Het doel van dit artikel is inzicht bieden in het verwerven van het luchtmaterieel en het instandhouden van materieel door CLSK. De verwerving wordt nader uitgesplitst in de voorbereidings-, onderzoeks- en realisatiefase. De instandhouding is gerelateerd aan de beleidsdoelen en -instrumenten zoals beschreven in beleidsartikel 4 (Koninklijke Luchtmacht) van de Begroting Hoofdstuk X. Ook vallen de over-/ onderprogrammering en de ontvangsten van lucht materieel onder dit artikel.

De minister is verantwoordelijk voor de aanschaf van luchtmaterieel en het instandhouden van materieel uitgevoerd door CLSK.

In het luchtdomein begeeft Defensie zich in de laatste fase van een omvangrijke vernieuwings- en vervangingsslag, waarbij vrijwel de gehele vloot van helikopters en vliegtuigen is vervangen. Defensie pivoteert in het luchtdomein nu naar een fase van verdere modernisering en uitbreiding.

In het luchtdomein is het afgelopen begrotingsjaar een DMP A-brief verstuurd voor het project Verbetering Zelfbeschermingssystemen Helikopters met een projectbudget van 250,0 miljoen. tot 1,0 miljard (Kamerstuk II 27 830, nr. 437. De komende jaren stromen veel nieuwe systemen in, en schakelt Defensie middels verschillende A-brieven door naar moderniseringsprojecten. De stand van zaken van dit project en lopende materieel projecten binnen dit artikel zijn terug te vinden in het meest recente DPO (Kamerstuk II 27830, nr. 435) en diens afwijkingsrapportage.

Op 2 april 2024 is de 24e voortgangsrapportage programma Verwerving F-35 naar de Tweede Kamer verstuurd. Dit is de voorlaatste voortgangsrapportage van het programma. Verder is op 14 februari 2024 de programmabrief Doorontwikkeling F-35 naar de Tweede Kamer gestuurd. Met deze programmabrief wordt de Tweede Kamer geïnformeerd over de opzet en kaders van dit nieuwe programma. Over de voortgang van dit programma wordt de Tweede Kamer verder geinformeerd middels het DPO 2025. De bestaande drie F-35-squadrons worden sterker door deze uit te breiden met extra toestellen. De verwerving van deze toestellen en bijbehorende middelen zal gebeuren door uitbreiding van het bestaande project Verwerving F-35. De daadwerkelijke aanschaf zal geschieden via het Joint Program Office F-35 in de VS. Defensie verwacht deze aanschaf in 2025 via het JPO te kunnen verplichten

Naar aanleiding van een rechterlijke uitspraak zijn de leveringen van F-35 onderdelen aan Israël vanuit het F-35 European Regional Warehouse in Woensdrecht stopgezet. Verder vervangt Defensie de radarstations in Wier en Herwijnen. Met name de nieuwe radar in Herwijnen heeft veel aandacht gehad. Er worden op dit moment maatregelen genomen om geluidsoverlast tegen te gaan. Daarnaast wordt samen met Kerngroep Wier gekeken naar een bijdrage van Defensie aan een lokaal project (energietransitie), als blijk van waardering.

Helikopters krijgen aanvullende zelfbeschermingsmiddelen om effectiever en veiliger te kunnen opereren in het hoogste geweldsspectrum. Hierdoor neemt de kans op een positief missieresultaat toe en het risico op personele en materiële verliezen af. Daarvoor wordt in samenwerking met Europese partners geïnvesteerd in verbeterde sensoren en middelen om electro-optische, radar- en laserdreigingen tegen te gaan. Deze maatregel betreft een aanvulling op de zelfbescherming helikoptermaatregel die reeds in Defensienota 2022 is genomen.

De logistieke lijnen en ondersteuning voor luchtoperaties worden duurzaam ingericht om te kunnen voldoen aan de taken en operationele plannen van de NAVO. Hiervoor wordt meer logistiek personeel geworven en komt er een uitbreiding van transportmiddelen, containers en andere middelen voor gelijktijdige ondersteuning in Nederland en op inzetlocaties elders. In 2025 vinden de eerste investeringen in containers en transportmiddelen plaats op basis van optieruimte in bestaande contracten.

