Megaprojecten zijn door de Tweede Kamer aangewezen grote projecten (grootprojectstatus). De aanwijzing van grote projecten gebeurt op basis van artikel 2 van de Regeling Grote Projecten. De grootprojectstatus behelst dat de Regeling Grote Projecten van toepassing is, die voorschrijft dat de Minister zich ten minste halfjaarlijks tegenover de Tweede Kamer verantwoordt over de voortgang via een Voortgangsrapportage.

Dit productartikel is gerelateerd aan de beleidsartikelen 14 Wegen en Verkeersveiligheid, 16 Openbaar Vervoer en Spoor en 18 Scheepvaart en havens in het jaarverslag van Hoofdstuk XII.

• – ZuidasDok (- € 812,4 miljoen): de lagere verplichtingenrealisatie komt met name door het beëindigen van het contract met de vorige aannemer waardoor de verplichtingen middels het saldo naar 2021 is verschoven. In de Kamerbrief van 7 december 2020 (Kamerstukken II 2020-2021, 32 668, nr. 16) is de Kamer geïnformeerd over het project Zuidasdok;

• – ERTMS (€ 764 miljoen): de hogere verplichtingenrealisatie bij ERTMS wordt veroorzaakt doordat het ten tijde van de opgave voor de Ontwerpbegroting 2020 (eind 2018) de verwachting was dat in 2019 een groot deel van de subsidieaanvraag van ProRail beschikt zou worden. Omdat de inhoudelijke afstemming langer duurde dan voorzien is de subsidie uiteindelijk in 2020 verstrekt;

• – Programma Hoogfrequent Spoor (- € 490 miljoen): De lagere verplichtingenrealisatie wordt met name verklaard doordat het bestuurlijk overleg met de Provincie Noord Brabant langer duurt dan gepland. Hierdoor verschuift de voor 2020 geplande subsidieaanvraag PHS Den Bosch Vught 4 sporig/vrije kruising naar 2021;

• – HSL Zuid (- € 4 miljoen): afhandeling grondverwerving en afwikkeling schades is doorgeschoven naar 2021. Rechtszaak (grondverwerving) en hoorzittingen (schadeverzoeken) moeten nog plaatsvinden.

• – PMR (- € 2 miljoen): Vanwege afronding van de werkzaamheden voor de verdieping van de Nieuwe Waterweg (onderdeel van het Project Mainportontwikkeling Rotterdam) is het resterende verplichtingenbudget naar 2033 verschoven.

• 2. Realisatieprogramma ERTMS (- € 69 miljoen): De lagere realisatie wordt enerzijds veroorzaakt door vertraging bij het nemen van de programmabeslissing naar aanleiding van de aanbevelingen uit de BIT-toets, waardoor de eerste subsidieaanvraag voor de realisatiefase is vertraagd en hebben de grote opdrachtverstrekkingen vertraging opgelopen. Ook bij NS heeft dit geleid tot vertraging in de uitrol van ERTMS. Daarnaast bleek er meer tijd nodig voor het afsluiten van de contracten met goederenvervoerders waardoor geplande uitgaven hierdoor zijn verschoven naar 2021 en latere jaren.

• 3. Realisatieprogramma PHS (€ 48 miljoen): dit betreft voornamelijk de projecten Spooromgeving Geldermalsen (€ 33 miljoen) door versnelling, PHS Rijswijk-Rotterdam (€ 17 miljoen) door verhoging en PHS Amsterdam (€ 16 miljoen) door de faseovergang van planuitwerking naar realisatie. Daartegenover staat een aantal vertragingen bij PHS Den Bosch-Vught(- € 9 miljoen), OV-Saal (- € 8 miljoen) en PHS Ede (- € 14 miljoen). Voor een toelichting per project wordt verwezen naar de toelichting bij het artikelonderdeel.

• 4. Planuitwerking PHS (- € 25 miljoen): dit betreft voornamelijk diverse faseovergangen voor PHS projecten. Voor een toelichting per project wordt verwezen naar de toelichting bij het artikelonderdeel.

• 5. Het verschil op de ontvangsten van € 23 miljoen wordt met name veroorzaakt door de afrekening van de voorschotten van de subsidie aan ProRail over 2019, voor PHS (€ 13 miljoen) en ERTMS (€ 12 miljoen).

