Het primair onderwijs zorgt dat leerlingen in de eerste fase van de doorlopende leerlijn hun talenten maximaal kunnen ontplooien en vervolgonderwijs kunnen volgen dat het beste past bij hun talenten. Het legt bovendien de basis voor de huidige en toekomstige deelname van deze leerlingen aan de samenleving.
De Minister is verantwoordelijk voor een stelsel van primair onderwijs dat zodanig functioneert dat het onderwijs aansluit bij de talenten van individuele leerlingen en bij de behoeftes van de maatschappij.
Financieren
De Minister is verantwoordelijk voor de financiering van het onderwijs door lumpsumbekostiging van de onderwijsinstellingen. Hierdoor wordt de toegankelijkheid van het onderwijs gewaarborgd.
Stimuleren
De Minister stimuleert specifieke beleidsonderwerpen door het verstrekken van (aanvullende) bekostiging, subsidies en de inzet van andere instrumenten zoals overleg, voorlichting, (prestatie)afspraken en wet- en regelgeving.
Regisseren
De Minister vult zijn verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het onderwijs in via een regisserende rol. De normeisen van kwaliteit zijn vastgelegd in wet- en regelgeving; de Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op de naleving.
Kengetallen
Kengetal | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Aandeel thuiszittende leerlingen dat drie of meer maanden thuis zit zonder passend onderwijsaanbod1 | % | 0,10% | 0,12% | 0,12% | 0,11% | 0,12% | PM | |
Aantallen | 1.525 | 1.771 | 1.751 | 1.677 | 1.710 | PM | |||
2 | Aandeel leerlingen dat de referentieniveaus lezen, taal en rekenen haalt2 | Lezen | 1F | 98% | 98% | n.v.t. | ‒ | 98% | 98% |
2F | 75% | 78% | n.v.t. | ‒ | 73% | 74% | |||
Taalverzorging | 1F | 96% | 97% | n.v.t. | ‒ | 97% | 97% | ||
2F | 59% | 60% | n.v.t. | ‒ | 62% | 63% | |||
Rekenen | 1F | 93% | 94% | n.v.t. | ‒ | 93% | 93% | ||
1S | 49% | 47% | n.v.t. | ‒ | 42% | 45% | |||
3 | Aandeel startende leraren dat een begeleidingsprogramma heeft gevolgd3 | 80% | 87% | 87% | 87% | 90% | 90% | ||
4 | Aandeel leerlingen dat zich veilig voelt4 | 97% | ‒ | n.v.t. | 98% | 97% | |||
De cijfers bestaan uit po en (v)so. Het betreft het aantal leerlingen dat 3 of meer maanden niet naar school gaat, gebaseerd op de leerplichttelling. Niet bekend is of een passend aanbod voor onderwijs en/of zorg is gedaan. De leerplichttellingen vinden in het najaar plaats.Cijfers voor 2023 worden in het voorjaar van 2024 verwacht.
Bron: 2018: Kamerstukken II 2018/2019, 31293, nr. 422. De opgenomen cijfers betreffen het aandeel basisschoolleerlingen in schooljaar 2017-2018.2020: De kengetallen op de referentieniveaus worden gebaseerd op de eindtoetsgegevens. De eindtoets is vanwege de scholensluiting door COVID-19 niet afgenomen, dus er zijn geen cijfers voor 2020.2021: Omwille van onvoldoende vergelijkbaarheid van de toetsresultaten in 2021 zijn de data uit dit jaar niet opgenomen in het jaarverslag. Zie: Kamerstukken II 2020/2021, 31293, nr. 581 en Kamerstukken II 2021/2022, 31293, nr. 608.
2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
Leerlingen basisonderwijs | 1.396,5 | 1.386,0 | 1.370,8 | 1366,9 | 1.357,4 | |
Leerlingen trekkende bevolking | 0,4 | 0,4 | 0,4 | 0,4 | 0,4 | |
Subtotaal3 | 1.396,9 | 1.386,4 | 1.371,2 | 1367,3 | 1.357,8 | |
Leerlingen in het speciaal basisonderwijs | 35,7 | 35,7 | 35,4 | 35,1 | 33,9 | |
Leerlingen in het (voortgezet) speciaal onderwijs | 69,8 | 70,2 | 71,6 | 73,5 | 73,6 | |
Totaal PO3 | 1.502,4 | 1.492,3 | 1.478,2 | 1.475,9 | 1.465,4 | |
Er zijn twee tabellen: de tot 2023 gebruikelijke tabel op basis van het aantal leerlingen op 1 oktober (bovenstaande tabel) en vanwege de vereenvoudiging van de bekostiging 2023 een nieuwe tabel (onderstaande tabel) op basis van het aantal leerlingen op 1 februari.
