Het doel van dit artikel is inzicht bieden in het investeren in en instandhouden van het maritiem materieel. De verwerving wordt nader uitgesplitst in de voorbereidings-, onderzoeks- en realisatiefase. De instandhouding is gerelateerd aan de beleidsdoelen en -instrumenten zoals beschreven in beleidsartikel 2 (Koninklijke Marine) van de Begroting Hoofdstuk X.

Het aandeel juridisch verplicht heeft betrekking op de levering van goederen en/of diensten waarvoor Defensie een financiële verplichting is aangegaan die leidt tot toekomstige kasbetalingen. Voor 2024 gaat het naar verwachting om 43,0 % van het uitgavenbudget. Het resterende deel, 57,0 % van dit artikel is beleidsmatig gereserveerd voor noodzakelijk geachte investeringen en onderhoudsprogramma’s, waarvan het aangaan van de juridische verplichting wordt voorbereid.

De geraamde verplichtingen op artikel 2 betreffen zowel verplichtingen voor de verwerving als voor de instandhouding van maritiem materieel. De raming van de verplichtingen is (deels) gebaseerd op het geplande moment dat voor een verwervingsproject een contract getekend wordt. Het moment waarop een contract daadwerkelijk wordt getekend, als eindfase van de verwerving, is afhankelijk van diverse factoren. Definitieve politieke besluitvorming over de reikwijdte en fasering van een project, samenwerking met derden en onderhandelingen met leveranciers, kunnen leiden tot een ander moment van het aangaan van de verplichting dan op dit moment is voorzien.

Verwerving maritiem materieel

Voor het maritiem domein ligt de nadruk op het vergroten van de eigen slagkracht. Defensie vergroot de slagkracht met de introductie van langeafstandsraketten voor fregatten en onderzeeboten. De luchtverdedigingscapaciteit tegen ballistische en (supersone) luchtdreigingen wordt uitgebreid en de slagkracht van het Korps Mariniers wordt vergroot door de introductie van moderne langeafstandsvuursteun, tactische luchtverdedigingswapens en onbemande systemen.

De geraamde uitgaven aan investeringen betreffen de investeringen in maritieme wapensystemen: de Luchtverdedigings- en Commandofregatten, Vervanging M-fregatten (ASWF), patrouilleschepen, Landing Platform Docks (LPD’s), het Combat Support Ship (CSS), de onderzeeboten, mijnenbestrijdingsvaartuigen en diverse kleinere systemen.

Nieuw aan te kopen materieel (door middel van het verwervingsproject) leidt mogelijk tot hogere of lagere instandhoudingsuitgaven; hiermee wordt rekening gehouden in de raming van de investering. Op het moment dat het nieuw verworven materieel aan het betreffende defensieonderdeel wordt overgedragen, worden ook de hogere of lagere instandhoudingsuitgaven verrekend.

In onderstaande tabel wordt de planning weergegeven van de maritiem materieelprojecten die zich in de voorbereidingsfase bevinden. Voor deze projecten wordt de behoeftestelling uitgewerkt. Ook de planning van de A-brieven van DMP-plichtige projecten is - indien van toepassing - in de tabel opgenomen.

Het DPO biedt een verdere uitwerking van deze projecten.

In onderstaande tabel wordt het projectbudget en de planning van Kamerbrieven weergegeven van de verwervingsprojecten voor maritiem materieel die zich in de onderzoeksfase bevinden. In deze fase wordt onderzocht hoe invulling gegeven kan worden aan de behoefte.

Ten opzichte van de ontwerpbegroting 2023 is het project Verwerving Maritime Strike van de voorbereidingsfase overgegaan naar de onderzoeksfase. Dit project stond voorheen ook bekend als NATO Maritime Strike Long Range.

Het DPO biedt een verdere uitwerking van deze projecten.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de projecten voor maritiem materieel die zich in de realisatiefase bevinden. Dit betekent dat de opdracht voor verwerving aan de uitvoeringsorganisaties is gegeven. In onderstaande tabel wordt ook weergegeven wat het projectbudget van deze projecten is en hoe dit projectbudget over de jaren verdeeld is (tenzij commercieel vertrouwelijk).

Het DPO biedt een verdere uitwerking van deze projecten.

De instandhouding van het materieel omvat de ramingen voor de uitgaven die het operationeel houden van de (wapen-)systemen met zich meebrengen. Voor dit artikel worden deze vooral door de Directie Materiële Instandhouding gedaan. Het betreft zowel de uitbesteding van instandhoudingswerk als de aanschaf van materieel als (reserve-) onderdelen. Het betreft onder andere de instandhoudingsuitgaven voor de Luchtverdedigings- en Commandofregatten, de M-fregatten en de patrouilleschepen. Een overzicht van de instandhoudingsuitgaven per wapensysteem is opgenomen in bijlage 3.

Figuur 4 Maritiem materieel (in miljoenen euro)

Toelichting

In het DMF wordt gewerkt met overprogrammering: zo worden in de eerste begrotingsjaren meer plannen toegestaan dan het beschikbare budget. Door met deze overprogrammering te werken wordt zoveel als mogelijk getracht te voorkomen dat vertragingen bij individuele projecten leiden tot onderrealisatie van het beschikbare budget. Op dit moment wordt een overprogrammering van maximaal 30 procent gehanteerd. Over de gehele looptijd sluit het fonds op nul, doordat de overprogrammering in eerdere jaren wordt gecompenseerd door onderprogrammering in latere jaren. Het hanteren van overprogrammering is nader toegelicht in de leeswijzer.  

De over-/onderprogrammering wordt in de budgettaire tabel apart inzichtelijk gemaakt. Omdat niet meer uitgegeven mag worden dan aan budget (de uitgaven in de budgettaire tabel) is geautoriseerd, vindt op de over-/onderprogrammering geen realisatie plaats. In de jaren 2025 tot en met 2029 is sprake van overprogrammering. Dit is ook inzichtelijk gemaakt in de begeleidende grafiek, waarin de budgetlijn (roze lijn) onder de behoeftelijn (blauwe lijn) ligt. Vanaf 2030 is sprake van onderprogrammering, zodat over de gehele planperiode het totaal aan plannen gelijk is aan het totaalbudget. Als gevolg van de kasschuiven van budgetten uit 2023, zoals verwerkt in de eerste suppletoire begroting in 2023 (zie ook het overzicht van de belangrijkste beleidsmatige mutaties in de defensiematerieelagenda), is in 2024 geen sprake van overprogrammering.

Ontvangsten maritiem materieel

De ontvangsten bestaan uit overige ontvangsten. Dit betreft onder andere ontvangsten voortkomend uit werk voor derden door de Directie Materiële Instandhouding. Ook de ontvangsten voortkomend uit retour ontvangen btw op maritieme instandhoudingsuitgaven worden op dit artikel verantwoord.