Algemene doelstelling

De krijgsmacht is er voor de verdediging en bescherming van de belangen van het Koninkrijk, alsmede voor de handhaving en de bevordering van de internationale rechtsorde. Tevens ondersteunt de krijgsmacht civiele autoriteiten bij rechtshandhaving, rampenbestrijding en humanitaire hulp, zowel nationaal als internationaal. Om deze taken te kunnen uitvoeren stelt Defensie militaire eenheden gereed die daarvoor kunnen worden ingezet.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor het beschikbaar stellen en daadwerkelijk inzetten van eenheden om de veiligheid van het eigen en bondgenootschappelijk grondgebied te handhaven. Verder is de Minister in samenwerking met bondgenoten verantwoordelijk voor de uitvoering van bijdragen aan missies voor conflictpreventie, crisisbeheersing en vredesopbouw, zowel in Europa als daarbuiten. Het Koninkrijk der Nederlanden draagt daarmee bij aan de handhaving en bevordering van de internationale rechtsorde. De eenheden kunnen ook worden ingezet ten behoeve van nationale taken en het verlenen van (internationale) noodhulp.

Onder Beleidsartikel 1 Inzet wordt een overzicht geboden van de gehele inzet van de krijgsmacht. Dit betreft de bijdragen van Defensie aan crisisbeheersingsoperaties, contributies aan common funded NAVO- en EU-operaties, inzet voor nationale en koninkrijkstaken en overige inzet. Het artikel is in de alinea Toelichting op Nationale inzet daartoe uitgebreid met één niet-financieel overzicht Daadwerkelijke inzet 2017 in aantallen voor de structurele inzet voor nationale- en koninkrijkstaken, bijvoorbeeld door de KMar, de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EODD) en de Kustwachten. In Beleidsartikel 1 is de verantwoording opgenomen van de additionele uitgaven voor inzet onder verantwoordelijkheid van de Commandant der Strijdkrachten. In de beleidsartikelen 2 tot en met 5 wordt de taakuitvoering verantwoord van de Zeestrijdkrachten, Landstrijdkrachten, Luchtstrijdkrachten, de Marechaussee en de aan hen gemandateerde inzet, voor zover deze niet valt onder artikel 1.

Beleidsconclusies

Nederlandse militairen zijn in 2017 wederom breed ingezet voor vrede en veiligheid. Gedurende het jaar waren er gemiddeld 1.200 militairen op uitzending. Nederland heeft voor de vooruitgeschoven NAVO-aanwezigheid vanaf maart 2017 ongeveer 270 militairen geleverd aan de multinationale battlegroup onder leiding van Duitsland in Litouwen. In de strijd tegen ISIS heeft Nederland bijgedragen met militaire steun en training en advies aan de Iraakse strijdkrachten, inclusief de Peshmerga. Samen met de force protection voor de Belgische F-16’s en de inzet van het KDC-10 tankvliegtuig en het C-130 transportvliegtuig leverde Nederland ongeveer 155 militairen (in totaal € 39 miljoen). In de VN-missie Multidimensional Integrated Stabilization Mission in Mali (MINUSMA) is de Long Range Recce Patrol Task Group (LRRPTG) ingezet en tot eind 2017 was Nederland verantwoordelijk voor het beheer van Camp Castor. In Afghanistan heeft Nederland, als onderdeel van de NAVO-missie Resolute Support met ongeveer 100 militairen bijgedragen aan de opbouw van een professioneel veiligheidsapparaat. De Zr.Ms. Rotterdam werd in de Hoorn van Afrika ingezet voor de bestrijding van piraterij in de EU-operatie Atalanta (€ 4,9 miljoen). Voorts droeg de Nederlandse krijgsmacht kleinschaliger bij aan drie VN- en vijf EU-missies, met een bijdrage variërend van één tot twaalf militairen in het Midden-Oosten, Europa en Afrika.

Naast de internationale inzet was er in 2017 ook de nationale inzet (KMar, EODD, CLSK, CZSK en de Kustwacht) in het kader van militaire bijstand en steunverleningen. Dit is zichtbaar in de tabel Daadwerkelijke inzet 2017 in aantallen.