De capaciteit bij de luchtmacht voor beveiliging en bescherming van operationele eenheden (force protection) wordt uitgebreid. Dit maakt het mogelijk om meer inzet te doen voor de NAVO buiten Nederland of vanaf de eigen basis. In 2025 worden aanvullende voertuigen en uitrusting aangeschaft op basis van bestaande contracten.

Verplichtingen

De geraamde verplichtingen op artikel 4 betreffen verplichtingen voor alle instrumenten met uitzondering van de ontvangsten. De raming van de verplichtingen is gebaseerd op het verwachte moment dat in het kader van een DMF-gerelateerde activiteit een overeenkomst wordt getekend. Het moment waarop een contract daadwerkelijk wordt getekend of als een juridisch bindende overeenkomst wordt aangegaan, is afhankelijk van diverse factoren. Definitieve politieke besluitvorming over de reikwijdte en fasering van een project, samenwerking met derden en onderhandelingen met leveranciers, kunnen leiden tot een ander moment van het aangaan van de verplichting dan bij de begroting is voorzien.

Uitgaven

Het aandeel juridisch verplicht heeft betrekking op de levering van goederen en/of diensten waarvoor Defensie een financiële verplichting is aangegaan die leidt tot toekomstige kasuitgaven. Voor 2025 gaat het naar verwachting om 45,4% van het uitgavenbudget. Het resterende deel, 54,6% van dit artikel is beleidsmatig gereserveerd voor verwerving en instandhouding, waarvan het aangaan van de juridische verplichting wordt voorbereid.

Verwerving lucht materieel

Dit instrument heeft betrekking op de geraamde uitgaven voor de verwerving van lucht materieel. Projecten boven de mandateringsgrens van € 250 miljoen volgen het DMP-proces. Voor projecten in voorbereidingsfase wordt de behoeftestelling uitgewerkt waarna een A-brief volgt. Hierna wordt gerelateerd projectbudget overgeheveld naar de (vervolg)onderzoeksfase of realisatiefase.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de luchtprojecten boven de € 50 miljoen die zich in de realisatiefase bevinden. Dit betekent dat de opdracht voor verwerving aan de uitvoeringsorganisaties is gegeven. In onderstaande tabel wordt ook weergegeven wat het projectbudget van deze projecten is en hoe dit projectbudget over de jaren verdeeld is, tenzij dit commercieel vertrouwelijke informatie is.

Figuur 5

De toelichtingen over de reeds bestaande projecten zijn te lezen in het DPO dat op Verantwoordingsdag met uw Kamer is gedeeld (Kamerstuk II 27830, nr. 435).

Instandhouding lucht materieel

De geraamde uitgaven voor instandhouding van Luchtmaterieel betreffen de instandhoudingsuitgaven van het Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK). In de instandhoudingsfase wordt het wapensysteem door CLSK in gebruik genomen en in stand gehouden tot en met het einde van de levensduur van het wapensysteem. Naast de (vliegende) hoofdwapensystemen is het CLSK ook integraal verantwoordelijk voor gebruik en instandhouding van alle overige wapensystemen en missie ondersteunende systemen Land- en Grondgebonden. Het betreft onder andere de instandhoudingsuitgaven voor de jachtvliegtuigen, de gevechts- en transporthelikopters, MQ-9's en C-130's.

Over-/onderprogrammering lucht materieel

In het DMF wordt gewerkt met het instrument overprogrammering. Op de begroting kan zich dit uiten in negatieve standen op het artikelonderdeelniveau. Er vindt geen realisatie plaats op dit instrument. Gedurende het jaar zullen onstane vertragingen/versnellingen op individuele projecten worden verwerkt op dit instrument.

In de materieelagenda wordt inhoudelijk ingegaan op de over-/onderprogrammering in het DMF.

Ontvangsten lucht materieel

De geraamde ontvangsten bestaan voornamelijk uit de ontvangsten voor het testen van F-35 motoren in de F-135 Auxiliary Power Unit (APU) testcel in Woensdrecht.