17.02 Betuweroute

Motivering

De Betuweroute is een 160 kilometer lange, tweesporige spoorlijn tussen de Rotterdamse haven en de Duitse grens bij Zevenaar-Emmerich die exclusief bestemd is voor het goederenvervoer. De Betuweroute kan ruwweg opgedeeld worden in twee delen, te weten het nieuw aangelegde A15-tracé en de bestaande Havenspoorlijn. Het A15-tracé is per 16 juni 2007 officieel in gebruik genomen. Hier zijn ERTMS en 25 kV in bedrijf. Op de Havenspoorlijn zijn ERTMS en 25 kV in bedrijf sinds 13 december 2009. Hiermee is de Betuweroute als groot bouwproject klaar. De status van Groot Project is formeel beëindigd op 28 april 2011. Sinds de beëindiging als groot bouwproject worden nog enige restpunten afgewikkeld (waaronder acties voortvloeiend uit de MER-evaluatie). Deze restpunten worden sinds 2010 afgehandeld in het Project Nazorg Betuweroute waarvan de einddatum is vastgesteld op 2019. Het restbudget van € 8 miljoen is overgeheveld naar het Project Nazorg Goederenvervoer (artikelonderdeel 13.03).

Producten

Toelichting

Dit project is afgesloten.

17.03 Hogesnelheidstrein-Zuid

Motivering

De HSL-Zuid corridor is een 125 kilometer lange, tweesporige hogesnelheidsspoorlijn tussen Amsterdam en de Belgische grens bij Breda die exclusief bestemd is voor het personenvervoer. De HSL-Zuid corridor kan ruwweg opgedeeld worden in enerzijds de nieuw aangelegde hogesnelheidsinfrastructuur tussen Hoofddorp en Rotterdam, tussen Barendrecht en de Belgische grens en de aftakking naar Breda en anderzijds het bestaande conventionele spoor tussen Amsterdam en Hoofddorp en tussen Rotterdam en Barendrecht. Op de HSL-Zuid zijn op de delen met hogesnelheidsinfrastructuur ERTMS en 25kV in bedrijf. De bovenbouw van de hogesnelheidsinfrastructuur is in 2006 en 2007 opgeleverd. Het traject tussen Amsterdam en Rotterdam is per 7 september 2009 officieel in gebruik genomen, het traject tussen Rotterdam en Antwerpen per 13 december 2009 en de aftakkingen naar Breda per 3 april 2011 en 9 april 2018.

Eindevaluatie grootprojectstatus: Op 30 januari 2020 is de Eindevaluatie grootprojectstatus HSL-Zuid aangeboden aan de Tweede Kamer (Kamerstukken II 2019/2020, 22026, nr. 511). Op 8 april 2020 zijn de feitelijke vragen van de Vaste Commissie voor Infrastructuur en Waterstaat hierover beantwoord. De hoofdboodschap van de eindevaluatie en de begeleidende Kamerbrief is dat het projectdoel en alle beoogde activiteiten van het aanlegproject HSL-Zuid zijn gerealiseerd, het projectbudget vrijwel geheel is besteed en het resterende risicoprofiel in verhouding tot het projectbudget zeer beperkt is. Daarmee lijkt aan de belangrijkste criteria voldaan om over te gaan tot beëindiging van de grootprojectstatus. De achterliggende beleidsdoelstellingen van het groot project zijn destijds niet nader geconcretiseerd: 1) het versterken van de economische positie van Nederland en de Randstad; en 2) treinverkeer als vervanging voor auto- en vliegverkeer. Dat neemt niet weg dat wel degelijk duidelijk is dat het gebruik door (internationale) reizigers de afgelopen jaren is toegenomen. Dit wordt geconcludeerd op basis van het aantal reizigerskilometers zoals opgenomen in de voortgangsrapportages van het groot project. Op 28 april 2020 heeft de Vaste Commissie desalniettemin verzocht om de Tweede Kamer op basis van aanvullend onderzoek te informeren over de mate waarin de oorspronkelijke maatschappelijke doelstellingen van de aanleg van de HSL-Zuid zijn verwezenlijkt. Er wordt nog bepaald hoe – gegeven de eerder genoemde kanttekeningen – invulling wordt gegeven aan dit verzoek van de Vaste Commissie.