In verband met de vereenvoudiging bekostiging primair onderwijs (po) per 2023 zal 1 februari voortaan de teldatum voor de bekostiging zijn. Vanaf Begroting 2024 wordt alleen nog de tabel gebruikt op basis van het leerlingaantal op 1 februari.
2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
Leerlingen basisonderwijs | 1.425,3 | 1.425,9 | ||||
Leerlingen trekkende bevolking | 0,4 | 0,4 | ||||
Subtotaal3 | 1.425,7 | 1.426,3 | ||||
Leerlingen in het speciaal basisonderwijs | 37,0 | 36,4 | ||||
Leerlingen in het (voortgezet) speciaal onderwijs | 73,5 | 75,0 | ||||
Totaal PO3 | 1.536,2 | 1.537,8 | ||||
In dit jaarverslag is het bedrag per leerling gebaseerd op het leerlingaantal op 1 oktober, omdat dat in de begroting van 2023 ook het geval was. Vanaf 2023 wordt de bekostiging echter verstrekt o.b.v. het leerlingaantal op 1 februari. Indien uitgegaan wordt van het leerlingaantal op 1 februari, is het bedrag per leerling 2023 € 10,4k. Vanaf 2024 wordt de gehele begrotingscyclus gebaseerd op het leerlingaantal op 1 februari.
Het op dit artikel uitgevoerde beleid en de bijbehorende resultaten waren het afgelopen jaar grotendeels conform de in de begroting gestelde doelen. De belangrijkste beleidsconclusies zijn opgenomen in het onderdeel beleidsprioriteiten.
Realisatie | Vastgestelde begroting | Verschil | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2023 | 2023 | ||
Verplichtingen | 12.054.624 | 12.603.439 | 14.333.769 | 22.261.087 | 16.243.532 | 14.379.335 | 1.864.197 | |
Uitgaven | 11.759.120 | 12.226.291 | 13.308.561 | 15.434.003 | 16.025.198 | 15.202.216 | 822.982 | |
Bekostiging | 11.144.415 | 11.432.864 | 12.293.701 | 14.464.959 | 14.695.315 | 13.904.257 | 791.058 | |
Bekostiging po-instellingen | 10.803.308 | 11.076.356 | 11.391.680 | 12.939.474 | 13.750.489 | 12.927.456 | 823.033 | |
Bekostiging Caribisch Nederland | 18.969 | 19.959 | 23.566 | 28.918 | 30.132 | 25.982 | 4.150 | |
Prestatiebox | 296.983 | 295.031 | 252.850 | ‒ | 0 | 0 | 0 | |
Aanvullende bekostiging | 25.155 | 14.856 | 14.634 | 159.420 | 181.100 | 222.119 | ‒ 41.019 | |
Aanpak lerarentekort G5 | ‒ | 26.662 | 30.660 | 31.569 | 31.569 | 31.605 | ‒ 36 | |
Aanvullende bekostiging NP Onderwijs | ‒ | ‒ | 580.311 | 1.305.578 | 702.025 | 697.095 | 4.930 | |
Subsidies (regelingen) | 88.316 | 214.053 | 384.356 | 233.526 | 466.761 | 331.344 | 135.417 | |
Onderwijsvoorziening jonggehandicapten | 24.500 | 21.237 | 23.400 | 24.400 | 31.720 | 24.473 | 7.247 | |
Nederlands onderwijs buitenland | 12.513 | 12.239 | 12.095 | 12.064 | 11.698 | 13.739 | ‒ 2.041 | |
Basis voor Presteren (School aan Zet en Bèta Techniek) | 720 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
Humanistisch vormend en godsdienstonderwijs | 12.664 | 13.102 | 13.479 | 14.764 | 15.755 | 16.525 | ‒ 770 | |
Inhaal- en ondersteuningsprogramma's | 0 | 115.835 | 74.455 | 54 | 0 | 0 | 0 | |
Extra hulp voor de klas | 0 | 0 | 201.838 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
School en omgeving | 0 | 0 | 0 | 20.733 | 100.316 | 56.700 | 43.616 | |
Basisvaardigheden | 0 | 0 | 0 | 108.661 | 196.706 | 155.643 | 41.063 | |
Nationaal Groeifonds | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 3.988 | ‒ 3.988 | |
NGF Open Leermateriaal | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
NGF Digitaal Onderwijs | 0 | 0 | 0 | 0 | 2.166 | 0 | 2.166 | |
Schoolmaaltijden | 0 | 0 | 0 | 0 | 37.952 | 0 | 37.952 | |
Overige subsidies | 37.919 | 51.640 | 59.089 | 52.850 | 70.448 | 60.276 | 10.172 | |
Opdrachten | 4.756 | 7.772 | 7.456 | 15.667 | 12.314 | 49.833 | ‒ 37.519 | |
Opdrachten | 4.756 | 7.772 | 5.299 | 11.372 | 11.357 | 39.833 | ‒ 28.476 | |