In een aantal missieramingen (zie tabel Crisisbeheersingsoperaties) is financiële compensatie opgenomen om de negatieve effecten van inzet op de gereedheid en geoefendheid van de krijgsmacht te beperken. Zo zijn bijvoorbeeld kosten opgenomen voor vervangende inhuur van luchttransportcapaciteit in diverse missieramingen als gevolg van de inzet van de KDC-10 en C-130.

Overzicht missies

Toelichting algemeen

In artikel 1 worden alleen uitgaven voor inzet begroot en verantwoord:

• (1) Voor zover deze uitgaven additioneel zijn. Dit betekent dat vormen van inzet budgettair niet zichtbaar zijn in dit artikel indien geen sprake is van aanvullende uitgaven ten opzichte van de uitgaven voor gereedstelling en instandhouding binnen de artikelen van de operationele commando’s (bijvoorbeeld de inzet van helikopters voor Search and Rescue) of indien deze worden verrekend met tweeden of derden (bijvoorbeeld noodhulp die wordt verrekend met het Ministerie van Buitenlandse Zaken).

• (2) Voor zover deze inzet onder directe verantwoordelijkheid van de Commandant der Strijdkrachten wordt uitgevoerd. Verschillende vormen van inzet zijn gemandateerd aan de operationele commando’s, zoals de inzet voor de Kustwacht, en worden daarom bij die artikelen begroot en verantwoord.

• (3) Om het geïntegreerde karakter te borgen wordt besluitvorming over het Budget Internationale Veiligheid (BIV) interdepartementaal voorbereid en uitgevoerd, waarna jaarlijks bij de eerste suppletoire begroting middelen worden overgeheveld naar de begrotingen van de Ministeries van Buitenlandse Zaken en Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (BH&OS) (€ 60 miljoen) en andere artikelen binnen de Defensiebegroting (€ 59,5 miljoen).

• (4) Bijlage 4 van het jaarverslag geeft een overzicht van de raming en realisatie van het BIV. In de toelichting op de instrumenten wordt op bondige wijze ingegaan op de verschillen (grensbedrag € 5 miljoen) tussen de budgettaire raming en de realisatie.

Toelichting op de financiële instrumenten

De posten met een verschil groter dan € 5,0 miljoen worden hieronder nader toegelicht.

Verplichtingen

De gerealiseerde verplichtingen zijn € 189,4 miljoen lager dan begroot als gevolg van het overhevelen van kas- en verplichtingenbudget naar de begroting van Buitenlandse Zaken (€ 60 miljoen) en naar de begrotingsartikelen van defensieonderdelen (€ 59,5 miljoen). Hierdoor zijn de verplichtingen niet op dit artikel aangegaan. Verder is er een technische correctie in 2017 van € 27,7 miljoen doorgevoerd in de bestaande overeenkomst voor de meerjarige bijdrage voor de inzet van Strategic Airlift Capability (SAC) C-17. Tevens heeft op dit contract een valutaherwaardering plaats gevonden. Tenslotte zijn er minder verplichtingen aangegaan door het vrijvallen van het niet benutte deel van de vrije ruimte in het budget internationale veiligheid.

Uitgaven

De uitgaven voor artikel 1 zijn met de begroting 2017 vastgesteld op € 325,8 miljoen. In 2017 is € 127 miljoen minder gerealiseerd. Dit is met name veroorzaakt door de overheveling van de middelen naar de begrotingen van Buitenlandse Zaken en BH&OS en andere begrotingsartikelen in de eerste suppletoire begroting.

Toelichting crisisbeheersingsoperaties (HGIS)

In bovenstaande tabel wordt bij de stand begroting 2017 weergegeven hoeveel budget er begroot was per missie. Hieronder worden de verschillen groter dan € 5 miljoen per missie toegelicht.

Resolute Support Mission (RSM) in Afghanistan

In de begroting 2017 is voor Afghanistan een bedrag opgenomen voor de redeployment en reset van materieel bij de beëindiging van de Nederlandse inzet in Resolute Support.

Echter na het vaststellen van de begroting is besloten de Nederlandse bijdrage te verlengen met een jaar. Dit is vastgelegd in Kamerstuk 27 925, nr. 601.

Missies algemeen

De uitgaven voor missies algemeen zijn € 5,6 miljoen hoger dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door hogere uitgaven voor de MIVD, meer inzet van Joint Special Operations (JSO) en hogere uitgaven voor onder meer thuisfrontactiviteiten.