Producten

17.06 Project Mainportontwikkeling Rotterdam

Motivering

De voormalige vaste commissie voor Infrastructuur en Milieu van de Tweede Kamer heeft op voorstel van de Minister (Kamerstukken II 2015–2016, 24 691 nr. 125), vanwege de fase waarin PMR zich bevindt, ingestemd met een eenvoudiger governance structuur en ermee ingestemd dat de voortgangsrapportage voortaan bestaat uit toezending van de jaarlijkse monitorinformatie van de Tafel van Borging. De laatste Voortgangsrapportage van de Minister van Infrastructuur en Milieu betreft de veertiende Voortgangsrapportage (Kamerstukken II 2015–2016, 24 691 nr. 123 en Kamerstukken II 2015–2016, 24 691 nr. 124). De voortgangsrapportages op grond van de Regeling Grote Projecten zijn daarmee vervallen, waaronder de accountantsrapportage. Op 16 juni 2020 is de eindevaluatie van PMR naar de Tweede Kamer gestuurd (Kamerstukken II 2019–2020, 24 691, nr. 133).

Producten

17.07 ERTMS

Motivering

Het hoofddoel van het Rijk in de Lange Termijn Spooragenda (LTSa) voor het spoorsysteem is de kwaliteit van het spoor als vervoersproduct te verbeteren zodat de reizigers en verladers de trein in toenemende mate als een aantrekkelijke vervoersoptie zien en gaan/blijven gebruiken. Om in Nederland een stap voorwaarts te kunnen zetten in de prestaties van het spoorsysteem, zal ERTMS ingezet worden als (onderdeel van) het verkeersmanagement-systeem. ERTMS is in de eerste plaats bedoeld ter vervanging van het beveiligingssysteem, de verhoging van de spoorwegveiligheid en de interoperabiliteit. In de tweede plaats moet voldaan worden aan de Europese eisen ten aanzien van de invoering van ERTMS voor de EU-TEN-corridors.

Producten

Het programma ERTMS is door de Kamer aangewezen als Groot Project. De Kamer wordt daardoor twee keer per jaar door middel van een voortgangsrapportage geïnformeerd. De laatste voortgangsrapportage van de Staatssecretaris van IenW betreft de 13e voortgangsrapportage (Kamerstukken II 2019/20, 33 652, nr. 77). Het programma ERTMS zit sinds 2019 in de realisatiefase.

Toelichting

• 1. Realisatieprogramma ERTMS: De lagere realisatie heeft een aantal oorzaken. Er is sprake geweest van vertraging bij het nemen van de programmabeslissing naar aanleiding van de aanbevelingen uit de BIT-toets. Hierdoor is het opstellen van de eerste subsidieaanvraag met betrekking tot de realisatiefase vertraagd en heeft de opdrachtverstrekking van grote opdrachten vertraging opgelopen. Ook bij NS heeft dit geleid tot vertraging in de uitrol van ERTMS waardoor ook hier geplande uitgaven zijn verschoven naar latere jaren. Daarnaast was voor 2020 rekening gehouden met bijdragen aan de goederenvervoerders maar bleek er meer tijd nodig voor het afsluiten van de hiervoor benodigde contracten waardoor de hiervoor geplande uitgaven zijn verschoven naar 2021 en latere jaren.

17.08 ZuidasDok

Motivering

De ruimtelijke ontwikkelingen in de corridor Haarlemmermeer–Almere en op de Zuidas versterken de toename van reizigers en verkeer. Door opening van de Noord-Zuidlijn, Hanzelijn en ov-SAAL neemt het aantal reizigers op station Amsterdam Zuid toe. De vergroting en kwalitatieve opwaardering van de stationscapaciteit is nodig om de groeiende reizigersstromen te accommoderen en te voldoen aan de NSP-kwaliteitsnorm. Om ruimte te bieden aan de uitbreiding van de ov-terminal en de wegcapaciteit te vergroten, wordt de A10 ondergronds gebracht en verbreed. De investering in de ruimtelijke kwaliteit van de Zuidas draagt verder bij aan de versterking van een internationale toplocatie.

In de Kamerbrief van 7 december 2020 (Kamerstukken II 2020-2021, 32 668, nr. 16) is de Kamer geïnformeerd over het project Zuidasdok.

Producten

Toelichting

• 1. In de Kamerbrief van 7 december 2020 (Kamerstukken II 2020-2021, 32 668, nr. 16 ) is de Kamer geïnformeerd over het project Zuidasdok.