Zelftesten | 0 | 0 | 2.157 | 4.295 | 957 | 10.000 | ‒ 9.043 | |
Bijdrage aan agentschappen | 41.663 | 39.448 | 37.899 | 40.642 | 44.603 | 36.595 | 8.008 | |
Dienst Uitvoering Onderwijs | 41.663 | 39.448 | 37.899 | 40.642 | 44.603 | 36.595 | 8.008 | |
Bijdrage aan ZBO's/RWT's | 17.625 | 17.375 | 15.732 | 13.379 | 13.968 | 13.846 | 122 | |
Stichting Vervangingsfonds en Participatiefonds | 16.225 | 15.975 | 13.672 | 10.800 | 11.202 | 11.202 | 0 | |
UWV | 1.400 | 1.400 | 2.060 | 2.579 | 2.766 | 2.644 | 122 | |
Bijdrage aan medeoverheden | 462.345 | 514.779 | 569.417 | 665.830 | 792.237 | 866.147 | ‒ 73.910 | |
Gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid | 462.345 | 509.159 | 520.716 | 536.651 | 565.371 | 536.653 | 28.718 | |
Caribisch Nederland | 0 | 5.620 | 6.573 | 9.297 | 15.395 | 22.317 | ‒ 6.922 | |
Scholenprogramma Groningen | 0 | 0 | 3.000 | 3.000 | 3.000 | 3.089 | ‒ 89 | |
Nationaal Programma Onderwijs | 0 | 0 | 39.128 | 93.907 | 54.779 | 54.773 | 6 | |
Ventilatie in scholen | 0 | 0 | 0 | 8.775 | 129.333 | 76.415 | 52.918 | |
SPUK vve Oekraïne | 0 | 0 | 0 | 0 | 9.675 | 13.700 | ‒ 4.025 | |
SPUK huisvesting noodlocaties Oekraïne PO | 0 | 0 | 0 | 14.200 | 14.684 | 159.000 | ‒ 144.316 | |
Overig | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 200 | ‒ 200 | |
Bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 194 | ‒ 194 | |
Brede Scholen | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 194 | ‒ 194 | |
Ontvangsten | 29.049 | 26.681 | 37.634 | 26.363 | 7.795 | 9.208 | ‒ 1.413 | |
Vastgestelde begroting | Verschil | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2023 | 2023 | ||
Verplichtingen | 12.054.624 | 12.603.439 | 14.333.769 | 22.261.087 | 16.243.532 | 14.379.335 | 1.864.197 | |
waarvan garantieverplichtingen | 15.837 | 4.389 | 4.086 | 24.498 | ‒ 5.203 | 0 | ‒ 5.203 | |
waarvan overige verplichtingen | 12.038.787 | 12.599.050 | 14.329.683 | 22.236.589 | 16.248.735 | 14.379.335 | 1.869.400 | |
De realisatie van de aangegane verplichtingen is in 2023 € 1,9 miljard hoger dan begroot. De verlaging van de garantieverplichtingen met € 5,2 miljoen is het gevolg van aflossingen leningen/rekening-courantkredieten aan onderwijsinstellingen. Deze leningen worden door middel van schatkistbankieren verstrekt. Het Ministerie van OCW staat voor deze leningen garant. Deze verplichtingen worden niet geraamd.
De realisatie op de uitgaven in 2023 is € 0,8 miljard hoger dan oorspronkelijk begroot. Het verschil tussen de verplichtingen- en uitgavenrealisaties betreft € 1,0 miljard. Dit wordt veroorzaakt doordat een verplichting die wordt aangegaan, niet altijd leidt tot kasuitgaven in hetzelfde jaar. In 2023 zijn ten opzichte van de vastgestelde begroting extra verplichtingen aangegaan voor een deel van de uitgaven in 2024, zoals de ontvangen loon- en prijsbijstelling 2023 die verwerkt is in de bekostiging (€ 729,8 miljoen voor 2023 en € 734,4 miljoen voor 2024).
Bekostiging
Schoolbesturen in het primair onderwijs ontvangen bekostiging van het Rijk via de lumpsum. De realisatie op de bekostiging is € 791,0 miljoen hoger dan de oorspronkelijk vastgestelde begroting. De belangrijkste oorzaak is de toevoeging van loon- en prijsbijstelling van € 729,8 miljoen. Daarnaast is € 113,6 miljoen aan bekostiging voor nieuwkomers uit Oekraïne en overige landen toegevoegd ten opzichte van de vastgestelde begroting. Het bedrag bestaat uit overlopende verplichtingen uit 2022 (van respectievelijk € 37,1 en € 14,0 miljoen) en extra uitgaven in 2023 (van € 29,6 en € 33,0 miljoen) voor beiden groepen nieuwkomers.
