en periodieke evaluatie van de effectiviteit van wetgeving voor gelijke behandeling.

Nationaal Register Gerechtelijke Deskundigen (NRGD)

Het NRGD waarborgt en bevordert de kwaliteit van de inbreng van deskundigen in de rechtsgang. Indien een deskundige, zoals een psycholoog, toxicoloog of orthopedagoog, zich als gerechtelijk deskundige wil laten registreren, dient de aanmelding getoetst te worden door het NRGD. Het NRGD heeft een wettelijke basis (Wet deskundigen in strafzaken) en is onafhankelijk.

Subsidies

Subsidie Rechtspleging

De subsidie Rechtspleging betreft met name een subsidie aan de Nederlandse Vereniging voor de Rechtspraak (NVvR).

Subsidie Wetgeving

De subsidie Wetgeving betreft een subsidie aan de Stichting Recht en Overheid (Academie voor Wetgeving en Academie voor Overheidsjuristen) en aan het Nederlandse Juristencomité voor de mensenrechten voor de bescherming van mensenrechten.

Ontvangsten

Griffierechten

Het Ministerie van JenV ontvangt griffierechten van burgers, overheden, bedrijven en ander rechtspersonen die civiele of bestuursrechtelijke procedures starten.

17

Zie: Wet op de rechtsbijstand, Wet op het notarisambt, Wet beëdigde tolken en vertalers

18

Zie: Wet op de schuldsanering natuurlijke personen

19

Kamerstukken, 2016/17, 29 279, nr. 349

Licence