MINUSMA in Mali

In de begroting 2017 was de verlenging van de Nederlandse bijdrage aan MINUSMA in 2017 nog niet meegenomen, alleen de redeployment. Met de Artikel 100 brief (Kamerstuk 29 521, nr. 327) is de verlenging besloten. Er is € 50,4 miljoen meer gerealiseerd dan begroot.

Strijd tegen ISIS in Syrië en Irak

In de begroting 2017 is voor de strijd tegen IS € 23 miljoen begroot. In 2017 zijn nieuwe activiteiten gestart waaronder uitbreiding van het takenpakket van het Nederlands-Belgische Special Operation Forces (SOF-)detachement (Kamerstuk 27 925, nr. 603), de inzet van de transportvliegtuigen KDC-10 en C-130 en de doorontwikkeling van de bijdrage met speciale eenheden (Kamerstuk 27 925, nr. 608). Deze nieuwe activiteiten waren niet opgenomen in de Ontwerpbegroting 2017 waardoor € 16 miljoen meer is uitgegeven dan initieel begroot.

Contributies

Toelichting op ontvangsten

Ontvangsten crisisbeheersingsoperaties

In 2017 is € 20,6 miljoen ontvangen. Dit is € 13,2 miljoen minder dan begroot doordat een deel van de in 2017 geplande ontvangsten (van met name de VN voor de missie MINUSMA) reeds in 2016 zijn ontvangen.

Toelichting op Nationale inzet

Structurele nationale taken

Defensie voert structurele taken uit ten behoeve van civiele overheden. De financiële middelen van deze structurele taken zijn opgenomen in de verschillende begrotingsartikelen van Defensie. Deze structurele taken zijn vastgelegd in wet- of regelgeving, inclusief ministeriële besluiten, convenanten of arrangementen. Onder de structurele taken vallen de taken van de KMar, de Kustwacht in Nederland en het Caribisch gebied, luchtruimbewaking, de Bijzondere Bijstandseenheden en de Explosieven-opruiming.

Militaire bijstand en steunverlening (Financiering nationale Inzet Krijgsmacht, FNIK)

Defensie verleent militaire bijstand (MB) voor de handhaving van de openbare orde en veiligheid en voor de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde (MB SHRO). Deze bijstand wordt zowel door de KMar geleverd als door andere eenheden van Defensie. Daarnaast wordt bijstand verleend in geval van een ramp of crisis, of de vrees voor het ontstaan daarvan (Wet Veiligheidsregio). Verder kan een civiele autoriteit/Minister een beroep doen op militaire steunverlening in het openbaar belang (MSOB).

Voorbeelden van nationale taken die Defensie in 2017 gedurende het hele jaar heeft uitgevoerd zijn:

• • De notice to move (NTM) van batch 1 (200 man) en één compagnie van het Bataljon Bewaken – Beveiligen is op verzoek van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) resp. van 8 en 48 uur verkort naar 6 uur NTM.

• • De KMar is ook in 2017 door het CZSK en het CLAS ondersteund bij het Mobiel Toezicht Veiligheid (MTV). Door de behoefte aan grotere capaciteit bij de grensbewaking aan de Europese buitengrens in de Nederlandse zeehavens Hoek van Holland, Europoort en IJmuiden ontstond capaciteitstekort binnen de KMar.

• • Zoekteams van Defensie hebben ter ondersteuning van zowel de Politie als de Fiscale Inlichtingen en Opsporingsdienst (FIOD) op veel locaties binnen het Koninkrijk gezocht naar verborgen ruimten met daarin bewijsmateriaal zoals wapens, drugs, geld en gegevensdragers.

• • Een enkele keer is ook gezocht naar vermiste personen waarbij soms ook aanvullende capaciteiten zoals de Raven zijn ingezet. Als voorbeeld heeft Defensie op 9 en 10 oktober, op basis van het tussen Defensie en het Ministerie van Veiligheid en Justitie afgesloten convenant Arrangement Militaire Bijstand Searchcapaciteit, uitvoering geven aan het verzoek van de Hoofdofficier van Justitie om militaire bijstand op grond van PW2012, art 58 SHRO. Deze zoeking is uitgevoerd met 65 militairen voor het gestructureerd en gecoördineerd doorzoeken van (bos)percelen, onder leiding van de politie, op zoek naar een vermist persoon in de omgeving van Huis ter Heide.