Verder valt de realisatie op de aanvullende bekostiging € 41,0 miljoen lager uit dan begroot. Dit wordt vooral verklaard door een extensivering op het budget voor leesbevordering o.a. in het kader van de rijksbrede dekkingsopgave van € 25,9 miljoen en twee overboekingen van in totaal € 26,4 miljoen van het budget voor leesbevordering naar artikel 14 (Cultuur). Hiertegenover staan een aantal toevoegingen ten opzichte van de vastgestelde begroting. Ten eerste de loonbijstelling van € 7,4 miljoen. Ten tweede de intensivering van het budget voor hoogbegaafden met € 2,5 miljoen (n.a.v. de toepassing van de generieke korting op de beskostiging aan samenwerkingsverbanden). Tenslotte geldt voor de regeling hoogbegaafden dat er sprake was van een tegenvaller van € 1,3 miljoen.
Subsidies
Om de realisatie van verschillende beleidsdoelstellingen te bewerkstelligen, worden subsidies verstrekt. De grootste subsidieregelingen zijn voor School en Omgeving en voor het versterken van basisvaardigheden. De realisatie op de subsidies is € 135,4 miljoen hoger dan de oorspronkelijk vastgestelde begroting. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door:
– de extra investering van € 38,0 miljoen ten behoeve van het verzorgen van schoolmaaltijden in het primair onderwijs;
– een herverdeling van € 42,0 miljoen tussen artikel 1 (Primair onderwijs) en artikel 3 (Voortgezet onderwijs) voor de subsidieregeling basisvaardigheden, omdat het bedrag per leerling in het primair en voortgezet onderwijs (vo) gelijk is getrokken;
– de extra investering van € 43,6 miljoen vanuit het coalitieakkoord om de kansengelijkheid te bevorderen via de subsidieregeling School en Omgeving. Daarbij heeft een voortijdige betaling in 2023 (in plaats van in 2024 en in 2025) geleid tot meer uitgaven op dit budget dan was beoogd. Deze voortijdige betaling wordt met de voorjaarsnota van 2024 in de budgetstanden voor School en Omgeving rechtgezet.
Opdrachten
Door middel van opdrachten worden beleidsgerichte activiteiten en onderzoeken uitgevoerd. Onder dit instrument vallen middelen voor diverse beleidsgerichte activiteiten en onderzoeken, zoals voor het Nationaal Programma (NP) Onderwijs en het Nationaal Groeifonds.
De realisatie is € 37,5 miljoen lager dan de oorspronkelijk vastgestelde begroting. Dit wordt met name veroorzaakt doordat de uitgaven voor zelftesten € 9,0 miljoen lager zijn dan begroot. Daarnaast worden de lagere uitgaven van € 13,2 miljoen in het kader van het NP Onderwijs veroorzaakt doordat het programma zich in de afrondende fase bevindt. Tenslotte leiden verschillende overboekingen naar andere directies of departementen tot een lagere realisatie dan in de oorspronkelijk vastgestelde begroting, zoals overboekingen aan DUS-i van in totaal € 3,1 miljoen t.b.v. de uitvoeringskosten van de verschillende regelingen.
Bijdrage aan medeoverheden
Onder de bijdrage aan medeoverheden vallen de specifieke uitkeringen aan gemeenten. De realisatie is € 73,9 miljoen lager dan de oorspronkelijk vastgestelde begroting. Dit heeft meerdere oorzaken die hieronder worden toegelicht.
Gemeenten ontvangen van het Ministerie van OCW middelen voor onderwijsachterstandenbeleid. Gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid bestaat uit meerdere instrumenten, waaronder voor- en vroegschoolse educatie, schakelklassen en zomerscholen. De realisatie hierop is € 28,7 miljoen hoger dan de oorspronkelijk vastgestelde begroting. Dit wordt vooral veroorzaakt door de ontvangen loonbijstelling.
De realisatie op de specifieke uitkering Huisvesting Noodlocaties is € 144,3 miljoen lager dan begroot. Dat wordt verklaard doordat gemeenten minder aanvragen hebben gedaan voor de specifieke uitkering voor huisvesting van noodlocaties voor leerlingen uit Oekraïne dan er budget beschikbaar was.
De hogere uitgaven van € 52,9 miljoen voor de maatwerkregeling ventilatie in scholen wordt verklaard doordat de aanvraagtermijn van de subsidieregeling was verlengd van 2022 naar 2023. Daardoor is de realisatie hoger dan in de oorspronkelijke begroting was opgenomen.