17.10 Programma Hoogfrequent Spoorvervoer

Motivering

Het Programma Hoogfrequent Spoorvervoer (PHS) heeft tot doel op de drukste trajecten in het land te komen tot hoogfrequent spoorvervoer en een toekomstvaste routering van het goederenvervoer met zo intensief mogelijk gebruik van de Betuweroute. Er gaan meer treinen rijden in de drukste delen van het land en er komt extra ruimte voor goederenvervoer op het spoor naast maatregelen om het gebruik van de Betuweroute extra te stimuleren.

Producten

Het PHS-programma en de diverse projecten die hier onderdeel van uit maken moeten de gewenste treinaantallen mogelijk maken in combinatie met een zo goed mogelijke dienstregeling (goede verdeling van de treinen over het uur, goede aansluitingen, combinatie met goederenvervoer en dergelijke). Daarbij is een belangrijk aandachtspunt dat de PHS-corridors onderdeel vormen van een samenhangend spoorwegnet en treindienstregeling, waarbij er vele afhankelijkheden bestaan en er in de loop der tijd rekening moet worden gehouden met nieuwe inzichten en ontwikkelingen. De uiteindelijke dienstregeling wordt conform de vervoerconcessie van IenW aan NS opgesteld door NS. NS stelt deze vast op basis van de daadwerkelijk beschikbare infrastructuur, de daadwerkelijk marktvraag per traject, overleg met betrokken overheden en consumentenorganisaties.

Het Programma Hoogfrequent Spoorvervoer wordt gerealiseerd door middel van diverse aanpassingen aan het spoor. In de begroting wordt inzicht geboden per corridor.

Toelichting

• 1. PHS DSSU: Op basis van een inventarisatie van de resterende werkzaamheden en de nog te verwachten risico’s is het projectbudget verlaagd met € 12 miljoen. Dit bedrag is toegevoegd aan de het planuitwerkingsbudget PHS. 

• 2. PHS Spooromgeving Geldermalsen: De hogere realisatie in 2020 wordt verklaard door een aangepaste bouwplanning van de Alliantie waarop de uitgavenreeks 2019-2023 is aangepast. Het zwaartepunt van de uitgaven is vervroegd naar 2019 en 2020.

• 3. PHS Meteren-Vught (was Meteren-Boxtel): De lagere realisatie wordt grotendeels veroorzaakt doordat vanwege de stikstofproblematiek het Tracébesluit een jaar later is vastgesteld dan eerder gedacht. Hierdoor is een aantal activiteiten vertraagd waaronder de verlegging van kabels en leidingen van derden. Het projectbudget is vanuit het planuitwerkingsbudget PHS verhoogd in verband met een aanvullende voorbereidende realisatiebeschikking. 

• 4. PHS Rijswijk-Rotterdam: In verband met het verlenen van de subsidiebeschikking «Keren IC’s op Rotterdam CS» is het projectbudget verhoogd met € 17 miljoen vanuit het planuitwerkingsbudget PHS.

• 5. PHS OV SAAL Middellange Termijn: De lagere realisatie wordt met name verklaard door het on hold zetten van het deelproject Maatregelen Schiphol. Dit project heeft niet geleid tot realisatie van maatregelen en wordt financieel afgesloten. Aanpassingen van station Schiphol worden meegenomen in project Multimodale Knoop Schiphol (MKS).

• 6. PHS Projecten < 50 miljoen: De hogere realisatie van het budget wordt veroorzaakt door fase-overgangen van planuitwerking naar realisatie, de grootste is PHS Amsterdam van € 16 miljoen (kasbudget) en € 104 miljoen (projectbudget), daartegenover staat een afname van ‒ € 14 miljoen kasbudget PHS Ede door een mislukte aanbestedingsprocedure en het bedrag doorschuift naar latere jaren.

17.09 Ontvangsten

Motivering

Op dit artikelonderdeel worden de bijdragen van derden-partijen voor de realisatie van de Megaprojecten verkeer en vervoer, die rechtstreeks aan IenW worden betaald, verantwoord.

Producten

Toelichting:

• 1. ERTMS: Deze ontvangsten betreffen de afrekening voorschotten T3 2019 met ProRail (€ 12,5 miljoen) en de ontvangsten van EU-subsidiegelden (€ 4,7 miljoen).

• 2. PHS: Deze ontvangsten betreffen de afrekening voorschotten T3 2019 met ProRail (€ 13,5 miljoen).

• 3. In de Kamerbrief van 7 december 2020 (Kamerstukken II 2020-2021, 32 668, nr. 16) is de Kamer geïnformeerd over het project.