Ontwikkeling Militaire bijstand en steunverlening (FNIK):

• • In algemene zin zien we een lichte inzet daling van Wet Veiligheidsregio en MSOB activiteiten. Er is een accentverschuiving naar meer MB inzet op basis van de Politiewet.

• • Er is een toename in de behoefte aan search- en Unmanned Aerial Vehicle (UAV) capaciteit, die is echter niet gegarandeerd en daarom ook niet altijd beschikbaar. De gegarandeerde capaciteiten zijn met name gericht op ondersteuning in het kader van de Wet Veiligheidsregio.

• • Door het proactief inzetten van de militaire adviseurs worden de bijstandsaanvragen en steunverzoeken steeds beter effect-based gesteld. Daarnaast is zichtbaar dat Politie en veiligheidsdiensten nu meer gericht zijn op de analyse van netwerken alvorens toe te slaan.

Militaire bijstand en steunverlening na orkanen Irma en Maria

Op 6 september heeft de orkaan Irma de eilanden Sint Maarten, Saba en Sint Eustatius hard getroffen. Defensie heeft, op verzoek van de Gouverneur van Sint Maarten, en de Rijksvertegenwoordiger BES (harde) militaire bijstand geleverd vlak voor en direct na de orkaanpassage met eenheden van alle krijgsmachtdelen (land, lucht, marine) met op het hoogtepunt zo’n 1.000 militairen. Directe noodhulp na de orkaanpassage van Irma was gericht op het onder controle brengen en houden van direct aan de ramp gerelateerde gevaarlijke situaties en de handhaving van de openbare orde en veiligheid. De activiteiten bestonden uit het opvangen en evacueren van slachtoffers, het (assisteren bij het) opzetten en organiseren van een noodzakelijke infrastructuur (toegangswegen, vliegveld, haven), het organiseren/distribueren van voedsel, (drink)water en elementaire woon-, sanitaire en energievoorzieningen (ontziltingsinstallaties, brandstof), het tegengaan van plunderingen, grensbewaking, het handhaven van een avondklok en het (assisteren bij het) herstel en bewaken van de door de orkaan beschadigde gevangenis. Een actieve rol was weggelegd voor de krijgsmacht in samenwerking met (lokale) autoriteiten (nationale en lokale politie en brandweer). Internationale organisaties als het Rode Kruis waren bij de directe noodhulpverlening/humanitaire hulp betrokken.

Maritieme eenheden hebben bovendien van 20 september t/m 2 oktober na de passage van orkaan Maria, die kort na Irma volgde, noodhulp(goederen) geleverd aan het eiland Dominica. Na de noodhulpfase heeft Defensie de verantwoordelijkheden overgedragen aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de lokale autoriteiten. Op 29 oktober is de militaire bijstand beëindigd.

Host Nation Support

Host Nation Support (HNS) (gastlandsteun) is de militaire ondersteuning die door Nederland wordt geleverd aan bondgenootschappelijke eenheden en NAVO-organisaties die verblijven op of zich verplaatsen over Nederlands grondgebied. Dit is een nationale verplichting die ten grondslag ligt aan de NAVO. Van 23 oktober tot 16 november 2017 heeft Defensie bijgedragen aan een Host Nation Support Operatie. Het betrof een redeployment van een USA Taskforce van Duitsland via Eindhoven en Rotterdam naar de USA. Deze HNS Operatie kenmerkte zich bij aanvang door een aantal aanvragen voor militaire verplaatsingen over Nederlands grondgebied en door Nederlands luchtruim van verschillende Amerikaanse instanties.

Met behulp van de NCTV zijn gezamenlijk coördinerende vergaderingen belegd en is de afstemming en informatievoorziening naar de relevante instanties (interdepartementaal) opgestart. Tevens is gebruik gemaakt van het netwerk van de betrokken veiligheidsregio’s. Uiteindelijk zijn er 57 helikopters en ruim duizend voertuigen doorgevoerd. De voertuigen zijn via Venlo en de helikopters via Eindhoven naar de Rotterdamse haven gegaan, om vervolgens (waar nodig) ontmanteld te worden en verscheept naar de Verenigde Staten.